Οι Ωρεοί είναι σήμερα η έδρα του Δήμου. Αποτελούν, μαζί με την γειτονική
Ιστιαία, τον πυρήνα της ιστορίας
της Β. Εύβοιας. Οι δύο πόλεις είναι πανάρχαιες και η παράλληλη ιστορία τους χάνεται
στα βάθη των αιώνων.
Οι εκδοχές προέλευσης του ονόματος της πόλης είναι αρκετές. Μερικοί
ισχυρίζονται ότι προέρχεται ετυμολογικά από την λέξη ώρα-ώρη = φροντίδα, μέριμνα.
Αλλοι υποστηρίζουν πως το όνομα προέρχεται από την δυναστεία των Ωρών, που κάποτε
βασίλευσε εκεί. Μια τρίτη εκδοχή είναι ότι οι Ωρεοί πήραν το όνομά τους από τον
αδελφό της Ιστιαίας Ωρεό.
Η πόλη πάντως είτε σαν Ωρεοί είτε σαν
Ωρεός
γνώρισε πολλούς κατακτητές στα 2.500 και πλέον χρόνια της καταγραμμένης ιστορίας
της. Σπαρτιάτες, Αθηναίοι, Μακεδόνες, Ρωμαίοι, Ενετοί, Οθωμανοί, πέρασαν κατά
μεγάλα χρονικά διαστήματα από τα εδάφη της. Οι πρώτες ενδείξεις κατοίκισης της
περιοχής χρονολογούνται στους νεολιθικούς χρόνους. Γνωστές νεολιθικές θέσεις βρίσκονται
πάνω στο νησάκι της Νησιώτισσας και στην θέση Κάστρο δυτικά του χωριού
Νέος
Πύργος.
Πολλά είναι τα μικρής ή μεγάλης σημασίας γεγονότα και περιστατικά,
που αναφέρονται από αρχαίους ιστορικούς και χρονογράφους για την πόλη Ωρεών, αλλά
ο χώρος δεν επιτρέπει εκτενείς αναλύσεις. Η πόλη πάντως είχε πρωτεύοντα ρόλο σε
όλες σχεδόν τις ιστορικές περιόδους. Η μεγάλη ακμή του αρχαίου Ωρεού ξεκίνησε
μετά την δυσμένεια των Αθηναίων και του Περικλή, στην οποία έπεσε η Ιστιαία. Ακολούθησε
η κυριαρχία των Σπαρτιατών και αργότερα των Μακεδόνων, εποχή κατά την οποία αναδεικνύεται
η προσωπικότητα του Ωρείτη πλατωνικού φιλοσόφου και πολιτικού Ευφραίου.
Η πόλη ανθίσταται στις Ρωμαϊκές επιδρομές και τελικά καταστρέφεται
από το βασιλιά της Περγάμου Ατταλο, ο οποίος και την λεηλατεί, μεταφέροντας τους
θησαυρούς της στην Πέργαμο.
Στα χρόνια του Βυζαντίου μετά το 400 η Ωρεός φέρεται σαν έδρα Επισκόπου
υπαγόμενου στη Μητρόπολη των Αθηνών, και μετά το 1300 στην Μητρόπολη Ευρίπου.
Κατά την Ενετοκρατία γίνεται έδρα Βαρονίας του Λομβαρδού Peccoraro
Dei Peccorari.
Οταν έγινε επαναστατική απόπειρα απελευθέρωσης της Εύβοιας, λίγο μετά
από το 1270, από τον Καρυστινό ιππότη Λικάριο, αποτέλεσε το βασικό ορμητήριο των
δυνάμεων του θρυλικού ιππότη, που ενθαρρύνονταν και ενισχύονταν από τον αυτοκράτορα
Μιχαήλ Παλαιολόγο προκειμένου η Εύβοια να ενταχθεί στο νέο Βυζαντινό κράτος.
Το 1310 οι Ενετοί ανακαταλαμβάνουν την πόλη, που γίνεται αιτία διαμάχης
ανάμεσα στην Γαληνοτάτη και τους Γενουάτες για πολλά χρόνια. Από το 1400 αρχίζουν
και οι συνεχείς επιδρομές του οθωμανικού στόλου στα ευβοϊκά παράλια.
Μετά την άλωση της Χαλκίδας από τον Μωάμεθ, η Ωρεός ακολουθεί την
μοίρα όλης της Εύβοιας. Αυτό συμβαίνει καθόλη τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας μέχρι
και την απελευθέρωση του 1833.
Το λιμάνι των Ωρεών, που από τα πολύ αρχαία χρόνια είχε μεγάλη στρατηγική
σημασία, χρησιμοποιήθηκε σαν ορμητήριο του Ελληνικού στόλου στους Ελληνοτουρκικούς
πολέμους του 1897 και του 1912.
Η πόλη των Ωρεών, και κυρίως το παραλιακό της τμήμα, είναι χτισμένη
με άψογη ρυμοτομία πάνω σε τοπογραφικό σχέδιο που εκπόνησε το 1833 ο Βαυαρός τοπογράφος
Γεώργος Σδουμάγερ. Αυτό εξηγείται από το γεγονός ότι η περιοχή γύρω από το λιμάνι,
για τον φόβο των από θαλάσσης επιδρομών, κατοικούνταν ελάχιστα τα παλιότερα χρόνια.
Η οικοδόμηση του κάτω μέρους άρχισε μετά το 1850, και αποτέλεσε πειραματική εφαρμογή
των νέων πολεοδομικών σχεδίων των Βαυαρών μηχανικών του παλατιού και του επικεφαλής
τους, του μεγάλου έλληνα Κωνσταντινουπολίτη μηχανικού Σταμάτη Κλεάνθη.
Τον Αύγουστο του 1965 βρέθηκε στην παραλία ένας μαρμάρινος ταύρος
μήκους 3,2 μέτρων της Ελληνιστικής εποχής, που σήμερα βρίσκεται μέσα σε γυάλινο
κουβούκλιο πίσω από το ναό του Σωτήρος, στο λιμάνι.
Σε μια αίθουσα του Δήμου της πόλης φιλοξενούνται τα ευρήματα της Αρχαιολογικής
Συλλογής των Ωρεών, τα οποία μαρτυρούν την παλιά αίγλη των Ωρεών, της Ιστιαίας
αλλά και της γύρω περιοχής.
Το λιμάνι των Ωρεών σήμερα είναι ο κύριος χώρος βραδινής εξόδου ξένων
και ντόπιων, κατά την διάρκεια της περιόδου από Μάιο - Οκτώβριο. Στο λιμάνι την
ίδια περίοδο "δένουν" ιστιοπλοϊκά σκάφη ενοικιαζόμενα στους λάτρεις του αθλήματος
αυτού. Διεξάγονται επίσης ιστιοπλοϊκοί αγώνες σε ερασιτεχνικό επίπεδο.
Το κείμενο παρατίθεται τον Μάϊο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο του δήμου
Ωρεών.
