ΠΑΛΟΥΜΠΑ, Χωριό, ΗΡΑΙΑ

  Το χωριό Παλούμπα (του Παλούμπα ή η Παλούμπα) κατέχει κεντρική θέση ανάμεσα στα χωριά της Ηραίας και βρίσκεται 22 χιλ. δυτικά της Δημητσάνας σε υψόμετρο 900 μ. Αποτελεί σήμερα έδρα του δήμου Ηραίας. Είναι ένα ιδιαίτερα ιστορικό χωριό της Αρκαδίας. Πατρίδα των Πλαπουταίων, του Κόλια Πλαπούτα, του στρατηγού Δημήτριου Πλαπούτα όπως και άλλων αγωνιστών του 21, έπαιξε σημαντικό ρόλο στην επανάσταση του 21. Στο χωριό φθάνει κανείς ακολουθώντας το δρόμο, είτε από τη Ζάτουνα, είτε από το Σέρβο. Το χωριό έχει 40 μόνιμους κατοίκους, ενώ κατά τη θερινή περίοδο ο πληθυσμός υπερβαίνει τους 100. Οι ασχολίες των κατοίκων είναι η γεωργία και κτηνοτροφία.
  Το χωριό προσφέρει εξαιρετική θέα προς την κοιλάδα του Αλφειού, θέα που φθάνει μέχρι το Ιόνιο. Απέναντι στο βάθος του ορίζοντα, δεσπόζουν τα όρη Λύκαιο και Μίνθη. Στην είσοδο του χωριού είναι η όμορφη πλατεία, γεμάτη πλατάνια. Εδώ βρίσκονται οι ανδριάντες και τα μνημεία των αγωνιστών του 1821, για να θυμίζουν στους νεώτερους την ιστορία του χωριού. Γιατί "ο Πλαπούτας και νεκρός κρατεί το μετερίζι", όπως έγραψε ο Βαλαωρίτης στον επιτύμβιο για το στρατηγό. Απέναντι η παλιά εκκλησία του Αγίου Γεωργίου (1805) με μεταγενέστερες προσθήκες. Εδώ έγινε η πρώτη δοξολογία για την επανάσταση της Ηραίας, με τον γέροντα Δ. Πλαπούτα και τους δύο γιούς του, Δημητράκη και Γεωργάκη. Το τέμπλο της χρονολογείται από την εποχή του Οθωνα. Αλλα τρία παλιά εκκλησάκια συμπληρώνουν τους ναούς του χωριού.
  Κοντά στην πλατεία είναι το Δημαρχείο και απέναντί του ο άλλοτε επιβλητικός πύργος των Πλαπουταίων, μισοερειπωμένος σήμερα, ο οποίος διατηρείτο μέχρι το 1940. Σώζονται οι στάβλοι και ο πρώτος όροφος του πύργου, από τους τρείς που είχε παλαιότερα. Σήμερα είναι σε εξέλιξη ενέργειες για την αναστήλωσή του. Δίπλα του υπάρχουν σαν προεκτάσεις μεταγενέστερα κτίσματα, που όλα τους έχουν παραχωρηθεί από τους απογόνους του στο κράτος. Μεγάλο μέρος της περιοχής ανήκε παλαιότερα στην οικογένεια του Πλαπούτα συμπεριλαμβανομένης και της πλατείας που και αυτή έχει δωρηθεί στην κοινότητα. Λίγο πιο κάτω, στην είσοδο του χωριού, είναι η οικία του οπλαρχηγού της επανάστασης Λιάκου Λιακόπουλου που βρήκε ηρωϊκό θάνατο στη μάχη του Λάλα. Η οικία έχει αναπαλαιωθεί και φιλοξενεί πολλά κειμήλια από την εξέργερση του έθνους.
  Στη θέση Λενικό, κάτω από το χωριό και κοντά στο χωριό Κακουραίϊκα, σώζονται υπολείμματα της Ακρόπολης των Μελαινών, αρχαίας κώμης. Ακόμα δεν έχουν γίνει συστηματικές αρχαιολογικές έρευνες στην περιοχή.
  Το χωριό Παλούμπα χτίστηκε στην κορυφή του Αγ. Ηλία της Ηραίας και αρχικά κατοικήθηκε από Αλβανόφωνους Χριστιανούς. Κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας, η Παλούμπα αποτελούσε τμήμα της Λιοδώρας. Στην Παλούμπα εγκαταστάθηκε μόνιμα το 1755 ο Κόλιας Πλαπούτας, που στη συνέχεια μαζί με τα παιδιά του θα διαδραμάτιζαν έναν από τους σπουδαιότερους ρόλους στην απελευθέρωση του Εθνους. Ο Κόλιας είχε φύγει δεκαοχτάχρονος από το Σουλιμά της Μεσσηνίας περί το 1753, μετά το φόνο ενός Τούρκου Σπαή (φοροεισπράκτορα), μετά από διετή παραμονή κοντά στους Τζαβελαίους στο Δραγώι της Ολυμπίας. Στην Παλούμπα ο Κόλιας αρχικά έγινε ταχυδρόμος, αργότερα Κάπος και τελικά Καπόμπασης στις προσταγές των Δελληγιανναίων. Εκεί ο Πλαπούτας έχτισε ισχυρό και απόρθητο πύργο όπου παρέμεινε μεχρι τα βαθιά του γεράματα. Ο Κόλιας σαν αμαρτωλός και Καπόμπασης, προσέφερε πολλά για την απελευθέρωση του έθνους. Στην Παλούμπα γεννήθηκε ο Δημήτριος Πλαπούτας ο γιος του Κόλια, στις 15 Μάη του 1786, καθώς και τ' άλλα αδέλφια του. Εκεί 600 Τουρκαλβανοί από το Λάλα, πολιόρκησαν το Θ. Κολοκοτρώνη στις 7 Μάρτη του 1804. Ο Κολοκοτρώνης μετά από ημερήσια μάχη έφυγε τη νύχτα στα βουνά. Ο αδελφός του Γεώργος πέθανε ηρωικά στην πολιορκία του Λάλα.
  Η Παλούμπα είχε αξιόλογη συμμετοχή στην επανάσταση του 1821. Ο πληθυσμός της αν και αλβανικής καταγωγής, πολέμησε κατά των Τουρκαλβανών της Τρίπολης και του Λάλα. Εκεί γεννήθηκε ο καπετάνιος Τζιραλής κι έδρασαν όλοι οι μεγάλοι κλεφτοκαπεταναίοι της εποχής, όπως Πλαπουταίοι, Κολοκοτρωναίοι κ.λ.π. Το χωριό πυρπολήθηκε τρεις φορές από τους Τούρκους πριν από την επανάσταση του 1821. Εκτός των άλλων δεινών όμως, το 1823, και όταν ο απελευθερωτικός αγώνας βρισκόταν στο πιο κρίσιμο στάδιο, το χωριό δέχτηκε και την επίθεση των Δεληγιανναίων. Ανάμεσα στους Δεληγιανναίους και τους Πλαπουταίους, καθώς και το γαμπρό τους το Τζιραλή είχε αναπτυχθεί μια έχθρα από το 1818, όταν ο Δημήτρης Πλαπούτας θεωρήθηκε αίτιος για ένα αιματηρό επεισόδιο στην Αλωνίσταινα. Κατά την επίθεση οι Δεληγιανναίοι σκότωσαν τον Τζιραλή, πήραν σαν τρόπαιο τα όπλα του και τη φορεσιά του και ταπείνωσαν την νεόνυμφη χήρα του Βασίλω που ήταν κόρη του Γεωργάκη Πλαπούτα, κόβοντάς της τα μισά μαλλιά (τη μια πλεξούδα), παίρνοντάς της τα χρυσά φλουριά που φορούσε στο λαιμό και αναγκαζοντάς την σε αυτοτραυματισμό με το μαχαίρι του άντρα της. Λίγο αργότερα ο Δημήτριος Πλαπούτας θα έβρισκε τα μαλλιά της Βασίλως σε κάποιο σπίτι της Ακοβας και θα σκότωνε το δράστη.
  Το χωριό συνδέεται οδικά με τα υπόλοιπα χωριά της Ηραίας. Προς τα βόρεια ο επαρχιακός δρόμος οδηγεί στα χωριά Σαρακίνι, Λυσσαρέα, Οχθια και Αετοράχη. Σε μικρή απόσταση από του Παλούμα μια παράκαμψή του αριστερά, κατεβαίνει προς την κοιλάδα του Αλφειού και περνά διαδοχικά από τα χωριά Παπαδάς, Σαρλέϊκα, Δαραίικα, Λιθαρός, Παρνασσός και Λουτρά Ηραίας για να καταλήξει στο γεφύρι του Λάδωνα και αμέσως μετά στον οδικό άξονα Πύργου - Τρίπολης.

Ιστοσελίδα του Arcadia website
• http://arcadia.ceid.upatras.gr/arkadia/places/palo... (15 φωτ.)