ΠΥΡΓΙ, Κωμόπολη, ΧΙΟΣ

  Το "ζωγραφιστό χωριό", όπως το αποκαλούν πολλοί λόγω των περίτεχνων διακοσμητικών μοτίβων στις προσόψεις των οικημάτων, είναι το μεγαλύτερο και για πολλούς το σημαντικότερο μεσαιωνικό χωριό της Χίου. Παρ' όλες τις αλλοιώσεις που επέφεραν σ' αυτό ο χρόνος και οι ανθρώπινες επεμβάσεις, το Πυργί αποτελεί ακόμη και σήμερα ένα ζωντανό θρύλο μεσαιωνικού τύπου. Η πολεοδομική του διάρθρωση και η αρχιτεκτονική του μορφή προκαλεί τεράστιο ιστορικό ενδιαφέρον. Η οχυρωματική του διάταξη είναι αντιπροσωπευτική για την αντιμετώπιση των εχθρικών επιδρομών.
  Στο Πυργί σώζονται πολλά ιστορικά μνημεία. Ο ναός των Αγίων Αποστόλων αποτελεί ένα άριστα διατηρημένο βυζαντινό μνημείο. Η ανέγερση του τοποθετείται στον 13ο με 14ο αιώνα. Παρόλα αυτά, τόσο τα εξωτερικά αρχιτεκτονικά του στοιχεία όσο και οι τοιχογραφίες που κοσμούν τις εσωτερικές επιφάνειες των τοίχων, διατηρούνται σε πολύ καλή κατάσταση. Υπάρχουν ακόμη και ο ναός της Κοίμησης της Θεοτόκου, χτισμένη το 1694, ο ναός του Ταξιάρχη που χρονολογείται το 1680 και το μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου του 19ου αιώνα, όλα σε πολύ καλή κατάσταση.
  Εκείνο όμως που θα γοητεύσει τον επισκέπτη με την πρώτη ματιά είναι τα Πυργούσικα σπίτια με τα "ξυστά",την χαρακτηριστική διακόσμησή τους. Η τεχνική αυτή του εξωτερικού στολισμού αγαπήθηκε από τους ντόπιους και για τον λόγο αυτό την διατήρησαν ζωντανή μέχρι τις μέρες μας. Περπατώντας στα στενά γραφικά δρομάκια του χωριού, ο επισκέπτης είναι σαν γυρνά αιώνες πίσω, στα χρόνια του Μεσαίωνα. Η μυρωδιά της μαστίχας το καλοκαίρι είναι διάχυτη παντού. Αυτές τις σπάνιες εικόνες παίρνει μαζί του για πάντα κάθε ταξιδιώτης εγκαταλείποντας το χωριό.