Το μοναστήρι των Τρομαρχίων βρίσκεται στη νοτιοδυτική πλευρά του νησιού, λίγα μέτρα πιο πάνω από τη θάλασσα και σε απόσταση περίπου 2 μίλια από το Στενό που χωρίζει την Άνδρο από την
Τήνο.
Το πλησιέστερο προς το μοναστήρι χωριό είναι η Πίσω Μεριά. Η θέση που βρίσκεται
ονομάζεται «τα τρομάρχια», το μοναστήρι είναι αφιερωμένο στην Κοίμηση της Παναγίας και πανηγυρίζει 2 φορές τον χρόνο, τον Δεκαπενταύγουστο και τη Δευτέρα της Διακαινησίμου Εβδομάδας. Το Χριστιανικό τούτο μνημείο της Άνδρου ιδρύθηκε στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, η τοπωνυμία Τρομάρχια οφείλεται σε ιδιοκτησίες κτηματικές Βυζαντινού Τρουμάρχη, στρατιωτικού.
Σύμφωνα με την παράδοση: κάποτε ένα καΐκι είχε αράξει κάτω από το
μοναστήρι, ανέβηκαν οι κλέφτες και πήρανε κάποια αφιερώματα από την εκκλησία.
Όταν κατέβηκαν στο καΐκι τους, σηκώθηκε φουρτούνα, που κόντευε να τους πνίξει.
Τότε κατατρόμαξαν, τάχτηκαν να φέρουν τα κλεμμένα πίσω, για τους λυπηθεί η Παναγία. Μπονατσάρισε ευθύς ο καιρός, γύρισαν τα πράγματα πίσω και γύρεψαν συγχώρεση. Αυτός είναι ο λόγος που λένε Τρομαρχιανή τούτη την Παναγία.
Η εκκλησία είναι αρκετά μεγάλη, έχει σχήμα βασιλικής. Το δάπεδο είναι
στρωμένο με πλάκες από γκρίζο μάρμαρο. Μπροστά στην ωραία Πύλη υπάρχει σύμβολο
με τον δικέφαλο αετό. Στο κέντρο του ναού, στο δάπεδο, είναι τοποθετημένη μαρμάρινη
πλάκα με φυτικό κόσμημα-πλοχμό. Μπροστά στην είσοδο υπάρχει λιθανάγλυφει πλάκα
με ανθρώπινο κεφάλι στο κέντρο ακτινωτού μοτίβου, που εγγράφεται σε κύκλο με φυτικά
κοσμήματα στα τριγωνικά διάχωρα. Αξιο λόγου είναι πραγματικά το αριστουργηματικό
ψηλό ξυλόγλυπτο τέμπλο μπαρόκ, το οπιο χρονολογείται απο τις αρχές του 19ου αιώνα.Πατάει
σε δύο βαθμίδες από γκρίζο μόρμαρο. Σύμφωνα με προφορικές μαρτυρίες το τέμπλο
της Μονής ήταν αρχικά μαρμάρινο. Ακόμη 6 μεγάλες εικόνες ύψους 1μ. κι ανάλογου
πλάτους ζωγραφισμένες με υποβλητικά χρώματα, ελκύουν την προσοχή του επισκέπτη,
με την τέχνη τους και την εκφραστικότητα των μορφών που εικονίζουν. Είναι όλες
200 χρονών και περισσότερο. Στο χώρο της Μονής υπάρχουν κτίρια όπως κελιά, ξενώνες,
τραπεζαρία, φούρνος και εξωτερικά η Μονή περιβάλλεται από τείχος.
Στο Μοναστήρι έμαθαν τα πρώτα τους γράμματα, δύο μεγάλες μορφές,
γιατί το μοναστήρι είχε μορφωμένους κληρικούς : Ο Σαμουήλ Πλασίμης ή Σκαζής και
ο Παγκράτιος Κουμέλης. Ο Σαμουήλ είναι ιδρυτής της περίφημης σχολής της Αγίας
Τριάδας του Κορθίου και ο Παγράτιος ανέλαβε τη διεύθυνση της σχολής αυτής.
Η παλαιότερη μαρτυρία για τη Μονή υπάρχει απο το 1570. Κατά το έτος
1781 η μονή έγινε Σταυροπηγιακή, ενώ από τα μέσα του 18ου αιώνα παρακμάζει. Το
1818 προσαρτήθηκε στη Σχολή της Αγίας Τριάδος του Κορθίου, η οποία διαλύθηκε το
1833. Το 1868 η Μονή Τρομαρχίων έγινε μετόχι της Μονής Παναχράντου. Τον Ιούνιο
του 1873, με συμβιβαστική πράξη, το ηγουμενοσυμβούλιο της Παναχράντου επανέφερε
τη Μονή Τρομαρχίων στή Σχολή του Κορθίου με όλα τα ακίνητά της, ένω τα κινητά
και τα εσοδήματα της έμειναν στην κυριότητα της Παναχράντου. Τέλος, όταν το Μοναστήρι
έκλεισε, τα κτήματα του, αρκετά και εύφορα, πουλήθηκαν το 1882 σε τιμή εξευτελιστική
κι έτσι εξανεμίσθηκε μια περιουσία, που σήμερα θα άξιζε πολλά εκατομμύρια δρχ.
Από τότε λειτουργεί σαν εκκλησία. Συνεχίζεται να πανηγυρίζεται 2 φορές
τον χρόνο. Και ιδιαίτερα την Δευτέρα της διακαινησίμου Εβδομάδας μαζεύεται πλήθος
κόσμου από όλη την Ανδρο. Το πανηγύρι ξεκινάει το πρωί με λειτουργία στη συνέχεια
ακολουθεί χορός με τοπικά όργανα μέχρι αργά το βράδυ. Στον φούρνο του Μοναστηριού
ψήνονται οι παραδοσιακοί "λαμπριάτες" και προσφέρονται στον κόσμο.
Το κείμενο παρατίθεται τον Φεβρουάριο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα,
με φωτογραφίες, που φιλοξενείται στον κόμβο του ΤΕΕ Κορθίου
http://2tee-korth.kyk.sch.gr/mones_androu/moni_tromarxion.htm
