Δημοτικό Διαμέρισμα Νεράιδας

  Η Νεράιδα (1. 050 μ. υψόμετρο) είναι το πιο ακριτικό χωριό του νομού Τρικάλων προς τα δυτικά, σκαρφαλωμένο σε μια πλαγιά των Ανατ. Τζουμέρκων πάνω από το ποτάμι Γρεβενίτη με σπάνια θέα προς τον Ασπρο (Αχελώο). Η ψηλότερη κορυφή του, ο Κριάκουρας (υψ.2.100 μ.), χωρίζει τη Θεσσαλία από την Ήπειρο.
  Παλαιότερα λέγονταν Γρεβενοσέλι, έτσι αναφέρεται σε χρυσόβουλο του αυτοκράτορα Ανδρονίκου Γ' του Παλαιολόγου το 1336, που βρέθηκε στο ναό Κοιμήσεως της Θεοτόκου στην Καλαμπάκα και αναφέρει ότι η Επισκοπή των Σταγών είχε σαν όριο δυτικά της δικαιοδοσίας της το Γρεβενοσέλι.
  Μέρος των κατοίκων είναι γηγενείς. Οι περισσότεροι απόγονοι του Συγίζη από το Γούστρι Ξηρομέρου, ο οποίος διωγμένος από τους Τούρκους ήρθε και κατοίκησε σ' αυτό τον τόπο, στη θέση Καλύβια. Το χωριό μεταφέρθηκε στη σημερινή του θέση πριν από το 1850 και το όνομα του πάρθηκε από το ομώνυμο βουνό.
  Η Νεράιδα είναι χωριό με τουριστικό ενδιαφέρον. Χώροι με ιστορική και αρχαιολογική σημασία που μπορεί κάποιος να επισκεφθεί είναι: το Μοναστήρι της Αγίας Κυριακής, η πέτρινη εκκλησία του Αγίου Γεωργίου στην πλατεία με το παραδοσιακό δάπεδο και το εκκλησιαστικό μουσείο στον γυναικωνίτη, έργο του λαϊκού αρχιτέκτονα από τα Πράμαντα, Γεωργίου Δάφνη, τα ερείπια της παλιάς εκκλησίας "Θεοτόκου", για την οποία κανείς δεν γνωρίζει πότε έχει κτισθεί. (Οι γεροντότεροι του χωριού που ρωτήθηκαν, είπαν ότι ήταν μια εκκλησία πολύ παλαιά, αμνημόνευτων χρόνων, μνημείο ήδη από την Τουρκοκρατία, όπως μαρτυρούσαν οι πολεμίστρες).
  Ενδιαφέρον παρουσιάζουν επίσης ο πλάτανος του Γλαβά, που στον ίσκιο του κάθησε και μίλησε στους Γρεβενοσελίτες ο μέγας διδάσκαλος του Γένους Κοσμάς ο Αιτωλός, ο Αϊ Λιάς που οι Γερμανοί τον θεώρησαν ορμητήριο αντιστασιακών και τον βομβάρδισαν χωρίς όμως να προξενήσουν ζημιές, η πηγή Γλαβάς με τα άφθονα νερά της που υδρεύει το χωριό και ποτίζει τα χωράφια, ο παλιός -με πάνω από διακόσια χρόνια ζωή- μύλος της εκκλησίας που λειτουργεί ακόμη και το γεφύρι στον Γρεβενίτη που χτίστηκε στις αρχές του αιώνα. Κορυφαία πολιτιστική εκδήλωση των κατοίκων αποτελεί το διήμερο πανηγύρι της Αγίας Παρασκευής (26-27 Ιουλίου). Από χρόνια οι Νεραιδιώτες στην πλειοψηφία τους προσπαθούν με κάθε τρόπο να βρίσκονται εκείνες τις ημέρες στο χωριό για να είναι παρόντες στο πανηγύρι. Γιατί αυτό το πανηγύρι που άντεξε στο χρόνο και στην ισοπεδωτική κοινωνία που ζούμε έχει κάτι το ιδιαίτερο να τους δώσει: τον γνήσιο τρόπο έκφρασης των συναισθημάτων και βιωμάτων των προγόνων μας που σε δύσκολα χρόνια κατάφεραν να κάνουν τους καημούς τους χορό, τραγούδι και δημιουργία.
  Εντυπωσιακές είναι οι φυσικές ομορφιές του χωριού. Από την κορυφή του Κριάκουρα βλέπει κανείς στο βάθος τα Γιάννενα, τη λίμνη και την Αρτα. Εκεί υπάρχει σπήλαιο που κρατά χιόνι χειμώνα - καλοκαίρι και από το οποίο, σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση, οι Νεραιδιώτες περνούσαν κρυφά στην Ήπειρο κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Το οροπέδιο Λάκκες προσφέρει μια απροσδόκητη χαρά στον οδοιπόρο που πορεύεται ανάμεσα στα επιβλητικά, βραχώδη βουνά. Αξίζει να σημειωθεί ότι στη Νεράιδα εκδίδονται δύο περιοδικά: Το "Γρεβενοσέλι" από τον Κώστα Χρηστάκη, ένα καθαρά πολιτιστικό περιοδικό για την ιστορία, τη λαογραφία και τον πολιτισμό των Τζουμέρκων και ο "Γλαβάς", όργανο του Πολιτιστικού Συλλόγου Νεραϊδωτών από τα οποία και αντλήθηκαν τα περισσότερα στοιχεία αυτής της παρουσίασης.
  Οι κάτοικοι της Νεράιδας δεν είναι ούτε Βλάχοι, ούτε Σαρακατσαναίοι. Είναι ντόπιοι και μιλάνε τα ελληνικά με τζουμερκιώτικα ιδιώματα και προφορά. Η Νεράϊδα αναγνωρίστηκε ως Κοινότητα Γρεβενοσελίου το 1912, προερχόμενη από τον τέως Δήμο Κοθονίων. Αρχικά αποτελούνταν από τους συνοικισμούς Γρεβενοσέλι (έδρα), Κορυφή ή Καπρόι, Σκλύβενο και Μονή Αγίας Κυριακής. Στη συνέχεια ο συνοικισμός Καπρόϊ αποσπάστηκε. Τον Μάρτιο του 1928 μετονομάστηκε σε Κοινότητα Χλωρού και τον Σεπτέμβριο του ίδιου χρόνου από Χλωρού σε Κοινότητα Νεράιδας.
  Το χωριό κάηκε από τους Γερμανούς στις 31/10/1943, ευτυχώς χωρίς θύματα γιατί από την προηγουμένη μαθεύτηκε η προέλαση των κατακτητών και οι κάτοικοι έφυγαν. Πέντε άτομα που δεν πρόλαβαν να φύγουν έπεσαν από τις σφαίρες των εχθρών. Μετά την φοβερή κακοκαιρία του 1963 που το χωριό κινδύνευσε από κατολισθήσεις και τον καταστρεπτικό σεισμό του 1967, μεγάλος αριθμός των κατοίκων εγκατέλειψε το χωριό και πολλοί εγκαταστάθηκαν στο Βόλο, τα Τρίκαλα και την Αρτα.Τα τελευταία 15 - 20 χρόνια παρατηρείται ρεύμα επιστροφής στο χωριό ιδιαίτερα τους θερινούς μήνες κι έτσι η Νεράιδα παίρνει ζωή. Από τη Νεράϊδα προέρχονται πολλοί ονομαστοί τεχνίτες της πέτρας. Απ' εκεί ξεκίνησαν όμως και πολλοί Νεραϊδιώτες που διακρίθηκαν στην πολιτική, στρατιωτική και κοινωνική ζωή της χώρας.
  Σήμερα η Νεράϊδα, ως Δημοτικό Διαμέρισμα ανήκει στη Διευρυμένη Κοινότητα Νεράιδας και αποτελεί την έδρα της.