Ο
ναός της Οδηγήτριας υπήρξε άλλοτε καθολικό μονής. Κτίστηκε στα μέσα του 15ου
αιώνα και αποτελεί ένα από τα παλαιότερα βυζαντινά μνημεία της Λευκάδας. Σύμφωνα
με την παράδοση εδώ μόνασε η Ελένη Παλαιολογίνα, αδελφή του Ιωάννη Η' Παλαιολόγου
και πεθερά του τελευταίου δούκα της Λευκάδας, Λεονάρδου Β' Τόκκου. Πιθανόν με
την Ελένη Παλαιολογίνα συνδέεται η τοιχογράφηση του ναού. Οι τοιχογραφίες, εξαιρετικής
ποιότητας, ανάγονται στα μέσα του 15ου αιώνα. Στις αρχές του 18ου αιώνα ο ναός
ήταν μετόχι της μονής Αγ. Ιωάννη Θεολόγου στην Καρυά και είχε σημαντική κτηματική
περιουσία ως το 1927, που απαλλοτριώθηκε. Ο ναός αποτελεί ένα από τα αξιοθέατα
της περιοχής. Λειτουργεί μερικές φορές το χρόνο.
Ο ναός της Παναγίας Οδηγήτριας βρίσκεται στην Απόλπαινα, χωριό 2
χιλιόμετρα νότια της πόλης της Λευκάδας. Είναι μονόκλιτος ξυλόστεγος ναός, με
τρίπλευρη αψίδα στα ανατολικά, στην οποία ανοίγεται δίλοβο παράθυρο. Οι τοίχοι
του ναού είναι κτισμένοι με αργολιθοδομή ενώ τα κατώτερα τμήματα και η αψίδα εξαίρονται
με πλινθοπερίκλειστες πέτρες. Η είσοδος γίνεται από θύρα στη βόρεια πλευρά του
ναού. Στο εσωτερικό σώζονται τοιχογραφίες στο νότιο και στον ανατολικό τοίχο.
Από τον ανατολικό τοίχο προέρχεται μνημειακή παράσταση Ανάληψης, η οποία αποτοιχίστηκε
και φυλάσσεται στο Βυζαντινό Μουσείο Αθηνών.
Ο βυζαντινός ναός είχε απαλλοτριωθεί από την Αρχαιολογική Υπηρεσία
με όλα τα προσκτίσματά του. Το 1960 αποκαλύφθηκε το μεγαλύτερο μέρος των τοιχογραφιών,
οι οποίες καλύπτονταν από ασβέστη. Η αποκάλυψη ολοκληρώθηκε το 1969 με δαπάνες
της Αρχαιολογικής Εταιρείας και στη συνέχεια αποτειχίστηκαν 14 κομμάτια και μεταφέρθηκαν
στο κεντρικό εργαστήριο συντήρησης του Βυζαντινού Μουσείου. Το 1977 στη βόρεια
πλευρά ανακατασκευάστηκε με αργολιθοδομή ο τοίχος αντιστήριξης του περιβόλου,
που είχε καταρρεύσει, καθώς και ο νότιος τοίχος του περιβόλου. Στερεώθηκε το ανώφλι
εισόδου του περιβόλου και η βυζαντινή επιγραφή του. Στο εσωτερικό καθαιρέθηκαν
όλα τα νεώτερα επιχρίσματα. Στερεωτικές εργασίες (κατασκευή σενάζ) έγιναν το 1960
και το 1980.
