ΣΤΑΥΡΟΣ, Χωριό, ΧΑΛΚΙΔΑ

  Ορεινό χωριό σε ξέφωτη και ηλιόφωτη πλαγιά της Υψηλοτέρας, παρυφής της Δίρφυος, στα βόρεια των Ψαχνών. Το όνομα είναι θρησκευτικό κι έχει σχέση με τους σταυρούς. Παλιά η εκκλησία ύστερα από λιτανεία, είχε στήσει στους δρόμους που έφερναν από χωριό σταυρούς, για να διώξει το "χιτικό" (φυματίωση) που αποδεκάτιζε πολλούς νέους. Όσο για τη λέξη "Βέρτουρα" είναι τουρκική και σημαίνει "πάρε δώσε τη σφραγίδα". Πράγματι γινόταν συνέχεια αλλαγής της σφραγίδας κυριαρχίας του τόπου μεταξύ των Τούρκων αγάδων στο χωριό, ως επικρατέστερων στην περιοχή.
  Ψηλότερα από το χωριό είναι οι ιστορικές τοποθεσίες "Αντριλιά" και "Μνήματα". Τα Μνήματα είναι ορεινή περιοχή βόρεια του Σταυρού και ανατολικά των Αντριαλών. Πήρε το όνομα από τα μνήματα των πεσόντων κατά τη μάχη των Αντριανών.
  Σήμερα την περισσότερη έκτασή της έχει καταλάβει η επιχείρηση ΛΑΡΚΟ, που έχει μεγάλες εγκαταστάσεις φόρτωσης και εκφόρτωσης του βωξίτη, από εδώ ξεκινά ο ταινιόδρομος που φέρνει το μετάλλευμα στην παραλία των Πολιτικών για τη φόρτωση στα πορθμεία με προορισμό το εργοστάσιο Λάριμνας στην απέναντι ακτή.
  Μετά το σχέδιο Καποδίστρια ανήκει στον Δήμο Μεσσαπίων και σύμφωνα με την τελευταία απογραφή ο πληθυσμός ήταν 363 κάτοικοι.