Η απρόσμενη ομορφιά και η έκπληξη που μας επιφυλάσσει σε κάθε μας
βήμα το τοπίο μας περιμένει στον επόμενο σταθμό, την Δέση, γαντζωμένη σε υψόμετρο
1070μ. με λιγοστούς κατοίκους, τους χειμερινούς μήνες, κυρίως ηλικιωμένους που
σε υποδέχονται με την παραδοσιακή γκλίτσα στο χέρι και ένα ζωντανό χαμόγελο στα
χείλη, ενώ το καλοκαίρι ακούς παιδικά γέλια και έντονες συζητήσεις καθώς η Δέση
κατακλύζεται από ντόπιους και επισκέπτες.
Την Δέση ομορφαίνουν με τη χαρακτηριστική τους αρχιτεκτονική και κατασκευή
τα πετρόκτιστα σπίτια, όπως αυτά των Διάκου, Κουτούζα και το Πατρικέϊκο που οι
κάτοικοί του λένε ότι κτίσθηκε το 1620. Στο παραδοσιακό σύνολο βάζουν τη σφραγίδα
τους οι πετρόκτιστες βρύσες όπως και ο παραδοσιακός νερόμυλος.
Πολλές οι πηγές , οι ορμητικοί χείμαρροι και οι καταρράκτες που διασχίζουν
το πανέμορφο τοπίο και με αφρώδες πέρασμά τους, σπάνε την απόλυτη ησυχία το χειμώνα
και δροσίζουν το περιβάλλον το καλοκαίρι με τελικό προορισμό τον κοντινό
Αχελώο.
Και κάπου εκεί ψηλά οι κοντινές κορυφογραμμές Αυγό, Χαμένο, Ξηροβούνι και Μεσοβούνι
που σε συνδυασμό με τα πυκνόφυτα δάση δημιουργούν ένα αλπικό τοπίο που δεν έχει
να ζηλέψει τίποτα από τα αντίστοιχα της Ευρώπης.
Και βέβαια μέσα σ' αυτήν την φύση επόμενο είναι να συναντάς στο διάβα
σου αγριόγιδα, ζαρκάδια, αρκούδες, λύκους που αποτελούν τμήμα της άγριας πανίδας
που συναντάμε σ' όλη την περιοχή.
Το όνομα του χωριού αναφέρεται σε έγγραφο του Ανδρονίκου Γ' Παλαιολόγου,
το 1336 ενώ στην τοπική σύνοδο που έγινε στα Ζαβλάντια Τρικάλων (σήμ. Παλιόπυργος)
επικυρώθηκε η παραχώρηση στη Δέση, ιδιοκτησιών που είχε η Μονή Μεγάλων Πυλών ή
Πόρτα Παναγιά στην περιοχή αυτή. Επίσης αναφέρεται και ως πατρίδα του ιερέα αγωνιστή
του 1821 Απόστολου Χατζή.
Η Δέση είναι ένα από τα αυθεντικά βλαχοχώρια γι αυτό και δεν θα μπορούσαν
να λείψουν τα πανηγύρια που αποτελούν τόπο συνάντησης των κατοίκων, στοιχεία χαράς
και γλεντιού. Στις 20 Ιουλίου, γιορτάζουν τον Προφήτη Ηλία, ενώ στις 15 Σεπτεμβρίου,
του Αγ. Βησσαρίωνα το γλέντι κορυφώνεται αφού φθάνει προς το τέλος και η διαμονή
τους στο χωριό. Μετά τη Λειτουργία και στην πλατεία του χωριού στήνεται γλέντι
με χορούς και φαγητό με μπλιγούρι, τα γνωστά «καζάνια».
