Η
Παναξιώτισσα αποτελεί καθολικό βυζαντινού μοναστηριού. Ο Α. Ορλάνδος το χρονολογεί
στο τέλος του 10ου αιώνα και με βάση μορφολογικά στοιχεία του ναού (τριμερής νάρθηκας,
επιμελημένη τοιχοποιϊα, διάκοσμος τρούλου, αναλογίες παραθύρου της κεντρικής αψίδας)
ενισχύεται η χρονολόγησή του στην τελευταία εικοσιπενταετία του 10ου αιώνα. Σε
πρόσφατη έρευνα στον περιβάλλοντα χώρο του ναού καταγράφηκαν 13 γλυπτά μέλη που
χρονολογικά ανάγονται στην Παλαιοχριστιανική περίοδο και υποδεικνύουν ύπαρξη παλαιοχριστιανικής
Βασιλικής.
Η Παναξιώτισσα ανήκει στον αρχιτεκτονικό τύπο του σταυροειδούς εγγεγραμμένου
με τρούλο και ειδικότερα στους λεγόμενους "ελλαδικούς μεταβατικούς". Η λιθοδομή
του αποτελείται από πελεκημένους ασβεστόλιθους με παρεμβολή πλίνθων. Ο τρούλος
του, ψηλός και ραδινός, έχει περίτεχνη κεραμοπλαστική διακόσμηση. Εσωτερικά σώζονται
περιορισμένα ίχνη τοιχογραφιών. Έχει τρεις εισόδους στο νάρθηκα και λιγοστά παράθυρα.
Το 1983 διενεργήθηκαν σταυρωτές τομές στην υποθεμελίωση του βυζαντινού
ναού, όπου αποκαλύφθηκε το αρχικό κατώφλι της βόρειας πόρτας, η θεμελίωσή του
και πολυάριθμες ταφές. Την ίδια χρονιά έγινε ενίσχυση της υποθεμελίωσης και πλακόστρωση
του εξωτερικού. Επίσης έχουν γίνει: αντικατάσταση στέγης, αρμολόγημα τοιχοποιίας,
ολοκλήρωση αναστηλωτικών εργασιών (1990).
Η Παναξιώτισσα σήμερα αποτελεί ένα από τα αξιοθέατα της περιοχής
Ναυπακτίας.
