Η Βιβλιοθήκη της Ζαγοράς από το 1821 μέχρι σήμερα
Μετά την παύση της λειτουργίας του Ελληνομουσείου, ο χώρος που στεγάζονταν
η Βιβλιοθήκη γκρεμίστηκε και τα βιβλία άλλαξαν κατά καιρούς διάφορα μέρη. Η χρήση
τους ήταν σποραδική από λίγους ενδιαφερόμενους, ντόπιους ή ξενους, όπως ο Ζαγοριανός
Θεόδωρος Αφεντούλης (ο μετέπειτα καθηγητής φαρμακολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών),
ο Γάλλος περιηγητής Mezieres κ.α.. Κατά κανόνα παρέμεναν αφύλακτα, κλειστά βέβαια
και απρόσιτα στην επιστημονική έρευνα.
Σήμερα και από το 1950 περίπου, στεγάζονται σε κτίριο ιδιοκτησίας
της Κοινότητος Ζαγοράς από κληροδότημα του Ζαγοριανού Κίμωνος Πανταζοπούλου που
αναδείχτηκε στην Σμύρνη σαν βιομήχανος.
Στην αρχή του αιώνα μας γίνεται καταγραφή και συντάσσεται κατάλογος
των κωδίκων της Βιβλιοθήκης από τον καθηγητή του Πανεπιστημίου Κωνσταντίνου Δυοβουνιώτη
που δημοσιεύεται στο περιοδικό σύγγραμμα "Νέος Ελληνομνήμων" που εξέδιδε ο επίσης
καθηγητής Πανεπιστημίου Σπυρίδων Λάμπρου και ο οποίος κυκλοφορεί και χρησιμοποιείται
μέχρι σήμερα.
Με την ενσωμάτωση της Θεσσαλίας στην ελεύθερη Ελλάδα (1881) αρχίζει
να φροντίζει για την Βιβλιοθήκη ο Δήμος και κατόπιν η Κοινότητα Ζαγοράς. Πριν
το διάστημα αυτό αλλά και αργότερα - μέχρι τις ημέρες μας - προστίθενται νέες
δωρεές βιβλίων επιφανών προσωπικοτήτων Ζαγοριανών και μη. Μερικοί από αυτούς είναι:
-Οι αδελφοί Αλέξανδρος και Δημήτριος Κασσαβέται, έμποροι στην Αίγυπτο,
-Ο εκ Ζαγοράς Θεόδωρος Αφεντούλης, καθηγητής της Ιατρικής και Φαρμακολογίας στο
Πανεπιστήμιο Αθηνών,
-Ο Αλέξανδρος Βόλτος, Ζαγοριανός βαμβακοκαλλιεργητής στην Αίγυπτο,
-Ο Ζαγοριανός ποιητής και λόγιος Πέτρος Μάγνης,
-Ο συγγραφέας και λόγιος Απόστολος Κωνσταντινίδης (αδελφός του Π. Μάγνη),
-Ο ποιητής Κωνσταντίνος Τσαγκαράδας καθώς και οι: Μάριος Βαϊάνος, Κωνσταντίνος
Βουρβέρης, Θάκος Γιαννακόπουλος, Βαγγέλης Σκουβαράς, Δημήτριος Αντωνόπουλος και
πολλοί άλλοι.
Το 1955 με την υπ΄ αριθ.: 57180/889/25-5- 1955 Κοινή Απόφαση των Υπουργών
Εσωτερικών και Εθνικής Παιδείας & Θρησκευμάτων, η Βιβλιοθήκη της Ζαγοράς υπήχθη
στον Α.Ν. 1362/ 49 "περί ιδρύσεως, ανασυγκροτήσεως και ενιαίας οργανώσεως των
ανά το Κράτος Βιβλιοθηκών" και από Κοινοτική γίνεται Δημόσια υπαχθείσα στην αρμοδιότητα
του Υπουργείου Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων.
Πολλοί είναι εκείνοι που χρησιμοποίησαν το υλικό της Βιβλιοθήκης κατά
καιρούς, έγραψαν και δημοσίευσαν μελέτες και ανάλογες εργασίες σε περιοδικά εφημερίδες
κ.λπ.. Ανάμεσά τους συγκαταλέγονται και αρκετοί αλλοδαποί επιστήμονες. Σήμερα
η Βιβλιοθήκη αριθμεί περί τα 18.000 βιβλία. Οι έρευνες σ΄ αυτήν συνεχίζονται.
Με τις νεώτερες εκδόσεις λειτουργεί το δανειστικό τμήμα της. Επίσης, καθ΄ όλη
την διάρκεια του έτους, δέχεται πάρα πολλούς επισκέπτες λόγω της ιστορικότητάς
της, του παλαιού περιεχομένου και του μουσειακού της χαρακτήρα. (...)
Οι εκδόσεις της βιβλιοθήκης Ζαγοράς και τα χειρόγραφά της.
Τα βιβλία της Βιβλιοθήκης της Ζαγοράς είναι άξια προσοχής και για
την σχέση τους με έναν απ΄ τους δημιουργούς της νεώτερης εθνικής μας ιστορίας,
αλλά και αυτά καθ΄ εαυτά, διότι αρκετά μεν από τα χειρόγραφα περιέχουν ύλη ανέκδοτη,
θεολογική και ιστορική, μεγάλου ενδιαφέροντος, από δε τα έντυπα πολλά είναι εκείνα
που φέρουν σημειώσεις στα παράφυλλα και στα λευκά περιθώρια των σελίδων τους,
πάρα πολύ διαφωτιστικές για την μερικότερη ιστορία της Ζαγοράς αλλά και για την
Ελληνική ιστορία του 18ου αιώνα γενικότερα.
Αλλά δεν είναι λίγα κι΄ εκείνα που έχουν αξία για τον χρόνο και τον
τόπο της εκδόσεως, για τα περιώνυμα τυπογραφεία από τα οποία προέρχονται, για
την σοφία των εκδοτών, για την καλλιτεχνική μορφή των τόμων, των οποίων οι έξοχης
τέχνης χαλκογραφίες και ξυλογραφίες που τους κοσμούν, καθώς και η ωραία λευκή
δερμάτινη στάχωση, θέλγουν ισχυρά τον καλαίσθητο θεατή. Πολλές δε από τις ευρισκόμενες
εκδόσεις στην Βιβλιοθήκη της Ζαγοράς είναι πρώτες διά του τύπου εκδόσεις συγγραμμάτων.
Αξίζει να αναφερθούν μερικές από αυτές:
1.-Οι Λόγοι του Δημοσθένους, Βενετία 1504, προερχόμενη απ΄ το
περίφημο τυπογραφείο του Αλδου Μανουτίου (πρώτη έκδοση).
2.-Το λεξικό του Ησυχίου, Βενετία 1514, από το ίδιο τυπογραφείο
(πρώτη έκδοση).
3.-Η ερμηνεία εις τα τέσσερα Ευαγγέλια, του Θεοφυλάκτου Βουλγαρίας,
Ρώμη 1542 (πρώτη έκδοση).
4.-Τα μέχρι το 1621 γνωστά συγγράμματα του μαθηματικού Διοφάντου
Αλεξανδρέως, Παρίσι 1621(Πρώτη έκδοση με ελληνικό κείμενο).
Το παλαιότερο έντυπο βιβλίο της Βιβλιοθήκης είναι η Γραμματική του
Θεοδώρου Γαζή, τυπωμένη το 1495 στο τυπογραφείο του Αλδου Μανουτίου, ενώ από τα
χειρόγραφα παλαιότερο είναι ένα επί περγαμηνής Τετραυάγγελο του 10ου αιώνα με
υπομνήματα αξιολογότατα σύμφωνα με νεώτερους ερευνητές (Α. Νικαρούσης, Κων/νος
Δυοβουνιώτης) και με πολύ καλής τέχνης επίτιτλα και εικόνες των Ευαγγελιστών.
Το 1955 με την υπ΄ αριθ.: 57180/889/25-5- 1955 Κοινή Απόφαση των Υπουργών Εσωτερικών
και Εθνικής Παιδείας & Θρησκευμάτων, η Βιβλιοθήκη της Ζαγοράς υπήχθη στον Α.Ν.
1362/ 49 "περί ιδρύσεως, ανασυγκροτήσεως και ενιαίας οργανώσεως των ανά το Κράτος
Βιβλιοθηκών" και από Κοινοτική γίνεται Δημόσια υπαχθείσα στην αρμοδιότητα του
Υπουργείου Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων.
Πολλοί είναι εκείνοι που χρησιμοποίησαν το υλικό της Βιβλιοθήκης κατά
καιρούς, έγραψαν και δημοσίευσαν μελέτες και ανάλογες εργασίες σε περιοδικά εφημερίδες
κ.λπ. Ανάμεσά τους συγκαταλέγονται και αρκετοί αλλοδαποί επιστήμονες. Σήμερα η
Βιβλιοθήκη αριθμεί περί τα 18.000 βιβλία. Οι έρευνες σ΄ αυτήν συνεχίζονται. Με
τις νεώτερες εκδόσεις λειτουργεί το δανειστικό τμήμα της. Επίσης, καθ΄ όλη την
διάρκεια του έτους, δέχεται πάρα πολλούς επισκέπτες λόγω της ιστορικότητάς της,
του παλαιού περιεχομένου και του μουσειακού της χαρακτήρα.
