ΣΤΡΑΤΟΝΙΚΗ, Χωριό, ΧΑΛΚΙΔΙΚΗ

  Η Στρατονίκη είναι ένα από τα ορεινά χωριά του Δήμου στο Στρατονικό όρος, με θέα στον κόλπο της Ιερισσού και στην χερσόνησο του Αθω. Είναι ένα από τα μαντεμοχώρια του Δήμου και οι κάτοικοί της -κυρίως παλαιότερα- είχαν σαν κύρια ασχολία τους τα μεταλλεία. Εικάζεται ότι κτίστηκε από τον βασιλιά της Μακεδονίας Περδίκκα, προς τιμήν της αδερφής του Στρατονίκης.
  Η Στρατονίκη γνώρισε μεγάλη ακμή από το 1530 μ.Χ, αφότου ο σουλτάνος Σουλεϊμάν ο Α', αναδιοργάνωσε τα μεταλλεία της οθωμανικής αυτοκρατορίας, που ήταν γνωστά στην περιοχή από τους βυζαντινούς χρόνους, ως Σιδηροκαύσια ή Σιδερόκαψα (Σεντέρ -καπισί). Από τα χρόνια εκείνα, συνέρεαν στην περιοχή εκτός από έλληνες και εργάτες πολλών άλλων εθνικοτήτων (Βούλγαροι, Σέρβοι, Βλάχοι, Κιρκάσιοι, Τούρκοι, Αλβανοί, Εβραίοι, ακόμα και Γερμανοί ως τεχνικοί). Η ακμή των μεταλλείων μετέβαλε την Στρατονίκη σε ένα μεγάλο και ακμαίο κέντρο, καθώς δούλευαν εκεί περί τους 6.000 εργάτες, σε 500-600 φούρνους, διάσπαρτους μέσα στα βουνά και αποτελούσε μία μικρή Βαβέλ, καθώς μιλιόταν πολλές γλώσσες από τους εργάτες των ποικίλων προελεύσεων. Ελληνικά, Ισπανοεβραϊκά και πολλές βαλκανικές γλώσσες.
  Οι Εβραίοι ασκούσαν κυρίως το επάγγελμα του σαράφη και φαίνεται ότι ήταν πολλοί και κυριαρχούσαν στην αγορά. Οι Εβραίοι σαράφηδες και οι Τούρκοι ενοικιαστές των μεταλλείων αγόραζαν από τους μεταλλωρύχους τον άργυρο σε καθορισμένη από το κράτος τιμή. Δεν είναι λοιπόν καθόλου παράξενο αν ως κοινή γλώσσα συνεννοήσεως επιβλήθηκε ή Ισπανική. Παρ' όλα αυτά, στην αγορά ακούγονταν και τα ελληνικά και τα σερβικά από τους χωρικούς των γύρω χωριών, πού κατέβαιναν να διαθέσουν τα προϊόντα τους. Έτσι, όταν το Σάββατο έκλειναν τα καταστήματά τους οι Εβραίοι, νέκρωνε η αγορά και επομένως οι ημέρες αργίας στα Σιδηροκαύσια ήταν δύο, το Σάββατο για τους Εβραίους και η Κυριακή για τους χριστιανούς.
  Υπολογίζεται ότι στα μέσα του 16ου αιώνα, ο σουλτάνος έπαιρνε κάθε μήνα από τα μεταλλεία, μετάλλευμα αξίας 20.000-30.000 χρυσών νομισμάτων. Στα Σιδηροκαύσια εικάζεται ότι λειτουργούσε νομισματοκοπείο από την εποχή του Μουράτ του Β' (1421-1451).