Λίγο έξω απ' το χωριό, αριστερά από τον κεντρικό δρόμο, είναι το μοναστήρι
του Αγίου Μηνά. Σημαντικό μνημείο, άμεσα συνδεδεμένο με την νεότερη ιστορία του
νησιού, ιδρύθηκε το 1578 - 1586 από τον παπά Μηνά Κούμανο. Ηταν αντρικό μοναστήρι
αλλά τα τελευταία χρόνια έγινε γυναικείο. Η μονή είναι χτισμένη στην κορυφή ενός
λόφου πάνω από το
Νεοχώρι,
με θέα τα νότια χωριά απ' την μια πλευρά και τα παράλια του νησιού ως πέρα την
Μικρά Ασία απ' την άλλη.
Η μνήμη των Αγίων τιμάται στις 11 Νοεμβρίου, την μέρα που γιορτάζεται και η απελευθέρωση
των νησιών του Βορειανατολικού Αιγαίου από τον Τουρκικό ζυγό το 1912.
Είναι απαραίτητο για τον επισκέπτη να γνωρίζει την μεγάλη ιστορία
της Μονής, έτσι ώστε να κατανοήσει την αξία και το μεγαλείο της. Οταν ο Τουρκικός
στόλος ήρθε στη Χίο στις 30 Μαίου 1822, άρχισε η σφαγή των Χριστιανών. Γι' αυτό,
3000 περίπου γυναικόπαιδα από το Νεοχώρι, τα
Θυμιανά,
και τον
Κάμπο, κλείστηκαν
στο μοναστήρι, γιατί το θεωρούσαν ασφαλές καταφύγιο. Λίγοι πολεμιστές, από το
Νεοχώρι ο Κωνσταντίνος Μονογιός, από τα Θυμιανά ο Ιωάννης Φατούρος, και μερικοί
ακόμα, αποφάσισαν να υπερασπιστούν τα γυναικόπαιδα πεθαίνοντας.
Ξημέρωνε Πάσχα, 2 του Απρίλη του 1822, όταν οι Τούρκοι κατάφεραν να
μπουν στο Μοναστήρι. Εκαψαν, έσφαξαν, λεηλάτησαν. Ποτίστηκε με αίμα αθώων η γη
και το άδικο έμεινε ανεξίτηλα αποτυπωμένο, απ' τα πόδια ενός μικρού παιδιού, πάνω
στα μάρμαρα του ναού. «Εμαρτύρησε εδώ η Ελλάς», λεει ο ποιητής Ορφανίδης, ανάμεσα
στους άλλους στίχους που προσπαθώντας να απεικονίσει το μέγεθος της καταστροφής.
Στο παρεκκλήσι των Αγίων Σαράντα που υπάρχει η Μονή, είναι συγκεντρωμένα τα οστά
των μαρτύρων για να θυμίζουν στους νεώτερους τη θυσία των προγόνων τους.
Σήμερα στο μοναστήρι μένουν λίγες μοναχές που πάντα σε υποδέχονται
φιλόξενα. Φεύγοντας από εκεί μαζί με την αξέχαστη εμπειρία της επίσκεψης, μπορείς
να αγοράσεις και θαυμάσιες εικόνες, ζωγραφισμένες από τις μοναχές και πολλά αναμνηστικά
μικροαντικείμενα.
Το κείμενο παρατίθεται τον Μάιο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο
(2000) του Δήμου Αγίου
Μηνά.
