ΑΜΟΥΡΓΕΛΛΕΣ, Χωριό, ΑΡΚΑΛΟΧΩΡΙ

  Χωριό πάνω στον οδικό άξονα Αλάγνι - Πανόραμα - Στείρωνας - Αμουργιέλες. Απέχει από τα Ηράκλειο περίπου 38 χιλιόμετρα και είναι χτισμένο πάνω στην ανατολική πλευρά του λόφου «Αμυγδαλοκεφάλα» πάνω στην οποία έγιναν μεγάλες συγκρούσεις μεταξύ των Κρητών επαναστατών και των αιγυπτιακών στρατευμάτων τόσο κατά τον δεκάχρονο επαναστατικό αγώνα του 1821 (Αύγουστο του 1823), όσο και κατά την επανάσταση του 1866.
  Για πρώτη φορά συναντάμε το όνομα του χωριού με τη γραφή Amurgielle σε έγγραφο του Δουκικού αρχείου του Χάντακα. Έκτοτε το όνομα του χωριού βρίσκεται καταγεγραμμένο σε όλες τις απογραφές. Κατά την εποχή της Οθωμανοκρατίας το χωριό κατοικείται μόνο από μουσουλμάνους και φαίνεται πως είναι από εκείνα τα χωριά που εξισλαμίστηκαν μαζικά για να μπορέσουν να διατηρήσουν τις περιουσίες τους οι κάτοικοι.
  Σε όλες σχεδόν τις απογραφές παρουσιάζει σταθερό αριθμό κατοίκων εκτός από αυτές μετά το 1928, οπότε ο πληθυσμός παρουσιάζει σταθερή αυξητική πορεία. Στην τελευταία απογραφή μάλλον και αυτό το χωριό δεν ξεφεύγει από την «μοίρα» των άλλων που μετά από μια σταθερότητα αρχίζει η μείωση των κατοίκων. Πάντως το σχολείο του χωριού είναι ένα από τα ελάχιστα των χωριών που συναντήσαμε με φωνές και παιχνίδια των παιδιών.
  Με την ανταλλαγή των πληθυσμών ήρθαν και εγκαταστάθηκαν πολλοί πρόσφυγες που ασχολήθηκαν με την αμπελοκαλλιέργεια, κάνοντας τη σταφίδα και τα σταφύλια το πρώτο προϊόν του χωριού σε ποσότητα και οικονομικές προσόδους.
  Τα προϊόντα του πλούσιου χωριού σήμερα είναι το λάδι, τα αμπελουργικά, τα κτηνοτροφικά, αλλά και τα κηπευτικά που καλλιεργούνται σε αρδευόμενους κήπους και περιβόλια από τις πολλές πηγές που βρίσκονται διάσπαρτες στην περιφέρεια του χωριού.
  Από το χωριό εδώ, καθώς και από τις ρεματιές που βρίσκονται σε ολόκληρη την πλαγιά των βουνών που βρίσκονται πίσω από τα χωριά ξεκινάει ο κύριος όγκος των νερών που τροφοδοτούν τον ποταμό Νίσπητα, έναν από τους κύριους παραπόταμους του Αναποδάρη.

• http://www.arkalochori.gr/docs/amourgieles.htm (1 φωτ.)