Δημοτικό Διαμέρισμα Φιλοθέης

  Το χωριό Φιλοθέη (παλιά ονομασία Γκουμαίοι) βρίσκεται επί της Εθνικής Οδού Ναυπάκτου - Λιδορικίου, σε απόσταση 10 χλμ από το Ευπάλιο. Συνορεύει βόρεια με δρυοδάσος του μοναστηρίου της Παναγίας Βαρνάκοβας, απέχει 5 χλμ από αυτό και βρίσκεται στην διάβα των χιλιάδων προσκυνητών και επισκεπτών που κατακλύζουν το ιστορικό αυτό μοναστήρι της Ορθοδοξίας με την χιλιόχρονη ιστορία και την πλούσια προσφορά του. Ιστορικά τα πρώτα σπίτια του σημερινού οικισμού κτίστηκαν το 1800 περίπου από οικογένειες που διέμεναν και ζούσαν κατά νομάδες γύρω από το χωριό και κυρίως από το Μοναστήρι και τον Αγιο Αρσένιο, ενώ το 1826 εγκαθίστανται στο χωριό αγωνιστές προερχόμενοι από την έξοδο του Μεσολογγίου.
  Το αρχικό όνομα του χωριού "Γκουμαίοι" κατά την επικρατέστερη εκδοχή, προήλθε από το όνομα "Γκούμας" ενός βλαχοποιμένα κατοίκου του χωριού και συγγενή του ηγουμένου της Μονής Βαρνάκοβας. Το σημερινό όνομα "Φιλοθέη" καθιερώθηκε το 1958 με απόφαση του Κοινοτικού Συμβουλίου και σχετίζεται με την θέα που προσφέρει όλο το καθαρό ανάγλυφο της περιοχής.
  Πρόκειται για χωριό "εξώστη" στην περιοχή με ανοιχτό ορίζοντα, υπέροχη θέα σε βουνό και θάλασσα. Καταλαμβάνει έκταση 13.000 στρέμματα, βρίσκεται σε υψόμετρο 500 μ. και έχει 291 κατοίκους, ενώ το καλοκαίρι ξεπερνά τους 800. Οι περισσότεροι είναι συνταξιούχοι και ασχολούνται με την γεωργία και την κτηνοτροφία.
  Χαρακτηριστικό γνώρισμα του χωριού είναι η εξόρυξη και εμπορία πέτρας με τα ποικίλα χρώματα, τα μεγέθη και την αυθεντικότητά της, καθώς και οι περιζήτητοι κτίστες και μαστροπελεκάνοι τεχνίτες της πέτρας. Τα κεραμοσκεπή και πέτρινα κτήρια ειδικής αρχιτεκτονικής, τα πλακόστρωτα των αυλών και πλατειών δίνουν μια ξεχωριστή αισθητική στον οικισμό και επιφυλάσσουν μια έκτακτη ομορφιά και ζεστασιά στον επισκέπτη σε συνδυασμό με την ονομαστή Γκουμιώτικη πέτρα. Δίκαια αποκαλείται η Φιλοθέη το "πέτρινο χωριό της Δωρίδας".
  Ένα πραγματικό στολίδι στο κέντρο του χωριού είναι η πλατεία του Αϊ Γιώργη. Τα αναπαλαιωμένα πετρόκτιστα κτήρια της ομώνυμης εκκλησίας και του Κοινοτικού Γραφείου, το πλακόστρωτο, τα πέτρινα πεζούλια, το μαστροπελεκημένο σιντριβάνι, η βαριόκτιστη βρύση και ο αιωνόβιος πλάτανος την περιβάλλουν. Είναι χώρος κοινωνικών εκδηλώσεων και πανηγυριών του Αγίου Πνεύματος και του 15 Αύγουστου, ενώ κάθε καλοκαίρι οι κάτοικοι, οι παραθεριστές και οι επισκέπτες μπορούν να απολαμβάνουν υπαίθρια τους τοπικούς μεζέδες και εκλεκτά παραδοσιακά φαγητά.
  ΒΔ του χωριού σε απόσταση 1 χιλιομέτρου βρίσκεται ο αρχαιολογικός χώρος του Παλαιόκαστρου σε υψόμετρο 650 μέτρων, όπου βρίσκονται ερείπια οχυρώσεως Δωρικής εποχής, με διασωθέντα τείχη ακρόπολης, με θρύλους και παραδόσεις που μαρτυρούν σκληρές μάχες σε παλιούς καιρούς σ' αυτή την αετοράχη της λευτεριάς. Είναι πετρώδες ύψωμα, με απόκρημνους βράχους. Είναι μια θέση πανοραμικής θέας με ονειρώδες αγνάντεμα σε βουνό και θάλασσα.
  Μέσα στην αγκαλιά του φαραγγιού της Μαντήλως και των πλούσιων πηγαίων νερών των θέρμων βρίσκεται το ιστορικό μοναστήρι του Αη Γιάννη των Θέρμων. Βυζαντινό Μοναστήρι των Κομνηνών και παλαιό μετόχι της Βαρνάκοβας. Γνωστό για το πρώτο ολοκαύτωμα της Λευτεριάς του 1821, έγινε θυσία για τον μεγάλο αγώνα. Το 1964 ξαναχτίστηκε πάνω στα παλιά ερείπια και κάθε 24 Ιουνίου, τ' Αϊ Γιαννιού του Ρηγανά, στήνεται πανηγύρι στο πέτρινο αλώνι και τον νερόμυλο.
  Σε απόσταση 700 μέτρων δυτικά του χωριού, βρίσκεται η τοποθεσία "δώδεκα πουρνάρια" με τα αιωνόβια δέντρα ν' αγναντεύουν σε στεριές και θάλασσες. Στέκονται εκεί για να θυμίζουν μέσα από την ζωντανή ιστορία του αγώνα κατά της Τουρκοκρατίας, την κραυγή "Μόλεμα (μόλυνση) Αγά μ', κουκούδ' (σπυρί) Αγά μ", των έξυπνων κατοίκων της εποχής εκείνης, όταν τουρκικό απόσπασμα προσπάθησε να καταλάβει το χωριό και με το "ου Αγά μ', ου Αγά μ' στα 12 πουρνάρια" εξεδίωξαν επιτυχώς του Τούρκους στρατιώτες που φοβήθηκαν την μόλυνση.
  Την εικόνα συμπληρώνουν μερικά φυσικά αξιοθέατα που προσελκύουν το ενδιαφέρον, όπως το ανεξερεύνητο σπήλαιο της Δρακότρυπας, το φαράγγι και οι καταρράκτες του Βαθυρέματος, ενώ συγκινήσεις προσφέρει το κυνήγι του αγριογούρουνου στους κυνηγότοπους των περιοχών Ζευγάρι-Παλιόμυλος στα όρια του καταφυγίου του δάσους της Βαρνάκοβας και των Μουντουνίων. Επιπλέον η περιοχή ενδείκνυται για πεζοπορία και ειδικά το ιστορικό μονοπάτι πεζοπορίας "η Καλογερική Στράτα" (Βαρνάκοβα, Παλιόκαστρο, Φιλοθέη, 12 πουρνάρια, Δροσάτο) μπορεί να προσφέρει στον επισκέπτη μια πιο άμεση και ουσιαστική επαφή με την φύση, τους κατοίκους και την ιστορία της περιοχής.
  Η Φιλοθέη με το άριστο υγιεινό κλίμα και, το όμορφο φυσικό περιβάλλον, συνδυάζει διακοπές σε βουνό και θάλασσα που απέχει μόλις 10 χιλιόμετρα. Παρέχει την δυνατότητα για περιήγηση, πεζοπορία και επίσκεψη με το αυτοκίνητό στο Μοναστήρι της Παναγίας Βαρνάκοβας.