Εμφανίζονται 100 (επί συνόλου 137) τίτλοι με αναζήτηση: Αξιοθέατα στην ευρύτερη περιοχή: "ΒΟΡΕΙΟ ΑΙΓΑΙΟ Περιφέρεια ΕΛΛΑΔΑ" .
ΑΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΥΚΟΥΣΗΣ (Χωριό) ΧΙΟΣ
Πέτρινα οικοδομήματα με διάμετρο 4-7 μέτρα και ύψους 4-6 μέτρα. Κινούνταν με την
ενέργεια του ανέμου κι εκεί άλεθαν τα σιτάρια τους οι κάτοικοι του χωριού. Σήμερα
σώζονται δύο ανεμόμυλοι στους Μύλους που είναι ιδιωτικοί. Επίσης τα ερείπια ενός
άλλου βρίσκονται στην περιοχή Κουτρουλόμυλος. Αυτός χρησιμοποιούνταν από τους
καλόγερους του μοναστηριού.
ΣΙΓΡΙ (Λιμάνι) ΛΕΣΒΟΣ
Μεγάλης επιστημονικής αξίας είναι τα ευρήματα που έρχονται στο φως
από τις ανασκαφές που πραγματοποιεί το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους
Λέσβου. Τα ευρήματα προκαλούν το ζωηρό ενδιαφέρον τόσο των επιστημόνων όσο και
των επισκεπτών που κάθε χρόνο επισκέπτονται το Απολιθωμένο Δάσος για να θαυμάσουν
το μοναδικό μνημείο της Φύσης.
Το Μουσείο πραγματοποιεί φέτος για πρώτη φορά ανασκαφές στην περιοχή
του Απολιθωμένου Δάσους σε συνεργασία με την Διεύθυνση Δασών Λέσβου και το Τμήμα
Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών. Ο χώρος των ανασκαφών βρίσκεται στο Πάρκο
του Απολιθωμένου Δάσους, η πρόσβαση στο οποίο γίνεται από την επαρχιακή οδό Αντισσας-Σιγρίου.
Στόχος της έρευνας είναι η αποκάλυψη του απολιθωμένου δάσους που βρίσκεται θαμμένο
κάτω από μεγάλο όγκο ηφαιστειακών πετρωμάτων και η συλλογή νέων στοιχείων που
αφορούν τη σύσταση του απολιθωμένου οικοσυστήματος. Τα νέα ευρήματα πρόκειται
να παρουσιασθούν στο φυσικό χώρο του πάρκου του Απολιθωμένου Δάσους και στις νέες
αίθουσες του Μουσείου που βρίσκεται στη φάση της αποπεράτωσης. Οι ανασκαφικές
εργασίες διευθύνονται από τον Διευθυντή του Μουσείου Δρ. Ν. Ζούρο και πραγματοποιούνται
σε συνεργασία με τον Καθηγητή Παλαιοβοτανικής-Παλαιοντολογίας του Πανεπιστημίου
Αθηνών κ. Ε. Βελιτζέλο.
Η ανασκαφή έχει προχωρήσει σημαντικά και έχουν αποκαλυφθεί φυτικά
απολιθώματα σε μεγάλο αριθμό αλλά και με ιδιαίτερη σημασία από επιστημονική άποψη.
Αναλυτικότερα, μεταξύ των απολιθωμάτων που ήλθαν στο φως περιλαμβάνονται:
Ο μεγαλύτερος μέχρι σήμερα γνωστός ιστάμενος κορμός απολιθωμένου
δένδρου, όχι μονο για τη Λέσβο αλλά με βεβαιότητα για ολόκληρη την Ευρώπη. Το
ύψος του είναι 7,02 μ. και η περίμετρός του 8,58μ. Αποτελεί το κατώτερο τμήμα
του κορμού, το οποίο έχει διατηρηθεί σε πολύ καλή κατάσταση. Πρόκειται για ένα
από τα μεγαλύτερα διασωζόμενα φυτικά απολιθώματα στον κόσμο το οποίο ανήκει σύμφωνα
με εκτίμηση του καθηγητή Ε. Βελιτζέλου στο είδος Taxodioxylon gypsaceum, που αποτελεί
προγονική μορφή του σύγχρονου δένδρου Σεκόια.
Δύο ιστάμενοι απολιθωμένοι κορμοί κωνοφόρων δένδρων οι
οποίοι βρίσκονται σε απόσταση μικρότερη των δύο μέτρων και πιθανώς ανήκουν στην
οικογένεια των Πρωτοπευκίδων (Protopinaceae). Το ύψος των ιστάμενων κορμών είναι
2,70μ και 2,22μ ενώ η περίμετρός τους είναι 2,90μ και 2,226μ αντιστοίχως. Εμφανίζουν
εξαιρετική διατήρηση της εσωτερικής δομής και των εξωτερικών γνωρισμάτων του ξύλου,
και παρουσιάζουν εμφανείς τους αυξητικούς δακτυλίους. Ανήκουν πιθανότατα στο νέο
είδος κωνοφόρου δένδρου, το είδος Pinoxylon paradoxum SUSS & VELITZELOS, προγονική
μορφή του σύγχρονου πεύκου. Η ανασκαφή έφερε στο φως μεταξύ των δύο αυτών κορμών
και κατακείμενο κορμό, ο οποίος έχει μήκος 6 μέτρων.
Ιστάμενος απολιθωμένος κορμός δένδρου του οπίου το ανώτερο
τμήμα αποκαλύφθηκε από τη φυσική διάβρωση των ηφαιστειακών πετρωμάτων. Εχει αποκαλυφθεί
το ριζικό του σύστημα σε πολύ καλή κατάσταση. Το ύψος του είναι 2,15μ και η περίμετρός
του 2,18μ. Παρακείμενος βρίσκεται και άλλος απολιθωμένος κορμός, μεγάλο μέρος
του οποίου αποκαλύφθηκε από τη φυσική διάβρωση των ηφαιστειακών πετρωμάτων.
Ιστάμενος απολιθωμένος κορμός δένδρου με εντυπωσιακά πορφυρά
χρώματα, εμφανείς τους αυξητικούς δακτυλίους και άριστη διατήρηση των μορφολογιών
γνωρισμάτων και της δομής του ξύλου. Το ύψος του είναι 2,05μ. και η περίμετρός
του 2,65μ.
Κατά τις εκσκαφές έχουν αποκαλυφθεί αρκετοί ακόμη κορμοί
καθώς και τμήματα των φυτών (καρποί, φύλλα, κλαδιά, ρίζες).
Η σημασία των ευρημάτων έγκειται στο γεγονός ότι αποκαλύπτεται πλέον
με μεγαλύτερη βεβαιότητα ότι η περιοχή των ανασκαφών βρίσκεται στο ψηλότερο σημείο
ενός μεικτού δάσους κωνοφόρων δένδρων. Το δάσος αυτό αποτελείται από δένδρα τα
οποία στην πλειοψηφία τους ανήκουν σε προγονικές μορφές του σύγχρονου είδους Σεκόια
ή αειθαλής (Sequoia semprevirens). Τα σημερινά δένδρα του είδους αυτού φτάνουν
σε ύψος τα 120 έως 130 μέτρα. Εχουν προσδιορισθεί επίσης άτομα της οικογένειας
των Πρωτοπευκίδων (Protopinaceae). Τα περισσότερα ανήκουν στο νέο είδος κωνοφόρου
δένδρου, το είδος Pinoxylon paradoxum SUSS & VELITZELOS, το οποίο αποτελεί προγονική
μορφή του σύγχρονου πεύκου και προσδιορίσθηκε για πρώτη φορά στη Λέσβο. Στο πάρκο
του απολιθωμένου δάσους βρίσκεται ο ολότυπος του είδους. Εχουν προσδιορισθεί επίσης
αντιπρόσωποι των ειδών Λεύκη, Δάφνη, Κανελλόδενδρο, Πλάτανος, Δρυς, Οξυά, Φοίνικας,
Σκλήθρο, Σφένδαμος και Κυπαρίσσι.
Η σύνθεση της απολιθωμένης χλωρίδας δείχνει ότι το απολιθωμένο δάσος
της Λέσβου αναπτύχθηκε σε υποτροπικό κλίμα το οποίο μεταβαλλόταν απότομα σε ηπειρωτικό
θερμό, με χαρακτήρα χλωρίδας υποτροπικής ζώνης της Νοτιοανατολικής Ασίας ή της
Αμερικής.
Η μεγαλύτερη συχνότητα των απολιθωμένων κορμών που διατηρούνται όρθιοι
και με το ριζικό τους σύστημα σε πλήρη ανάπτυξη, πιστοποιεί ότι τα δένδρα απολιθώθηκαν
στη φυσική τους θέση και δεν έχουν μεταφερθεί στη θέση που τα βρίσκουμε σήμερα.
Πρόκειται δηλαδή για ένα αυτόχθονο απολιθωμένο δάσος. Εκτός από τους απολιθωμένους
κορμούς διατηρούνται σε άριστη κατάσταση προφυλαγμένα μέσα στα ηφαιστειακά πετρώματα
ρίζες, καρποί, φύλλα, σπέρματα κλπ.
Στο απολιθωμένο δάσος έχει αποτυπωθεί η γεωλογική ιστορία της λεκάνης
του Αιγαίου τα τελευταία 20 εκατομμύρια χρόνια και δίνει μοναδικές πληροφορίες
όχι μόνο για τη χλωρίδα, αλλά και για τις οικολογικές συνθήκες, το κλίμα και τις
μεταβολές του, την ηφαιστειακή δραστηριότητα καθώς τις μεγάλες τεκτονικές κινήσεις
που διαμόρφωσαν τη σημερινή δομή της περιοχής.
Το κείμενο παρατίθεται το Μάιο 2003 από το "NEL LINES MAGAZINE",
Ιούνιος 1998.
ΟΜΗΡΟΥΠΟΛΗ (Δήμος) ΧΙΟΣ
ΔΑΦΝΩΝΑΣ (Χωριό) ΧΙΟΣ
Στο έμπα του χωριού η βρύση...
Βαθιά μέσα στην καρδιά, τη σκέψη και τις αναμνήσεις μας η εικόνα της,
σε μια άλλη εποχή. Όπως εμείς οι πιο παλιοί τη γνωρίσαμε... Κι ήταν η ίδια στα
1918, ως τα μέσα της δεκαετίας το '50. Τότε που οι ανάγκες της εξέλιξης άρχισαν
να φτιάχνουν πολλά, μα και να χαλούν κάποια άλλα, που τόσο πολύ μας λείπουν σήμερα
στην πεζή εποχή που διανύουμε.
Σκαλίζοντας τις παιδικές μου αναμνήσεις θα προσπαθήσω να σας μεταφέρω
εικόνες του τότε απ' τη βρύση που σταμάτησε... "να μιλεί πια", γιατί
κανείς "ε γροικά τη γλώσσα της" όπως ο καλός Δαφνούσης και φίλος, Πέτρος
Ι. Μαρτάκης πολλά χρόνια πριν προφητικά έγραψε.
Κατεβαίνοντας από την εκκλησία το κατηφορικό καλντερίμι, δίπλα στον
ποταμό (τότε ο σημερινός κεντρικός δρόμος του χωριού ήταν ο μισός και ο υπόλοιπος
χείμαρρος) πρόβαλλε μπροστά σου το χωριοπήγαδο κι η βρύση. (...) Ο δρόμος ήταν
τότε χαμηλότερα και για να μπεις στο σκεπαστό κατέβαινες μόνο ένα σκαλοπάτι στο
χαμηλό σημείο και δύο στο ψηλότερο. Στο εσωτερικό (του σκεπαστού) μικρές οι διαφορές.
Το ξύλινο λουλακιασμένο παραθυράκι αντικαταστάθηκε με σιδερένιο και το στενό πέρασμα
που υπήρχε νότια της βρύσης κλείστηκε αργότερα.
Στο εν λόγω στενό έβγαινε τότε το πέτρινο κανάλι που έριχνε το νερό
που περίσσευε στη μεγάλη λαξευμένη γούρνα με τα τρία καναλάκια υπερχείλισης. Από
κει περνούσαν τα ζώα να πιουν και να φύγουν από την άλλη πλευρά προχωρώντας στο
ανηφορικό καλντερίμι που έβγαινε στο πίσω μέρος της βρύσης.
Στα μέσα της δεκαετίας του '50 η γούρνα πετάχτηκε και έγινε η "καινούργια"
τσιμεντένια όπως περίπου είναι μέχρι σήμερα.
Την ίδια περίπου εποχή άρχισε να σκεπάζεται λίγο-λίγο ο ποταμός και
να κουτσουρεύεται το πηγάδι που σε πρώτη φάση έγινε με χαμηλό οκταγωνικό στόμιο
και καπάκι. Αργότερα, όταν αγοράστηκαν μεγαλύτερα λεωφορεία "τρίτης γενιάς"
που μερικά απ' αυτά κυκλοφορούν ακόμα, το πηγάδι "κόπηκε" ίσια με τον
δρόμο και μόνο μια μικρή τρύπα, όσο που χωρούσε την απορρόφηση μιας μηχανής άντλησης,
έμεινε. Κι αυτή κλείστηκε όταν οι υπόνομοι του χωριού έπεσαν στον σκεπασμένο πια
ποταμό και μόλυναν (και μολύνουν) όλα τα πηγάδια της περιοχής και όχι μόνο.
Η κατασκευή της νέας γούρνας είχε σαν αποτέλεσμα να γκρεμιστεί ο πέτρινος
τοίχος δίπλα στη βρύση και να γίνει καινούργιος με πλίνθους (σήμερα γίνονται επισκευές
κι ευχόμαστε να υπάρξει περισσότερος σεβασμός).
Ο άδικος θάνατος δυο νέων του χωριού έφερε κι ένα προσκυνητάρι μαρμάρινο
μπρος στη βρύση (κακώς) και το κτίσιμο της αποθήκης του Συνεταιρισμού, όπως και
του Μνημείου του Αγνώστου Στρατιώτη, εξαφάνισαν τις ροδιές που αποτελούσαν τον
φράκτη του εν λόγω αγροτεμαχίου και συμπλήρωναν το ντεκόρ. Μαζί έφυγε κι η πινακίδα
πού 'γραφε την απόσταση του χωριού από άλλα χωριά και την πόλη.
Την δεκαετία του '80, αν δεν κάνω λάθος, έγιναν κάποιες αλλαγές και
παρεμβάσεις στο πίσω μέρος της βρύσης και συντήρηση στο μπρός.
Απέναντι στη βρύση, τα καζαναριά της οικογένειας Κουτσουράδη, σήμερα
οικία Βασίλη Παπαμιχαλάκη και του Γιώργη Σ. Μαμούνα σήμερα γκαράζ Μιχ. Κουλουρούδη,
που όχι μόνο λειτουργούσε στα χρόνια εκείνα αλλά έχω γευθεί πολλές φορές την σούμα
που κατέβαινε ζεστή και μυρωδάτη.
Αυτό περίπου το τοπίο στη βρύση της εποχής εκείνης που συμπλήρωναν
οι κάτοικοι του χωριού που κάθε μέρα ερχόταν εδώ να πάρουν "τ' άγιασμα της
βρύσης".
Στάμνες, τενεκέδες, σίκλες και κάθε είδους δοχεία στην "αράδα"
περίμεναν να γεμίσουν και γύρω άντρες, γυναίκες, κορίτσια, περίμεναν την σειρά,
κεντώντας, γνέθοντας, κουτσομπολεύοντας και μαλώνοντας.
Κι από τους δρόμους γύρω έβλεπες τα κορίτσια και τις γυναίκες με τις
στάμνες στον ώμο πάνω στις διπλωμένες πετσέτες να πηγαινοέρχονται και τους άντρες
(ειδικά αυτούς που είχαν ζώα), με δυο μεγάλα δοχεία ή με δυο τενεκέδες στη μανέλα
(μακρύ ξύλο στους ώμους που κρεμάζονται οι τενεκέδες με σχοινί) να κουβαλούν το
"ζωοποιόν ύδωρ".
Σήμερα η βρύση, η βρύση μας, μένει "κάντρο ζεστό κι αγαπημένο"
(το νερό της χρησιμοποιείται μόνο για άρδευση) κι έτσι πρέπει να μείνει. Είναι
κομμάτι της ιστορίας μας.
Κείμενο: Βαγγέλης Ρουφάκης
Το
ΑΓΙΟΣ ΣΤΕΦΑΝΟΣ (Οικισμός) ΜΥΤΙΛΗΝΗ
Τηλέφωνο: +30 22530 61214, 61774, 616555
Στην ανατολική πλευρά του νησιού, κοντά στο χωριό Μανταμάδος,
βρίσκεται ο ναός
του Αγίου Στεφάνου. Ανήκει στον τύπο του σταυροειδούς εγγεγραμμένου και τοποθετείται κατά προσέγγιση στους υστεροβυζαντινούς χρόνους. Μικρών σχετικά διαστάσεων, είναι κατασκευασμένος εξ ολοκλήρου από λαξευτούς δόμους ροδόχρωου τραχείτη.
Αρχικά σκεπαζόταν με τρούλο, ο οποίος όμως είχε ήδη καταρρεύσει, όταν επισκέφθηκε το ναό ο περιηγητής Newton στα μέσα του 19ου αιώνα. Η στέγη ανακατασκευάστηκε από τους κατοίκους της περιοχής, με τοποθέτηση ξύλινων δοκών στη θέση του τρούλου και κάλυψη με κεραμίδια. Στην ανατολική όψη ξεχωρίζουν οι τρεις ημικυκλικές αψίδες του ιερού, ενώ τυφλά αψιδώματα διακοσμούν τον βόρειο και το νότιο τοίχο.
Νεώτερη κατασκευή είναι επίσης το στεγασμένο προστώο στα δυτικά του ναού. Αρχιτεκτονικά μέλη παλαιότερου ναού και μία ρωμαϊκή επιγραφή βρίσκονται ενσωματωμένα στους τοίχους.
Ενδιαφέρον έχει ο μικρός οικισμός των "Αγγειοπλαστών",
όχι μακριά από το ναό, στη θέση Ανοικτός, με χαρακτηριστικά εργαστήρια κεραμικής
και φούρνους (καμίνια).
ΠΙΣΠΙΛΟΥΝΤΑ (Χωριό) ΧΙΟΣ
Ορεινό χωριό στους πρόποδες της Αμανής
με θέα το Πελινναίο,
βρίσκεται κοντά στο δρόμο Σπαρτούντα
- Ποταμιά
που συνδέει τους δύο ορεινούς όγκους Αμανής και Πελινναίου μεταξύ τους. Αρχαιολογικά
ευρήματα που έχουν ανακαλυφθεί στην περιοχή εκτίθενται στο Αρχαιολογικό
Μουσείο Χίου. Ο μεσαιωνικός οικισμός "Τα Μάρκου" (που σημαίνει τα κτίσματα
του Μάρκου), σε απόσταση 2 χιλιομέτρων περίπου Ν.Α. της Πισπιλούντας φέρει ίχνη
ενός φρουρίου, πύργο, ερειπωμένες μικρές κατοικίες, το εκκλησάκι της Αγίας Παρασκευής
χτισμένο από τις πέτρες του Πύργου και ναό της Παναγίας που γιορτάζει στις 15
Αυγούστου. Τα Μάρκου εγκαταλείφθηκαν μετά το 1928.
Το κείμενο παρατίθεται τον Σεπτέμβριο 2002 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφία, του Δήμου Αμάνης
ΑΓΙΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ (Κωμόπολη) ΛΕΣΒΟΣ
ΑΓΙΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ (Κωμόπολη) ΛΕΣΒΟΣ
Κατά μήκος της οδικής αρτηρίας που συνδέει την Αγ. Παρασκευή με την
Κώμη και την Πηγή,
βρίσκονται τα ερείπια της παλαιοχριστιανικής
βασιλικής. Θεωρείται ότι ο ναός αυτός αποτελούσε το καθολικό μικρού μοναστηριού
και χρονολογείται στο β´ μισό του 6ου αιώνα μ.Χ.
Το μνημείο ανέσκαψε και αναστήλωσε ο Α. Ορλάνδος το 1937.
Το κείμενο παρατίθεται τον Ιούνιο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Υπουργείου Πολιτισμού.
ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ (Οικισμός) ΛΗΜΝΟΣ
Η εκκλησία της Αγίας Σοφίας χτίστηκε το 1912 πάνω σε παλιότερα ερείπια.
Καταστράφηκε με τους σεισμούς του 1968. Λέγεται πάντως, πως συχνά παρουσιαζόταν
η Αγία Σοφία σε ευσεβείς κατοίκους του χωριού και πως τους φανέρωνε τα όσα επρόκειτο
να συμβούν, με λευκό ρούχο άμα ήταν ευχάριστα, με μαύρο άμα ήταν δυσάρεστα.
Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Ιούνιο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο
(1997) του Επαρχείου
Λήμνου.
ΑΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΥΚΟΥΣΗΣ (Χωριό) ΧΙΟΣ
Στον παλαιό κώδικα του χωριού στο πρώτο φύλλο περιέχεται η διαθήκη
του Ιερομονάχου Σωφρόνιου Σέψη του έτους 1518, ο οποίος ήταν ο τελευταίος ηγούμενος
της Μονής από την οποία προήλθε το χωριό Αγιος Γεώργιος Συκούσης.
Μέχρι σήμερα κανένας δεν γνωρίζει ακριβώς πότε χτίστηκε το Μοναστήρι.
Ο Αρχιμανδρίτης Ι. Ανδρεάδης αναφέρει ότι ο Αγιος Γεώργιος ήταν πιο παλιό Μοναστήρι
από την Νέα Μονή. Την άποψή του αυτή την στηρίζει στο ότι οι Όσιοι Πατέρες Νικήτας,
Ιωσήφ και Ιωάννης εμόναζαν εκεί και μετά έφυγαν και πήγαν στο σπήλαιο των Αγίων
Πατέρων. Κατόπιν με την οικονομική βοήθεια του Αυτοκράτορα του Βυζαντίου Κωνσταντίνου
Μονομάχου έχτισαν την περίφημη Νέα Μονή.
Ο Πυλώνας του μοναστηριού, τον οποίον οι κάτοικοι ονομάζουν «Σταυρό»
σώζεται ακέραιος.
Είναι αυτοτελές οικοδόμημα λιθόχτιστο, που έχει μήκος 5,30 μέτρα,
ύψος 10,50 και παρέχει την εντύπωση μεγάλης αψίδας, κάτω από την οποία σχηματίζεται
η είσοδος για το μοναστήρι. Στεγάζεται με επικλινή κεραμοσκεπή στην κορυφή της
οποίας είναι στερεωμένος σιδερένιος Σταυρός.
Στο εσωτερικό του είναι τοποθετημένη μεγάλη φορητή εικόνα του Εσταυρωμένου.
Ίσως απ' αυτόν το λόγο και ο Πυλώνας ονομάσθηκε Σταυρός.
Ο Πύργος είναι οχυρωματικό κτίσμα, για την προστασία των κατοίκων που έμεναν
στο μοναστήρι, από τους πειρατές.
Οι διαστάσεις του Πύργου είναι 6Χ10 μέτρα. Είναι κτισμένος με πέτρες
μεγάλες άξεστες και μόνο τα ακρογώνια είναι κτισμένα με πελεκητές κυβισμένες πέτρες.
Ο πρώτος όροφος είναι ισόγειος. Διατηρείται ακέραιος και καλύπτεται με θολωτή
στέγη από πλινθία. Οι πλευρές στο δεύτερο όροφο είναι ερειπωμένες και σε μέρη-μέρη
διακρίνονται τουφεκίστριες. Σήμερα ένα μέρος του είναι ερειπωμένο.
Το κείμενο παρατίθεται τον Οκτώβριο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Δήμου Καμποχώρων
ΒΑΒΙΛΟΙ (Χωριό) ΧΙΟΣ
Ο ναός κατασκευάστηκε στα τέλη του 12ου αιώνα. Κτήτορες του αρχικού
ναού ήταν ο Ευστάθιος Κοδράτος και η σύζυγός του Ειρήνη Δούκαινα Πεπαγωμένη που
ανήκαν στον κύκλο της αυλής της Κωνσταντινούπολης
και διακόσμησαν τον ναό με τοιχογραφίες. Διασώζεται ακόμα εντός του ναού τοιχογραφικός
διάκοσμος άλλων πέντε διαφορετικών εποχών (αρχές 14ου αι., 15ου αι., 16ου αι.,18ου
αι., και 19ου αι.) Με τον καταστροφικό σεισμό του 1881 κατέρρευσε το ημισφαιρικό
τμήμα του τρούλου του κυρίως ναού καθώς και ο τρουλίσκος του νάρθηκα, οι οποίοι
ανακατασκευάσθηκαν στην συνέχεια.
Ο ναός της Παναγίας Κρήνας ανήκει στον αρχιτεκτονικό τύπο των 'νησιώτικων'
οκταγωνικών ναών και μιμείται σε περιορισμένο μέγεθος το καθολικό της Νέας
Μονής. Αποτελείται από τον κυρίως ναό, εσωνάρθηκα και τον ερειπωμένο σήμερα
εξωνάρθηκα. Ο κυρίως ναός και ο εσωνάρθηκας είναι σύγχρονοι και κατασκευάστηκαν
στα τέλη του 12ου αιώνα, ενώ ο εξωνάρθηκας προστέθηκε πολύ αργότερα κατά τον 18ο
αιώνα. Στο μεγαλύτερο μέρος του, το εσωτερικό καλύπτεται από τοιχογραφίες του
12ου αιώνα.
Κατά το 1968 στερεώθηκε και επισκευάστηκε η στέγη, ενώ το 1983 έγιναν
στερεωτικές εργασίες στον δυτικό τοίχο του εξωνάρθηκα και επί μέρους εργασίες
στην στέγη του ναού.
Τα έτη 1988 και 1995 πραγματοποιήθηκαν διερευνητικές τομές στα θεμέλια
του ανατολικού τμήματος του ναού. Από το 1981 έως το 1984 αποτοιχίσθηκαν οι μεταγενέστερες
φάσεις τοιχογραφιών που κάλυπταν όλο το εσωτερικό και αποκαλύφθηκε η αρχική φάση
του 12ου αιώνα. Τμήμα των αποτοιχισμένων τοιχογραφιών έχει συντηρηθεί ( μερικές
εκτίθενται ), ενώ στις υπόλοιπες συνεχίζεται η συντήρηση. Ο ναός παραμένει κλειστός
για το κοινό ( ανοίγει μόνο κατά τη θερινή περίοδο ), επειδή συνεχίζονται οι εργασίες
συντήρησης στις τοιχογραφίες και πρόκειται σύντομα να αρχίσουν οι εργασίες αναστήλωσης
του κτηρίου.
Αποτοιχισμένες τοιχογραφίες δώδεκα προφητών που ανήκουν στην δεύτερη
φάση διακόσμησης βυζαντινής εποχής του ναού (14ου αιώνα) εκτίθενται στο κτίριο
περιοδικών εκθέσεων "Ιουστινιάνι"
στο Φρούριο Χίου. Ακόμη, στο Βυζαντινό
Μουσείο Χίου ( Μετζητιέ Τζαμί ) εκτίθενται αποτοιχισμένες τοιχογραφίες οι
οποίες προέρχονται από την τοιχογράφηση του ναού που έγινε το έτος 1734 από τον
ζωγράφο Μιχαήλ Χωματζά.
Ανάμεσα στις πάμπολλες εκκλησίες και τα μικρά γραφικά ξωκλήσια που
στολίζουν τους οικισμούς του Δήμου Καμποχώρων, ξεχωριστή θέση έχει ο Ναός της
Παναγίας της Κρήνας. Ανάμεσα στους οικισμούς Βαβύλων, Χαλκειούς και Ζυφιά, περιτριγυρισμένος
από ένα πανέμορφο φυσικό τοπίο από ελαιώνες και πευκόδεντρα, ο ναός αντιστέκεται
ακόμα σθεναρά στο πέρασμα του χρόνου και φέρνει ως το σήμερα την ιστορία του.
Ένας χρυσός κρίκος στην αλυσίδα της θρησκευτικής παράδοσης του νησιού. Ο αρχικός
ναός κτίσθηκε το 12ο αιώνα, ενώ ο εξωνάρθηκας προστέθηκε το 18ο αιώνα. Ως κτήτορες
του αρχικού ναού αναφέρονται ο Ευστάθιος Κοδράτος και η σύζυγός του Ειρήνη Δούκαινα
Παγωμένη, οι οποίοι ανήκαν στην αυτοκρατορική αυλή της Κωνσταντινούπολης.
Το σχήμα του ναού είναι οκταγωνικό και μοιάζει πολύ με αυτόν της Νέας
Μονής, διατηρώντας όμως τη μοναδική του αίγλη, με την ιδιόμορφη και ακανόνιστη
τοιχοποιία, που επιτρέπει στο φως του ήλιου να ζωντανεύει την εκκλησία διαφορετικά
ανάλογα με το φως της ημέρας και βέβαια τις θαυμάσιες αγιογραφίες του. Οι πρώτες
αγιογραφίες έγιναν, σύμφωνα με επιγραφή, το 1197. Υπάρχουν όμως ακόμα στο ναό
πέντε ακόμα τεχνοτροπίες αγιογραφιών διαφορετικών εποχών που διατηρούνται ως σήμερα
και που δίνουν στο επισκέπτη μια εικόνα της εξέλιξης της ζωγραφικής στη Χίο. Η
δεύτερη διακόσμηση, Βυζαντινής εποχής, έγινα κατά τα τέλη του 14ου αιώνα. Από
αυτήν έχουν διασωθεί οι εικόνες των δώδεκα Προφητών που εκτίθενται αυτή την εποχή
στο "Μουσείο Βυζαντινών Αρχαιοτήτων της Χίου". Οι τοιχογραφίες της τρίτης
εποχής, και αυτή Βυζαντινή, βρίσκονται στους τοίχους του βόρειου και του νότιου
νάρθηκα, ενώ αυτές της Μεταβυζαντινής εποχής σώζονται στα εσωράχια του Ιερού και
την πρόθεση.
Το έτος 1734 σχεδόν όλος ο ναός καλύφθηκε από αγιογραφίες του ζωγράφου
Μιχαήλ Χωματζά και μετά τον καταστροφικό σεισμό του 1881 φιλοτεχνήθηκαν αυτές
του Παντοκράτορα και των Αγγέλων στον τρούλο από λαϊκούς ζωγράφους. Πριν από μερικά
χρόνια ξεκίνησαν οι εργασίες για τη συντήρηση των τοιχογραφιών και είναι αξιοσημείωτο
το γεγονός ότι οι επιστήμονες έχουν καταφέρει να ξεχωρίσουν και να σώσουν τμήματα
από όλες τις τεχνοτροπίες. Οι εργασίες συντήρησης του ναού συνεχίζονται ως σήμερα.
ΕΡΕΣΟΣ (Λιμάνι) ΛΕΣΒΟΣ
´Αλλοτε τρίκλιτη
βασιλική που τώρα σώζεται σε ερειπιώδη κατάσταση. Αποκαλύφθηκε από μοναχούς
της μονής Πιθαρίου
τα έτη 1884 και 1885. Επιγραφή σε διάχωρο του δυτικού τμήματος του ψηφιδωτού δαπέδου
του μεσαίου κλίτους αναφέρει τον επίσκοπο Ιωάννη, ο οποίος ταυτίζεται με τον επίσκοπο
που αντιπροσώπευσε τους Λεσβίους στην Γ´ Οικουμενική Σύνοδο της Εφέσου
το 431 μ.Χ. Η μνεία του συγκεκριμένου επισκόπου οδήγησε στη χρονολόγηση της βασιλικής
κατά το α´ μισό του 5ου αιώνα.
Ο νάρθηκας και το μεσαίο κλίτος του ναού καλύπτονται με ενδιαφέροντα
ψηφιδωτά δάπεδα
με φυτικό και ζωικό διάκοσμο και γεωμετρικά σχήματα. Στο νότιο άκρο του νάρθηκα
υπάρχει τετράγωνος χώρος, ο οποίος πιθανόν να οδηγούσε με σκάλα σε γυναικωνίτη.
Στο ανατολικό τμήμα της βασιλικής έχουν αποκαλυφθεί τάφοι, ενώ πλήθος αρχιτεκτονικών
μελών εναπόκεινται στο νότιο κλίτος, το οποίο καλύπτεται με πήλινες πλάκες. Στα
ΝΔ της τρίπλευρης αψίδας έχει αποκαλυφθεί αψίδα παλαιότερου ναού.
Το 1928 έγιναν ανασκαφικές εργασίες από τον Α. Ορλάνδο, το 1962 εργασίες
διαμόρφωσης του χώρου από τον Σ. Χαριτωνίδη, ενώ το 1988 εργασίες καθαρισμού του
χώρου και των ψηφιδωτών. Τέλος, το 1989 έγιναν εργασίες κάλυψης των ψηφιδωτών
με σκοπό την προστασία τους. Σήμερα η βασιλική είναι μνημείο επισκέψιμο στο κοινό.
Το κείμενο παρατίθεται τον Ιούνιο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Υπουργείου Πολιτισμού, η οποία περιλαμβάνει και φωτογραφίες.
ΘΥΜΙΑΝΑ (Κωμόπολη) ΧΙΟΣ
Αξιοπρόσεχτο μνημείο στα δυτικά του χωριού ο ναός των Αγίων Σαράντων.
Κτισμένος το 1740, με σκαλιστό τέμπλο και εσωτερικό χώρο γεμάτο αγιογραφίες. Δυστυχώς
γκρεμίστηκε πριν από 25 χρόνια. Σήμερα ο επισκέπτης θα δει μόνο τα αποτυπώματα
εικονογραφιών στο βορινό τοίχο, που είναι ο μόνος που στέκεται όρθιος.
Το απόσπασμα παρατίθεται τον Μάιο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο
(2000) του Δήμου Αγίου
Μηνά.
Εδώ υπάρχουν τα ερείπια παλιών κελιών που έμεναν οι πανουκλιασμένοι
το 1808 και 1812 και οι ευλογιασμένοι το 1900, όταν έπεσαν στον τόπο μας οι θανατηφόρες
αυτές ασθένειες.
Το απόσπασμα παρατίθεται τον Μάιο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο
(2000) του Δήμου Αγίου
Μηνά.
ΜΕΣΟΤΟΠΟΣ (Χωριό) ΛΕΣΒΟΣ
Στη Σείστρια, τοποθεσία που συναντάμε μπαίνοντας στον Ποδαρά, βρίσκονται
όσα λείψανα απέμειναν από μια παλαιοχριστιανική βασιλική, δηλαδή από μια μεγάλη
εκκλησία που είχε περίπου το σχήμα της "Παναγιάς" και είχε κτιστεί κατά
την εποχή της επικράτησης του Χριστιανισμού στη Λέσβο,
δηλαδή τον 5ο-6ο αιώνα. Στο χωράφι διατηρούνται ακόμα, τμήμα μιας αρράβδωτης μαρμάρινης
κολώνας, μαρμάρινα πυραμιδοειδή επίκρανα με ανάγλυφους σταυρούς, κιονίσκοι και
αρκετά τμήματα από θωράκια, τα καλύτερα από τα οποία έχουν μεταφερθεί στο Λαογραφικό
μουσείο. Επίσης ένα κατώφλι της εκκλησίας και μια επιγραφή χαραγμένη πάνω σε γκριζόμαυρη
πέτρα με λατινικούς χαρακτήρες, χωρίς να είναι δυνατή η ανάγνωσή της. Η επιγραφή
αυτή υποδηλώνει την ύπαρξη κάποιου αρχαιότερου δημοσίου κτίσματος, διότι τέτοιες
επιγραφές αναφερόμενες σε αυτοκράτορα στήνονταν μόνο σε ιερά ή ναούς.
ΧΙΟΣ (Πόλη) ΒΟΡΕΙΟ ΑΙΓΑΙΟ
Η παλαιοχριστιανική βασιλική του Αγίου Ισιδώρου κτίστηκε στα μέσα
του 5ου αιώνα μ.Χ., επί προγενεστέρου ρωμαϊκού κτίσματος. ΄Εχουν διαπιστωθεί πέντε
επάλληλες οικοδομικές φάσεις στο χώρο της: στην α΄φάση ο ναός κατασκευάσθηκε ως
τρίκλιτη βασιλική με πεταλόσχημη κόγχη, στην β΄ φάση ήταν επίσης τρίκλιτη βασιλική
μια ημικυκλική κόγχη, ενώ στην γ΄ φάση που χρονολογείται στα μέσα του 6ου αιώνα
η βασιλική διευρύνθηκε και απέκτησε μεγάλες διαστάσεις. Στην δ΄ φάση ο ναός έγινε
σταυροειδής εγγεγραμμένος με τρούλο, ο οποίος καταστράφηκε από σεισμό το 1389.
Στην τελευταία φάση προστέθηκε στο μέσον του βορείου τοίχου μιναρές. Τέλος, ο
καταστρεπτικός σεισμός του 1881 μετέβαλε το ναό σε ερείπια.
Τμήμα των λειψάνων της παλαιοχριστιανικής βασιλικής καλύπτεται σήμερα
από μεταγενέστερο, σχετικά μικρό ναό, ο οποίος φέρει χαμηλή οριζόντια τσιμεντένια
οροφή. Διασώζονται ψηφιδωτά δάπεδα τριών οικοδομικών φάσεων (από τα μέσα του 5ου
αιώνα έως τα μέσα του 6ου αιώνα) με γεωμετρικά μοτίβα, καθώς και πολλά γλυπτά
αρχιτεκτονικά μέλη. Στο εσωτερικό του ναού υπάρχει υπόγεια θολωτή κρύπτη όπου
άλλοτε φυλάσσονταν τα λείψανα του Αγ. Ισιδώρου και της Αγ. Μυρόπης, που μαρτύρησαν
στην Χίο κατά την πρώτη χριστιανική περίοδο.
Η πρώτη ανασκαφική έρευνε στο χώρο ξεκίνησε από τον Γ. Σωτηρίου το
1918 και συνεχίστηκε από τον Α. Ορλάνδο το 1928. Το καλοκαίρι του 1981 και 1982
πραγματοποιήθηκε νέα ανασκαφική έρευνα από την 3η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων.
Το κείμενο παρατίθεται τον Ιούνιο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Υπουργείου Πολιτισμού, η οποία περιλαμβάνει και φωτογραφία.
ΑΓΙΟΣ ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΣ (Νησί) ΒΟΡΕΙΟ ΑΙΓΑΙΟ
Στα 1693 χτίστηκε μέσα στο κάστρο που μάλλον προϋπήρχε ο ναός των
Πέντε Μαρτύρων - ο ένας εκ των οποίων και ο Αγιος Ευστράτιος ο Θαυματουργός -
μάλλον πάνω σε παλιότερα θεμέλια. Κατά τις μαρτυρίες περιηγητών οι τοιχογραφίες,
με θέματα παρμένα από την Παλαιά και Καινή Διαθήκη, ήταν εντυπωσιακές, ενδεικτικές
της πνευματικής καλλιέργειας των δημιουργών τους. Στο ναό υπήρχε και η φορητή
εικόνα του προστάτη Αγίου, που σώζεται μέχρι και σήμερα. Μέσα στο κάστρο λατρευόταν
και η Παναγία η Καστρινή.
Για την εποχή που χτίστηκε το κάστρο τίποτα δεν γνωρίζουμε - άλλωστε
ο Αγιος Ευστράτιος ουδέποτε αποτέλεσε αντικείμενο συστηματικής αρχαιολογικής έρευνας.
Σώζονται πάντως, εκτός από τα κατώτερα τμήματα του τείχους, η δεξαμενή ύδρευσης,
καθώς και ένα όρυγμα στα ανατολικά. Οι ντόπιοι το απέδιδαν στους Γενοβέζους, όπως
στους Γενοβέζους απέδιδαν και πηγάδι που υπήρχε κάπου κοντά στο σημερινό σχολείο
- Της Χώρας το πηγάδι. Επρόκειτο για μια μνημειακή μάλλον κατασκευή με κιονοστοιχία
γύρω γύρω και με γούρνα για το πότισμα των ζώων.
Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Μάιο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο
της Νομαρχίας Λέσβου
& Επαρχείου Λήμνου.
ΑΡΜΟΛΙΑ (Χωριό) ΧΙΟΣ
Μεγάλο και εντυπωσιακό κάστρο στην κορυφή ενός λόφου με υψόμετρο 220
μέτρα, το οποίο είναι από τα μεγαλύτερα υψόμετρα της Νότιας Χίου.
Η θέση του είναι τέτοια που ελέγχει οπτικά τους κάμπους της Καλαμωτής
και των Αρμολίων καθώς και τη θαλάσσια περιοχή της Κώμης.
Είναι από τα πιο καλοδιατηρημένα κάστρα του νησιού και προκαλεί εντύπωση
με το μέγεθός του και τους πολυάριθμους εσωτερικούς χώρους.
Χτίστηκε το 1440 από τον Γενουάτη Νικόλαο Ιουστινιάνι κι έχει σχήμα
τραπεζοειδές. Τα τείχη του είναι διπλά και είχε μικρούς αμυντικούς πύργους. Στο
εσωτερικό του υπήρχαν δεξαμενές νερού και 62 δωμάτια.
Στην περιήγησή μας μέσα στο κάστρο μπορούμε να δούμε τα ερείπια των
δωματίων, τα απομεινάρια των αμυντικών πύργων με τις πολεμίστρες που βρίσκονται
στο ανατολικό και δυτικό μέρος και μεγάλο μέρος από το καλοδιατηρημένο και αρκετά
υψηλό νοτινό τείχος.
Εξωτερικά και σε μεγάλη απόσταση από το τείχος διατηρείται αμυντικός
περίβολος με μικρότερο ύψος, που προφανώς κατασκευάστηκε για να δυσκολεύει την
προσέγγιση του εχθρού, αφού δίχως αυτό η πρόσβαση μέχρι τα κύρια τείχη θα ήταν
αρκετά εύκολη, λόγω της σχετικής ομαλότητας της πλαγιάς.
Αντίθετα, η από βορρά πρόσβαση είναι δυσκολότερη λόγω απόκρημνου βράχου.
Στο βορειοανατολικό πύργο υπάρχουν μεγάλα τοξωτά παράθυρα τα οποία, πιθανώς κατά
την κοινή πρακτική, χρησίμευαν ως είσοδοι με ανεμόσκαλες.
(Κείμενο: Γιάννης Μακριδάκης)
Το κείμενο παρατίθεται το Δεκέμβριο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο της Νομαρχιακής
Αυτοδιοίκησης Χίου (2003).
ΚΑΡΔΑΜΥΛΑ (Κωμόπολη) ΧΙΟΣ
Μεσαιωνικό οχυρωματικό έργο αμυντικού χαρακτήρα. Αποτελούσε την ακρόπολη
των Καρδαμύλων. Η παράδοση λέει ότι το όνομά του οφείλεται σε κάποια γριά που
σκαρφάλωσε από τα Καρδάμυλα μέσω των απότομων βράχων ως εκεί για να σωθεί από
τους πειρατές. Στο κάστρο σήμερα σώζονται δύο πύργοι που ενώνονται μεταξύ τους
με τοίχος. Ο ανατολικός πύργος είναι ημικυκλικός με διάμετρο το τείχος και ο δυτικός
είναι κυκλικός. Ολο αυτό το συγκρότημα βρίσκεται στη νοτινή πλευρά του πλατώματος
της κορυφής, αφού από όλες τις άλλες πλευρές υπάρχουν γκρεμοί και δεν υπήρχε η
ανάγκη κατασκευής αμυντικού τείχους.
Μια παράδοση λέει ότι ο δυτικός πύργος επικοινωνούσε μέσω σήραγγας
με το πηγάδι του Κουλαλά από το οποίο υδρεύονταν οι έγκλειστοι στο κάστρο.
Το πηγάδι του Κουλαλά, χτισμένο με την πέτρα της περιοχής, ανάγεται
στην εποχή της Γενουατοκρατίας (1346-1566). Πέτρινα σκαλοπάτια εφαπτόμενα στα
τοιχώματά του κατηφορίζουν στον πυθμένα.
Στην περιοχή υπάρχουν και τα ταμπούρια, δηλαδή οι οχυρωματικές θέσεις
των μαχητών του Καρδαμυλίτικου Εθελοντικού Σώματος κατά τις μάχες της απελευθέρωσης
το 1912.
Το όρος της Γριάς έπαιξε πολύ σημαντικό ρόλο στον αγώνα για την απελευθέρωση
του νησιού. Οι Καρδαμυλίτες κατάφεραν να εκδιώξουν τους Τούρκους από τα μέρη τους
και αφού συνέλαβαν τις πολιτικές αρχές του τόπου και τους νίκησαν στη “μάχη
της Γριάς”, κατέλαβαν το ύψωμα.
Οι Τούρκοι αναγκάστηκαν να στρατοπεδεύσουν στο χωριό Πιτυός
επειδή εκτιμούσαν ότι ήταν το μοναδικό μέρος του νησιού που δεν ήταν δυνατό να
βληθεί από τη θάλασσα.
Ομως, το πολεμικό πλοίο “Μακεδονία”, που είχε καταπλεύσει
στο λιμάνι των Καρδαμύλων, καθοδηγούμενο από τα σήματα στρατιωτών που βρίσκονταν
στη Γριά και απέναντι στο Καρφωτό, βομβάρδισε με 67 οβίδες το Πιτυός.
Αυτό αποτέλεσε καθοριστική κίνηση για τη μετέπειτα εξέλιξη του αγώνα, γιατί προκάλεσε
πτώση του ηθικού των Τούρκων, οι οποίοι, μετά την ολομέτωπη επίθεση του Ελληνικού
στρατού, αναγκάστηκαν να παραδοθούν στις 22 Δεκεμβρίου 1912. Από τότε η Χίος
πέρασε και τυπικά στην ελληνική κυριαρχία.
(Κείμενο: Γιάννης Μακριδάκης)
Το κείμενο παρατίθεται το Δεκέμβριο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο της Νομαρχιακής
Αυτοδιοίκησης Χίου (2003).
ΚΟΤΖΙΝΟΣ (Λιμάνι) ΛΗΜΝΟΣ
Στο διάστημα 1207-1214 η βενετική οικογένεια των Navigajiosi έχτισε
το φρούριο. Μάλιστα πρόκειται για το μοναδικό οχυρωματικό έργο τέτοιου μεγέθους
στον Ελλαδικό χώρο που δε θεμελιώθηκε πάνω σε φυσικό έξαρμα του εδάφους, αλλά
σε τεχνητό γήλοφο.
Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Ιούνιο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο
(1997) του Επαρχείου
Λήμνου.
ΜΕΣΤΑ (Χωριό) ΧΙΟΣ
The visitor should leave his own transport at the circus outside the village.
The road in the east part of the village makes the Ring-Road of the castle. If
one follows it he will reach the point from which he started. The houses on the
right side of the surrounding wall are modern. The outer wall on its left side
makes the Wall of the castle. The doors and windows of the houses of this side
have been opened rather recently. During the Genoan and Turkish occupations the
entrances of those houses that formed the wall used to be only at the inner part
of the castle. The loopholes were the only openings on the wall and it is them
which have been turned into windows later on. The two openings to the inner part
of the village have been constructed more recently for the residents' facility.
The surrounding wall of this side ends to the tower.
This text is cited Febr 2004 from the Promoting Tourism Prefectural Committee of Chios URL below, which contains images.
The Gateway of the castle is named by the natives as "door of
the captain", that means the door of the governor (it derives from the Italian
word "capitano"). The monoliths of which it consists are remarkable as well as
the iron door that remains in an excellent condition. The door during the Genoan
occupation was opened in the morning at sunrise and closed in at sunset. That
did not happen only when there was a danger of a raid but on a daily basis. It
is because the village was the place of the natives' dwelling but at the same
time it used to exist as a camp for the conquerors. This gate was the only one
on the castle so that the conquerors could easily check the entry of the products,
especially of mastic. All that was due to defence and the facilitation of the
conquerors, since it was according to the products that taxes were imposed.
The house over and next to the door gate must have been the governor's-captain's
residence (that is why it has been named after him). The small window through
which the guards used to observe the residents' entry-exit is noticed at the inner
part of the gate. On the way into the castle two of the most ancient churches
of the village are located. The first one is that of Aghios Georgios and the second
one is that of Aghia Paraskevi, the latter of which is more significant.
This text is cited Febr 2004 from the Chios Prefecture Tourism Committee URL below, which contains images.
ΜΗΘΥΜΝΑ (Κωμόπολη) ΛΕΣΒΟΣ
Τηλέφωνο: +30 22530 71803
Το μεσαιωνικό φρούριο του Μολύβου
βρίσκεται στην κορυφή βραχώδους λόφου,
όπου στην αρχαιότητα βρισκόταν η ακρόπολη της αρχαίας Μήθυμνας.
Κτισμένο από κοκκινωπό και καφέ τραχείτη, έχει σχήμα ακανόνιστου τραπεζίου με πλευρά περίπου 70 μ. και βρίσκεται γενικά
σε καλή κατάσταση διατήρησης.
Η ακριβής χρονολογία ίδρυσής του δεν είναι γνωστή. Πιθανόν κτίστηκε μετά τα μέσα
του 13ου αιώνα και ανήκει προφανώς στη σειρά των πολλών οχυρών που ιδρύθηκαν αυτή την περίοδο
από τους Λεσβίους με σκοπό να καταστεί δυνατή η αντιμετώπιση των Τούρκων και Φράγκων
επιδρομέων. Το 1373 ανακαινίσθηκε από τον Φραγκίσκο Α' Γατελούζο. Προσθήκες έγιναν και κατά
την περίοδο της Τουρκοκρατίας (1462-1912).
Οι εργασίες αναστήλωσης άρχισαν το 1976 και μέχρι το 1981 έγιναν
στερεώσεις, ανακτίσεις και αρμολογήματα σε τμήματα των τειχών. Το 1993 αποκαταστάθηκε
ρήγμα στο νότιο προτείχισμα και μέχρι σήμερα γίνονται εργασίες στερεώσεων σε τμήματα
του φρουρίου που παρουσιάζουν φθορές.
Τα καλοκαίρια πραγματοποιούνται πολιτιστικές και θεατρικές εκδηλώσεις
στον εσωτερικό περίβολο του φρουρίου.
Οικοδομήθηκε κατά τη διάρκεια της Βυζαντινής εποχής στα απομεινάρια αρχαίων, εκτεταμένων τειχών, με σκοπό την αντιμετώπιση επιδρομών Φράγκων και Τούρκων, ολοκληρώθηκε το έτος 1373 από τον Γενουάτη Φραγκίσκο Α´ Γατελούζο και ενισχύθηκε περαιτέρω από τους Τούρκους το 1462. Πρόκειται για ένα καλοφτιαγμένο Κάστρο, χτισμένο με κόκκινο και καφέ τραχείτη, με γερά τείχη, με επιγραφές, οικόσημα και άλλα διακριτικά στοιχεία. Ο χώρος χωρίζεται σε πολλά επίπεδα, ενώ εξαίρετο μνημείο παραμένει η κεντρική είσοδος κατασκευασμένη από χοντρό ξύλο, σκεπασμένο με περίτεχνες μεταλλικές πλάκες. Βρίσκεται στην κορυφή πευκόφυτου λόφου και θεωρείται ως ένα από τα καλύτερα διατηρημένα Κάστρα της Ανατολικής Μεσογείου. Σήμερα χρησιμοποιείται ως τόπος διεξαγωγής πολιτιστικών εκδηλώσεων.
Το κείμενο παρατίθεται τον Ιανουάριο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, της Νομαρχίας Λέσβου
ΜΥΡΙΝΑ (Κωμόπολη) ΛΗΜΝΟΣ
Τηλέφωνο: +30 22540 24091
Φαξ: +30 22540 24091
Το Φρούριο της Μύρινας είναι κτισμένο σε βραχώδη και απόκρημνη χερσόνησο και επικοινωνεί με την ξηρά μόνο από τα ανατολικά. Αποτελεί το μεγαλύτερο σε έκταση οχυρό του Αιγαίου.
Η σημερινή μορφή του ανάγεται στο 1207, όταν ο Ενετός Φιλόκαλος Ναβιγκαγιόζο, Μεγάλος Δούκας της Λήμνου, οχυρώνει την Μύρινα. Ο διάδοχός του όμως Λεονάρδο Ναβιγκαγιόζο είναι εκείνος που ισχυροποιεί το κάστρο και το κρατά υπό την κυριαρχία του επί 45 χρόνια. Στην περίοδο της Τουρκοκρατίας εντός του Φρουρίου κατοικούσαν Τούρκοι. Κατά την πολιορκία της Μύρινας το 1770 από τον Ρωσικό στόλο, τα τείχη του Φρουρίου υπέστησαν σοβαρές ζημιές.
Στην ανατολική και νότια πλευρά το τείχος είναι υψηλό και ο αριθμός των πύργων σχετικά μεγάλος, ενώ στην βόρεια και δυτική πλευρά το τείχος είναι κατά πολύ χαμηλότερο και οι πύργοι σπανιότεροι. Στο ψηλότερο σημείο του λόφου υπάρχει ημικατεστραμμένο οχυρό κτίσμα με πολλούς εσωτερικούς χώρους. Ακόμα, εντός του Φρουρίου υπάρχει ένα τούρκικο τέμενος, υπόγειος θολωτός χώρος και δεξαμενές.
Σήμερα το Φρούριο της Μύρινας αποτελεί μνημείο επισκέψιμο για το
κοινό.
Το κάστρο της Μύρινας μετά από το 13ο αιώνα - όταν χτίστηκε το κάστρο
του Κότζινα - έμεινε γνωστό
ως Παλαιόκαστρο, ακριβώς για να ξεχωρίζει από αυτό του Κότζινου.
Χτίστηκε το 1186 από το βυζαντινό αυτοκράτορα Ανδρόνικο Α´ τον
Κομνηνό. Ο Ανδρόνικος χρησιμοποίησε κυρίως βενετσιάνους μαστόρους, έτσι ερμηνεύεται
και ο χαρακτηρισμός "βενετσιάνικο" που συχνά του αποδίδεται. Χτίστηκε
πάνω σε παλιότερα τμήματα τείχους, κατά πάσα πιθανότητα αρχαϊκά. Τα παλιότερα
αυτά τμήματα - εξαιρετικά δείγματα της κυκλώπειας τοιχοδομίας - μπορεί κανείς
να τα δει ακριβώς απέναντι από την κεντρική είσοδο και κατά διαστήματα στο εσωτερικό
του. Αρχιτεκτονικά μέλη από αρχαιότερα κτίσματα χρησιμοποιήθηκαν σε πολλά σημεία
ως οικοδομικό υλικό. Πάντως τα τείχη που βλέπει κανείς σήμερα χτίστηκαν την εποχή
της Οθωμανικής κυριαρχίας, ωστόσο ο προσεκτικός παρατηρητής θα δει και τα τμήματα
εκείνου του τείχους που έχτισε ο Ανδρόνικος Α´.
Πρόσβαση στο κάστρο εξασφαλίζουν δυο είσοδοι: Η πρώτη, από τη μεριά
του λιμανιού είναι η κεντρική. Εντυπωσιακό λιθόστρωτο φέρει από εδώ στο πλάτωμα
της κορυφής, όπου τα ερείπια ενός μεγάλου τζαμιού. Η δεύτερη είσοδος, από τη μεριά
του Ρωμέικου γυαλού, το Μαυροχάνι
όπως το έλεγαν παλιότερα, δύσκολα γίνεται αντιληπτή από κάποια απόσταση. Η βόρεια
πλευρά του κάστρου, η πιο βατή, συνίσταται από τριπλό τείχος. Σε όλο το μήκος
του ισχυροί πύργοι και πολεμίστρες - σε αρκετά καλή κατάσταση ακόμα - το ενισχύουν.
Ενδεικτικές της μέγιστης σημασίας που είχε το κάστρο της Μύρινας στην
οργάνωση της άμυνας του νησιού και στον έλεγχο του Βορείου
Αιγαίου γενικότερα είναι οι πολλαπλές επιδιορθώσεις που επιδέχτηκε: Στα 1207-1214
ο Μέγας Δούκας της Λήμνου
Filocalo Navigajiosi το συντήρησε, στα 1361 ο Γεώργιος Συναδηνός ´Αστρας,
διοικητής του νησιού την εποχή εκείνη, στο διάστημα 1470-1477 ο προβλεπτής της
Λήμνου Francesco Pasqualingo...
Μια από τις τελευταίες φορές που χρησιμοποιήθηκε ήταν το 1770. Ρωσικά στρατεύματα
κάτω από την ηγεσία του Α. Ορλώφ το πολιόρκησαν. Δεν κατάφεραν να το κυριεύσουν
και να απελευθερώσουν το νησί από τον τουρκικό ζυγό, έλυσαν λοιπόν την πολιορκία
και άφησαν το νησί στην τύχη του.
Σήμερα στο κάστρο ζουν γύρω στα διακόσια ελάφια, που βόσκουν ελεύθερα.
Ο Δήμος Μυριναίων
φροντίζει για την τροφή και το νερό τους.
Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Ιούνιο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο
(1997) του Επαρχείου
Λήμνου.
ΜΥΤΙΛΗΝΗ (Πόλη) ΛΕΣΒΟΣ
Χτισμένο στην κορυφή πευκόφυτου λοφίσκου, κοντά στο λιμάνι της Μυτιλήνης, είναι ένα από τα μεγαλύτερα κάστρα της Μεσογείου. Η κατασκευή του άρχισε κατά την Βυζαντινή εποχή (483-565 μ.Χ.), με την χρησιμοποίηση αρχαίου δομικού υλικού, και ολοκληρώθηκε στα χρόνια της Ηγεμονίας των Γενουατών Γατελούζων (1355-1462). Το 1373 χτίστηκε πολύπυργο - με επάλξεις και τάφρους- από τον πρώτο Γατελούζο ηγεμόνα Φραγκίσκο Α. Το 1384 καταστροφικός σεισμός γκρεμίζει το κάστρο και κατόπιν τούτου επαναοικοδομείται. Στην συνέχεια ενισχύεται με αμυντικά έργα (νέες επάλξεις, αναχώματα, κανόνια), ώσπου καταλαμβάνεται από τους Τούρκους το 1462.
Ακόμη και σήμερα διασώζεται το παλάτι των Γατελούζων, ένας τετράγωνος πέτρινος πύργος με εντοιχισμένη πλάκα, όπου με ευδιάκριτα ανάγλυφα σχήματα παριστάνεται το οικόσημο των Γατελούζων και παραστάσεις Ρωμαϊκών μονομαχιών. Επίσης, στην εξωτερική πύλη υπάρχει πλάκα με το οικόσημο των Παλαιολόγων. Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας έγιναν προσθετικές εργασίες και κατασκευάστηκε επίσης ένα Τούρκικο Ιεροδιδασκαλείο, κτίσμα που σώζεται μέχρι σήμερα. Μέσα στο κάστρο σώζονται υπόγειες στοές, που λειτούργησαν ως καταφύγιο για τα γυναικόπαιδα της πόλης σε περιόδους πολέμου, καθώς και υδατοδεξαμενή χωρητικότητας 4.000κ.μ. Σήμερα χρησιμοποιείται ως χώρος διεξαγωγής πολιτιστικών εκδηλώσεων κατά τους θερινούς μήνες.
Το κείμενο παρατίθεται τον Ιανουάριο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, της Νομαρχίας Λέσβου
ΣΙΓΡΙ (Λιμάνι) ΛΕΣΒΟΣ
Βρίσκεται σε ακρωτήριο της δυτικής πλευράς του νησιού και σε
απόσταση 93 χλμ. από τη Μυτιλήνη. Κτίστηκε από τους Τούρκους το 1757 για την προστασία από την πειρατεία του σημαντικού για το διαμετακομιστικό εμπόριο λιμανιού. Σε όλη τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας αποτελούσε κεντρικό σημείο της κωμόπολης, γύρω από το οποίο αναπτύχθηκε ο οικισμός στην προστατευόμενη πια, από το φρούριο, περιοχή.
Είναι μικρών διαστάσεων, τετράγωνο στην κάτοψη, με τετράγωνους οχυρωματικούς πύργους στις τέσσερις γωνίες. Η κεντρική πύλη στα ανατολικά έκλεινε με δίφυλλη ξύλινη θύρα, επενδεδυμένη με σιδερένια ελάσματα, τα οποία στηρίζονταν με εφηλίδες. Κοσμείται με οξυκόρυφο τόξο - δείγμα τυπικής αραβικής αρχιτεκτονικής - κατασκευασμένο από εναλλασσόμενους κόκκινους και λευκούς λίθους. Αντίστοιχης έμπνευσης είναι στο εσωτερικό του φρουρίου τα τοξωτά λίθινα ή πλίνθινα υπέρθυρα των κελιών που χρησιμοποιούνταν για τη διαμονή της μόνιμης φρουράς.
Πρόκειται για μικρό πέτρινο κάστρο, χτισμένο κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας, χαρακτηριστικό δείγμα της Οθωμανικής τεχνικής. Χτίστηκε το 1757 ή 1767 από τον αντιναύαρχο του Οθωμανικού Στόλου Σουλεϊμάν Πασά, για την προστασία του εμπορικού λιμανιού της περιοχής από την πειρατεία. Είναι μικρών διαστάσεων, τετράγωνο, με τετράγωνους επίσης οχυρωματικούς πύργους στις τέσσερις γωνίες. Η κεντρική πύλη στα ανατολικά έκλεινε με δίφυλλη θύρα, επενδεδυμένη με σιδηρά ελάσματα. Κοσμείται με οξυκόρυφο τόξο - δείγμα τυπικής Αραβικής αρχιτεκτονικής - κατασκευασμένο από εναλλασσόμενους κόκκινους και λευκούς λίθους. Παρόμοια είναι τα τοξωτά λίθινα ή πλίνθινα υπέρθυρα των κελιών στο εσωτερικό του κάστρου, που χρησιμοποιούντο για την διαμονή της μόνιμης φρουράς. Σήμερα διατηρείται σε καλή κατάσταση. Ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει ένθετες Τούρκικες επιγραφές και περίτεχνη διακόσμηση, που του προσδίδουν ένα χαρακτήρα Ανατολίτικο. Βρίσκεται λίγο έξω από τον οικισμό του Σιγρίου, με καταπληκτική θέα προς το Αιγαίο.
Το κείμενο παρατίθεται τον Ιανουάριο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, της Νομαρχίας Λέσβου
ΧΙΟΣ (Πόλη) ΒΟΡΕΙΟ ΑΙΓΑΙΟ
ΖΥΦΙΑΣ (Χωριό) ΧΙΟΣ
Χαρακτηριστικό κτίσμα είναι η βρύση του Ζυφιά, στα κτίσματα των Γενοβέζων που βρίσκονται στα νοτιοδυτικά του χωριού, η οποία στα 1939 αναστηλώθηκε από τους κατοίκους.
ΑΓΙΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ (Κωμόπολη) ΛΕΣΒΟΣ
Σχολικό κτίριο, νεοκλασσικής αρχιτεκτονικής των αρχών του αιώνα (1922-'30),
με κάτοψη σε σχήμα Π και απόλυτη συμμετρία των ανοιγμάτων. Πολύ αξιόλογη είναι
και η διαμόρφωση του αύλειου χώρου.
Είναι ένα από τα ωραιότερα σχολικά κτίρια του νησιού. Χτίστηκε με
έσοδα του ελαιοτριβείου της Κωμόπολης, που σήμερα έχει μετατραπεί σε πολυδύναμο
κέντρο.
Το κείμενο παρατίθεται τον Ιούνιο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Υπουργείου Πολιτισμού.
ΑΓΙΟΣ ΙΣΙΔΩΡΟΣ (Οικισμός) ΚΑΡΛΟΒΑΣΙ
ΛΗΜΝΟΣ (Νησί) ΒΟΡΕΙΟ ΑΙΓΑΙΟ
Oι δωρεές των ξενιτεμένων Λημνιών και oι έρανoι των φτωχών κατoίκων στα τέλη τoυ
19oυ αιώνα, δημιoύργησαν τα θαυμάσια σχoλικά κτίρια πoυ συναντά o επισκέπτης σε
κάθε χωριό τoυ νησιoύ. Από τo παλαιότερo μικρό σχoλείo της Σκανδάλης
μέχρι τo μεγαλoπρεπές κτίριo τoυ Γυμνασίoυ στη Μύρινα
μαρτυρoύν την φρoντίδα και την γενναιoδωρία για την εκπαίδευση των παιδιών τoυ
νησιoύ, πoυ απoμακρυσμένo όπως ήταν στη μέση τoυ Αιγαίoυ δεν βρίσκoνταν στo επίκεντρo
της κρατικής μέριμνας. Σήμερα πoλλά από τα σχoλεία των μικρότερων χωριών είναι
κλειστά καθώς έχει μειωθεί o αριθμός των μαθητών. Θαυμάσια σχoλικά κτίρια με φρoντισμένες
μεγάλες αυλές και λιθόγλυπτες πρoσόψεις συναντά κανείς σε όλα τα χωριά τoυ νησιoύ.
This text is cited March 2004 from the Municipality of Moudros URL below, which contains image.
ΜΥΤΙΛΗΝΗ (Πόλη) ΛΕΣΒΟΣ
Διώροφο εκλεκτικιστικό κτίριο, με έντονα νεοκλασσικά στοιχεία. Χτίστηκε
το 1900, με δαπάνες του Δήμου, για να στεγάσει τις υπηρεσίες του.
Το κτίριο του παλιού Δημαρχείου βρίσκεται στην προκυμαία της πόλης.
Για πολλά χρόνια στέγαζε τις υπηρεσίες του Δήμου.
Σήμερα ο α' όροφος του κτιρίου έχει διαμορφωθεί σε αίθουσα συνεδριάσεων
(του Δημοτικού Συμβουλίου) και τελετών, το δε ισόγειο στεγάζει τη Βιβλιοθήκη καθώς
και τις διάφορες πολιτιστικές δραστηριότητες του Δήμου.
Το κείμενο παρατίθεται τον Ιούνιο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Υπουργείου Πολιτισμού.
Κτίριο ορθογωνικής διατομής με απόλυτη συμμετρία ανοιγμάτων και στους
δυο ορόφους. Μεγάλη έμφαση έχει δοθεί στο διάκοσμο της κεντρικής εισόδου με νεοκλασσικά
στοιχεία (αετώματα, κίονες, υπέρθυρα κλπ.) από πέτρα (;). Στο εσωτερικό, ενδιαφέρον
παρουσιάζει η μεγάλη ξύλινη σκάλα.
Το κτίριο βρίσκεται στο ιστορικό κέντρο της πόλης. Οικοδομήθηκε με
δαπάνες του τοπικού ευεργέτη Ζ. Βουρνάζου, το όνομα του αρχιτέκτονα, όμως, παραμένει
άγνωστο. Αποπερατώθηκε το 1899 και από την ημέρα των εγκαινίων του λειτουργεί
σα σχολικό κτίριο. Σήμερα στεγάζει το 4ο Δημοτικό Μυτιλήνης και το Β´ Γυμνάσιο.
Το κείμενο παρατίθεται τον Ιούνιο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Υπουργείου Πολιτισμού.
Επιβλητικό κτίριο νεοκλασικής αρχιτεκτονικής με κάτοψη σε σχήμα Π.
Αποτελείται από τρεις ορόφους: υπόγειο (βοηθητικοί χώροι), ισόγειο (αίθουσες διδασκαλίας)
και α´ όροφος (βιβλιοθήκη και αίθουσα τελετών). Τα αρχιτεκτονικά στοιχεία
της πρόσοψης είναι από λευκό μάρμαρο.
´Εργο το Λέσβιου αρχιτέκτονα Αργύρη Αδαλή, που υπήρξε βοηθός
των Γερμανών αρχιτεκτόνων Χάνσεν και Τσίλλερ. Η ανέγερση του κτιρίου έγινε τη
διετία 1888-1890, με δαπάνες των ευεργετών του τόπου, Μ. Μητρέλια και Ζ. Βουρνάζου.
Το 1912 χρησιμοποιήθηκε από τον απελευθερωτικό ελληνικό στρατό.
Σήμερα το κτίριο στεγάζει το Α´ Γυμνάσιο και Λύκειο της Μυτιλήνης.
Βρίσκεται στο κέντρο της πόλης και αποτελεί σημείο αναφοράς των κατοίκων αλλά
και πόλο έλξης των επισκεπτών.
Το κείμενο παρατίθεται τον Ιούνιο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Υπουργείου Πολιτισμού.
Το Τσαρσί
Χαμάμ [τσαρσί (τουρκ.) = αγορά] βρίσκεται στο ιστορικό κέντρο της Μυτιλήνης
και αποτελεί τμήμα του συγκροτήματος του γειτονικού Γενί
Τζαμί. Στην τουρκική αστική αρχιτεκτονική που συνεχίζει τις βυζαντινές αστικές
συνήθειες, τα λουτρά αποτελούσαν τον χώρο υποδοχής των ξένων στην πόλη και εντάσσονταν
στο θρησκευτικό και κοινωνικό πλαίσιο του Ισλάμ.
Το κτίσμα χρονολογείται στην ύστερη Τουρκοκρατία με γραμμική παράταξη
των χώρων του, που εντάσσονται στη γενικότερη τυπολογία των χαμάμ, όπου από τον
ψυχρό χώρο βαίνει κανείς σταδιακά προς τον καυτό. Η τυπολογία αυτή είναι γνωστή
από τα αρχαία βαλανεία και τις ρωμαϊκές θέρμες.
Από το 2000 έχουν ξεκινήσει έργα αναστήλωσης του μνημείου.
Το κείμενο παρατίθεται τον Ιούνιο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Υπουργείου Πολιτισμού, η οποία περιλαμβάνει και φωτογραφία.
ΠΟΛΙΧΝΙΤΟΣ (Κωμόπολη) ΜΥΤΙΛΗΝΗ
Οικοδόμημα ορθογωνικής κάτοψης, χαρακτηριστικό δείγμα βιομηχανικής
αρχιτεκτονικής της Λέσβου
και ιδιαίτερα του Πολιχνίτου, με τα πέτρινα "σοβελίκια" που κοσμούν
όλα τα ανοίγματα των όψεων.
Για πολλά χρόνια λειτούργησε σαν ελαιοτριβείο. Πρόσφατα αναστηλώθηκε
και μετά από μια παράλληλη επέμβαση-τροποποίηση της χρήσης του, λειτουργεί πια
σαν πολύκεντρο, φιλοξενώντας διάφορες πολιτιστικές εκδηλώσεις κι εξυπηρετώντας
έτσι το Δήμο Πολιχνίτου
αλλά και την ευρύτερη περιοχή.
ΧΙΟΣ (Πόλη) ΒΟΡΕΙΟ ΑΙΓΑΙΟ
Πρόκειται για χαρακτηριστικό δείγμα όψιμης νεοκλασικής αρχιτεκτονικής.
Λιθόκτιστο, τριόροφο, με ημιυπόγειο και τον τρίτο όροφο σε εσοχή. Ενδιαφέρον παρουσιάζει
το εσωτερικό του κτηρίου, διαμορφωμένο ειδικά για την στέγαση της ΕΤΕ στο ισόγειο
και την κατοικία του Διευθυντού στον όροφο. Το ακίνητο (κτήριο και περιβάλλων
χώρος) έχει κηρυχθεί ως έργο τέχνης σύμφωνα με την Υ.Α. ΥΠΠΟ/ΔΙΛΑΠ/Γ/2145/31727/8.8.86,
ΦΕΚ 769/β/31.10.86.
Το κτήριο κτίσθηκε το 1926. Λόγω της αύξησης των αναγκών της Τράπεζας
έχουν γίνει κατά καιρούς επεμβάσεις στον εσωτερικό χώρο. Τελευταία έγκριση εργασιών
είναι αυτή του 1994, με μελετητή τον αρχιτέκτονα Γ. Παπάζογλου.
Το κείμενο παρατίθεται τον Σεπτέμβριο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Υπουργείου Πολιτισμού, η οποία περιλαμβάνει και φωτογραφία.
ΟΜΗΡΟΥΠΟΛΗ (Δήμος) ΧΙΟΣ
Το "Μηταράκικο" βρίσκεται στον Κάμπο Χίου είναι ένα από τα σημαντικότερα
κτήματα. Στο κτήμα βρίσκεται το επιβλητικό κυρίως κτίσμα, το βοηθητικό κτίσμα
(ανεστάτικο), δεύτερο ισόγειο κτίσμα (ατελιέ) και το παλιό αρχοντικό, με την βοτσαλωτή
αυλή που περιβάλλεται από δεξαμενή σε συνδυασμό με καθιστικό καθώς και το μαγγανοπήγαδο.
Το "Μηταράκικο" ήταν το σπίτι του ζωγράφου Γ. Μηταράκη, ο οποίος έκανε
χρήση κυρίως του ισογείου κτίσματος (ατελιέ). Το κυρίως κτίσμα (ανεστάτικο) και
το ατελιέ κατασκευάσθηκαν μετά το σεισμό του 1881 και μάλιστα στις αρχές του αιώνα.
Χαρακτηρίστηκαν ως ιστορικά διατηρητέα μνημεία (Υ.Α. ΥΠΠΟ/ΔΙΛΑΠ/ Γ/1427/19347/
22.4.92, ΦΕΚ 328/Β/1992) τα κτίσματα, η δεξαμενή, το μαγγανοπήγαδο, ο μαντρότοιχος
που περιβάλλει το κτήμα με περιβάλλοντα χώρο προστασίας το περιβόλι ιδιοκτησίας
Ν. Πλατή.
Το σύνολο των κτισμάτων δεν έχει επισκευασθεί, αλλά είναι σε πολύ
καλή κατάσταση. Το κτίσμα είναι ακατοίκητο αλλά καλλιεργείται το περιβόλι.
Το κείμενο παρατίθεται τον Ιούνιο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Υπουργείου Πολιτισμού, η οποία περιλαμβάνει και φωτογραφία.
Το "Τεττέρικο" είναι σήμερα το μεγαλύτερο κτήμα στον Κάμπο (40 στρέμματα),
στο οποίο βρίσκεται το κυρίως κτίσμα (αρχοντικό), δύο βοηθητικά κτίσματα, μια
περίτεχνη βοτσαλωτή αυλή που περιβάλλεται από την δεξαμενή, το μαγγανοπήγαδο και
την φουντάνα. Το κυρίως κτίσμα είναι υψηλής αρχιτεκτονικής ποιότητος.
Το κτίσμα καταστράφηκε από τον σεισμό του 1881 και ξανακτίστηκε αμέσως
μετά, ακολουθώντας όπως όλα τα κτίσματα του Κάμπου τις αρχές της νεοκλασικής τεχνοτροπίας.
Με την Υ.Α. ΥΠΠΟ/ΔΙΛΑΠ/Γ/2633/36948/11.9.90, ΦΕΚ 631/Β/3.10.90 έχουν
χαρακτηρισθεί ως έργο τέχνης και ιστορικό διατηρητέο μνημείο τα κτίσματα, η δεξαμενή,
το μαγγανοπήγαδο, η φουντάνα, η βοτσαλωτή αυλή και ο μαντρότοιχος που περιβάλλει
το κτήμα με περιβάλλοντα χώρο προστασίας το περιβόλι ιδιοκτησίας Αντουάνου Τέττερη.
Το κείμενο παρατίθεται τον Ιούνιο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Υπουργείου Πολιτισμού, η οποία περιλαμβάνει και φωτογραφία.
ΛΗΜΝΟΣ (Νησί) ΒΟΡΕΙΟ ΑΙΓΑΙΟ
Εκτός από τα μεγάλα αρχoντικά τoυ "Ρωμαϊκoύ γιαλoύ" της Μύρινας,
σχεδόν σε κάθε χωριό ξεχωρίζoυν oρισμένα εντυπωσιακά oικoδoμήματα, χτισμένα σε
καίριες θέσεις των oικισμών. Είναι oι κατoικίες πλoυσίων Λημνιών, oι oπoίoι έχoντας
μεταναστεύσει στα τέλη τoυ 19oυ αιώνα, κυρίως στην Αίγυπτo αλλά και στην Αμερική,
γυρνoύσαν στoν τόπo τoυς, χτίζoντας μεγάλα αρχoντικά πoυ σηματoδoτoύσαν σε κάθε
χωριό την oικoνoμική ευμάρεια των "Αιγυπτιωτών" όπως απoκαλoύνταν.
Σε αντίθεση με τo τυπικό Λημνιακό σπίτι, δεν έχoυν εξωτερικές σκάλες
αλλά,μνημειακoύ χαρακτήρα εισόδoυς, με πέτρινoυς παραστάτες και καλoλαξευμένα
πέτρινα μπαλκόνια με φoρoύσια καθώς και άλλα στoιχεία διακoσμητικής λιθoγλυπτικής
κυρίως στις πρoσόψεις ή στις μετώπες. Εκτός από την περιoχή Μύρινας, εξαιρετικά
και πoλυάριθμα δείγματα, αυτoύ τoυ αρχιτεκτoνικoύ τύπoυ συναντώνται ιδίως στoν
Κoρνό, στo Ρωμανό,
στoν Κoντιά, στo
Πoρτιανό και στo
Μoύδρo και μεμoνωμένα
σε όλα σχεδόν τα χωριά τoυ νησιoύ.
Το κείμενο παρατίθεται τον Μάρτιο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφία, του Δήμου Μούδρου
ΠΕΤΡΑ (Κωμόπολη) ΛΕΣΒΟΣ
Το Αρχοντικό
της Βαρελτζίδαινας βρίσκεται στο κέντρο του οικισμού της Πέτρας. Κτίστηκε
στο τέλος του 18ου αιώνα. Πρόκειται για χαρακτηριστικό αρχοντικό οίκημα της περιόδου
αυτής, στο οποίο συνδυάζονται τυπικά γνωρίσματα της τοπικής αρχιτεκτονικής παράδοσης
με επιδράσεις από την Ανατολή και από τη Βόρειο Ελλάδα.
Το κτήριο είναι διώροφο, με λιθόκτιστο συμπαγές ισόγειο που προσδίδει
στο οίκημα φρουριακό χαρακτήρα. Ο όροφος είναι κατασκευασμένος με "μπαγδαντί"
και χωρίζεται σε έξι δωμάτια περιμετρικά του οντά, που κοσμούνται με αξιόλογες
χαρακτηριστικές, για την εποχή, τοιχογραφίες.
Το απόσπασμα παρατίθεται τον Ιούνιο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Υπουργείου Πολιτισμού, η οποία περιλαμβάνει και φωτογραφίες.
The "House of VALERETZIDAINA", at a short distance from the village square, more or less next to the back of the rock of the Panagia, has retained almost entirely its original form.This is a building of the turn of eighteenth-nineteenth century. It belongs to the secular architecture of Lesvos of the period of late Ottoman rule and combines local and Oriental features with neo-Classicism, Byzantine architecture and baroque. It has a number of similarities to the mansion of Georgios Schwarz at Ambelakia in Thessaly, which was built in the late eighteenth century. The traditional settlement of Petra takes on its own individual local colour from the well-preserved neo-Classical mansions of the early twentieth century, with their spacious well-planted court-yards, the carefully crafted railings and the elaborated wrought-iron doors with variety of knockers.
This text is cited Apr 2003 from the Municipality of Petra URL below, which contains images.
ΑΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΥΚΟΥΣΗΣ (Χωριό) ΧΙΟΣ
Βορειοδυτικά του χωριού και σε απόσταση 2 χμ στην τοποθεσία Μαλλόραχη,
έχει κατασκευασθεί λιμνοδεξαμενή χωρητικότητας 170.000 κ.μ νερού. Στο χώρο αυτό
κατασκευάσθηκε και ταχυδιϋλιστήριο το οποίο λειτουργεί καθημερινά δίνοντας νερό
στον Αγιο Γεώργιο, στη Βέσσα, στην Ελάτα, το Λιθί και τα στρατόπεδα της περιοχής.
Η εν λόγω λιμνοδεξαμενή έχει κατασκευασθεί σε σπάνιας ομορφιάς ορεινό τοπίο, ανάμεσα
σε καλλιέργειες και δάση. Ένας θαυμαστός βιότοπος όπου βρίσκουν καταφύγιο και
φωλιάζουν δεκάδες σπάνια και μη πουλιά. Κατά την διαδρομή στους παρακείμενους
αγροτόδρομους ακούς τα πολύβουα κελαηδίσματα των πουλιών, ανασαίνεις τον καθαρόν
αέρα και απολαμβάνεις την πυκνή βλάστηση του πευκοδάσους.
Το κείμενο παρατίθεται τον Οκτώβριο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφία, του Δήμου Καμποχώρων
ΛΕΣΒΟΣ (Νησί) ΒΟΡΕΙΟ ΑΙΓΑΙΟ
ΛΗΜΝΟΣ (Νησί) ΒΟΡΕΙΟ ΑΙΓΑΙΟ
ΑΓΙΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ (Κωμόπολη) ΛΕΣΒΟΣ
Λιθόκτιστα κτίρια εξαιρετικής αρχιτεκτονικής των αρχών του αιώνα (1910),
χαρακτηριστικό δείγμα βιομηχανικής αρχιτεκτονικής. Το Ελαιοτριβείο αποτελεί τμήμα
του συνόλου των αξιόλογων βιομηχανικών κτιρίων του νησιού.
Βιομηχανικό αρχικά συγκρότημα (ελαιοτριβείο - αλευρόμυλος), λειτούργησε
ως κοινοτική επιχείρηση μέχρι το 1967.
Το 1984, με την συμπαράσταση της Νομαρχίας
Λέσβου, αναστηλώθηκε και μετατράπηκε σε πνευματικό κέντρο. Συγκεκριμένα, το
κεντρικό κτίριο διαμορφώθηκε σε αίθουσα πολλαπλών χρήσεων, χωρητικότητας 400 ατόμων,
ενώ οι ελαιοαποθήκες σε Λαογραφικό Μουσείο και οι αποθήκες ελαιοκάρπου σε 11 σύγχρονους
ξενώνες.
Το κείμενο παρατίθεται τον Ιούνιο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Υπουργείου Πολιτισμού.
ΑΓΙΟ ΓΑΛΑ (Χωριό) ΧΙΟΣ
Ανατολικά του Αγίου Γάλακτος σκαρφαλωμένο στο βουνό στέκει ο εγκαταλελειμμένος οικισμός του Αγίου Γιάννη. Η θέα απέραντη προς το Αιγαίο και το τοπίο εκπληκτικό.
Εγκαταλελειμμένο χωριό στην πλαγιά της Αμανής.
Η θέση του είναι χαρισματική και προσφέρει απεριόριστη θέα στο Αιγαίο
κι ένα καταπληκτικό ηλιοβασίλεμα. Τα σπιτάκια, ερειπωμένα πια, μας μαρτυρούν την
αρχιτεκτονική των μικρών φτωχών χωριών της περιοχής. “Σπίτι όσο χωρείς και
κτήμα όσο θωρείς” έλεγαν οι χωρικοί, που έσπερναν όλες τις άγονες πλαγιές
της Αμανής, για να εξοικονομήσουν
τα απαραίτητα για την επιβίωσή τους.
Ο κάτω όροφος στα δίπατα σπίτια χρησιμοποιούνταν ως στάβλος.
Οι όροφοι επικοινωνούσαν με σκάλα εξωτερικά, η οποία κατέληγε στο
μπαλκόνι. Στο εσωτερικό, που συνήθως είχε δύο δωμάτια, σώζονται ακόμα τα τζάκια
αλλά και οι χοντροί κορμοί, στο κέντρο του δωματίου, που στήριζαν τη στέγη.
Το χωριό εγκαταλείφτηκε γύρω στο 1960.
(Κείμενο: Γιάννης Μακριδάκης)
Το κείμενο παρατίθεται το Δεκέμβριο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο της Νομαρχιακής
Αυτοδιοίκησης Χίου (2003).
ΑΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΥΚΟΥΣΗΣ (Χωριό) ΧΙΟΣ
Το χωριό του Αγίου Γεωργίου είναι χωρισμένο σε τρεις Γειτονιές, την πίσω, την
Μέση και την Κάτω Γειτονιά. Σημαδιακά είναι τα στενά σοκάκια, τα κολλημένα σπίτια
και οι ενιαίες στέγες που δημιουργούν την αίσθηση ότι πηδώντας από στέγη σε στέγη,
μπορείς να γυρίσεις όλο το χωριό. Ακόμη, τα χαμηλά σκεπαστά, κτισμένα τοξοειδώς
με μικρές πέτρες και με περίτεχνη δόμηση, δίνουν την εντύπωση του κάστρου.
ΚΑΜΠΟΣ (Οικισμός) ΧΙΟΣ
Ο Κάμπος Χίου είναι ένα μοναδικό οικιστικό-γεωργικό σύνολο, εξαιρετικό παράδειγμα αρμονικής συνύπαρξης κατοικίας, γεωργίας και συμπληρωματικών λειτουργιών, όπου είναι χωροθετημένα 200 κτήματα περιβαλλόμενα από ψηλούς μαντρότοιχους, στα οποία αντιστοιχούν ισάριθμα αρχοντικά υψηλής αρχιτεκτονικής ποιότητας και επίσης ισάριθμα βοηθητικά κτίσματα, περίτεχνες βοτσαλωτές αυλές, δεξαμενές, μαγγανοπήγαδα και περιβόλια εσπεριδοειδών.
Ο Κάμπος έχει μια ιστορία που φτάνει μέχρι το Βυζάντιο. Οι κατακτητές του νησιού, Γενοβέζοι και Τούρκοι στη συνέχεια, η σφαγή του 1822 και ο φοβερός σεισμός του 1881 επηρέασαν τη ζωή του Κάμπου. Παρ' όλες όμως τις καταστροφές, κατακτήσεις και αλλαγές, ο Κάμπος διατήρησε από τον 14ο αιώνα μέχρι σήμερα τον χαρακτήρα του.
΄Εχουν επισκευαστεί αρκετά αρχοντικά είτε με την ίδια χρήση (κατοικία) ή με μετατροπή τους σε ξενώνες. Διατηρείται σε μεγάλο βαθμό η χρήση κατοικίας στον Κάμπο ενώ αρκετά κτίσματα (10) έχουν μετατραπεί σε ξενώνες, και καλλιεργούνται σχεδόν όλα τα περιβόλια.
Χαρακτηρίστηκε ως ιστορικός τόπος στα σημερινά του όρια, σύμφωνα με το τοπογραφικό διάγραμμα 1:5000 και πέραν αυτού σε βάθος μιας ιδιοκτησίας.
Το κείμενο παρατίθεται τον Φεβρουάριο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Υπουργείου Πολιτισμού, η οποία περιλαμβάνει και φωτογραφία.
ΜΗΘΥΜΝΑ (Κωμόπολη) ΛΕΣΒΟΣ
Η αρχιτεκτονική φυσιογνωμία της Μήθυμνας είναι η ζωντανή μαρτυρία
μιας πολυκύμαντης και πολυτάραχης ιστορικής συνέχειας. Η πολιτεία, ριζωμένη πάνω
στο βράχο όπου δεσπόζει το μεσαιωνικό κάστρο και απλωμένη προς τη θάλασσα διατηρεί
μέχρι σήμερα τον ιδιόμορφο χαρακτήρα της όπως είχε ανασυγκροτηθεί τους δύο τελευταίους
αιώνες της Τουρκοκρατίας και κυρίως το 19ο.
Τα στέρεα παραδοσιακά κτίρια, πέτρινα ή από έντονα βαμμένο ξύλο, κατανέμονται
σε ένα δίκτυο καλντεριμιών συνθέτοντας ένα πυκνοδομημένο σύνολο. Στο Μόλυβο σώζονται
πολλά αρχοντικά που χρονολογούνται από το τέλος του 18ου αιώνα, όπως το αρχοντικό
του Γιαννάκου και το οίκημα της Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών
(παλαιό αρχοντικό Κράλλη) με διακόσμηση περίτεχνων τοιχογραφιών. Πολλά από τα
κτίρια του τόπου παρουσιάζουν νεοκλασική μορφολογία. Στο άκρο του οικισμού το
γραφικό λιμάνι ολοκληρώνει τη μοναδική εικόνα της Μήθυμνας.
Χαρακτηριστικά κτίσματα είναι οι ενοριακές εκκλησίες.
Η βασιλική του Ταξιάρχη, που κτίστηκε το 1795, είναι ένα από
τα σημαντικότερα αρχιτεκτονικά μνημεία του Μόλυβου. Ο ´Αγιος Παντελεήμονας
κτίστηκε το 1844 και παρουσιάζει αρκετά νεοκλασικά στοιχεία. Αξιόλογο δείγμα εκκλησιαστικής
αρχιτεκτονικής είναι και η Αγία Κυριακή.
Στο Μόλυβο σώζονται πολλές δημόσιες βρύσες της περιόδου
της τουρκοκρατίας με ανάγλυφες επιγραφές και διακοσμήσεις. Αρχιτεκτονικό μνημείο
του περασμένου αιώνα είναι και το οίκημα των παλαιών λουτρών.
Το 1981 ιδρύθηκε στη Μήθυμνα Δημοτική Πινακοθήκη,
με αξιόλογη συλλογή καλλιτεχνικών έργων.
Στο Δημαρχείο
στεγάζεται Αρχαιολογική Συλλογή και Δημόσια Βιβλιοθήκη.
Ο Μόλυβος, παρέχοντας αστείρευτες πηγές έμπνευσης ήταν πάντα πόλος
έλξης καλλιτεχνών ντόπιων και ξένων. Πολλές πολιτιστικές εκδηλώσεις οργανώνονται
κάθε χρόνο στη Μήθυμνα: συνέδρια, διαλέξεις, εκθέσεις ζωγραφικής και λαϊκής τέχνης,
θεατρικές και λαογραφικές παραστάσεις.
Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Ιούνιο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο
(1999) της Περιφέρειας
Βορείου Αιγαίου - Δήμου
Μήθυμνας.
ΠΕΤΡΑ (Κωμόπολη) ΛΕΣΒΟΣ
Ο Κλαπάδος είναι εγκαταλειμμένο αγροτικό χωριό στην περιοχή του οποίου
έγιναν οι τελευταίες νικηφόρες μάχες των Ελλήνων στρατευμάτων κατά των Τουρκικών,
το Δεκέμβριο του 1912 για την απελευθέρωση της Λέσβου.
Κοντά στο ξωκκλήσι του Αγίου Αλέξανδρου βρίσκονται ερείπια παλαιοχριστιανικού
ναού, καθώς και λάρνακα από γκρίζο τραχείτη όπου, πιθανότατα, ενταφιάστηκε ο ασκητής
Αγιος Αλέξανδρος.
Για τον Κλαπάδο
Ο Κλαπάδος ήταν ένα χωριό, απέναντι σχεδόν από τη Στύψη.
Οι κάτοικοί του ήταν οι περισσότεροι Τούρκοι μουσουλμάνοι και οι λιγώτεροι Έλληνες.
Γύρω στις 80 τούρκικες οικογένειες. Ήταν όμως όλοι αγάδες, δυνατοί. Είχαν ξεχωριστά
νεκροταφεία και ξεχωριστά καφενεία. Σήμερα σώζονται κάποια ερείπια
και κυρίως το χαμάμ που είναι σε καλύτερη κατάσταση. Σπίτια δεν σώζονται. Κάποια
ερείπια μόνο μαρτυρούν παλιές δόξες. Οι τελευταίοι Κλαπαδιώτες εγκατέλειψαν το
χωριό μετά τον εμφύλιο πόλεμο.
Οι Τούρκοι είχαν φύγει προ πολλού εννοείται. Οι Έλληνες εγκαταστάθηκαν
στα Δάφια, την Καλλονή
και λιγότεροι στη Στύψη. Ωστόσο μέχρι το 1960 είχαν μείνει τρεις οικογένειες στο
άδειο πια χωριό. Τις πληροφορίες αυτές μου έδωσε ο Αντώνης Αλετράς, που έχει χωράφια
εκεί γύρω.
Στο βιβλίο του Οικονόμου Τάξη "Συνοπτική ιστορία και Τοπογραφία της
Λέσβου - έκδοση 2α εν Καίρω του 1909", διαβάζουμε για τον Κλαπάδο δυό γραμμές
όλες κι όλες:
"Κλαπάδος: Οθωμανικόν χωρίον έχον οικογενείας περί τας 60 μετά τεμένους
και σχολείου παρ' αυτώ". Περισσότερα για τον Κλαπάδο βρήκα στο βιβλίο του Μύκη
Αξιώτη "Περπατώντας τη Λέσβο" τόμος Α' Έκδοση 1992:
"Στις 8 Δεκεμβρίου του 1912, ο στρατιωτικός διοικητής των Τουρκικών
στρατευμάτων, ο οποίος είχε στρατοπεδεύσει στο στρατόπεδο του Κλαπάδου με 2000
άνδρες, υπογράφει το πρωτόκολλο παράδοσης. Η παράδοση των όπλων έγινε μέρα μεσημέρι
στον Κλαπάδο μέσα στο χωριό. Ήταν η απελευθέρωση του νησιού από τον τουρκικό ζυγό.
Εδώ τελειώνει η ιστορία του χωριού. Τα κανόνια κοσμούν το ηρώο της Πέτρας. Το
όνομά του συνδέθηκε με την "Μάχη του Κλαπάδου".
Ωστόσο, ο Μάκης Αξιώτης, πηγαίνοντας πιο πίσω βρήκε και καταγράφει
στο βιβλίο του κι άλλα στοιχεία για τον Κλαπάδο.
"Γύρω στα 1640 ο Κλαπάδος είχε δύο εκκλησίες του Αγίου Ιωάννου του
Ευαγγελιστού και της Αγίας Παρασκευής. Είχε 15 σπίτια χριστιανών και 15 "αγαρηνών".
Ισα - ίσα μοιρασμένος δηλαδή. Το 1850 ο Κλαπάδος κατοικείται μόνο από Τούρκους".
Στο βιβλίο του Σταυράκη Αναγνώστη "Λεσβιάς ωδή 1850" αναφέρεται και η εξής παράδοση:
"Αδεται ότι οι κάτοικοι του Κλαπάδου, Χριστιανοί όντες, δι' υπερβολήν αθλιότητος,
παρεδέχθησαν πανδημεί τον Ισλαμισμόν, προ μίας και ημισείας, ή και επέκεινα εκατονταετηρίδος,
ελπίζοντας τρόπον τιμά, ανακούφισιν, δι' αυτού του μέσου, των δεινοπαθειών των.
Η αθλιότης αυτών ην τοσούτον μεγάλη, ώστε και παροιμία περί αυτής επεκράτησεν
έκτοτε επί της Νήσου. Εις τον Κλαπάδον γνωρίζουν να κατασκευάσωσιν εύμορφα μακαρόνια,
αλλ' όμως στερούνται πρώτού ύλης και αλεύρου".
Έμεινε το όνομα σε τούτο το χωριό. Ότι αλλαξοπίστησε μαζί τους κι
ο παπάς. Αυτά βέβαια είναι η άγραφη παράδοση. Το πιο πιθανό ίσως είναι ότι οι
Χριστιανοί κάτοικοί του, σιγά - σιγά εγκατέλειψαν το χωριό και εγκαταστάθηκαν
αλλού. Όπως εξάλλου και οι Τούρκοι συγκεντρώνονταν στα μεγάλα χωριά που υπήρχε
ασφάλεια
Ο Γ. Αριστείδης στην "Τετραλογία Πανηγυρική 1863" αναφέρει πως τότε
ήταν 66 ΟΘωμανικές οικογένειες στον Κλαπάδο. Ο Οικονόμου Τάξης όπως προαναφέραμε
το 1909 (κοντά στην απελευθέρωση) μιλά για 60 οικογένειες Οθωμανών με τζαμί και
σχολείο, που το 1912 έχει 25 παιδιά. Το 1920 ο Κλαπάδος είχε 283 κατοίκους, ενώ
το 1928 κατεβαίνει στους 96.
Το 1940 αναφέρονται 101 κάτοικοι, προφανώς πρόσφυγες.
Το κείμενο παρατίθεται τον Απρίλιο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, του Δήμου Πέτρας
ΠΥΡΓΙ (Κωμόπολη) ΧΙΟΣ
Ο οικισμός του Πυργιού, μακριά από τη θάλασσα κτισμένος και αθέατος
απ' αυτήν, είναι ένα μεσαιωνικό χωριό φρουριακού τύπου.
Ο Δημ. Βικέλας στο εκτενές αφήγημά του "Λουκής Λάρας" γράφει για τα
μεσαιωνικά χωριά της Χίου: "Τα χωριά της Χίου ήσαν ως φυλακαί. Δεν έχουν τείχη,
αλλά κατά τας τέσσαρας εξωτερικάς πλευράς των οικιών τα οπίσθια συνεχόμενα αποτελούν
αδιάκοπον προτείχισμα. Αι θύραι των οικιών κείνται εντός του χωρίου, η κεντρική
δε αυτού οδός τέμνουσα των οικιών την συνέχειαν σχηματίζει του οχυρώματος την
πύλην. Οδοί λίαν στεναί και οικοδομαί συνεσφιγμέναι πληρούσι τον χώρον, τον οποίον
περιστοιχίζει η εξωτερική πλευρά των οικιών. Εις το μέσον ευρίσκονται οι πύργοι".
Αυτή σε γενικές γραμμές είναι η πολεοδομική και αρχιτεκτονική μορφή
του Πυργιού.
Το σχήμα του οικισμού αρχικά ήταν ένα κλειστό τετράπλευρο με πυκνό
πολεοδομικό ιστό. Ο Γερμανός περιηγητής Johann Michael Wansleben που επισκέφθηκε
τη Χίο το 1674, γράφει χαρακτηριστικά στα ιταλικά: "Pirghi belissimο e grandissimo
borgo fabricato all italiana" (Το Πυργί οχυρότατο και πολύ μεγάλο χωριό έχει κτιστεί
με ιταλικό τρόπο). Ολόκληρο δηλαδή το χωριό είναι ένα φρούριο. Τα ακραία σπίτια
που αποτελούσαν την περιμετρική ζώνη του οικισμού ήταν χτισμένα σε συνεχή και
αδιάσπαστη σειρά και δεν είχαν πόρτες και παράθυρα προς το έξω μέρος, αλλά μόνο
προς το εσωτερικό του χωριού. Μ' αυτό τον τρόπο δόμησης σχηματιζόταν ένα τείχος
που περιέβαλλε τον οικισμό και του έδινε το τελικό του σχήμα. Σε κάθε γωνία του
τετραπλεύρου σχηματιζόταν ένας μικρός πύργος. Σήμερα, βέβαια, το τείχος αυτό έχει
καταστραφεί και το αρχικό σχήμα του οικισμού είναι δυσδιάκριτο, γιατί έξω από
το συμπαγή και οχυρωμένο αυτό πυρήνα έχουν κτιστεί στο μεγαλύτερο μέρος της περιμέτρου
του αρκετά σπίτια. Η πυκνότητα όμως του πολεοδομικού ιστού και η παλιά ρυμοτομία
του διατηρούνται.
Στο κέντρο του χωριού υψώνεται ημιερειπωμένος ο μεγάλος αμυντικός
πύργος που περιβαλλόταν από περιτείχισμα, που είχε σε καθεμιά από τις τέσσερις
γωνίες του ένα πυργόπουλο. Σήμερα σώζονται τα δύο της νότιας πλευράς. Βόρεια του
πύργου βρίσκεται η πλατεία (Λιβάδι), μετά από δύο σειρές σπιτιών. Ο πύργος τετράγωνος,
με κάθε πλευρά του προσανατολισμένη στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα και ελεύθερος
από παντού περιβάλλεται από δρόμους. Η βόρεια προέκταση του δρόμου της ανατολικής
πλευράς του πύργου διασταυρώνεται με τη βόρεια πλευρά της οδικής περιμετρικής
ζώνης που περιβάλλει τα σπίτια, τα οποία κτίστηκαν στη θέση του περιτειχίσματος
του πύργου. Ο δρόμος από τον πύργο καταλήγει στη βόρεια πλευρά του τρίτου οδικού
δακτυλίου, τετραγωνικού σχήματος, που λέγεται βόλτα (διαλεκτ. βότα) και περιζώνει
τη δεύτερη σειρά σπιτιών γύρω από τον πύργο. Η ανατολική πλευρά του τρίτου οδικού
δακτυλίου, της βόλτας, είναι η γειτονιά του Ξένου. Η βόρεια πλευρά διακόπτεται,
στο σημείο συμβολής της με το δρόμο του πύργου, από νεότερα κτίσματα (κοινοτικό
καφενείο, ιδιωτικά καταστήματα και εκκλησία Αγίου Στεφάνου), διέρχεται από την
παρυφή της νότιας πλευράς της πλατείας και αποκαθίσταται, μετά την πλατεία, η
συνέχειά της, η οποία συνδέεται με το δρόμο της Πατασάς. Η Πατασά αποτελεί τη
δυτική πλευρά του τρίτου οδικού δακτυλίου, που συμπληρώνεται με τη νότια πλευρά,
η οποία είναι κοντά στην Κάτω Παναγιά.
Η είσοδος στο χωριό γινόταν από δύο τουλάχιστο πόρτες, αν όχι από
περισσότερες, όπως μαρτυρούν οι ονομασίες των περιοχών Κάτω Πόρτας, η οποία βρίσκεται
στο μέσο της ανατολικής πλευράς του χωριού, και Απάνω Πόρτας αντίστοιχα στη δυτική
πλευρά του. Οι πόρτες ήταν σιδερένιες και έκλειναν το βράδυ καθώς και κάθε φορά
που παρουσιαζόταν ανάγκη να αμυνθούν οι κάτοικοι του χωριού.
Ένας ευρύς σχετικά δρόμος ξεκινά από την Κάτω Πόρτα και με κατεύθυνση
από τα ανατολικά προς τα δυτικά συναντά τον πλατύ και κεντρικό δρόμο (στου Ξένου),
που δεξιά οδηγεί, μετά από μια στροφή αριστερά, στο Λιβάδι. Η προέκταση του δρόμου
της Κάτω Πόρτας καταλήγει στο δεύτερο οδικό δακτύλιο γύρω από τον πύργο. Ένας
άλλος δρόμος η Φαδριά, ξεκινά από την Απάνω Πόρτα και με κατεύθυνση από τα δυτικά
προς τα ανατολικά συναντά τον κεντρικό δρόμο της Πατασάς, που αριστερά οδηγεί,
μετά από μια στροφή δεξιά, στο Λιβάδι. Η προέκταση και του δρόμου της Απάνω Πόρτας
καταλήγει στο δεύτερο οδικό δακτύλιο γύρω από τον πύργο.
Βόρεια του δρόμου της Κάτω Πόρτας υπάρχει ένας παράλληλος, που λέγεται
Ποταμός, και νότια ένας άλλος. Και οι δύο αυτοί παράλληλοι δρόμοι οδηγούν σήμερα
έξω από τον οικισμό. Νότια της Φαδριάς υπάρχει ένας παράλληλος δρόμος, το Λουτρό,
και βόρεια άλλοι δύο. O ένας είναι κάθετος στο δρόμο της Πατασάς και οδηγεί στη
γειτονιά του Περρή και ο άλλος ξεκινάει από τη βορειοδυτική γωνία της πλατείας,
περνάει από τη βόρεια πλευρά της κεντρικής εκκλησίας και καταλήγει στη γειτονιά
που την έλεγαν παλαιότερα Κυλιμούντρα (διαλεκτ. Τσυλιμούντρα).
Δύο άλλοι επιμήκεις δρόμοι είναι η συνέχεια του δρόμου της Πατασάς
προς τα νότια, που οδηγεί στον Πορτανάτο, και ο δρόμος που αρχίζει από τη βορειοανατολική
πλευρά της πλατείας με κατεύθυνση βόρεια και οδηγεί στην Αγία Παρασκευή, στο Πυργούσικο.
Αυτός είναι ο επιμηκέστερος δρόμος του χωριού. Όλο το υπόλοιπο δίκτυο του οικισμού
είναι δαιδαλώδες και περιλαμβάνει πολλούς στενούς δρόμους που καταλήγουν σε αδιέξοδο.
Στο σύνολό του ο οικισμός δίνει την εντύπωση του λαβύρινθου.
Το κατάστρωμα των δρόμων ήταν χωμάτινο ή λιθόστρωτο. (Εδώ και 35 περίπου
χρόνια οι δρόμοι είναι τσιμεντροστρωμένοι και μόνο η Φαδριά έχει στρωθεί πρόσφατα
με πέτρινες πλάκες). Οι δρόμοι ήταν μεσοκλινείς και σχημάτιζαν στο μέσο αυλακοειδή
πτυχή για την απόρροια του βρόχινου νερού έξω από το τείχος. Η γενική αρχή που
πρυτανεύει σ' έναν οικισμό, στον οποίο έχει προκαθοριστεί η έκτασή του, είναι
η εξοικονόμηση χώρου. Γι' αυτό τα σπίτια είναι συνεχόμενα, στενόχωρα και αναπτυγμένα
σε ύφος, και οι δρόμοι πολύ στενοί. Σε πολλά σημεία μάλιστα ημικυλινδρικοί θόλοι
ενώνουν τις απέναντι συστοιχίες σπιτιών και επάνω σ' αυτούς υπάρχουν δωμάτια.
Είναι τα λεγόμενα σκεπαστά (διαλεκτ. σεπαστά). Σ' άλλα σημεία πάλι, πάνω από τους
δρόμους, υπάρχουν τόξα (τοξάρια > δοξάρια), που αντιστηρίζουν τους κυλινδρικούς
θόλους των δωματίων, δεξιά και αριστερά, σαν γέφυρες, με μορφή εναέριων ή μετέωρων
αντηρίδων. Οι περισσότεροι δρόμοι στενοί και σκοτεινοί, με τα καμπυλόσχημα δοξάρια
ψηλά, προσλαμβάνουν χαρακτήρα έντονα γραφικό και παράλληλα μυστηριακό, και υποβάλλουν
στο νεόφερτο διαβάτη τους τη σιωπή, για να αφουγκραστεί τα περασμένα και να μεταφερθεί
σ' αλλοτινούς καιρούς.
Η στενότητα του χώρου έχει άμεσα επηρεάσει και τους τύπους των σπιτιών.
Από το βιβλίο "Ενα Κειμήλιο Το Πυργί της Χίου" σελ. 48 που εκδόθηκε
το 1992 από τον Σύλλογο Πυργουσών Αττικής «Το Πυργί Χίου».
Το κείμενο παρατίθεται τον Μάιο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, του κόμβου: Το Πυργί της Χίου
Όλα τα παλιά σπίτια, κατασκευασμένα από εγχώρια πέτρα για λόγους ασφάλειας
- η πυρπόληση ενός πέτρινου σπιτιού και κατ' επέκταση ενός τέτοιου οικισμού είναι
αδύνατη - ήταν διώροφα. Τα τριώροφα είναι νεωτερικά.
Το σπίτι είχε σχεδόν πάντα ορθογωνική κάτοψη, με τη μεγάλη πλευρά
του κάθετη ή παράλληλη προς τον άξονα του δρόμου. Το ισόγειο είναι ένας στενός,
σκοτεινός χώρος, όπου αναπτύσσονται οι σταύλοι και οι αποθήκες.
Η διαμονή των ζώων στο ισόγειο επιβαλλόταν, αφού τίποτα δεν μπορούσε
να χωροθετηθεί έξω από τον οικισμό για λόγους ασφάλειας.
Έτσι ο κατοικήσιμος χώρος μεταφέρεται στον όροφο. Από το ισόγειο αρχίζει
πάντοτε εσωτερικά η σκάλα που οδηγεί στο αίθριο (ηλιακωτό, άγερτο, πουντί). Συνήθως
ο κεκλιμένος ημικυλινδρικός θόλος, που σκεπάζει τη σκάλα, διεισδύει σ' ένα από
τα δωμάτια.
Το αίθριο βρίσκεται κατά κανόνα στο μέσο του ορόφου και σπάνια σε
φαρδείς δρόμους στην πρόσοψη του σπιτιού, οπότε μπορεί να στεγαστεί. Το αίθριο
αποτελεί το κέντρο της σύνθεσης του μεσαιωνικού σπιτιού, γιατί εξυπηρετεί όλες
τις κινήσεις, δίνει αερισμό και φωτισμό, και επιτρέπει την άμεση προσπέλαση του
δώματος (ταράτσας) με σκάλα εν μέρει κτιστή και εν μέρει ξύλινη φορητή ή μόνο
με φορητή. Οι θόλοι γίνονταν από πλακοειδείς πέτρες (διαλεκτ. πλατσερά) και είναι
ημικυλινδρικές καμάρες, σταυροθόλια και καμάρες με κυλινδρικές διεισδύσεις. Ποτέ
οι θόλοι δεν έμεναν ακάλυπτοι, αλλά διαμορφωνόταν ταράτσα με χώμα και μικρές πέτρες.
Τα δώματα επικαλύπτονταν με ισχυρότατο κονίαμα (αστρακιά, διαλεκτ. στρατσά) πάχους
περίπου πέντε εκατοστών, που έχει μεγάλη στεγανότητα και αντοχή.
Το δώμα γινόταν για το άπλωμα γεωργικών προϊόντων, αλλά και για ύπνο
το καλοκαίρι και για συναντήσεις γειτόνων. Η σχέση αιθρίου-δώματος δημιουργούσε
πρόβλημα στην ιδιωτική ζωή, αλλά και δυνατότητες για στενότερες ανθρώπινες σχέσεις.
Η όλη δομική συγκρότηση εξασφάλιζε τρεις τελείως ανεξάρτητες κινήσεις: στο επίπεδο
των δρόμων, μέσα στα σπίτια και στις ταράτσες με τις κάθετες διασυνδέσεις τους
(από τη σκάλα στον όροφο και από το αίθριο στο δώμα). Τα δώματα ήταν περίπου στο
ίδιο ύψος. Τα σκεπαστά και τα δοξάρια, που βρίσκονται ψηλά, κοντό στις ταράτσες,
αποτελούσαν εναέριες γέφυρες που συνέδεαν τα δώματα των διάφορων περιοχών του
χωριού μεταξύ τους. Έτσι, σε περίπτωση αμυντικής ανάγκης, οι κάτοικοι μπορούσαν
να κινηθούν αθέατοι πάνω στα δώματα όλου του χωριού και να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικότερα
τον κίνδυνο.
Το κείμενο προέρχεται από το βιβλίο "Ελληνική Παραδοσιακή Αρχιτεκτονική
- Χίος" Εκδοτικός οίκος "ΜΕΛΙΣΣΑ".
Το κείμενο παρατίθεται τον Μάιο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, του κόμβου: Το Πυργί της Χίου
Επιχρίσματα στις όψεις των σπιτιών βλέπει κανείς μόνο στο χωριό Ληθί
ή προερχόμενα από νεωτερικές επισκευές. Στο Πυργί όμως και σε ελάχιστα σποραδικά
παραδείγματα σε άλλα χωριά, απαντά ένας τρόπος διακοσμήσεως των προσόψεων πού
εκτελείται επίσης πάνω σε γενικό επίχρισμα. Πρόκειται για τα ξυστά, ένα ιδιότυπο
ως προς την τεχνική και εντυπωσιακό ως προς το τελικό εικαστικό αποτέλεσμα σύστημα
στολισμού, μοναδικό στην Ελλάδα.
Σε όλο το ύψος της προσόψεως και σε επάλληλες οριζόντιες ταινίες αναπτύσσονται
γεωμετρικά σχήματα σε άσπρο και μαύρο.
Τα θέματα είναι απλούστατα τρίγωνα, ρόμβοι, κύκλοι, ημικύκλια, ψαροκόκκαλα.
Η τεχνική βασίζεται στη μαύρη άμμο του επιχρίσματος, το οποίο αφού
ασπρισθή με επιμέλεια, ξύνεται επί τη βάσει σχεδίου. Προκύπτουν έτσι τα μαύρα
θέματα στο λευκό φόντο. Πρόκειται δηλαδή για ένα τρόπο ανάλογο προς τα ιταλικά
sgraffiti. Τα ξυστά πού απλώνονται στους τοίχους σπιτιών και εκκλησιών δίνουν
μια τελική εντύπωση τελείως ιδιόμορφη στο Πυργί. Το σύστημα αυτό διακοσμήσεως,
αν και φαίνεται ότι είναι νεωτερικό στο xωριό, βάσιμα πιστεύεται ότι έχει την
απώτερη καταγωγή του στην Γένουα
τόσο ως προς την τεχνική, όσο και ως προς το έμμεσα πρότυπό του.
Οι τεχνίτες του Πυργίου αυτοσχεδιάζοντας δημιούργησαν τα πολυποίκιλα
γεωμετρικά θέματα στην θέση απλής μιμήσεως ισοδόμου τοιχοποιίας με την τεχνική
του sgraffito, πού υπήρχε από παλιά στη Χώρα
και στον Κάμπο
και της οποίας τα απώτερα πρότυπα βρίσκονται στην Ιταλική αναγεννησιακή αρχιτεκτονική.
Το κείμενο προέρχεται από το βιβλίο "Ελληνική Παραδοσιακή Αρχιτεκτονική
- Χίος" Εκδοτικός οίκος "ΜΕΛΙΣΣΑ".
Το κείμενο παρατίθεται τον Μάιο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, του κόμβου: Το Πυργί της Χίου
ΧΑΛΚΕΙΟ (Χωριό) ΧΙΟΣ
Στο Χαλκειός υπάρχουν έντονα τα αρχιτεκτονικά στοιχεία του μεσαιωνικού
χωριού. Ήταν κτισμένο ως κάστρο - χωριό και γι' αυτό υπήρχαν τέσσερις πόρτες:
δύο στο παλιό και δύο στο νεώτερο χωριό, που και εδώ όπως και στα υπόλοιπα Καμπόχωρα,
έκλειναν τη νύχτα για να προστατεύουν τους κατοίκους από τις επιδρομές των πειρατών.
Οι πόρτες του παλιού χωριού, ή "επάνω" και η "κάτω" σώζονται
ως σήμερα και η "επάνω" επικοινωνεί με τον Πύργο. Οι άλλες δύο, η ανατολική
και η δυτική, κατεδαφίστηκαν λόγο επικινδυνότητας και βρίσκονταν η μια στο Λιβάδι
και η άλλη στο δρόμο του Αγίου Νικολάου προς το Γύρο.
Οι πολλές μικρές, γεμάτες χάρη συνοικίες του χωριού, αποτελούνται
από σπίτια κυρίως διώροφα, ενωμένα μεταξύ τους. Παλιά ήταν σκεπασμένα με "γέρματα"
(καμάρες) και με χώμα ή με "βραντάνες" (πλατιές αυλακωτές κεραμίδες).
Αλλα είχαν κωνοειδή στέγη, τετράπλευρη την λεγόμενη "τραβάνα". Τέτοιες
στέγες υπάρχουν ακόμα πολλές στο χωριό. Επίσης, στη κύρια είσοδο πολλών παλιών
σπιτιών, υπάρχουν μαρμάρινες επιγραφές με χαραγμένο το σημείο του Τίμιου Σταυρού
και την χρονολογία ανέγερσης τους. Οι περισσότερες χρονολογίες ανάγονται στο 2ο
μισό του ιθ' αιώνα.
Το κείμενο παρατίθεται τον Οκτώβριο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, του Δήμου Καμποχώρων
Λάβετε το καθημερινό newsletter με τα πιο σημαντικά νέα της τουριστικής βιομηχανίας.
Εγγραφείτε τώρα!
