Το ιερό του Ολύμπιου Δία και κοιτίδα των Ολυμπιακών Αγώνων απλώνεται σε μια ειδυλλιακή κοιλάδα της δυτικής Πελοποννήσου, εκεί που σμίγουν οι ποταμοί
Αλφειός και Κλαδέος. Στην αρχαιότητα, η κοιλάδα αυτή ήταν κατάφυτη με πεύκα, πλατάνια και αγριελιές, από τις οποίες έφτιαχναν τα στεφάνια των Ολυμπιονικών· γι' αυτό και το τέμενος του θεού ονομάστηκε
'Αλτις, δηλαδή άλσος.
Οι απαρχές του ιερού και οι καταβολές των αγώνων περιβάλλονται από την αχλύ των μύθων: ο Δίας, λένε, επικράτησε στην Ολυμπία αφού εκτόπισε τον πατέρα του Κρόνο, ο οποίος λατρευόταν στον ομώνυμο λόφο που υψώνεται στα βόρεια του ιερού. Μυθικοί ήρωες έσπευδαν να τιμήσουν το Δία τελώντας αγώνες στην Ολυμπία, μεταξύ αυτών ο Ηρακλής και ο Πέλοπας, πρόγονος του ομηρικού Αγαμέμνονα και ο βασιλιάς από τον οποίο πήρε το όνομά της η Πελοπόννησος. Στην ιστορική πραγματικότητα φτάνουμε το 776 π.Χ., στους πρώτους μαρτυρημένους αγώνες. Ήδη από τότε ονομάζονταν
Ολύμπια, τελούνταν κάθε 4 χρόνια και είχαν πανελλήνια εμβέλεια. Τα τετραετή διαστήματα που μεσολαβούσαν μεταξύ των αγώνων, οι
Ολυμπιάδες αποτέλεσαν το κύριο χρονολογικό σύστημα του αρχαίου ελληνικού κόσμου.
Οι Ολυμπιακοί Αγώνες δεν ήταν μόνον ένα κορυφαίο αθλητικό γεγονός. Ενσάρκωναν το ιδεώδες της άμιλλας που το οικουμενικό της νόημα συμπυκνώνεται στη φράση
ας νικήσει ο καλύτερος. Δεν υπήρχε μεγαλύτερη τιμή για ένα νεαρό της εποχής από το να στεφθεί με τον κότινο, το στεφάνι του νικητή από αγριελιά. Δεν υπήρχε μεγαλύτερη δόξα και για τη γενέτειρα πόλη του, που γκρέμιζε μέρος των τειχών της για να υποδεχθεί τον Ολυμπιονίκη της. Στη διάρκεια των αγώνων ίσχυε η
Ιερή Εκεχειρία, η συνθήκη που επέβαλε την παύση κάθε είδους εχθροπραξιών. Το πνεύμα ειρήνης και συμφιλίωσης που υπαγόρευαν οι Ολυμπιακοί Αγώνες αποτέλεσε τη σημαντικότερη παρακαταθήκη που άφησαν στους σύγχρονους διαδόχους τους.
Οι τελευταίοι αγώνες της αρχαιότητας τελέστηκαν το 393 μ.Χ., λίγο πριν ο αυτοκράτορας Θεοδόσιος θέσει τέλος στη λειτουργία των αρχαίων ιερών. Διαδοχικοί σεισμοί στην περιοχή και οι συνακόλουθες πλημμύρες των ποταμών καταδίκασαν το αρχαίο ιερό να μείνει θαμμένο για αιώνες, έως ότου η αρχαιολογική σκαπάνη το ξαναφέρει στο φως στα 1875. Είκοσι χρόνια αργότερα, το 1896, αναβίωσαν οι πρώτοι
σύγχρονοι και διεθνείς πλέον Ολυμπιακοί Αγώνες στο
Παναθηναϊκό Στάδιο της Αθήνας.
Ο αρχαιολογικός χώρος της Ολυμπίας, από τους μεγαλύτερους της χώρας, μας χάρισε ένα από τα πλουσιότερα σύνολα μνημείων και έργων τέχνης, όπως τον
Ερμή του Πραξιτέλη και τη
Νίκη του Παιωνίου. Από τα αρχαϊκά χρόνια έως το τέλος της αρχαιότητας, κάθε αιώνας πρoσέθετε τα δικά του λαμπρά οικοδομήματα που σταδιακά διαμόρφωσαν το σύνθετο καμβά της τοπογραφίας του ιερού. Ο χώρος της λατρείας, το τέμενος της 'Αλτης, περικλειόταν από περίβολο μέσα στον οποίο συγκεντρώνονταν τα θρησκευτικά οικοδομήματα και τα αφιερώματα προς το ιερό. Εκτός του περιβόλου εκτεινόταν η ζώνη με τις αθλητικές εγκαταστάσεις, τα λουτρά και τους ξενώνες, τις υποδομές δηλαδή για την εξυπηρέτηση των αθλητών, αλλά και των επισκεπτών που συνέρρεαν για να παρακολουθήσουν τους αγώνες.
Δείτε τα σημαντικότερα
Ο ναός της Ήρας
Ο πρώτος ναός που ανεγέρθηκε στην Ολυμπία, γύρω στα τέλη του 7ου αι. π.Χ., ήταν αφιερωμένος στην Ήρα και όχι στο Δία, η λατρεία του οποίου μάλιστα «φιλοξενούνταν» στο ναό της συζύγου του για δύο αιώνες περίπου. Προς τιμή της θεάς τελούνταν τα Ηραία, αγώνες δρόμου των γυναικών, που είχαν έτσι την ευκαιρία να πάρουν το αίμα τους πίσω, μια και στους Ολυμπιακούς αγώνες απαγορευόταν η συμμετοχή γυναικών. Επιπλέον, ο ναός της Ήρας ήταν και ένα είδος θησαυροφυλακίου, όπου φυλάσσονταν ο δίσκος της Ιερής Εκεχειρίας και το χρυσελεφάντινο τραπέζι όπου τοποθετούσαν τα στεφάνια των Ολυμπιονικών, ενώ εδώ βρέθηκε και ο Ερμής του Πραξιτέλη. Στο
βωμό της Ήρας, μπροστά από το ναό, τελείται σήμερα η
αφή της Ολυμπιακής φλόγας.
Ο ναός του Δία
Ο Δίας αποζημιώθηκε με ένα γιγάντιο ναό που κτίστηκε μεταξύ 470-456 π.Χ. στην πιο περίοπτη θέση του ιερού. Ήταν ο μεγαλύτερος της Πελοποννήσου και το πρότυπο όλων των μετέπειτα δωρικών ναών, ενώ τα γλυπτά του αποτελούν σημείο αναφοράς στην ιστορία της κλασικής τέχνης. Ο ναός αυτός στέγαζε κι ένα από τα
επτά θαύματα του αρχαίου κόσμου, το
χρυσελεφάντινο άγαλμα του Δία, έργο του Φειδία. Για την κατασκευή του αγάλματος, που ξεπερνούσε τα 12 μ. ύψος, ο γλύπτης έστησε δίπλα στο ναό του Δία το εργαστήριό του ειδικά διαμορφωμένο ώστε να προσομοιάζει το χώρο, όπου θα στηνόταν το άγαλμα. Τα ευρήματα από το
εργαστήριο του Φειδία και οι αρχαίες μαρτυρίες είναι όλα όσα γνωρίζουμε για το χρυσελεφάντινο Δία· σύμφωνα με την επικρατέστερη παράδοση, το άγαλμα μεταφέρθηκε στην Κωνσταντινούπολη και καταστράφηκε σε πυρκαγιά το 475 μ.Χ.
Το Φιλιππείο
Προορισμένο να απαθανατίσει τη μακεδονική δυναστεία, το κομψό κυκλικό οικοδόμημα ήταν αφιέρωμα του Φιλίππου Β΄, που είχε στεφθεί και ο ίδιος Ολυμπιονίκης στο αγώνισμα της αρματοδρομίας. Το μνημείο αποπερατώθηκε από το Μ. Αλέξανδρο μετά τη δολοφονία του πατέρα του, το 336 π.Χ. Στο εσωτερικό του ήταν στημένοι οι χρυσελεφάντινοι ανδριάντες της βασιλικής οικογένειας, έργα του φημισμένου γλύπτη Λεωχάρη.
Το στάδιο της Ολυμπίας
Με μήκος 192,28μ. και χωρητικότητα 45.000 θεατές, ήταν το μεγαλύτερο της αρχαίας Ελλάδας. Εδώ διεξάγονταν τα αθλήματα, εκτός από τις ιπποδρομίες και αρματοδρομίες που γίνονταν στον ιππόδρομο, ο οποίος όμως χάθηκε από τις πλημμύρες του Αλφειού. Τα αγωνίσματα του σταδίου - τα λεγόμενα και γυμνικά, επειδή οι αθλητές αγωνίζονταν γυμνοί - περιλάμβαναν τους αγώνες δρόμου, της πάλης και το πένταθλο. Οι αθλητές προπονούνταν στην
παλαίστρα και το
γυμνάσιο, ενώ προς γνώση και συμμόρφωσή τους είχαν στηθεί μπροστά στην είσοδο του σταδίου οι
Ζάνες: αυτά ήταν αγάλματα του Δία που φτιάχνονταν με τα πρόστιμα που πλήρωναν αθλητές τιμωρούμενοι γι' απόπειρα δωροδοκίας αντιπάλου.
Στους
Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας του 2004, το αρχαίο στάδιο της Ολυμπίας φιλοξένησε το αγώνισμα της σφαιροβολίας ανδρών και γυναικών, στέφοντας ξανά Ολυμπιονίκες μετά από 17 αιώνες σιγής.
Το βουλευτήριο
Αντίθετα απ' ό,τι γίνεται σήμερα, η διοργανώτρια πόλη των αρχαίων Ολυμπιακών Αγώνων ήταν μία και μοναδική, η γειτονική
Ήλιδα. Η Βουλή των Ηλείων ήταν το ανώτατο συμβούλιο του ιερού και το αντίστοιχο της σύγχρονης οργανωτικής επιτροπής των αγώνων με έδρα το βουλευτήριο της Ολυμπίας, γι’ αυτό ονομαζόταν και Ολυμπιακή Βουλή. Στη διάθεσή της είχε τους Ελλανοδίκες, τους κριτές που ήταν επιφορτισμένοι με την εύρυθμη διεξαγωγή των αγώνων, την τιμωρία των παραβατών, αλλά και τη στέψη των Ολυμπιονικών.
Δείτε περισσότερα
Κατάλογος UNESCO - Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς
Οι αρχαίοι Ολυμπιακοί Αγώνες
Οι ανασκαφές της Ολυμπίας
