ΧΡΥΣΟΒΙΤΣΙ, Οικισμός, ΦΑΛΑΝΘΟΣ

  Στο δρόμο από τη Στεμνίτσα προς Τρίπολη, μετά από μια συναρπαστική διαδρομή μέσα από το ελατόδασος του Μαινάλου φτάνει κανείς στο Χρυσοβίτσι (30 χιλ. από Τρίπολη), ένα από τα γραφικά ορεινά και ιστορικά χωριά της Αρκαδίας. Το χωριό, χτισμένο σε υψόμετρο 1100 μ. ανάμεσα σε δύο κατάφυτες πλαγιές, βρίσκεται στην άκρη του δάσους του Μαινάλου, 21χλμ. από την Τρίπολη. Εχει αρκετά παλιά παραδοσιακά σπίτια και έχει κηρυχθεί παραδοσιακός οικισμός.
  Το Χρυσοβίτσι εικάζεται ότι από τον 15ο αιώνα ήταν οργανωμένος οικισμός. Στην απογραφή των Ενετών στα 1700 αναφέρεται επίσημα σαν ΄΄Chrissovizzi΄. Λίγα χρόνια αργότερα αναφέρεται σαν Ξοβίτζι σε πατριαρχικό έγγραφο της Αρχιεπισκοπής της Δημητσάνας.
  Κατά την επανάσταση του 21 το Χρυσοβίτσι διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο. Το χωριό υπήρξε ορμητήριο των επαναστατών και πολλές φορές χρησίμευσε σαν στρατόπεδο του επαναστατικού στρατού. Επίσης πολλοί Χρυσοβιτσιώτες συμμετείχαν και διακρίθηκαν στον αγώνα. Εκεί κατέφυγε το 1806 ο αρματολός Κουντάνης, πρώτος εξάδελφος του Θ. Κολοκοτρώνη, κυνηγημένος από τους Τούρκους, όπου και σκοτώθηκε μαχόμενος ηρωικά, μετά από πολιορκία τριών ημερών. Στο Χρυσοβίτσι ο Κολοκοτρώνης λειτούργησε το ιδιαίτερο γραφείο του, με αποκλειστικό γραμματέα και σύμβουλο τον Αναγνώστη Ζαφειρόπουλο από το Ζυγοβίτσι. Στα τέλη Μαρτίου του 1821, μετά μετά την αποτυχημένη πολιορκία της Καρύταινας, διέμεινε στο χωριό ο Θ. Κολοκοτρώνης εγκαταλειμμένος από τους συντρόφους του. Εκεί μπήκε στην εκκλησία της Κοίμησης της Θεοτόκου για να προσκυνήσει την εικόνα και να προσευχηθεί για τον αγώνα. Κατά το θρύλο η εικόνα της Παναγίας δάκρυσε. Μάλιστα, όταν μετά την απελευθέρωση ο Δημητράκης Πλαπούτας πήγε στο Χρυσοβίτσι, βρήκε την εικόνα και την τοποθέτησε στην εκκλησία, όπου και σώζεται μέχρι σήμερα. Λίγες μέρες μετά το παραπάνω περιστατικό όμως, στις 28 Απριλίου 1821, ο Κολοκοτρώνης έμελε να ορισθεί αρχιστράτηγος του απελευθερωτικού αγώνα, μετά από σύσκεψη των ηγετών της επανάστασης στο χωριό.
  Το χωριό έχει 100 περίπου μόνιμους κατοίκους (243 σύμφωνα με την απογραφή του 1991) που ασχολούνται με την ξυλεία και την κτηνοτροφία. Στην πλατεία είναι το κοινοτικό κατάστημα με την προτομή του Κολοκοτρώνη και με μπαλκόνι που έχει όμορφη θέα στο χωριό. Η εκκλησία της Κοίμησης της Θεοτόκου είναι του τέλους του 19ου αιώνα με αρκετές μετασκευές και με ενδιαφέρον πετρόχτιστο καμπαναριό (1893). Στο Χρυσοβίτσι ιδρύθηκε το 1935 εργοστάσιο επεξεργασίας ξυλείας, ένα από τα 7 που ιδρύθηκαν στην Ελλάδα τότε. Στο εργοστάσιο απασχολούνταν εργάτες της περιοχής. Το χαρακτηριστικό του ήταν ότι το ρεύμα που χρησιμοποιούνταν για τη λειτουγία του προερχόταν από την επεξεργασία των υπολειμμάτων του εργοστασίου (πριονίδια κλπ.) στην ατμομηχανή του, παλαιού τύπου. Το ρεύμα που περίσσευε χρησίμευε στην ηλεκτροδότηση του Χρυσοβιτσίου. Εδώ και 30 χρόνια έχει σταματήσει η λειτουργία του. Σήμερα, οι εγκαταστάσεις του παλιού εργοστασίου χρησιμοποιούνται ως οργανική μονάδα - χώρος αποθηκών του Δασαρχείου. Το χωριό έχει καλή τουριστική υποδομή. Υπάρχουν ενοικιαζόμενα δωμάτια για ομαδικές διανυκτερεύσεις, ταβερνάκια και καφενεία με τοπικό χρώμα, προσφέρουν όλο το χρόνο παραδοσιακή φιλοξενία και Αρκαδική κουζίνα, γι΄αυτούς που αγαπούν αυτό το προνομιακής θέσης χωριό με το υγιεινό κλίμα.
  Στον δρόμο Στεμνίτας - Τρίπολης, 1 χιλ. πριν στο χωριό, υπάρχει διακλάδωση για το χωριό των Κολοκοτρωναίων Λιμποβίσι (8 χιλ.) και στην τοποθεσία Αρκουδόρεμα (4 χιλ.). Ο δρόμος από το Χρυσοβίτσι, κατευθύνεται στο οροπέδιο της Δαβιάς και στα χωριά Τσελεπάκος, Δαβιά και Συλίμνα. Ενας άλλος επαρχιακός δρόμος οδηγεί μέσα από το δάσος στα Λυκόχια και από εκεί στη Μεγαλόπολη.

Ιστοσελίδα του Arcadia website
• http://arcadia.ceid.upatras.gr/arkadia/places/xrys... (17 φωτ.)