Κτίστηκε το 963 από τον Όσιο Αθανάσιο τον Αθωνίτη με χρήματα που πρόσφεραν οι αυτοκράτορες Νικηφόρος Φωκάς και Ιωάννης Τζιμισκής. Και στους δέκα αιώνες της ζωής του, διατήρησε την πρώτη θέση μεταξύ των άλλων ιδρυμάτων του Αγίου Ορους,
τόσο λόγω του πλούτου όσο και των κειμηλίων που έχουν θησαυριστεί εκεί (χειρόγραφα, ιστορικά έγγραφα, χρυσόβουλα, φορητές εικόνες κ.λπ.).
Πρόκειται για
μνημειακό σύνολο
που απαρτίζεται από κτιριακά συγκροτήματα μεγάλου μεγέθους.
Ο κεντρικός ναός (το Καθολικό) στο κέντρο περίπου της Μονής συμπεριλαμβάνει και δύο μεγάλα παρεκκλήσια, των Αγίων Σαράντα μαρτύρων και του Αγίου Νικολάου. Στον περίβολο επίσης βρίσκεται η τράπεζα, δύο μεγάλοι ναοί, το μαγειρείο, η βιβλιοθήκη κ.λπ. Στις τέσσερις κόρδες που περιβάλλουν το συγκρότημα βρίσκονται τα κελλιά των μοναχών, οι ξενώνες, παρεκκλήσια κ.α.
Η Μονή κατοικείται από 50 περίπου μοναχούς, οι οποίοι καθημερινά ασχολούνται τόσο με τα μοναχικά τους καθήκοντα (λειτουργίες, προσευχή κ.λπ.) όσο και με την φιλοξενία και εξυπηρέτηση δεκάδων επισκεπτών από όλο τον κόσμο.
Η Μονή παραμένει ανοικτή όλες τις ημέρες του χρόνου από την ανατολή
μέχρι τη δύση του ηλίου. Η πρόσβαση κατά τους χειμερινούς μήνες γίνεται με δυσκολία. Για επίσκεψη εργασίας (μελέτη, φωτογράφηση κ.λπ.) απαιτείται προηγούμενη συνεννόηση τόσο με την 10η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων όσο και με την ίδια τη Μονή.
