Ιστορικό μνημείο της Ενετοκρατίας, πιθανώς του 16ου αιώνα, γνωστό ως Πύργος του Γαβρά.
Εδωρήθη το 1963 από την Σόφη Γιαννακού στον Σύνδεσμο των Αμοργίνων. Η ανακατασκευή του
ετοιμόρροπου και χωρίς στέγη σκελετού του κτιρίου (1972-1978), έγινε με χρηματικές δωρεές πολλών
φίλων της Αμοργού, αρκετών φωτισμένων Αμοργιανών, με την συμπαράσταση του Συνδέσμου των
Αμοργίνων, κυρίως, όμως, με την προσωπική εργασία και την "τέχνη" του ασπούδαχτου φύλακα των
Αρχαιοτήτων και αρχιμάστορα Μανώλη Δεσποτίδη. Έτσι, διασώθηκαν αναλλοίωτα πολλά στοιχεία από την
αλλοτινή, σήμερα αλλοιωμένη, αρχιτεκτονική του μορφή, όπως οι λίθινοι αρράβδωτοι κίονες, τα κιονόκρανα,
τα πώρινα τόξα και τα ενεπίγραφα περίθυρα.
Στην αίθουσα υποδοχής του αρχοντικού του πύργου του Γαβρά, γνωστή ως "σάλα του Γαβρά",
στο "ανώ(γ)ι", εκτίθενται κυρίως γλυπτά, αγάλματα και ανάγλυφα, χρονολογούμενα από την Αρχαϊκή περίοδο,
τον 6ο π.Χ. αιώνα, έως και την Ρωμαιοκρατία, τον 2ο μ.Χ. αιώνα. Όλα σχεδόν τα εκθέματα είναι επιφανειακά
ευρήματα από τις τρεις αρχαίες πόλεις της Αμοργού, Αιγιάλη, Αρκεσίνη και Μινώα καθώς και από άλλες θέσεις.
Ελάχιστα προέρχονται από την ανασκαφή της πόλεως της
Μινώας.
Σε Προθήκη εκτίθενται προσωρινά λιγοστά δείγματα μικροτεχνικής παραγωγής από διάφορα υλικά,
πηλό, χαλκό, χρυσό, ελεφαντοστούν, ύαλο κτλ. Σχεδόν όλα βρέθηκαν στην ανασκαφή της Μινώας (1981-1991).
Χρονολογούνται από τον 8ο π.Χ. έως τον 3ο μ.Χ. αιώνα. Στην "Αυλή" εκτίθενται λίθινες εγχάρακτες, ενεπίγραφες
πλάκες των αρχαϊκών χρόνων, αρχιτεκτονικά μέλη και ακέφαλοι κορμοί αγαλμάτων των Ρωμαϊκών χρόνων, όλα
επιφανειακά ευρήματα.
Στo "Κατώ(γ)ι", στον αύλειο χώρο, η Έκθεση περιλαμβάνει κυρίως επιφανειακά ευρήματα:
• Επιγραφές: επιτάφιες, χρονολογούμενες από τον 6ο π.Χ. αιώνα έως τους Χριστιανικούς χρόνους,
αναθηματικές και τιμητικά ψηφίσματα των Ελληνιστικών χρόνων και της Ρωμαιοκρατίας.
• Ανάγλυφα και αγάλματα, Κλασσικών, Ελληνιστικών και Ρωμαϊκών χρόνων.
• Αρχιτεκτονικά μέλη Ελληνιστικών, Ρωμαϊκών και Παλαιοχριστιανικών χρόνων.
• Ταφικό πίθο του 4ου π.Χ. αιώνα.
Στις δύο μικρές αίθουσες, η έκθεση ολοκληρώθηκε εντός του 1998. Στην αίθουσα 1 (αριστερά)
εκτίθενται αντικείμενα των Προϊστορικών χρόνων, τυχαία, επιφανειακά και ανασκαφικά ευρήματα,
χρονολογούμενα στην Ύστερη Νεολιθική περίοδο (4η χιλιετία π.Χ.), στην Πρώιμη Εποχή του Χαλκού (3η χιλιετία π.Χ.),
και στην Ύστερη Εποχή του Χαλκού (13ος-12ος αιώνας π.Χ.):
• Κεραμική
• Μαρμάρινα ειδώλια του Κυκλαδικού Πολιτισμού
• Λιθόκτιστος τάφος του Κυκλαδικού Πολιτισμού
• Στρωματογραφική τομή από την ανασκαφή του Κυκλαδικού οικισμού στην Μαρκιανή
Στην αίθουσα 2 (δεξιά) εκτίθεται η αρχαιολογική Συλλογή του αμοργίνου αρχαιογνώστη Ελληνοδιδάσκαλου
Εμμανουήλ Ιωαννίδη (1823-1906). Όλα τα αντικείμενα προέρχονται από την Αμοργό και χρονολογούνται από την 3η π.Χ.
χιλιετία έως τον 3ο μ.Χ. αιώνα: Γλυπτά,αγάλματα και ανάγλυφα (5ος π.Χ.-2ος μ.Χ. αιώνας), επιγραφές (3ος π.Χ.-3ος μ.Χ. αιώνας),
κεραμική και πήλινα αντικείμενα (8ος π.Χ.-3ος μ.Χ. αιώνας).
Τα σημαντικότερα από τα εκθέματα της Συλλογής είναι:
• Κορμός μαρμάρινου κούρου (αρ. 162). Πιθανώς επιτάφιο άγαλμα ενός πρόωρα χαμένου νέου ή ανάθημα σε Ιερό.
Πιθανώς έργο Ναξιακού εργαστηρίου, 540-530 π.Χ. περίπου. Επιφανειακό εύρημα από τα Θολάρια Αιγιάλης.
• Κάτω μέρος αγάλματος ενδεδυμένης ανδρικής μορφής (αρ. 218). Έργο Σάμιου γλύπτη με έντονη επίδραση της
τέχνης της μικρασιατικής Μιλήτου, 540-530 π.Χ. περίπου. Βρέθηκε στην Αγία Ειρήνη, κοντά στη Μινώα.
• Κορμός μαρμάρινου αγάλματος γυναικείας μορφής (αρ. 305). Στην καλύτερα διατηρημένη ράχη διακρίνονται τα
ενδύματα, ο χιτώνας και το λοξό πτυχωμένο ιμάτιο, καθώς και οι άκρες του κεφαλόδεσμου. Πιθανώς ήταν ανάθημα
σε Ιερό. Ενδεχομένως παριστάνεται η θεά 'Αρτεμις. Έργο Πάριου γλύπτη, 510-500 π.Χ. Βρέθηκε το 1984 στην Μινώα,
σε λιθοσωρό.
• Μαρμάρινο ανθέμιο, επίστεψη επιτάφιας στήλης (αρ Κ 52). Ο τύπος του ανθεμίου ονομάζεται σαμιακός, επειδή παρόμοια
ανθέμια έχουν βρεθεί στη Σάμο. Έργο Πάριου λιθοξόου, 500-490 π.Χ. περίπου. Επιφανειακό εύρημα από τα Κατάπολα,
τον λιμένα της Μινώας.
• Άνω τμήμα μαρμάρινης ανάγλυφης επιτάφιας στήλης με ανθεμωτή επίστεψη (αρ. 13). Από την ανάγλυφη μορφή του νεκρού
σώζεται μόνον η κεφαλή ανδρικής νεανικής μορφής. Έργο Πάριου γλύπτη, 470-460 π.Χ. περίπου. Βρέθηκε στη Χώρα,
μείζονα περιφέρεια της Μινώας.
• Μαρμάρινη ανθεμωτή επίστεψη επιτάφιας στήλης (αρ 109). Λαμπρό έργο παριανού εργαστηρίου, 460 π.Χ. περίπου.
Επιφανειακό εύρημα από τη Μινώα.
• Μαρμάρινο μνημειακό ανθέμιο σε σχήμα λύρας (αρ. 39), του λεγόμενου "σαμιακού" τύπου. Πιθανώς ήταν επίστεψη
μνημειακής επιτάφιας στήλης ή αρχιτεκτονικό μέλος από βωμό ή μικρό ναό. Έργο Πάριου γλύπτη, 480-470 π.Χ. περίπου.
Βρέθηκε στη Χώρα, στην Εκκλησία των Αγίων Πάντων.
• Το κατώτερο τμήμα μαρμάρινης ανάγλυφης επιτάφιας στήλης (αρ. 1). Σώζεται μέρος από το σώμα ιματιοφόρου παιδικής μορφής με
σανδάλια και μία πετροπέρδικα, για συντροφιά του νεκρού παιδιού στον Κάτω Κόσμο. Έργο Πάριου γλύπτη, 450-440 π.Χ. περίπου.
Τυχαίο εύρημα από την περιοχή της Χώρας, μείζονα περιφέρεια της Μινώας.
• Ενεπίγραφη βάση επιτάφιας στήλης από παριανό μάρμαρο (αρ. Κ 34). Η επιγραφή
"αντί γυναικός εγώ παρίο λίθο ενθάδε κείμαι μνημόσυνον Βίττης, μητρί δακρυτόν άχος", θυμίζει στους ζωντανούς τον
πρόωρο χαμό της Βίττης, της νεκρής κόρης, που άφησε στη μητέρα της πολυδάκρυτο πένθος. 450-440 π.Χ. περίπου. Βρέθηκε
στον Όρμο Αιγιάλης.
• Θραύσμα μαρμάρινης επιτάφιας στήλης (αρ. Κ 9). Η ανάγλυφη μορφή του ιματιοφόρου ανδρός στηρίζεται σε βακτηρία
και κρατεί με τα δύο χέρια αντικείμενο δυσερμήνευτο: σικύη (βεντούζα), κλουβί, πιθανώς κράνος ή φρυγικό πίλο. Λαμπρό
έργο της νησιωτικής-ιωνικής τέχνης, 440-430 π.Χ. Τυχαίο εύρημα από τον λιμένα της Μινώας, θέση Γιαλινάς.
• Μαρμάρινος ανάγλυφος βωμός (αρ. Κ 84), διακοσμημένος με "βούκρανα" (ταυροκεφαλές), ταινίες, ρόδακες και ανθοπλοκάμους
("γιρλάντες"). Ανήκει στο λεγόμενο ροδιακό τύπο. Σώζονται λείψανα χρωμάτων: ερυθρό και γαλάζιο. 2ος π.Χ. αιώνας. Βρέθηκε
στα
Κατάπολα.
Κείμενο :
Καθηγ. Λίλα Μαραγκού 
