Πληροφορίες τοπωνυμίου

Δημοτικό Διαμέρισμα Αγίας Αναστασίας

ΑΓΙΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ (Χωριό) ΔΩΔΩΝΗ
Τηλέφωνο: +30 26510 84701
  Βρίσκεται και αυτό στους πρόποδες του όρους Τόμαρος, σε υψόμετρο 680 μ.
  Πρωτοκατοικήθηκε από εργαζόμενους στο μοναστήρι της Αγίας Παρασκευής (1700-1800), το οποίο κατέστρεψε ο Αλή Πασάς. Τότε, οι κάτοικοι κατέβηκαν νοτιότερα, όπου έκτισαν την "Πλαίσια" και την εκκλησία της Αγίας Αναστασίας, εξού και το όνομα, που το 1932 καταστράφηκε από κατολισθήσεις.
  Το 1943, το χωριό κάηκε από τους Γερμανούς και εκτελέστηκαν ο ιερέας και αρκετοί χωρικοί, ως αντίποινα για τον εφοδιασμό των πολεμιστών της Εθνικής Αντίστασης.

ΑΓΙΑ ΒΑΡΒΑΡΑ (Χωριό) ΚΟΝΙΤΣΑ
  Βρίσκεται κοντά στα σύνορα και έχει δάση με παραθεριστικό κλίμα. Κάτω από το χωριό κυλάει ο Σαραντάπορος, που χάνεται μετά από μικρή διαδρομή στην Αλβανία. Κάθε πρώτη Κυριακή μετά τον 15αύγουστο η αδελφότητα Αγίας Βαρβάρας αναβιώνει το παλιό έθιμο του "Καζανιού". Στην πλατεία του χωριού πραγματοποιείται γλέντι με τη συνοδεία παραδοσιακής μουσικής και φαγητό από το καζάνι.

Το κείμενο παρατίθεται τον Ιούνιο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Δήμου Κόνιτσας

Ιστοσελίδα Δήμου Κόνιτσας
• http://www.konitsa.gr/dimos/xoria.html

Δημοτικό Διαμέρισμα Αγίας Μαρίνας

ΑΓΙΑ ΜΑΡΙΝΑ (Χωριό) ΗΓΟΥΜΕΝΙΤΣΑ
Τηλέφωνο: +30 26650 24413
Η Αγία Μαρίνα είναι ένα από τα Κ. Διαμερίσματα του Δήμου Ηγουμενίτσας. Βρίσκεται 7χλμ από την Ηγουμενίτσα στην διαδρομή προς Μαζαρακιά. Οι εγγεγραμμένοι κάτοικοι είναι 578 και οι μόνιμοι ειναι 179. Η κύρια ασχολία των κατοίκων είναι η κτηνοτροφία. Δυστυχώς απο το 1960 και μετά υπήρξε μεγάλη ματανάστευση πολών κατοίκων ιδιαίτερα προς Γερμανία. Είναι ένα χωριό με αρκετή βλάστηση και μπορείτε να κάνετε αρκετές διαδρομές για πεζοπορία.

ΑΓΙΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ (Χωριό) ΚΟΝΙΤΣΑ
  Ένα από τα μεγαλύτερα χωριά της περιοχής με πυκνά δάση και όμορφη θέα. Οι κάτοικοι ασχολούνται με την υλοτομία και την κτηνοτροφία. Έχει αρκετές εκκλησίες και εξωκλήσια και στις 26 Ιουλίου γίνεται το παραδοσιακό πανηγύρι της Αγίας Παρασκευής.

Το κείμενο παρατίθεται τον Ιούνιο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Δήμου Κόνιτσας

Ιστοσελίδα Δήμου Κόνιτσας
• http://www.konitsa.gr/dimos/xoria.html

ΑΕΤΟΠΕΤΡΑ (Χωριό) ΚΟΝΙΤΣΑ
Δασώδης περιοχή με βοσκοτόπια, κοντά στη γέφυρα Μπουραζάνι και στη Μονή Μολυβδοσκεπαστής.

Δημοτικό Διαμέρισμα Αηδονοχωρίου

ΑΗΔΟΝΟΧΩΡΙ (Χωριό) ΚΟΝΙΤΣΑ
Τηλέφωνο: +30 26550 61326
Xτισμένο ψηλά με θέα προς τον Αώο και τον Σαραντάπορο μέσα στην πλούσια βλάστηση το Αηδονοχώρι μοιάζει με ζωγραφικό πίνακα. Κάποτε είχε όμορφα και μεγάλα σπίτια, που στην κατοχή κάηκαν από τα ναζιστικά στρατεύματα. Σε βράχο χτισμένο σώζεται, λίγο έξω από το χωριό, το Μοναστήρι των Ταξιαρχών Γκούρας, όπου βρίσκονται και οι κατασκηνώσεις της Ιεράς Μητροπόλεως Δρυϊνουπόλεως-Πωγωνιανής και Κονίτσης. Αξίζει να επισκεφθεί κανείς τον παραδοσιακό νερόμυλο με την νεροτριβή και το μαντάνι κοντά στην γέφυρα του Μπουραζανίου.

Δημοτικό Διαμέρισμα Αθαμανίου

ΑΘΑΜΑΝΙ (Χωριό) ΑΡΤΑ
Τηλέφωνο: +30 26850 22988, 22685
Ενα πανέμορφο χωριό που βρίσκεται σε υψόμετρο 850 μέτρων χτισμένο στους πρόποδες των Τζουμέρκων , χωμένο μέσα στα καταπράσινα δέντρα προσφέρει μοναδικές ομορφιές . Βρίσκεται στο κέντρο των Ανατολικών Τζουμέρκων και έτσι σου δίνει την δυνατότητα να επισκεφθείς όλη την περιοχή. Ανεβαίνοντας στο βουνό αντικρίζεις τον Αμβρακικό από τη μια πλευρά και την κοιλάδα του Αχελώου από την άλλη. Προχωρώντας συναντάς τα γραφικά Θεοδώριανα. Κατοικημένο από τους αρχαίους Αθαμάνες εδώ και εκατοντάδες χρόνια βρίσκεις πολλά ιστορικά πέτρινα γεφύρια κρυμμένα μέσα στις φυλλωσιές των δέντρων και στολισμένα με κισσό. Το ηλιοβασίλεμα από το εκκλησάκι της Αγίας Τριάδας είναι ένα φαντασμαγορικό θέαμα . Συνεχίζοντας πέρα από κει σε μια διαδρομή όλο έλατα και καστανιές αντικρίζεις την άγρια ομορφιά του φαραγγιού του Ασπροπόταμου (Αχελώου) , όπου μπορείς να επισκεφθείς όμορφα μικρά χωριά που μοιάζουν κρεμασμένα στο φαράγγι.
Μοναδικοί βέβαια είναι οι περίπατοι μέσα στο ελατόφυτο δάσος του χωριού που σε οδηγούν σε υψώματα με μοναδική θέα καθώς απλώνονται μπροστά σου μικροί συνοικισμοί σαν σχέδια πάνω σε καταπράσινο χαλί. Το χωριό έχει όμορφα γραφικά καφενεία στην πλατεία του χωριού όπου ένας πλάτανος εκατό χρόνων σαν μια φυσική ομπρέλα φιλοξενεί κάτω από τη σκιά του κάθε ξένο. Ακόμη στο ύψωμα του Αϊ Γιάννη μπορείς να συνδυάσεις την μοναδική θέα με τον καφέ ή το φαγητό. Επίσης στις ταβέρνες του χωριού θα βρεις μοναδικές γεύσεις από ψητά καθώς η περιοχή είναι κτηνοτροφική. Ενοικιαζόμενα δωμάτια υπάρχουν αρκετά και μάλιστα σύγχρονα καθώς η περιοχή βρίσκεται υπό ανάπτυξη.

ΑΘΑΜΑΝΙΚΑ ΟΡΗ (Βουνό) ΑΡΤΑ
  Στο νομό ´Αρτας υψώνεται ο κεντρικότερος και μεγαλύτερος ορεινός όγκος της Πίνδου, τα πολυκόρυφα Αθαμανικά όρη ή Τζουμέρκα. Κορυφές υπερύψηλες πυργούνται κατακόρυφα, χιλιάδες μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Η Κακαρδίτσα υψηλότερη όλων 2.429 μ., το Καταφύγι 2.096 μ., το Γερανοβούνι 2.211 μ., η Κουστελάτα 2.392 μ., η Μπρέσιανη 2.358 μ., η Στρουγγούλα 2.107 μ., και τόσες άλλες που συνθέτουν τα πολυσχιδή Τζουμέρκα.
  Πάνω σ’ αυτές τις κορυφές έχουν το βασίλειό τους οι περήφανοι αετοί "πετρίτες" και εποπτεύουν από εκεί τα θύματά τους, που βρίσκονται μέσα στα σκιώδη φαράγγια ή στα μεγάλα και ομαλά λεκανοπέδια.
  Εδώ πολλές είναι οι κρυσταλλένιες πηγές, που αναβλύζουν στις κλιτύες και στις βάσεις των κορυφών, των οποίων τα νερά πέφτοντας από μεγάλο ύψος σχηματίζουν ποταμώδεις καταρράκτες.
  Η βλάστηση στα Τζουμέρκα είναι πλούσια, μεγάλες εκτάσεις είναι καλυμμένες από δάση ελάτων και πεύκων, αλλά και από δάση δρυών, αριών, πρίνων, γαύρων, χαύρων κι άλλων δέντρων.
  Πολλά είναι επίσης τα σαρκοφάγα και τα φυτοφάγα ζώα, που ζουν μέσα σ’ αυτά τα δάση, η δε πτηνοπανίδα τους είναι πλουσιότατη.
  Τα χιόνια στα Τζουμέρκα λευκάζουν σαν λευκά περιστέρια ακόμη και κατά τους θερινούς μήνες.
  Τα κοπάδια των προβάτων που βόσκουν στις πλαγιές των Τζουμέρκων είναι εκατοντάδες.
(κείμενο: Απόστολος Δ. Τρομπούκης)
Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Ιούλιο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο της Νομαρχίας ´Αρτας.

Δημοτικό Διαμέρισμα Αμαράντου

ΑΜΑΡΑΝΤΟΣ (Χωριό) ΚΟΝΙΤΣΑ
Τηλέφωνο: +30 26550 22257
  Σε πευκόφυτη πλαγιά ο Αμάραντος με άγριο και δροσερό τοπίο είναι από τα καλύτερα χωριά για παραθέριση. Με τα περίφημα ατμόλουτρα ελκύει πολλούς επισκέπτες τους καλοκαιρινούς μήνες και παρουσιάζει μεγάλη κίνηση. Τα λουτρά, που έχουν και ράδιο είναι θεραπευτικά για πολλές παθήσεις ιδιαίτερα ρευματικές και ισχιαλγικές. Το πέτρινο γεφύρι είναι χτισμένο στα 1862.

Δημοτικό Διαμέρισμα Αμμουδιάς

ΑΜΜΟΥΔΙΑ (Χωριό) ΠΡΕΒΕΖΑ
Τηλέφωνο: +30 26840 41390
  Στη ΒΔ ακτή του νομού Πρέβεζας και στις εκβολές του Αχέροντα, βρίσκεται το χωριό Αμμουδιά, 45 χλμ. από την Πρέβεζα και 20 χλμ. από την Πάργα. Η περιοχή που κατά τη μυθολογία ανήκε στην εξουσία των "Χθόνιων Θεών" ήταν πιθανά "ο ασφοδελός χειμών" απ' όπου διάβαιναν οι ψυχές. Το Νεκρομαντείο που βρίσκεται 4χλμ. αππο τις εκβολές του Αχέροντα στο χωριό Μεσοπόταμος, επισκέπτονταν πλήθος θνητών, ημίθεων και ηρώων, ζητώντας επικοινωνία με το βασίλειο του Πλούτωνα και της Περσεφόνης.
  Η Αμμουδιά λόγω της θέσης της περιήλθε στην κυριότητα διαφόρων κατακτητών, Τούρκων, Βενετών, πειρατών, Ιταλών. Μέχρι το 1950, το χωριό με το όνομα "Σπλάντζα" υπήρξε λιμάνι με εμπορική κίνηση.
  Ο ποταμός Αχέροντας, με τον υγροβιότοπο των εκβολών του και τα στενά που διασχίζει αποτελούν ένα σημαντικό οικοσύστημα, επίσημα χαρακτηρισμένο σαν "περιοχή ιδιαίτερου φυσικού κάλλους".
  Η περιοχή της Αμμουδιάς και του Αχέροντα προσφέρεται ιδιαίτερα για τουρισμό συνδυάζοντας καθαρή θάλασσα, όμορφες παραλίες, φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον. Εναλλακτικές διαδρομές στο εσωτερικό, πεζοπορία στα στενά του ποταμού, διαδρομές με πλοιάρια στον Αχέροντα. Οι ημερήσιες εκδρομές στην Πρέβεζα, Πάργα, Παξούς, Κέρκυρα, στα Γιάννενα κ.λ.π. δίνουν στον επισκέπτη δυνατότητα για ενδιαφέρουσα παραμονή.
  Συγκοινωνιακά εξυπηρετείται, από τα αεροδρόμια Ακτίου (45 χλμ.) και Κέρκυρας, από το λιμάνι Ηγουμενίτσας (45 χλμ.), και οδικά από την Πρέβεζα.
Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Ιούλιο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο της Νομαρχίας Πρέβεζας.

Δημοτικό Διαμέρισμα Αμπελείας

ΑΜΠΕΛΕΙΑ (Χωριό) ΔΩΔΩΝΗ
Τηλέφωνο: +30 26510 91452
  Η Αμπελιά πριν το 1928 ονομαζόταν Βοδίβιστα και για πολλά χρόνια μετά το Διάταγμα (11-9-1928 ΦΕΚ Α' 93/1928).
  Το σύγχρονο χωριό βρίσκεται σε απόσταση 12 χλμ. από τα Γιάννενα και πέραν από τον επαρχιακό δρόμο που το συνδέει με την πόλη των Ιωαννίνων, συνδέεται πλέον και στο 3ο χλμ. Ιωαννίνων - Ηγουμενίτσας της Εγνατίας Οδού. Βρίσκεται πολύ κοντά στο αρχαίο μνημείο της Δωδώνης, σε απόσταση 3,5 χλμ. και συνδέεται με ασφαλτόστρωτο δρόμο. Επίσης υπάρχει σύνδεση με τα χωριά Μπιζάνι (3 χλμ.) και Επισκοπικό (4 χλμ.) με βατούς χωμάτινους δρόμους.
  Είναι χτισμένο στους πρόποδες των βουνών "Χιονιάσα" και "Μπουλοβάνι" και είναι νεόκτιστο χωριό (μετά το 1920) με όλα τα σπίτια να είναι μοντέρνα. Το χωρίο έχει αυτή τη στιγμή γύρω στους μόνιμους 500 κατοίκους και σημαντική οικιστική επέκταση. Δυστυχώς όμως το νεόκτιστο σχολείο που υπάρχει στο χωριό, ενώ το 1992 που κατασκευαστηκέ είχε περίπου 300 μαθητές σήμερα αριθμεί μόλις 4 μαθητές, καθώς οι περισσότερες οικογένειες προτιμούν να στέλνουν τα παιδιά τους σε σχολεία των Ιωαννίνων.
  Οι κάτοικοι του χωριού ασχολούνται με τη βιοτεχνία, την γεωργοκτηνοτροφία, ενώ ένα σημαντικό ποσοστό είναι υπάλληλοι στις υπηρεσίες της πόλης των Ιωαννίνων. Υπάρχει χορευτικός σύλλογος και αθλητική ομάδα που προσφέρουν στην πολιτιστική ανάπτυξη του χωριού.
  Η περιοχή που βρίσκεται το χωριό έχει παράδοση στην παραγωγή ποιοτικού κρασιού, απ' όπου προέρχεται και το όνομα αυτού. Παρόλ' αυτά πλέον δεν υπάρχουν μεγάλες καλλιεργήσιμες εκτάσεις, καθώς οι περισσότερες έχουν οικοπεδοποιηθεί στα πλαίσια της ανάπτυξης.
  Ευκαιρία για συνάθροιση των κατοίκων, αλλά και των χωριανών που έχουν μετοικίσει σε άλλα μέρη, αποτελεί το πανηγύρι που πραγματοποιείται κάθε χρόνο την ημέρα της Κοίμησης της Θεοτόκου (15 Αυγούστου) στην ομώνυμη εκκλησία της Παναγίας, η οποία ανεγέρθη το 1850.
  Η Αμπελιά βρίσκεται πολύ κοντά στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, και μάλιστα μια ιδιαίτερα μεγάλη έκταση των αδελφών Καλούδη έχει γίνει από το 1992 δωρεά στο Πανεπιστήμιο με στόχο να δημιουργηθεί εκεί ένα παγκόσμιο συνεδριακό κέντρο και μέσω των εσόδων που αυτό θα έχει να σπουδάζουν νέοι του χωριού με την βοήθεια υποτροφιών.

ΑΡΜΑΤΑ (Χωριό) ΚΟΝΙΤΣΑ
  Στις ψηλές παρυφές του Σμόλικα είναι χτισμένα τα ´Αρματα με τα πυκνά δάση και τα πολλά νερά. Χωριό με πλούσια υλοτομία και με το μοναδικό νεροπρίονο, που λειτουργεί στην περιοχή. Παλιότερα εντοπίστηκαν εδώ κοιτάσματα χαλκού και άλλων μεταλλευμάτων που μέχρι σήμερα παραμένουν στα σπλάχνα της γης. Το πιο αξιόλογο μνημείο είναι ο Ναός του Αγίου Νικολάου με χιονιαδίτικες τοιχογραφίες.

Το κείμενο παρατίθεται τον Ιούνιο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Δήμου Κόνιτσας

Ιστοσελίδα Δήμου Κόνιτσας
• http://www.konitsa.gr/dimos/xoria.html

ΑΡΧΑΓΓΕΛΟΣ (Χωριό) ΖΑΛΟΓΓΟ
  «Ο Αρχάγγελος, ένα χωριό που δημιουργήθηκε γύρω στο 1923. Οι πρώτοι του κάτοικοι ξεκίνησαν από τα ορεινά του Πόντου, χωρίς να είναι Πόντιοι.
  Όταν ήρθαν από τον Πόντο εγκαταστάθηκαν στην Κεφαλλονιά. Από κει ήρθε μια επιτροπή, στην περιοχή του Αρχαγγέλου, και αφού έκανε αναγνώριση της περιοχής έκρινε ότι μπορούσαν να εγκατασταθούν. Τα χαρακτηριστικά της περιοχής ήταν το δάσος και ένα βαλτώδες μέρος. Νερό και ξύλα προϋποθέσεις για ανάπτυξη ζωής. Προϋπήρχε ακόμα εδώ το εκκλησάκι του Αγίου Αθανασίου όπου αργότερα κτίσθηκε ο ναός του. Αναφερόταν και σαν Μονή Αγίου Αθανασίου όπου όμως βρέθηκαν μόνο δύο κελιά. Οι κάτοικοι αυτοί ήρθαν οργανωμένοι και με δικό τους ιερέα. Η ζωή τους τελικά δεν ήταν και τόσο εύκολη, βασικά επλήγησαν από διάφορες ασθένειες με κυριότερη την ελονοσία. Πολλοί τότε έφυγαν στην Μακεδονία και συγκεκριμένα στην Καστοριά και την Κοζάνη. Δύο ηλικιωμένοι ζουν σήμερα από τους πρώτους κατοίκους.» Ο Αρχάγγελος βρίσκεται περίπου στο κέντρο του Δήμου Ζαλόγγου και οι κάτοικοι του σήμερα ασχολούνται με την κτηνοτροφία και την γεωργία.
Μαρτυρία του πατέρα Παναγιώτη Βουλιστιώτη

Το κείμενο παρατίθεται τον Μάρτιο 2005 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφία, του Δήμου Ζαλόγγου

• http://www.dimos-zalogou.gr/Sights-Arhagelos(GR).a... (1 φωτ.)

Δημοτικό Διαμέρισμα Ασβεστοχωρίου

ΑΣΒΕΣΤΟΧΩΡΙ (Χωριό) ΙΩΑΝΝΙΝΑ
Τηλέφωνο: +30 26510 51132
  Το Ασβεστοχώρι είναι χτισμένο ανάμεσα στα υψώματα της οροσειράς Τσούκα, η οποία και φιλοξενεί τα περισσότερα από τα χωρία του Δήμου Μπιζανίου. Βρίσκεται στους πρόποδες των υψωμάτων "Καλούρια" και "Πεταλάς", σε υψόμετρο 630 μ., με αποτέλεσμα το κλίμα να είναι ιδιαίτερα υγιεινό.
  Η προηγούμενη ονομασία του χωριού ήταν "Λιόκου", το οποίο είχε πάρει από ένα Γιουγκοσλάβο βοσκό που ήταν από τους πρώτους κατοίκους στην περιοχή και ονομαζόταν "Λιόκας". Η ονομασία Ασβεστοχώρι προέκυψε στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, όπου ο Αλή Πασάς είχε στην περιοχή ασβεστοκάμινους από τους οποίους προμηθεύονταν ασβέστη για τα σαράια του.
  Το χωριό βρίσκεται σε απόσταση μόλις 18 χλμ. από την πόλη των Ιωαννίνων και η απόσταση διανύεται σε λιγότερο από μισή ώρα. Αυτή τη στιγμή μένουν στο χωριό 280 κάτοικοι, αν και σύμφωνα με την απογραφή του 2001, επισήμως είναι εγγεγραμμένοι στα δημοτολόγια του χωριού 381 άτομα. Ο πληθυσμός του χωριού παραμένει σταθερός εδώ και αρκετά χρόνια, με αποτέλεσμα η ομοιογένεια του πληθυσμού στο χωριό να είναι εντυπωσιακή.
  Αυτή τη στιγμή στο νηπιαγωγείο του χωριού υπάρχουν 9 μαθητές ενώ στο δημοτικό μόλις τρία παιδία. Οι περισσότεροι των κατοίκων είναι ιδιωτικοί και δημόσιοι υπάλληλοι στην πόλη των Ιωαννίνων, ενώ ένα μεγάλο ποσοστό ασχολείται με γεωργοκτηνοτροφικές εργασίες.
  Η κεντρική εκκλησία του χωριού είναι αφιερωμένη στον Αγιο Δημήτριο και βέβαια το πανηγύρι του χωριού γίνεται την ημέρα γιορτής του στις 26 Οκτωβρίου. Πολιτιστικές και εορταστικές εκδηλώσεις πραγματοποιούνται και την ημέρα του Δεκαπενταύγουστου που οι καιρικές συνθήκες το ευνοούν.

Δημοτικό Διαμέρισμα Ασημοχωρίου

ΑΣΗΜΟΧΩΡΙ (Χωριό) ΚΟΝΙΤΣΑ
Τηλέφωνο: +30 26550 31597
Καλοδιατηρημένο το Ασημοχώρι (παλιά Λισκάτσι) με αρκετά πετρόχτιστα σπίτια και το διόροφο παλιό σχολείο (1903) να ξεχωρίζει στη μικρή πλατεία. Στη βάση του είναι χτισμένη η κεντρική βρύση του χωριού. Οι τουρνοβίτες ταλιαδόροι στόλισαν την εκκλησία της Παναγίας (1877) με ένα τέμπλο που είναι από τα αξιολογότερα έργα της τέχνης τους. Ο καινούριος ξενώνας, που σύντομα θα λειτουργήσει, είναι χτισμένος στην άκρη του χωριού. Διαθέτει εννέα (9) δωμάτια, εστιατόριο και ευρύχωρο περιβάλλοντα χώρο.

ΑΧΕΡΟΝΤΑΣ (Δήμος) ΣΟΥΛΙ
  Ο Καποδιστριακός Δήμος Αχέροντα βρίσκεται στο Ν.Α. άκρο του Νομού Θεσπρωτίας βόρεια συνορεύει με το Δήμο Παραμυθιάς, ανατολικά με τη διευρυμένη πλέον κοινότητα Σουλίου, νότια με το Δήμο Φαναρίου του Nομού Πρεβέζης και τέλος Δυτικά με το Δήμο Μαργαριτίου. Η έκτασή του ανέρχεται στα 67.343 στρέμματα.
Ιστορικό: Κατά την αρχαιότητα και ιδιαίτερα την εποχή του Αυτοκράτορα Θεοδοσίου, όπου έζησε και έδρασε ο Αγιος Δονάτος, η περιοχή αυτή ήταν θάλασσα και αποτελούσε τμήμα του Γλυκύ Κόλπου και της Αχερουσίας Λίμνης.

Το κείμενο παρατίθεται τον Ιανουάριο 2005 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, της Νομαρχίας Θεσπρωτίας

• http://www.nthesprotias.gr/munic_category.php?id=1... (3 φωτ.)

Δημοτικό Διαμέρισμα Βούρμπιανης

ΒΟΥΡΜΠΙΑΝΗ (Χωριό) ΚΟΝΙΤΣΑ
Τηλέφωνο: +30 26550 31115
Βούρμπιανη και Πυρσόγιαννη, τα πιο περιώνυμα και πολυάριθμα άλλοτε μαστοροχώρια της Ηπείρου. Ισχυρίστηκαν με έπαρση ότι «έχτισαν τον κόσμο», αλλά μεταξύ τους δεν έλειψαν και οι υπαινιγμοί ότι «ο ένας κουβαλούσε λάσπη για τον άλλο».
Η Βούρμπιανη πρωτοστατεί από τα μέσα του 19ου αιώνα με τη λειτουργία του πρώτου σχολαρχείου - γυμνασίου της περιοχής μας, την ίδρυση του αρχαιότερου ηπειρωτικού συλλόγου στην Αθήνα (Φιλοεκπαιδευτική Αδελφότης Βούρμπιανης, 1883), με τη δυναμική και πλούσια δράση των παροικιών της (Αθήνα, Λαύριο, Λίμνη Ευβοίας, Πάτρα, Γιάννενα, Θεσσαλονίκη, Αιθιοπία, Σουδάν και Αμερική). Ο επισκέπτης αξίζει να δει το ναό της Παναγίας που «ανακαινίστηκε εκ βάθρων μεγαλοπρεπέστατος και επιβλητικός στα 1903», το ξυλόγλυπτο τέμπλο του και ένα αγιογραφικό θησαυρό από εικόνες χιονιαδιτών ζωγράφων, το λιθόκτιστο διόροφο ιστορικό γυμνάσιο (1927), τους Αγίους Αποστόλους (1824) και τον Aγιο Δημήτριο με το διπλό γυναικωνίτη (1859).

Δημοτικό Διαμέρισμα Βράχου

ΒΡΑΧΟΣ (Χωριό) ΖΑΛΟΓΓΟ
Τηλέφωνο: +30 26820 56410
  Ο Βράχος έχει 450 μόνιμους κατοίκους που ασχολούνται με τη γεωργία, την κτηνοτροφία, την αλιεία και τον τουρισμό. Η περιοχή έχει υπέροχη θέα προς το Ιόνιο Πέλαγος.
   Ο Βράχος είναι ένα γραφικό χωριό και αποτελεί ένα από τα τουριστικά θέρετρα της περιοχής με πολλές φυσικές ομορφιές πεντακάθαρα νερά, απέραντη αμμουδιά και κοσμοπολίτικη ατμόσφαιρα. Το όνομά του το πήρε από δύο μεγάλους βράχους που βρίσκονται στο νότιο μέρος του χωριού. Το καλοκαίρι γεμίζει από τουρίστες.

ΓΑΝΑΔΙΟ (Χωριό) ΚΟΝΙΤΣΑ
  Το Γαναδιό είναι από τους ομορφότερους παραδοσιακούς οικισμούς στην περιοχή. Χτισμένος μέσα στο πράσινο φημίζεται για τα αρχοντικά του και τη φιλοξενία των κατοίκων του. Στις 8 Νοεμβρίου η αδελφότητα Γαναδιωτών "οι Αγιοι Ταξιάρχαι" πραγματοποιούν θρησκευτική εκδήλωση και γλέντι στην γραφική πλατεία του χωριού, όπου και ο Ναός των Ταξιαρχών από το 1870. Στο χωριό υπάρχουν και νερόμυλοι, που δεν λειτουργούν σήμερα.

Το κείμενο παρατίθεται τον Ιούνιο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Δήμου Κόνιτσας

Ιστοσελίδα Δήμου Κόνιτσας
• http://www.konitsa.gr/dimos/xoria.html

Δημοτικό Διαμέρισμα Γοργοποτάμου

ΓΟΡΓΟΠΟΤΑΜΟΣ (Χωριό) ΚΟΝΙΤΣΑ
Τηλέφωνο: +30 26550 31128
Κατηφορίζοντας από το Πληκάτι, χαμηλά στην ποταμιά, μας υποδέχεται ο Γοργοπόταμος (παλιά Τούρνοβο). Ξακουστό για τους περιώνυμους ξυλογλύπτες και μαραγκούς του που άφησαν σπουδαία έργα σε όλη την Ελλάδα και τη Βαλκανική. Αξίζει να δούμε το εξαιρετικής τέχνης τέμπλο του ναού της Παναγίας (1914), έργο και δωρεά του Βασίλη Σκαλιστή, παλιά σπίτια με ξύλινα παράθυρα και στα ψηλώματα του χωριού πετρόχτιστες χορτοκαλύβες.
Συνεχίζοντας τη διαδρομή μας και πριν ανηφορίσουμε στους Χιονιάδες, συναντάμε στη θέση Παρασπόρι, το μικρό μονότοξο γεφύρι (19ος αιώνας).

Δημοτικό Διαμέρισμα Δραμεσιών

ΔΡΑΜΕΣΙΟΙ (Χωριό) ΔΩΔΩΝΗ
Τηλέφωνο: +30 26510 82069
  Βρίσκεται στους πρόποδες του όρους Τόμαρος και παίρνει την ονομασία του από το γεγονός, ότι είναι χτισμένο ανάμεσα στις βαλανιδιές.   Τα κυριότερα σημεία πολιτιστικού ενδιαφέροντος του χωρίου είναι, η εκκλησία Κοιμήσεως της Θεοτόκου του 1664 μ.Χ., πλούσια σε αγιογραφίες μεγάλης αξίας και το Κρυφό Σχολειό.
  Το χωριό, έχει να επιδείξει πολλούς Ευεργέτες και πλούσια Εθνική δράση στην Τουρκοκρατία και στην κατοχή.

Δημοτικό Διαμέρισμα Δροσοπηγής

ΔΡΟΣΟΠΗΓΗ (Χωριό) ΚΟΝΙΤΣΑ
Τηλέφωνο: +30 26550 81252
Ανηφορίζοντας από το γεφύρι για την Δροσοπηγή (παλιά Κάντσικο), χαιρόμαστε ένα από τα καλύτερα διατηρημένα χωριά της επαρχίας μας. Μαστόροι από το Κάντσικο δούλεψαν σε όλη την ελληνική επικράτεια και στο εξωτερικό (Περσία, Σουδάν, Αμερική). Ένα ναυάγιο στη διαδρομή Πρέβεζας - Λευκάδας στα μέσα του 19ου αιώνα με 50-70 νεκρούς καντσιώτες βαρελάδες συγκλονίζει τη μικρή κοινωνία. Το 1892 καντσιώτες μαστόροι ιδρύουν στην Αθήνα τον ΦΙΛΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΣΥΛΛΟΓΟ. Πέτρινα σπίτια, μια πλατεία μοναδικής ομορφιάς με βρύση (1903) στα θεμέλια του κοινοτικού γραφείου, η εκκλησία της Αγίας Παρασκευής (1930) και το πετρόχτιστο σχολείο (1927) είναι αξιοπρόσεχτα δείγματα της ντόπιας αρχιτεκτονικής παράδοσης. Την εικόνα συμπληρώνουν το παλιό εξωκκλήσι του Αγίου Αθανασίου στις άκρες του πάνω μαχαλά και η Κοίμηση της Θεοτόκου (1902) στην είσοδο του χωριού. Πρόκειται για εξαιρετικές κατασκευές με αγιογραφικό διάκοσμο.

ΔΩΔΩΝΗ (Χωριό) ΙΩΑΝΝΙΝΑ
  Το χωριό είναι χτισμένο στην ίδια θέση με την αρχαιότατη πόλη της Ηπείρου, στους πρόποδες του όρους Τόμαρος.
  Αποτελεί το κέντρο του Δήμου Δωδώνης, καθώς είναι το πολυπληθέστερο χωριό και το ευκολότερα προσβάσιμο για το σύνολο των υπολοίπων. Στον συνοικισμό "Μάντρες" βρίσκονται και τα γραφεία του Δήμου, εξυπηρετώντας το σύνολο των υπολοίπων διαμερισμάτων.   Είναι γνωστή από την Ομηρική εποχή, λόγω του αρχαίου θεάτρου του Δωδωναίου Διός -του Πελασγικού και της γυναίκας του, της μυστικής θεότητας Διώνης (αρχαία Μεγάλη θεά). Το μαντείο που βρίσκεται στην περιοχή, έδινε χρησμούς βασιζόμενο στο θρόισμα των φύλλων της Ιερής Βαλανιδιάς αρχικά και αργότερα από τον ήχο των μεταλλικών τριπόδων που την περικύκλωναν.
  Οι Ρωμαίοι πυρπόλησαν την πόλη το 168 π.Χ., η βαλανιδιά κόπηκε το 369 μ.Χ. και η περιοχή έπεσε στην αφάνεια.
  Το 1875, ο Κος Καραπάνος έκανε τις πρώτες ανασκαφές, ακολουθούμενος από τους Σωτηριάδη, Ευαγγελίδη, Δάκαρη κ.λπ.
  Το 1960, άρχισαν να τελούνται θεατρικές παραστάσεις στο υποβλητικό αρχαίο θέατρο, κάτι το οποίο σήμερα δεν γίνεται λόγω πολυετούς προγράμματος αποκαταστάσεως.
  Πολλοί είναι οι επισκέπτες που έρχονται να το θαυμάσουν και από την Ελλάδα και από το εξωτερικό. Τα ευρήματα των ανασκαφών, βρίσκονται διάσπαρτα σε διάφορα Μουσεία και ο ομώνυμος Δήμος προβάλλει πάγιο αίτημα της δημιουργίας Μουσείου στην περιοχή του θεάτρου, καθώς και συνεδριακού κέντρου.

Το κείμενο παρατίθεται τον Ιούνιο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, του Δήμου Δωδώνης

• http://www.ddodoni.gr/regions/dodoni_gr.htm (4 φωτ.)

Δημοτικό Διαμέρισμα Εκκλησιών

ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ (Χωριό) ΖΑΛΟΓΓΟ
Τηλέφωνο: +30 26840 24600
  Τα διάσπαρτα επιφανειακά ευρήματα μαρτυρούν ότι ο τόπος είχε κατοικηθεί από τα αρχαία χρόνια. Ίσως πριν την περίοδο της τουρκοκρατίας ο οικισμός γνώρισε την μεγαλύτερη ακμή, καταλαμβάνοντας πενταπλάσια έκταση και φτάνοντας να αριθμεί 300 οικογένειες. Με την τουρκική κατοχή φαίνεται πως πολλές οικογένειες φύγανε και όσοι μείνανε, κάποια εποχή, αναγκάστηκαν να μετοικήσουν στη θέση Κακογιάννη από κει κατοίκησαν ξανά στη θέση του σημερινού οικισμού, μετά την απελευθέρωση.
  Οι 80 περίπου κάτοικοι ασχολούνται με την γεωργία και την κτηνοτροφία. Εκκλησιές, τα λιτά καθαρά σπίτια με τις αυλές γεμάτες λουλούδια δίνουν στην περιοχή άλλη γραφικότητα.
  Η περιοχή προσφέρεται για περιπάτους στα γραφικά μονοπάτια και ορειβασία. Το άγριο τοπίο δίνει τη θέση του σε ένα μικρό δάσος γεμάτο βελανιδιές και η πεζοπορία στο μικρό φαράγγι που το διασχίζει ο ποταμός «Αρέθων» ικανοποιεί και τους πιο απαιτητικούς επισκέπτες.
   «Εκκλησιές» που οι παλιοί μιλάνε για κρυμμένους θησαυρούς στην τοποθεσία «Κακογιάννη» και οι νέοι ψάχνουν τις χρυσοκέντητες εικόνες και το θησαυρό του Αγίου Δημητρίου που καταστράφηκε εκατοντάδες χρόνια πριν για άγνωστους λόγους.
   Λεγόταν παλιά Τσερκούβιενα, από τη λέξη Τσέρκοβα που σημαίνει Εκκλησία, βρίσκεται σε μία πλαγιά του πιο ψηλού βουνού του Δήμου και είναι το πιο απομακρυσμένο Δημοτικό Διαμέρισμα βρισκόμενο στα όρια του Δήμου Φαναρίου.

ΕΛΕΥΘΕΡΟ (Χωριό) ΚΟΝΙΤΣΑ
  Μετά από διαδρομή 22 χιλιομέτρων από την Κόνιτσα φθάνουμε στο Ελεύθερο. Όμορφο χωριό με τρεχούμενα νερά, νεροτριβές και πολλά "κηπάρια," όπου καλλιεργούνται νόστιμοι γίγαντες και καλόγευστες πατάτες. Πιο πάνω υψώνεται ο "Κλέφτης"' μία από τις κορυφές Σμόλικα, του δεύτερου μεγαλύτερου βουνού της Ελλάδας.

Το κείμενο παρατίθεται τον Ιούνιο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Δήμου Κόνιτσας

Ιστοσελίδα Δήμου Κόνιτσας
• http://www.konitsa.gr/dimos/xoria.html

ΕΞΟΧΗ (Χωριό) ΚΟΝΙΤΣΑ
  Το χωριό βρίσκεται σε απόσταση 10 χλμ. από την Κόνιτσα. Αμφιθεατρικά χτισμένο μέσα σε πυκνές και μεγάλες εκτάσεις από δρυς και χαμόδεντρα. Η Ζέλιστα έχει μοναδική θέα προς την κοιλάδα του Σαραντάπορου και το ψηλό βουνό Κούκος.

Το κείμενο παρατίθεται τον Ιούνιο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Δήμου Κόνιτσας

Ιστοσελίδα Δήμου Κόνιτσας
• http://www.konitsa.gr/dimos/xoria.html

Παλαιά Εύροια

ΕΥΡΟΙΑ (Αρχαία πόλη) ΘΕΣΠΡΩΤΙΑ
  Η γνωστή από τη φιλολογική παράδοση πόλη της (Παλαιάς) Εύροιας τοποθετείται στη θέση του σημερινού χωριού Γλυκή, στη δυτική όχθη του ποταμού Αχέροντα, παρόλο που είναι σχεδόν ανύπαρκτες αρχαιολογικές μαρτυρίες, οι οποίες να πιστοποιούν την ύπαρξη ενός εκτεταμένου παλαιοχριστιανικού οικισμού. Η πρωιμότερη, παλαιοχριστιανική, φάση της σωζόμενης σε ερείπια τρίκλιτης μεσοβυζαντινής βασιλικής ταυτίζεται με το μαρτυρημένο από ιστορικές πηγές μεγάλο ναό, που έκτισε ο επίσκοπος τη πόλης Δονάτος με χορηγία του Μεγάλου Θεοδοσίου. Ο Προκόπιος αναφέρει μετακίνηση των κατοίκων της Εύροιας την εποχή του Ιουστινιανού (6ος αιώνας) σε ασφαλέστερη θέση, η οποία έχει κατά καιρούς ταυτιστεί με το κάστρο των Ιωαννίνων, με το λόφο Καστρί στη θέση της αρχαίας Πανδοσίας, είτε, τέλος, με τη θέση της μεταγενέστερης Παραμυθιάς.
(κείμενο: Γ. ΡΗΓΙΝΟΣ, Μ. ΠΑΣΙΑΚΟΣ)
Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Ιούλιο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο της Νομαρχίας Θεσπρωτίας.

ΗΓΟΥΜΕΝΙΤΣΑ (Πόλη) ΘΕΣΠΡΩΤΙΑ
  Η Ηγουμενίτσα, πρωτεύουσα του Νομού Θεσπρωτίας, είναι μια όμορφη πόλη 10.000 περίπου κατοίκων. Συνδυάζει το πράσινο των δέντρων με το γαλάζιο του ουρανού και της θάλασσας γιατί απλώνεται κάτω από ένα καταπράσινο δάσος και μπροστά βρέχεται από τα βαθυγάλανα νερά του Ιονίου Πελάγους.
  Το λιμάνι της Ηγουμενίτσας αποτελεί συνδετικό κρίκο της Ελλάδας με την Ευρώπη. Αυτό την καθιστά έναν από τους μεγαλύτερους εμπορικούς κόμβους της χώρας. Η πόλη συνδέεται ακτοπλοϊκά με τους Παξούς, την Κέρκυρα την Πάτρα και λιμάνια της Ιταλίας όπως το Μπάρι, το Πρίντεζι, η Βενετία και η Ανκόνα. Αυτή την στιγμή εκτελούνται στην περιοχή δυο μεγάλης σημασίας έργα για την περαιτέρω οικονομική και εμπορική ανάπτυξη της Ηγουμενίτσας: η Εγνατία οδός (οδική σύνδεση Ηγουμενίτσας- Αλεξανδρούπολης) και το νέο Εμπορικό λιμάνι.
Προτείνουμε
- Το Καλοκαίρι μπάνιο στα κρυστάλλινα νερά της παραλίας Δρέπανος και Μακρυγιάλι.
- Βόλτα στον ειδικά διαμορφωμένο χώρο μπροστά στο λιμάνι για να θαυμάσετε τα υπέροχα λουλούδια και τη θάλασσα.
- Πεζοπορία ή βόλτα με ποδήλατο στον ποδηλατόδρομο που βρίσκεται δίπλα στη θάλασσα
- Καφές ή φαγητό στην καφετέρια /ρεστωράν στη θέση Πανόραμα για να έχετε μια πανοραμική άποψη της πόλης, να δείτε τα καράβια που έρχονται και φεύγουν, να θαυμάσετε το υπέροχο θαλασσινό τοπίο που προβάλλει μπροστά στα μάτια σας και κυρίως για να απολαύσετε ένα μοναδικό ηλιοβασίλεμα.
Αξίζει να επισκεφτείτε την περιοχή
  Η Ηγουμενίτσα δεν διαθέτει πολλά αρχαιολογικά αξιοθέατα και ιστορικά μνημεία. Η ίδια όμως ως πόλη αποτελεί από μόνη της ένα φυσικό στολίδι, ένα φυσικό αξιοθέατο το οποίο αξίζει να επισκεφθεί κανείς για να θαυμάσει το θαλασσινό τοπίο, τις έντονες φυσικές χρωματικές αντιθέσεις και να νιώσει την ηρεμία και τη γαλήνη της φύσης.
Διαμονή
  Η πόλη διαθέτει πολλά καταστήματα για να κάνει ο επισκέπτης τις κάθε είδους αγορές του και σύγχρονα ξενοδοχεία και ενοικιαζόμενα δωμάτια με όλες τις ανέσεις.
Φαγητό / Διασκέδαση
  Το Καλοκαίρι λόγω της μεγάλης εισροής τουριστών η νυχτερινή ζωή είναι πιο έντονη αλλά και τις υπόλοιπες εποχές του χρόνου μπορεί κάποιος να διασκεδάσει εξίσου καλά στα διάφορα clubs της πόλης. Επίσης υπάρχουν πολλές καφετέριες κοντά στη θάλασσα στις οποίες μπορεί κανείς να απολαύσει τον καφέ ή το ποτό του έχοντας ως θέα τη θάλασσα και πολύ όμορφες και γραφικές ψαροταβέρνες και εστιατόρια με καλό φαγητό.

Το κείμενο παρατίθεται τον Ιανουάριο 2005 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, της Νομαρχίας Θεσπρωτίας

• http://www.nthesprotias.gr/munic_category.php?id=2... (3 φωτ.)

ΗΛΙΟΡΡΑΧΗ (Χωριό) ΚΟΝΙΤΣΑ
  Δυτικά της Κόνιτσας και απέναντί της βρίσκεται η Ηλιόρραχη. Ηλιόλουστη ράχη-όπως λέει και το όνομά της- έχει αποδοτικά χωράφια στον κάμπο της Κόνιτσας καθώς και μαγευτική θέα. Απέναντί της προς την πλευρά της Κόνιτσας βρίσκεται το εξωκλήσι του Αγίου Νικολάου από τον 15ο αι., το οποίο αξίζει μίας επίσκεψης.

Το κείμενο παρατίθεται τον Ιούνιο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Δήμου Κόνιτσας

Ιστοσελίδα Δήμου Κόνιτσας
• http://www.konitsa.gr/dimos/xoria.html

ΗΠΕΙΡΟΣ (Περιφέρεια) ΕΛΛΑΔΑ
  Η Ήπειρος βρίσκεται στη βορειοδυτική γωνιά της Ελληνικής χερσονήσου και είναι η πιο ορεινή της περιοχή. Η κύρια κορυφογραμμή της οροσειράς της Πίνδου αποτελεί το φυσικό ανατολικό σύνορό της, που τη χωρίζει αλλά και τη συνδέει με τις άλλες περιοχές της χώρας. Εκτός απ’ τα βουνά της Πίνδου, δεκάδες άλλα μικρά και μεγάλα βουνά είναι σπαρμένα σ’ όλην την επιφάνειά της, περιορίζοντας στο ελάχιστο τις πεδινές εκτάσεις. Στα δυτικά απλώνεται το απέραντο Ιόνιο, με τις όμορφες παραλίες, τις λιμνοθάλασσες και τα δέλτα των ποταμών, όπου ζουν χιλιάδες υδρόβια πουλιά.
  Αν και μεγάλες περιοχές της Ηπείρου είναι γυμνές από δάση υπάρχουν ωστόσο και άλλες που χαρακτηρίζονται από οργιώδη βλάστηση. Ας μην ξεχνάμε πως στην Ήπειρο βρίσκονται μερικά από τα μεγαλύτερα και ωραιότερα δάση της χώρας. Στα δάση αυτά κυριαρχεί η Μαύρη Πεύκη (Pinus nigra) και διάφορα φυλλοβόλα δέντρα, όπως η Οξυά και η Δρυς, ενώ στα ψηλότερα σημεία των βουνών ζει το περίφημο Ρόμπολο (Pinus heldreichii), ένα είδος πεύκου, ενδημικό της Βαλκανικής χερσονήσου. Σε χιλιάδες ανέρχονται άλλωστε τα είδη των αγριολούλουδων της Ηπείρου. Μερικά απ’ αυτά κάνουν πράγματι εντυπωσιακά άνθη, όπως ο ´Αγριος παρθενικός κρίνος (Lilium candidum), ο Κίτρινος κρίνος της Αλβανίας (Lilium albanicum), ο Νάρκισσος των ποιητών (Narcissus poeticus), η Ραμόνδα (Ramonda serbica) και πολλά άλλα.
  Το ίδιο εντυπωσιακή είναι και η πανίδα της Ηπείρου που περιλαμβάνει αρκούδες, αγριόγιδα, βίδρες, αγριογούρουνα, αγριόγατους, το σχεδόν άγνωστο λύγκα και πολλά είδη αρπακτικών και υδρόβιων πτηνών. Οι καλοδιατηρημένοι παραδοσιακοί οικισμοί της Ηπείρου, με το μοναδικό τροπικό χρώμα, αποτελούν πραγματικά ζωντανά μουσεία, για τη γνώση της τελευταίας φάσης της ιστορίας της, δηλαδή των χρόνων της τουρκοκρατίας αλλά και της μετά από την Τουρκοκρατία περιόδου.
  Μετά την κατάκτηση της Ηπείρου από τους Τούρκους, το 15ο αιώνα, ορισμένες ορεινές περιοχές της πέτυχαν κάποια σχετική αυτονομία κι αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να γνωρίσουν μεγάλη οικονομική και πολιτιστική άνθηση. Σ’ αυτά τα μέρη αναπτύχθηκε τότε ιδιαίτερα η αρχιτεκτονική, με την κατασκευή μεγάλων αρχοντικών, σχολείων, εκκλησιών, γεφυριών και έργων οδοποιίας. Παράλληλα, άνθισε η ζωγραφική, με τη συνέχιση της γνήσιας βυζαντινής παράδοσης, χωρίς δυτικές επιδράσεις και η ξυλογλυπτική, με τη δημιουργία περίτεχνων τέμπλων, που αποτελούν μοναδικά δείγματα λαϊκού πολιτισμού.
  Το κύριο χαρακτηριστικό των παραδοσιακών οικισμών της Ηπείρου είναι το γκρίζο χρώμα τους, που οφείλεται στη χρήση της ντόπιας πέτρας. Η πέτρα αυτή ονομάζεται "φλύσχης" και σχηματίζει στο έδαφος επάλληλα στρώματα, με ποικίλο πάχος. Η εξόρυξη και η κατεργασία της είναι σχετικά εύκολες. Μ’ αυτήν γίνονταν όχι μόνο οι τοίχοι των σπιτιών αλλά και οι δρόμοι, οι μάντρες, τα δάπεδα, οι αυλές και οι στέγες. Έτσι ολόκληρο το χωριό "δένει" με τους γύρω βράχους και τα δάση που το περιβάλλουν σ' ένα ενιαίο και αδιάσπαστο σύνολο.
  Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας άνθισε επίσης η λαϊκή χειροτεχνία, σ’ όλες της τις μορφές. Πολλά χωριά, όπως το Συράκο, οι Καλαρίτες, το Μέτσοβο, οι Χιονιάδες, αλλά και η ίδια πρωτεύουσα της Ηπείρου, τα Ιωάννινα, αναδείχτηκαν σε σημαντικά κέντρα, όπου αναπτύχθηκαν η αργυροχοϊα, η χρυσοκεντητική, η υφαντική, η ξυλογλυπτική κ.λπ. Η παράδοση αυτή συνεχίζεται μέχρι σήμερα, κύρια στα Ιωάννινα και στο Μέτσοβο, όπου βρίσκονται αξιόλογοι τεχνίτες. Ο επισκέπτης περιηγούμενος τα Ιωάννινα καθώς και άλλες πόλεις και κωμοπόλεις της Ηπείρου μπορεί να θαυμάσει και αγοράσει αργυρά αντικείμενα και σκεύη της "Γιαννιώτικης λαϊκής τέχνης", περιζήτητα για την καλαισθησία και την ποικιλία των σχεδίων τους, ξυλόγλυπτα και υφαντά.
  Σ’ όλα σχεδόν τα χωριά της Ηπείρου γίνονται πανηγύρια, σε διάφορες ημερομηνίες του καλοκαιριού. Στα πανηγύρια αυτά γίνεται προσπάθεια να αναβιώσουν τα τοπικά έθιμα, όπως και οι παλιοί χοροί και τα τραγούδια, που χαρακτηρίζονται από εξαιρετικά μεγάλη ποικιλία. Το πιο ονομαστό είναι το πανηγύρι της Αγίας Παρασκευής (26 Ιουλίου), που γίνεται στο Μέτσοβο. Σ' αυτό το πανηγύρι οι κάτοικοι χορεύουν υποχρεωτικά με τις τοπικές φορεσιές τους. Γι’ αυτούς που ενδιαφέρονται για τις παραστάσεις του αρχαίου δράματος, υπάρχουν τα "Δωδώνεια", θεατρικές εκδηλώσεις, που γίνονται στο αρχαίο θέατρο της Δωδώνης.
(κείμενο: Γ. ΣΦΗΚΑΣ)
Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Ιούνιο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο του Ελληνικού Οργανισμού Τουρισμού (1988).

ΘΕΣΠΡΩΤΙΑ (Νομός) ΗΠΕΙΡΟΣ
  Η Θεσπρωτία είναι περιοχή κατεξοχήν ορεινή και σχηματίζεται από τις δυτικές οροσειρές της Πίνδου που βαθμιαία χαμηλώνουν προς της θάλασσα και από στενόμακρες κοιλάδες, ανάμεσα στις οροσειρές. Οι πεδινές περιοχές - στα παράλια οι πεδιάδες που έχουν σχηματισθεί από τις προσχώσεις των ποταμών Καλαμά και Αχέροντα και στην ενδοχώρα οι κοιλάδες των ίδιων ποταμών και των παραποτάμων τους - καλύπτουν μόλις το 5% της συνολικής έκτασης του νομού. Παρόλο που μεγάλο μέρος των ακτών είναι απότομες, πολλοί μικροί κόλποι εναλλάσσονται με μεγαλύτερους, αποτελώντας το προγεφύρωμα της Ελλάδας προς την Ιταλία - "πρόκεινται της Ελλάδος προς την Ιταλία" (Πολύβιος) - χαρίζοντάς της δίκαια το χαρακτηρισμό "ευλίμενος Θεσπρωτία" που διέσωσε η αρχαία γραπτή παράδοση.
  Στα παράλια και στη χαμηλή ζώνη του εσωτερικού το κλίμα είναι μεσογειακό, με ήπιους χειμώνες και θερμά καλοκαίρια, ενώ στην ημιορεινή και ορεινή ενδοχώρα το κλίμα γίνεται ηπειρωτικό. Η Θεσπρωτία ανήκει στη ζώνη της μεσογειακής χλωρίδας, με εξαίρεση τα υψηλότερα βουνά, όπου επικρατεί βλάστηση της Κεντρικής Ευρώπης.
  Η οικονομία της περιοχής βασίζεται, κατά κύριο λόγο, στην αγροτική παραγωγή. Στις πεδινές εκτάσεις στις εκβολές του Καλαμά και του Αχέροντα καλλιεργούνται εσπεριδοειδή, καλαμπόκι, τριφύλλι, ρύζι και ακτινίδια. Από τα πλούσια σε νερά ποτάμια της Θεσπρωτίας, Καλαμά και Αχέροντα, αρδεύεται το σύνολο σχεδόν των παραποτάμιων πεδινών εκτάσεων. Στα παράλια και στις χαμηλές κοιλάδες της ενδοχώρας ευδοκιμεί η ελιά.
  Στα παραποτάμια λιβάδια και στα ορεινά βοσκοτόπια αναπτύσσεται η κτηνοτροφία των αιγοπροβάτων και των βοοειδών, γνωστών ήδη από την αρχαία φιλολογική παράδοση. Υπάρχουν επίσης αξιόλογες βιοτεχνίες και ελάχιστες μικρού μεγέθους βιομηχανίες, ενώ μεγάλη ανάπτυξη παρουσιάζουν τα τελευταία χρόνια ο τουρισμός, το εμπόριο και οι μεταφορές απασχολώντας το 1/3 του ενεργού πληθυσμού του νομού.
(κείμενο: Γ. ΡΗΓΙΝΟΣ, Μ. ΠΑΣΙΑΚΟΣ)
Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Ιούλιο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο της Νομαρχίας Θεσπρωτίας.

ΘΥΑΜΙΣ (Ποταμός) ΗΠΕΙΡΟΣ
  Το ποτάμι έχει τις πηγές του στο νομό Ιωαννίνων, και εκβάλλει στο Ιόνιο πέλαγος: πηγάζει κοντά στον Παρακάλαμο και οι εκβολές του βρίσκονται δίπλα στη Σαγιάδα.
  Παραπόταμοί του είναι ο Γορμός, ο Σμολίτσας, η Τύρια, ο Ζαλογγίτικος, ο Κουσοβίτικος και ο Καλπακιώτικος.
  Το αρχαίο του όνομα ήταν Θύαμις, και για μεγάλο χρονικό διάστημα χώριζε την Κεστρίνη χώρα από τη Θεσπρωτίδα. Ήταν πλωτός τουλάχιστο μέχρι την αρχαία Γιτάνη, που βρίσκεται κοντά στο Ράγιο, στο σημείο που ο Καλαμάς δέχεται τα νερά του Καλπακιώτικου. Στο μεσαίωνα τα πλοιάρια ανέβαιναν μέχρι τη σκάλα του Ζωριάνου, κάτω από τη Σίδερη.
  Στους μέσους χρόνους το αρχαίο όνομα είχε ξεχαστεί (τόσο που πολλοί περιηγητές του προηγούμενου αιώνα τον ταύτιζαν με τον Αχέροντα), και τη θέση του είχε πάρει ο Καλαμάς, από τα καλάμια που φύτρωναν στις βαλτώδεις εκβολές του, το "Παρακάλαμο").
  Μεγάλος υδάτινος δρόμος από την αρχαιότητα ο Καλαμάς, συγκέντρωσε δίπλα στις όχθες του σπουδαίες πόλεις όπως τη Λυγιά, τη Γιτάνη, τη Φανωτή, την Οσδίνα, τη Ραβενή κ.α.
  Τα μυκηναϊκά ευρήματα κατά μήκος της κοίτης του, μαρτυρούν τη σπουδαιότητα που είχε ο ποταμός για το εμπόριο των μακρινών εκείνων χρόνων, εμπόριο που συνέχισαν αργότερα στους αρχαϊκούς χρόνους οι Έλληνες άποικοι από την Πελοπόννησο.
  Στους ελληνιστικούς χρόνους το πλήθος των σφραγισμάτων που βρέθηκαν στη Γιτάνη μας βεβαιώνει για την ανάπτυξη του εμπορίου μέσω Καλαμά, ενώ το ισχυρό βενετσιάνικο κάστρο στη "σκάλα του Ζωργιάνου" δείχνει τη συνέχειά του μέχρι την επικράτηση των Οθωμανών. Τότε, πιθανόν λόγω αλλαγής της κοίτης του ποταμού, σταμάτησε ο Καλαμάς να χρησιμοποιείται σαν κύριος δρόμος και χαράχτηκαν δίπλα στις όχθες του μονοπάτια και καρόδρομοι. Καινούριες πόλεις-σταθμοί έκαναν την εμφάνισή τους, όπως το Φιλιάτι, ενώ χτίστηκαν γέφυρες για τη διάβασή του.
  Ο Καλαμάς σήμερα είναι μία πρόκληση για τον επισκέπτη, που έχει διαλέξει ανάμεσα σε πορείες στην άγρια φύση του ποταμού, σε επισκέψεις αρχαιολογικών χώρων και περιδιαβάσεις σε παραδοσιακά χωριά με λαογραφικά μουσεία.
(κείμενο: Γ. ΡΗΓΙΝΟΣ, Μ. ΠΑΣΙΑΚΟΣ)
Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Ιούλιο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο της Νομαρχίας Θεσπρωτίας.

ΚΑΒΑΣΙΛΑ (Χωριό) ΚΟΝΙΤΣΑ
  Λίγα χιλιόμετρα μετά την Ηλιόρραχη, προβάλλουν τα Καβάσιλα μες απ’ τους κατάφυτους με κουμαριές λοφίσκους. Είναι γνωστά από τα περίφημα ιαματικά λουτρά ειδικά για δερματικές παθήσεις. Μεταξύ του χωριού και των λουτρών είναι χτισμένο το μοναστήρι της Παναγίας με αξιόλογες τοιχογραφίες χιονιαδιτών ζωγράφων.

Το κείμενο παρατίθεται τον Ιούνιο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Δήμου Κόνιτσας

Ιστοσελίδα Δήμου Κόνιτσας
• http://www.konitsa.gr/dimos/xoria.html

ΚΑΚΟΛΑΚΚΟΣ (Χωριό) ΙΩΑΝΝΙΝΑ
Ήταν πρωτεύουσα του Πωγωνίου επί Τουρκοκρατίας και το κέντρο των εξορμήσεων του Μάρκου Μπότσαρη από το 1814 ως το 1820. Στο κέντρο του χωριού είναι στημένο καλλιμάρμαρο ενεπίγραφο μνημείο, πάνω στο οποίο αναγράφεται με χαραγμένα κεφαλαία γράμματα: "ΣΟΥΛΙ - ΚΑΚΟΛΑΚΚΟΣ ". Στην εκκλησία του Αγίου Δημητρίου το ξυλόγλυπτο τέμπλο είναι αφιέρωμα των Μποτσαραίων.

Ιστοσελίδα Δήμου Ανω Πωγωνίου
• http://www.zan.gr/dapogoni/dapogoni1/kakolakkos.ht... (1 φωτ.)

Δημοτικό Διαμέρισμα Καλλιθέας

ΚΑΛΛΙΘΕΑ (Χωριό) ΚΟΝΙΤΣΑ
Τηλέφωνο: +30 26550 22520
Βρίσκεται 11 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της Κόνιτσας. Όπως αναφέρει το όνομα του, το χωριό έχει πανοραμική θέα. Παλιά λεγόταν Γορίτσα. Ζωντανό χωριό με γεωργικές και κτηνοτροφικές ασχολίες. Με το μόχθο των κατοίκων του τροφοδοτείται η επαρχία και τα Γιάννινα με τα φημισμένα αρωματικά ροδάκινα και πεπόνια. Τον καιρό της παραγωγής πωλούνται δίπλα στο δρόμο σε αφθονία.

ΚΑΛΟΒΡΥΣΗ (Οικισμός) ΚΟΝΙΤΣΑ
  Μικρός οικισμός της Μελισσόπετρας, που στα πόδια του πρασινίζει ο κάμπος και πλάι του κυλάει ο Σαραντάπορος, το φυσικό σύνορο με τους απέναντι λόφους της Αλβανίας. Πριν από τον οικισμό συναντάμε τη γέφυρα της Μέρτζιανης, γκρεμισμένη από την εποχή του Β΄ παγκοσμίου πολέμου, που συνέδεε την Ελλάδα με την Αλβανία. Έξω από τον οικισμό σώζεται το όμορφο μοναστήρι του Αγίου Νικολάου από τον 16ο αι.

Το κείμενο παρατίθεται τον Ιούνιο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Δήμου Κόνιτσας

Ιστοσελίδα Δήμου Κόνιτσας
• http://www.konitsa.gr/dimos/xoria.html

Δημοτικό Διαμέρισμα Καμαρίνας

ΚΑΜΑΡΙΝΑ (Χωριό) ΠΡΕΒΕΖΑ
Τηλέφωνο: +30 26820 51330
  Χτισμένη πάνω στις ήπιες νοτιοδυτικές πλαγιές του βουνού Ζαλόγγου και νότια του οροπεδίου της αρχαίας Κασσώπης σε υψόμετρο 400μ περίπου, ανάμεσα σε πλούσια βλάστηση ελαιώνων και άλλων οπωροφόρων δένδρων. Καμαρίνα ένα όμορφο χωριό γεμάτο δόξα που τόσο γενναιόδωρα προίκισε η φύση σε νερά, κλίμα, βλάστηση, πανοραμική θέα.
  Πότε έγινε ο οικισμός δεν είναι απόλυτα εξακριβωμένο. Πιθανή ημερομηνία ίδρυσης από διάφορες μαρτυρίες (Πατροκοσμά και άλλων ιστορικών) 1700 -1720 μ.Χ.. Υπάρχουν πολλές εκδοχές για την ονομασία του χωριού. Πιθανότατα πήρε το όνομα από την λέξη Καμάρι - Καμαρίνα ή ονομάστηκε έτσι από τους Βενετούς που κατείχαν τα παράλια της Ηπείρου, κατ' αναλογία προς την αρχαία Καμαρίνα της Σικελίας, πόλη χτισμένη σε περίοπτη θέση όπως η Καμαρίνα. Στην αρχή τα πρώτα σπίτια είχαν κτισθεί γύρω από το Ζάλογγο μετακινηθήκανε στη σημερινή θέση μετά από τις επιθέσεις των Τουρκαλβανών και την καταστροφή του οικισμού.
  Η Καμαρίνα εκτός από ομορφιά έχει και πλούσια ιστορία. Παρούσα σε όλους τους αγώνες του Έθνους (Τουρκοκρατία, Βαλκανικοί πόλεμοι, πόλεμος του 40), έδωσε πολύ αίμα με αποτέλεσμα τούτο το πολύπαθο χωριό να πυρποληθεί δύο φορές και οι κάτοικοι του να ξεριζωθούν αναζητώντας αλλού πατρίδα.
  Σήμερα έχει 300 μόνιμους κατοίκους που ασχολούνται κυρίως με την γεωργία και την κτηνοτροφία.
  Ο Ποταμός Λιμπόχοβος πηγάζει από τα Κασσωπαία όρη και το Ζάλογγο. Εκβάλλει στον Αμβρακικό κόλπο και η χλωρίδα στις όχθες είναι πλούσια. Πλήθος βότανα, φρύγανα και φαρμακευτικά φυτά.

ΚΑΝΑΛΙ (Κωμόπολη) ΖΑΛΟΓΓΟ
   Είναι η έδρα του νέου Καποδιστριακού Δήμου, τουριστικά αναπτυσσόμενη περιοχή με πανέμορφες παραλίες. Ο πρώτος οικισμός ιδρύθηκε λίγο πριν το 1800 και βρισκόταν στην άκρη της θάλασσας. Για να προστατευθούν όμως από τις επιδρομές των Τούρκων μεταφέρθηκαν πιο ψηλά στο τότε δάσος κάτω από τον Αγιο Νικόλαο.
  Έχει 1200 κατοίκους που ασχολούνται κυρίως με την γεωργοκτηνοτροφία και τον τουρισμό.
   Στην περιοχή υπάρχει 6/θέσιο δημοτικό σχολείο, νηπιαγωγείο, φαρμακείο, αγροτικό ιατρείο.
   Μια πλατεία γεμάτη κόσμο και κίνηση. Η περιοχή συγκράτησε ένα μέρος του πληθυσμού λόγω της τουριστικής ανάπτυξης της παραλιακής ζώνης. Το Κανάλι διαθέτοντας τουριστική υποδομή, σήμερα είναι πόλος έλξης πολλών επισκεπτών από την Ελλάδα και το εξωτερικό.
   Στο Κανάλι δραστηριοποιούνται δύο σύλλογοι: ο Πολιτιστικός Σύλλογος Καναλίου και ο Αθλητικός Σύλλογος Ερμής.
   Οι Εκκλησίες Αγιοι Απόστολοι, και Αγιος Νικόλαος χτίσθηκαν μετά την εγκατάσταση των κατοίκων, λέγεται δε ότι ο Αγιος Νικόλαος χτίσθηκε από τους Αρματωλούς και κλέφτες και οι δύο εκκλησίες καταστράφηκαν στον πόλεμο και αναστηλώθηκαν την δεκαετία του 70. Η Αγία Παρασκευή (Βυζαντινή) κτίσθηκε μετά από ένα όνειρο που είδε μια κάτοικος της περιοχής.(Μαρτυρία του πατέρα Θεόδωρου Κολιοκότση.)
•Παραλίες: Τσούκες και Φραξύλα.

Το κείμενο παρατίθεται τον Μάρτιο 2005 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφία, του Δήμου Ζαλόγγου

• http://www.dimos-zalogou.gr/Sights-Kanali(GR).asp (1 φωτ.)

ΚΑΝΑΛΛΑΚΙ (Κωμόπολη) ΠΡΕΒΕΖΑ
40km από την Πρέβεζα και 40km από την Πάργα βρίσκεται η πρωτεύουσα του Δήμου Φαναρίου το Καναλάκι. Έχει περίπου 4000 κατοίκους και αποτελεί εμπορικό και διοικητικό κέντρο του Δήμου. Η πόλη παρέχει όλες τις ανέσεις μιας σύγχρονης επαρχιακής κωμόπολης με πλήθος εμπορικών καταστημάτων, χώρων διασκέδασης (καφετέριες, μπάρ, δισκοθήκες), διαμονής, διατροφής και παροχής δημοσίων και ιδιωτικών υπηρεσιών.

Το κείμενο παρατίθεται τον Μάρτιο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφία, του Δήμου Φαναρίου

Ιστοσελίδα Δήμου Φαναρίου
• http://www.fanari.gr/db/Kanalaki(GR).asp (1 φωτ.)

Δημοτικό Διαμέρισμα Καστανέας

ΚΑΣΤΑΝΕΑ (Χωριό) ΚΟΝΙΤΣΑ
Τηλέφωνο: +30 26550 31110
Αξίζει να δείτε την Καστανέα (παλιά Καστάνιανη), το ονομαστό μαστοροχώρι και ένα από τα ομορφότερα χωριά της Ηπείρου. Ο Αγιος Νικόλαος (1926), με το ξυλόγλυπτο τέμπλο του Χαράλαμπου Σκαλιστή, το διόροφο πετρόκτιστο σχολείο (1894), ο Αγιος Δημήτριος (εκ παραδόσεως εκτίσθη κατά το έτος 1670), τα τέσσερα μονότοξα γεφύρια, το αρχοντικό του Γκόσιου, πολλά πετρόχτιστα σπίτια, καλντερίμια και τοιχοποιίες αναδεικνύουν ένα χωριό με σπάνιες αρχιτεκτονικές αρετές. Η εικόνα συμπληρώνεται με το εξωκκλήσι των Αγίων Αποστόλων «εις το άκρον του χωριού της συνοικίας Μεσαργιάς σε ένα τοπίο εκπληκτικής ωραιότητος». Σύντομα περατώνεται ο πετρόχτιστος ξενώνας στο αγνάντι του πλάτανου στο μαχαλά της Ράχης.

ΚΑΣΤΡΟΣΥΚΙΑ (Χωριό) ΖΑΛΟΓΓΟ
   Η Καστροσυκιά ένα από τα επίνεια της αρχαίας Κασσώπης. Το όνομά της το πήρε από ένα μεγάλο βράχο στη άκρη του χωριού που μοιάζει με κάστρο (φυσικό φρούριο), ο οποίος καλύπτεται με άγριες συκιές είναι δηλαδή το κάστρο της συκιάς.
  Το πότε κατοικήθηκε είναι άγνωστο. Η γνώμη όμως των παλαιότερων είναι ότι ο τόπος κατοικήθηκε γύρω στο 1600 με 1650 από κατοίκους της περιοχής Λάμαρη πιθανώς για να αποφύγουν τις καταπιέσεις των Τούρκων. Τα πρώτα σπίτια ήταν κλαδόπλεκτα.
   Μετά τον Β' παγκόσμιο πόλεμο άρχισαν να κτίζονται λιθόκτιστα σπίτια. Το 1941-44 οι Ιταλοί είχαν οχυρώσει και ναρκοθετήσει την τοποθεσία «Τρέμπουλα». Εκεί είχαν και την έδρα του στρατοπέδου τους.
  Ενοριακός ναός του χωριού είναι ο Αγιος Γεώργιος. Οι κάτοικοι όμως γιορτάζουν την Αγία Πελαγία στις 4 Μαΐου.
  Καστροσυκιά, ένα τουριστικό θέρετρο με μεγάλες ξενοδοχειακές εγκαταστάσεις δίπλα στις δαντελωτές ακτές που προσφέρουν τη δυνατότητα στους επισκέπτες να ασχοληθούν με όλα τα θαλάσσια σπορ. Χιλιάδες ξένοι επισκέπτες απολαμβάνουν εδώ την γοητεία και τις χαρές του ελληνικού καλοκαιριού. Η κυρίαρχη καλλιέργεια στην περιοχή είναι της ελιάς. Οι κάτοικοι, που είναι περισσότεροι το καλοκαίρι, ασχολούνται με την γεωργία και τον τουρισμό.
   Στην Καστροσυκιά υπάρχουν μαγευτικές και πεντακάθαρες παραλίες από τις ωραιότερες του Δήμου.
   Το έδαφος διαρρέεται από τον ποταμό «Αρέθωνα» και ένα παραποταμάκι του, στο πέρασμα του δημιουργεί πλούσια χλωρίδα, το ποτάμι εκβάλει στο Ιόνιο στη θέση «Μπούκα».
•Παραλίες με πεντακάθαρα νερά: Φραξύλα, Μπούκα, Αγραπιδιά, Λεύκα

Το κείμενο παρατίθεται τον Μάρτιο 2005 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφία, του Δήμου Ζαλόγγου

• http://www.dimos-zalogou.gr/Sights-Kastrosykia(GR)... (1 φωτ.)

Δημοτικό Διαμέρισμα Κεφαλόβρυσου

ΚΕΦΑΛΟΒΡΥΣΟ (Κωμόπολη) ΠΩΓΩΝΙΟ
  Στο όρος Νεμέρτσικα υπάρχουν σημεία εκπληκτικής θέας προς όλη τη γύρω περιοχή και ιδιαίτερα οι τοποθεσίες Μπιτσικόπουλο και Προφήτης Ηλίας. Στην πλατεία του χωριού βρίσκεται το Ηρώο καέντων της γερμανικής κατοχής (το ολοκαύτωμα έγινε στις 10-7-1943). Στο Κεφαλόβρυσο βρίσκεται το εργοστάσιο της Μεταλλουργικής Βιομηχανίας Ηπείρου, όπου γίνεται η κοπή των κερμάτων euro. Εντυπωσιακό επίσης είναι το πανηγύρι του Κεφαλοβρύσου στις 20 Ιουλίου (Προφήτη Ηλία) κάθε χρόνο, όπου ο Πολιτιστικός σύλλογος αναλαμβάνει να ξεναγήσει, ντόπιους και ξένους, στα μονοπάτια της Ελληνικής βλάχικης παράδοσης.

Δημοτικό Διαμέρισμα Κλειδωνιάς

ΚΛΕΙΔΩΝΙΑ (Χωριό) ΚΟΝΙΤΣΑ
Τηλέφωνο: +30 26550 22193
  Η Κλειδωνιά είναι γεωργικό χωριό κοντά στον ποταμό Βοϊδομάτη. Απέχει από την Κόνιτσα 15 χιλιόμετρα και από το παλιό πέτρινο γεφύρι ξεκινάει ένα πανέμορφο μονοπάτι μέσα στην χαράδρα του Βοϊδομάτη. Στην νότια όχθη του Βοϊδομάτη, λίγο πιο πάνω από το πέτρινο γεφύρι, βρίσκεται η παλαιολιθική βραχοσκεπή Μποϊλα. Μεγάλο όμως ενδιαφέρον παρουσιάζει το παλιό χωριό, η ´Ανω Κλειδωνιά, με την πλούσια ιστορία της και τα πολλά μεταβυζαντινά μνημεία της. Μεταπολεμικά το παλιό χωριό είχε εγκαταλειφθεί από τους κατοίκους του, αλλά τα τελευταία χρόνια άρχισε σιγά-σιγά να ζωντανεύει και πάλι με τη διάνοιξη δρόμου και την κατασκευή σπιτιών για φιλοξενία επισκεπτών. Η θέα από την ´Ανω Κλειδωνιά συνθέτει ένα πολύχρωμο πίνακα ζωγραφικής με φόντο τον ορίζοντα και τον κάμπο της Κλειδωνιάς και της Κόνιτσας. Έχει εκκλησίες και μοναστήρια από τον 17 και 18ο αι. με αξιόλογες τοιχογραφίες.

ΚΟΝΙΤΣΑ (Κωμόπολη) ΙΩΑΝΝΙΝΑ
  Η πόλη της Κόνιτσας απλώνεται στην πλαγιά του βουνού Τραπεζίτσα και έχει υψόμετρο 600μ περίπου. Στα πόδια της προεκτείνεται ο κάμπος της Κόνιτσας και της Κλειδωνιάς. Στην πεδιάδα αυτή συνενώνονται τρία ποτάμια: ο Σαραντάπορος, ο Αώος και ο Βοϊδομάτης.
  Η περιοχή ορίζεται από τους συμπαγείς όγκους του Γράμμου στα βόρεια, του Σμόλικα στα ανατολικά, της Γκαμήλας στα νότια και του Κάμενικ και της Νεμέρτσικας στα δυτικά.
  Η μορφολογία του εδάφους και η υδρογραφία του χώρου διαμορφώνουν στην περιοχή τέσσερις φυσικές μικροπεριοχές: α) της κοιλάδας του Σαραντάπορου (βόρεια), β) της κοιλάδας του Αώου (ανατολικά), γ) του λεκανοπεδίου της Κόνιτσας (νότια) και δ) της αλπικής ζώνης.
  Σχετικά με την προέλευση του τοπωνυμίου υπάρχουν πολλές εικασίες. Σύμφωνα με την παράδοση, η πόλη της Κόνιτσας είναι χτισμένη πάνω στην αρχαία Κονισσού.
  Ο ιστοριογράφος της Ηπείρου Π. Αραβαντινός υποθέτει ότι το τοπωνύμιο προήλθε από την ονομασία αρχαίας ηπειρώτικης πόλης που λεγόταν Κνωσσός με την σχετική παραφθορά.
  Επίσης, ο ταξιδευτής Πουκεβίλ θεωρεί την προέλευση της ονομασίας σλάβικη, Κόνιτζα, δηλαδή αλογότοπος. ´Ενας άλλος μύθος θέλει τον άρχοντα Κόνι να έχει χτίσει κάστρο, τα ερείπια του οποίου βρίσκονται πάνω από το εκκλησάκι της Αγ. Βαρβάρας.
  ´Ετσι η πόλη μπορεί να πήρε το όνομά της από τον άρχοντα αυτό.

Το κείμενο παρατίθεται τον Ιούνιο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφία, του Δήμου Κόνιτσας

Ιστοσελίδα Δήμου Κόνιτσας
• http://www.konitsa.gr/poli.htm (1 φωτ.)
Ιστοσελίδα Δήμου Κόνιτσας
• http://www.konitsa.gr/dimos.htm (1 φωτ.)

Δημοτικό Διαμέρισμα Κόντσικας

ΚΟΝΤΣΙΚΑ (Χωριό) ΔΩΔΩΝΗ
  Η αρχική ονομασία του χωριού ήταν "Κόνισκα" που έχει σλαβική καταγωγή και σημαίνει η περιοχή που έχει πολλά άλογα. Είναι το αρχαιότερο χωριό από τα Γραμμενοχώρια και αυτό το καταμαρτυρούν τα αρχαία κτίσματα που είναι διάσπαρτα σε σημεία του χωριού και τα τοπωνύμια περιοχών που παραπέμπουν σε αρχαία ονόματα.
  Το σύγχρονο χωριό είναι κτισμένο νοτίως της πόλης των Ιωαννίνων σε υψόμετρο 680 μέτρων, ανάμεσα στα βουνά "Στεκάμια" και "Βορτους", σε σημείο με υπέδαφος ιδιαίτερα πλούσιο σε υδροφόρους ορίζοντες. Από την γεώτρηση που έχει γίνει παραπλεύρως του χωριού, υδροδοτούνται 13 χωριά της ευρύτερης περιοχής.
  Η απόσταση από τα Γιάννενα είναι 14 χλμ. μέσω Μαρμάρων, 20 χλμ. μέσω Πεδινής και 20 χλμ. μέσω Πετραλώνων. Η απόσταση μέσω Πεδινής, απ' όπου υπάρχει και αστική συγκοινωνία, καλύπτεται σε 30 λεπτά περίπου.
  Το χωριό είναι κτισμένο σε πλαγιά προς το βορά σε τοπίο γεμάτο πουρνάρια, με θέα που καλύπτει τόσο τον κάμπο του χωριού όσο και αυτόν του διπλανού Ασβεστοχωρίου. Κάποτε όλος ο κάμπος ήταν λίμνη η οποία χώνεψε σε κάποιο σημείο της και αποξηράνθηκε. Ακόμα και σήμερα στα χωράφια του χωριού οι αγρότες βρίσκουν κοχύλια και κόκαλα από ψάρια.
  Οι 150 κάτοικοι του χωριού ασχολούνται με την κτηνοτροφία (ειδικότερα οι μεγάλες ηλικίες), λιγότερο με τη γεωργία, με διάφορα τεχνικά επαγγέλματα και σε μεγάλο βαθμό είναι ιδιωτικοί και δημόσιοι υπάλληλοι που εργάζονται στην πόλη των Ιωαννίνων. Στο χωριό υπάρχουν και λειτουργούν νηπιαγωγείο και δημοτικό, με ελάχιστους όμως μαθητές.

Δημοτικό Διαμέρισμα Κοσμηράς

ΚΟΣΜΗΡΑ (Χωριό) ΔΩΔΩΝΗ
Τηλέφωνο: +30 26510 92042
  Η Κοσμηρά βρίσκεται σε απόσταση 13 χλμ. από την πόλη των Ιωαννίνων, σε ένα από τα υψώματα του λεκανοπεδίου, και σε υψόμετρο 550 μέτρα. Η ονομασία του χωριού δε συνδέεται με κάποιο συγκεκριμένο γεγονός, αν και κάτοικοι του χωριού υποστηρίζουν ότι από το Τουρκικό "κοσ"+"μηρ" που σημαίνει "καλό γάλα".
  Τα 800 άτομα που κατοικούν αυτή τη στιγμή στο χωριό αυξάνονται συνεχώς, καθώς κάτοικοι της πόλης και του γενικότερου λεκανοπεδίου, επιλέγουν την παραμονή τους στην Κοσμηρά για την μικρή απόσταση που έχει από τα Γιάννενα (μόλις 20 λεπτά της ώρας) και το καλό κλίμα.   Τα βουνά που περικλείουν το χωριό είναι η Γουβα, το Κουρί και η Αγία Μαρίνα. Ο δρόμος που συνεχίζει από την Κοσμηρά φτάνει στο Ασβεστοχώρι και την Κόντσικα, όπως φαίνεται και στο χάρτη. Με την ολοκλήρωση της Εγνατίας Οδού, το χωρίο θα πάρει νέα πνοή, καθώς θα συνδέεται με αυτή οδικώς με δρόμο που δεν θα υπερβαίνει τα 2 χλμ.
  Οι κάτοικοι του χωριού εργάζονται σε μεγάλο βαθμό σε επιχειρήσεις και υπηρεσίες των Ιωαννίνων, ενώ μικρός είναι ο αριθμός των κατοίκων που ασχολούνται με την κτηνοτροφία και τη γεωργία. Η συχνή αυτή επαφή των κατοίκων του χωριού με την πόλη των Ιωαννίνων έχει οδηγήσει και το δημοτικό σχολείο του χωριού να μη λειτουργεί και μόνο το νηπιαγωγείο να έχει 4 μαθητές στο σύνολο. Παλαιότερα βέβαια το χωριό αποτελούσε τον πνευματικό πόλο της περιοχής, καθώς την δεκαετία του '50 το σχολείο του χωριού είχε 150 παιδιά και μάζευε την νεολαία όλων των γύρω χωριών στο σχολείο.

Δημοτικό Διαμέρισμα Κουκκουλίων

ΚΟΥΚΚΟΥΛΙΑ (Χωριό) ΑΡΤΑ
Τηλέφωνο: +30 26850 51453
  Κουκούλια, παλαιότερα Kουκούλι και Κουκουλίστα, χωριό της Ηπείρου της περιφέρειας Τζουμέρκων. Η μετονομασία σε Κουκούλια έγινε με το Π.Δ. 1-04-1927, ΦΕΚ Α76/1927. Το όνομά του όλως παραδόξως κρατήθηκε Σλαβικό για τουλάχιστον 12 αιώνες. Το ελληνικό όνομα πριν τον 8ο αιώνα δεν το γνωρίζουμε. Το χωριό κατά το 16ο αιώνα καταστράφηκε από την πανώλη. Από την επιδημία επιβίωσε μια νέα γυναίκα με το όνομα Λένω - η οποία κατοικούσε στο Κάτω Λιθάρι - Βυζαντινό Κάστρο - και ο Κωνσταντίνος στη σπηλιά άνωθεν της Λαγκάδας (τοπωνύμιο σήμερα Κωνσταντίνος). Από το ζευγάρι αυτό σαν αυτόχθονες, και από μετοίκους κτηνοτρόφους από βορειότερα χωριά και από τη Θεσσαλία παρουσιάζεται το 1781 ξανά κανονική ζωή στο χωριό με πέντε συνοικισμούς, το Νιζερό, Μεγαμπέλι, Δενδρώνα (παλαιός ρωμαϊκός και βυζαντινός οικισμός), τη Δημάρα και το Παλαιοχώρι. Η μετονομασία του συνοικισμού από Νιζερό σε Ανατολή έγινε με το Β.Δ 11-5-1954, ΦΕΚ Α101/1954. Ιστορικά το χωριό κατοικείται από την παλαιολιθική εποχή (σύμφωνα με ευρήματα στο χωριό). Το πέρασμα των Πελασγών άφησε τα σημάδια του με τα τείχη στη θέση Κωνσταντίνος. Κατά τη διάρκεια της ακμής του Αθαμανικού Κράτους (από Μελισσουργούς μέχρι τον κάμπο της Λαμίας), έπαιξε σπουδαίο ρόλο λόγω της γεωγραφικής θέσης του λόφου, στα βορειοδυτικά σύνορα του κράτους. Κατά τους κλασσικούς χρόνους πρέπει επίσης να ήκμαζε σύμφωνα με ευρήματα χρυσού αγάλματος της θεάς Δήμητρας, άριστης τεχνογνωσίας ορειχάλκινους δρομείς, κεραμικά ,τερακότας κ.λπ. Φυσικά το χωριό έχει φοβερές γεωλογικές μεταβολές από σεισμούς και μεγάλες κατολισθήσεις και για το λόγο αυτό είναι δύσκολη η Αρχαιολογική έρευνα. Σήμερα ο πληθυσμός του χωριού είναι μικρός λόγω του φαινομένου της αστυφιλίας της ελληνικής υπαίθρου τα τελευταία 30 χρόνια.

Δημοτικό Διαμέρισμα Κρυοπηγής

ΚΡΥΟΠΗΓΗ (Χωριό) ΖΑΛΟΓΓΟ
Τηλέφωνο: +30 26820 91611
   Κρυοπηγή σύμφωνα με μαρτυρίες πιθανολογείται ότι ιδρύθηκε γύρω στο 1800. Οι πρώτοι κάτοικοι εγκαταστάθηκαν στη θέση «Μάναρη», αλλά σύντομα μετακινήθηκαν στους πρόποδες του Ζαλόγγου, από τα πολλά φίδια και τους σκορπιούς.
   Eχει περίπου 300 κατοίκους που ασχολούνται με την γεωργία και την κτηνοτροφία. Μεγάλη η αντιστασιακή δράση των Κρυοπηγιωτών στον ελληνογερμανικό πόλεμο, μεγάλο όμως και το τίμημα. Το 1944 οι Γερμανοί στη θέση Καλύβια στο Αγρίνιο εκτέλεσαν εν ψυχρώ 23 Κρυοπηγιώτες. Σήμερα στην πλατεία του χωριού υπάρχει μνημείο αφιερωμένο στην μνήμη των αδικοχαμένων.
  Αποτελεί το πιο ορεινό τμήμα του Δήμου με φυσική ομορφιά και βρίσκεται και αυτό στους πρόποδες του Ζαλόγγου, μόλις δύο χιλιόμετρα μακριά από αυτό.

Δημοτικό Διαμέρισμα Κωστάνιανης

ΚΩΣΤΑΝΙΑΝΗ (Χωριό) ΔΩΔΩΝΗ
Τηλέφωνο: +30 26510 84650
  Βρίσκεται στις πλαγιές της Τσούκας, από την οποία κατέβηκε ο Βελισσάριος και πλαγιοκόπησε τους Τούρκους το 1913 και απελευθερώθηκαν τα Γιάννενα από τον Εσάτ Πασά. Βεβαίως, το χωριό πρωτύτερα είχε εξαγορασθεί από τους Τούρκους, με χρήματα που είχε διαθέσει ο Π. Γκαλντέμης.
  Αξίζει επίσης να σημειωθεί, ότι το χωριό στην περίοδο της Τουρκοκρατίας, ήταν προστατευόμενο του Σουλιώτη Λάμπρου Τζαβέλα.
  Το χωριό, είναι ορεινό και πετρώδες χωρίς ιδιαίτερους πόρους, όμως εκεί βρίσκεται ο σημαντικής αρχαιολογικής αξίας Βυζαντινός ναός των Ταξιαρχών, χτισμένος το 1057 μ.Χ.

Δημοτικό Διαμέρισμα Λαγκάδας

ΛΑΓΚΑΔΑ (Χωριό) ΚΟΝΙΤΣΑ
Τηλέφωνο: +30 26550 31406
Ο δρόμος από το μεγάλο πλάτωμα της ποταμιάς αφήνει τη γέφυρα και ανηφορίζει απότομα για τη Λαγκάδα (παλιά Μπλίζγιανη). Η επίδοση των μαστόρων της στο 18ο και 19ο αιώνα ήταν ονομαστή. Στη Σιάτιστα (1740) μερικά λαμπρά αρχοντικά φέρουν επιγραφές με το όνομα πρωτομαστόρων και το ακριβές όνομα της γενέτειρας τους « αν ρωτάτε, Αρχοντες ποιός μάστορας το έχτισε, Νάκος το όνομα από χώρα Μπλίσδιανη, Βιλαέτι Κόνιτσα, 1740». Έχασε μεγάλο μέρος του δυναμικού της, όταν στα 1863 ολόκληρες οικογένειες μαστόρων εγκαταστάθηκαν μόνιμα στη Δρακότρυπα (Σκλάταινα) της Θεσσαλίας, συνεχίζοντας την οικοδομική παράδοση. Η σημερινή Λαγκάδα άλλαξε όψη από τις καινούριες κατασκευές. Ελάχιστα πέτρινα σπίτια έμειναν άθικτα. Ξεχωρίζουν το παλιό σχολείο και το εξωκκλήσι της Αγίας Παρασκευής με εξαιρετικά δείγματα τοιχογραφιών της χιονιαδίτικης αγιογραφικής σχολής. Στα χαμηλά της Γύφτισας το Γλυκονέρι (Πηγή) κρατάει ακόμα ζωντανό σε όλα τα χωριά το μύθο με τις θεραπευτικές του ιδιότητες.

ΛΟΥΡΟΣ (Ποταμός) ΗΠΕΙΡΟΣ
  Ο ποταμός Λούρος πηγάζει από το όρος Τόμαρος (ή Ολύτσικα, υψόμετρο 1976m) κοντά στην περιοχή του Μαντείου της Δωδώνης, του Νομού Ιωαννίνων. Επίσης δέχεται τροφοδοτικούς παραπόταμους από την περιοχή του χωριού Βαρυάδες του Ν.Ιωαννίνων. Ακολούθως ρέει πορευόμενος παραπλεύρως της Εθνικής οδού Πρέβεζας Ιωαννίνων, περνάει από τα χωριά Βούλιστα, Παναγιά, Κλεισούρα, και μετά το χωριό Κερασώνα τα νερά του εγκλωβίζονται από το Τεχνητό Υδροηλεκτρικό Φράγμα της ΔΕΗ Λούρου, ύψους 25m και πλάτους 70m. Ένα τμήμα των υδάτων του Λούρου, διοχετεύεται με σήραγγα ανατολικά μέσα από λόφο (κατασκευή: 1963), και ξαναπέφτει στο κεντρικό τμήμα του ποταμού, λίγο πρίν το χωριό Αγιος Γεώργιος.
  Στο χωριό Αγιος Γεώργιος υπάρχουν οι «πηγές του Λούρου» από τις οποίες υδρεύεται η Αρτα, η Πρέβεζα και η Λευκάδα. Επίσης κοντά στο χωριό Αγιος Γεώργιος είναι κατασκευασμένο το γιγαντιαίο για την εποχή του Υδραγωγείο Λούρου, που κατασκευάσθηκε μετά το 31 π.Χ. με εντολή του Ρωμαίου αυτοκράτορα Αυγούστου Οκτάβιου, με το οποίο υδρεύετο τότε η Νικόπολις (πληθυσμός : 300.000 άτομα). Τα νερά του Λούρου τότε μέσω του Υδραγωγείου κατευθύνονταν απέναντι (δεξιά της Εθνικής οδού, προς Πρέβεζα), και μέσω σήραγγας στο βουνό (χιλιάδες δούλοι εργάσθηκαν για τη διάνοιξή της) προς το νότο. Κοντά στο σημερινό χωριό Αρχάγγελος του Νομού Πρέβεζας υπάρχει και δεύτερο υπόλλειμα μικρού ρωμαϊκού υδραγωγείου. Μετά το φράγμα της ΔΕΗ τα νερά του Λούρου, ορμητικά πλέον λόγω του εμπλουτισμού τους από πολλές πηγές της περιοχής Αγίου Γεωργίου, πορεύονται πλησίον του χωριού Παντάνασσα του Νομού Αρτας. Απέναντι από την Παντάνασσα, βρίσκεται η ελβετικής ομορφιάς λίμνη του Ζηρού.
  Η πορεία του ποταμού στη συνέχεια συγκλίνει προς την κοινότητα Νέας Κερασούντος και περνά δίπλα στο μεσαιωνικό «Κάστρο των Ρωγών».
  Πιο κάτω, επίσης ο Λούρος δέχεται παραπόταμο από τους λόφους του Βαλαωρίτη (χωριά Σφηνωτό, κλπ). Στην πορεία αυτού του παραπόταμου προς το Λούρο, βρίσκεται το αποκαλούμενο «αισθητικό αλσύλιο» και η «μονή του Αγίου Βαρνάβα» το οποίο έχει αναπλασθεί με κονδύλια του ευρωπαϊκού προγράμματος Leader I. Στη συνέχεια ο ποταμός διέρχεται από ελώδη περιοχή πού εύκολα πλημυρίζει και ονομάζεται βάλτος του Λούρου, μεταξύ των χωριών Πέτρα και Στρογγυλή, ανατολικά και Στεφάνη δυτικά, παρά την λιμνοθάλασσα της Ροδιάς. Στη συνέχεια περνάει από τον κάμπο των κοινοτήτων Νέα Σαμψούς, Nέα Σινώπη.
  Τελικά μετά από ένα εύκολο και πλωτό τμήμα στον κάμπο των Φλάμπουρων, ο ποταμός εκβάλλει στο Μιχαλίτσι, στον όρμο Σαλαώρας, του Αμβρακικού Κόλπου. Παλαιότερα (1912) όλος ο Λούρος ποταμός από τις εκβολές του έως τη Φιλιππιάδα ήταν πλωτός και μάλιστα υπάρχουν φωτογραφίες βαρκών πού μεταφέρουν πολεμοφόδια κατά τον πόλεμο απελευθέρωσης της Ηπείρου από τους Οθωμανούς (λεύκωμα Νίκου Καράμπελα, έκδοση 1996). Ατυχώς ο Λούρος αποτελεί πρότυπο λίαν ρυπασμένου ποταμού και αυτό αποτελεί αντικίνητρο για ανάπτυξη των αθλημάτων Rafting και Kayak.
Κείμενο του Χαράλαμπου Γκούβα από το βιβλίο του "Ο υδάτινος κόσμος της Πρέβεζας"

Το κείμενο παρατίθεται τον Οκτώβριο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, του Δήμου Λούρου

Ιστοσελίδα Δήμου Λούρου
• http://www.dimos-lourou.gr/Louros-River(GR).htm (2 φωτ.)

ΛΥΓΙΑ (Λιμάνι) ΖΑΛΟΓΓΟ
Οικισμός του Δ.Δ. Βράχου, το όνομα της οποίας οφείλεται στο γεγονός ότι υπάρχουν άφθονες στην περιοχή λυγαριές με τις οποίες οι ντόπιοι κατασκεύαζαν κοφίνια.
Η Λυγιά αποτελεί αλιευτικό κέντρο και υπάρχουν πολλές γραφικές ψαροταβέρνες. Σήμερα μπορεί ο επισκέπτης να βρει εγκαταστάσεις για μπάνιο το καλοκαίρι και ψάρεμα όλο το χρόνο, ενώ παράλληλα η μαρίνα προσφέρει καταφύγιο σε κάθε είδους σκάφη.
Παραλίες: Ρούκη, Σκάλωμα, Λίμνιωμα.

Ιστοσελίδα Δήμου Ζαλόγγου
• http://www.dimos-zalogou.gr/Sights-Lygia(GR).asp (1 φωτ.)

ΜΑΖΙ (Χωριό) ΚΟΝΙΤΣΑ
  Δύο χωριά παραγωγικά που διασχίζονται από τον ασφαλτόδρομο και λούζονται από τον ήλιο χτισμένα στην πλαγιά μιας χαμηλής λοφοσειράς. Οι κάτοικοί τους ασχολούνται με την γεωργία στα εύφορα χωράφια που ποτίζονται από τον Αώο και την κτηνοτροφία.

Το κείμενο παρατίθεται τον Ιούνιο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Δήμου Κόνιτσας

Ιστοσελίδα Δήμου Κόνιτσας
• http://www.konitsa.gr/dimos/xoria.html

Δημοτικό Διαμέρισμα Μανολιάσης

ΜΑΝΟΛΙΑΣΑ (Χωριό) ΔΩΔΩΝΗ
Τηλέφωνο: +30 26510 82562
  Η Μανολιάσα βρίσκεται στο νότιο τμήμα του Δήμου Μπιζανίου και νότιο-νοτιοδυτικά από την πόλη των Ιωαννίνων. Το όνομα του χωριού έχει Ελληνική - Βλάχικη προέλευση, από το όνομα Εμμανουήλ που έγινε Μανώλης και από εκεί Μανωλιάσσα. Στην σύγχρονη δημοτική γλώσσα, το Ω έγινε Ο και τα δύο Σ συμπτύχθηκαν σε ένα.
  Απέχει από τα Γιάννενα μόλις 19 χλμ. Αλλά παρόλα αυτά βρίσκεται στα 800 μ. υψόμετρο. Έτσι το κλίμα δεν μοιάζει ιδιαίτερα με αυτό των Ιωαννίνων και είναι χαρακτηριστικά ξηρό και υγιεινό. Στη σύγχρονη εποχή η απόσταση αυτή των 19 χλμ. Καλύπτεται σε λιγότερο από 30 λεπτά, αλλά παλαιότερα οι κάτοικοι χρειαζόταν περισσότερο από 4 ώρες για να μεταβούν στα Γιάννενα.
  Περικλείεται από τη σειρά βουνών με την ομώνυμη ονομασία και υψόμετρο που φτάνει τα 1.100 μ. Τα διαβόητα βουνά της Μανολιάσας. Σε μία από τις κορυφές, κοντά στα 1.050 μ. βρίσκεται και το πάρκο κεραιών, στο οποίο είναι εγκατεστημένοι το σύνολο των αναμεταδοτών των καναλιών τοπικής και εθνικής εμβέλειας.
  Αυτή τη στιγμή οι μόνιμοι κάτοικοι του χωριού είναι 170 άτομα περίπου, αν και στην απογραφή του 2001 το χωριό εμφανίζεται να έχει 307 κατοίκους. Μεγάλο μέρος των χωριανών είναι μετανάστες σε Αυστραλία, Γερμανία και Σουηδία, αλλά και σε άλλα μέρη του κόσμου. Λόγω της έλλειψης κατοίκων, το σχολείο του χωριού έπαψε να λειτουργεί από το 2000. Οι ασχολίες των κατοίκων είναι γεωργοκτηνοτροφικές, με μικρές σε έκταση καλλιέργειες και ολιγάριθμα κοπάδια ζώων.
  Το χωριό είναι κτισμένο σε σχήμα Γ και δίνει την όψη ενός μικρού λεκανοπεδίου. Έχει νεόκτιστο καμπαναριό στην εκκλησία που χτίστηκε το 1950, ενώ το πνευματικό κέντρο του χωριού λειτουργεί από το 1994.
  Ιστορικά το χωριό βρισκόταν υπό την κηδεμονία τόσο των Τούρκων όσο και των Σουλιωτών, ενώ τα έτη 1912-13 έγιναν ιδιαίτερα σκληρές μάχες μεταξύ Τούρκων και Ελλήνων. Το ιδιαίτερο στοιχείο της οχύρωσης του χωριού ήταν ότι η εδαφική διαμόρφωση της περιοχής καθιστούσε μη αναγκαία την ύπαρξη τεχνικών οχυρωμάτων.

Δημοτικό Διαμέρισμα Μαντείου

ΜΑΝΤΕΙΟ (Χωριό) ΔΩΔΩΝΗ
Τηλέφωνο: +30 26510 82471
  Βρίσκεται στους πρόποδες της Ολύτσικας και Τόμαρου, σε υψόμετρο 720 μ., με παλαιότερη ονομασία: Αλποχώρι. Είναι το πλησιέστερο χωριό στο αρχαίο θέατρο της Δωδώνης και από εκεί προέρχεται και η ονομασία του.

Δημοτικό Διαμέρισμα Μαργαριτίου

ΜΑΡΓΑΡΙΤΙ (Κωμόπολη) ΘΕΣΠΡΩΤΙΑ
  Μετά την ίδρυσή του, τον 15ο αιώνα, αποτέλεσε αξιόλογο φρούριο και σημαντικό εμπορικό κέντρο. Πέραν του κάστρου, στον παραδοσιακό οικισμό διατηρούνται αρκετά λιθόκτιστα αρχοντικά των προηγούμενων αιώνων.
(κείμενο: Γ. ΡΗΓΙΝΟΣ, Μ. ΠΑΣΙΑΚΟΣ)
Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Αύγουστο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο της Νομαρχίας Θεσπρωτίας.

Δημοτικό Διαμέρισμα Μελιγγών

ΜΕΛΙΓΓΟΙ (Χωριό) ΔΩΔΩΝΗ
Τηλέφωνο: +30 26510 82561
  Το χωριό βρίσκεται στους πρόποδες του όρους Ολύτσικα. Σύμφωνα με τα ιστορικά στοιχεία, είναι ο χώρος όπου πρωτοκατοίκησαν οι Σελλοί -οι πρώτοι Έλληνες και οι ιερείς του Μαντείου της Δωδώνης. Στην περιοχή του και σε υψόμετρο 1.600 μ., βρίσκεται ο αρχαίος οικισμός Γούβες, που χρονολογείται στα 800 π.Χ. Στο κέντρο του χωρίου, υπάρχει αξιόλογο λαογραφικό μουσείο, ενώ μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζουν και οι εκκλησίες του.

ΜΕΛΙΣΣΟΠΕΤΡΑ (Χωριό) ΚΟΝΙΤΣΑ
  Κοντά στο Μπουραζάνι πάνω από τον Αώο απλώνεται κλιμακωτά στην πλαγιά προστατευτικού λόφου η Μελισσόπετρα. Μπροστά της το ποτάμι ξανοίγεται και πλαταίνει με όμορφες αμμουδιές και βαθύσκια πλατάνια.

Το κείμενο παρατίθεται τον Ιούνιο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Δήμου Κόνιτσας

Ιστοσελίδα Δήμου Κόνιτσας
• http://www.konitsa.gr/dimos/xoria.html

ΜΟΛΙΣΤΑ (Χωριό) ΚΟΝΙΤΣΑ
  Είναι το κεντρικό χωριό της άλλοτε ομώνυμης κοινότητας που συμπληρώνονταν από τα άλλα δυο κοντινά χωριά, το Γαναδιό και το Μοναστήρι. Παλιά σπίτια, που ανακαινίστηκαν πρόσφατα δίνουν μια όμορφη εικόνα στο επισκέπτη, η οποία συμπληρώνεται από τον ναό του Αγίου Νικολάου με το όμορφο χαγιάτι.

Το κείμενο παρατίθεται τον Ιούνιο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Δήμου Κόνιτσας

Ιστοσελίδα Δήμου Κόνιτσας
• http://www.konitsa.gr/dimos/xoria.html

Δημοτικό Διαμέρισμα Μολυβδοσκεπάστου

ΜΟΛΥΒΔΟΣΚΕΠΑΣΤΟΣ (Χωριό) ΚΟΝΙΤΣΑ
Τηλέφωνο: +30 26550 24182
  Σε όμορφη θέση με νερά πηγαία και ωραία θέα το σημερινό "Μολύβι" είναι το απομεινάρι της παλιάς βυζαντινής πόλης Διπαλίτσας. Εκτός από το ενεργό Μοναστήρι της Παναγίας της Μολυβδοσκέπαστης, χαμηλά δίπλα στον Αώο, σώθηκαν από την φθορά του χρόνου μέσα και έξω από το χωριό παλιές εκκλησίες και ερείπια σπιτιών που μαρτυρούν την πλούσια ιστορία αυτού του τόπου. Η παλιά πόλη καταστράφηκε σύμφωνα με την παράδοση από τους πρώτους σταυροφόρους. Αλλά και μετέπειτα επειδή βρισκόταν στο σταυροδρόμι της πορείας διαφόρων φυλών πάθαινε καταστροφές από τις συχνές επιδρομές. Σήμερα είναι ένα ήσυχο και όμορφο μεθοριακό χωριουδάκι, που αγναντεύει την κοιλάδα του Αώου και του Σαραντάπορου. Είναι από τα χωριά που η ιστορία άφησε αδρά τα χνάρια πάνω του στο πέρασμά της. Ο ενοριακός ναός των Αγίων Αποστόλων από το 1537 και οι αναστηλωμένοι ναοί του Αγίου Δημητρίου ( 13ος αι. ) και του Αγίου Σώζοντα (16ος αι. ) είναι μερικά από τα πολλά αξιόλογα βυζαντινά μνημεία του χωριού.

ΜΟΝΑΣΤΗΡΙ (Χωριό) ΚΟΝΙΤΣΑ
Παραδοσιακό χωριό με γραφικά σπίτια και αρκετές εκκλησίες. Σημαντικό μνημείο το μοναστήρι που είναι αφιερωμένο στα Εισόδια της Θεοτόκου, με την ιστορική εικόνα της Παναγίας.

Μονή Κάτω Παναγιάς

ΜΟΝΗ ΓΕΝΝΗΣΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ (Μοναστήρι) ΑΡΤΑ
Τηλέφωνο: +30 26810 27660, 24829
  Κτίστηκε το 13ο αιώνα από τον Μιχαήλ Δούκα Κομνηνό, Δεσπότη του Δεσποτάτου της Ηπείρου. Την εποχή της Τουρκοκρατίας επονομάζεται "Παναγία της Βρύσεως" επειδή βρισκόταν κοντά σε κάποια βρύση. Το σιγίλλιο του Πατριάρχη Ιερεμίου Β' (1591) αναφέρει ότι η Μονή Κάτω Παναγιάς είχε προσαρτήσει ως μετόχι τη Μονή της Παρηγορήτισσας.
  Ο ναός ανήκει στον τύπο της τρίκλιτης βασιλικής. Είναι σταυρεπίστεγος με εγκάρσια καμάρα. Στην ανατολική πλευρά απολήγει σε τρεις ημιεξαγωνικές αψίδες, ενώ στη δυτική φέρει μεταγενέστερο νάρθηκα. Εξωτερικά έχει πλούσιο κεραμοπλαστικό διάκοσμο (πλίνθινη επιγραφή, σταυροειδές συμπίλημα), εσωτερικά είναι κατάγραφος με τοιχογραφίες του 18ου αιώνα.
  Το 1969 επισκευάστηκε η στέγη και τα παράθυρα της βόρειας και νότιας πλευράς. Από το 1994 άρχισε η συντήρηση των τοιχογραφιών. Το 1995 αντικαθίσταται η στέγη και επισκευάζεται η τοιχοποιία του ναού. Τα έργα συνεχίζονται. Σήμερα λειτουργεί ως γυναικεία μονή.

ΜΟΝΟΔΕΝΔΡΙ (Χωριό) ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΖΑΓΟΡΙ
  Αντιπροσωπευτικό χωριό του Ζαγοριού, χτισμένο σε ύψος 1.000 μ. Γραφικότατο, με καλοχτισμένα σπίτια και δρόμους καλλιτεχνικά στρωμένους με πέτρες. Δεσπόζει μπρος από τη χαράδρα του Βίκου. Απέχει 4.1 χλμ Β από τα Γιάννινα. Λίγα χιλιόμετρα πιο πάνω από το χωριό δρόμος, που δεν είναι και τόσο καλός από ένα σημείο και μετά, φέρνει κοντά στις πηγές του Βοϊδομάτη. Από κει στενό μονοπάτι οδηγεί σε 2', μπροστά στη χαράδρα, από όπου πηγάζει το ποτάμι. Είναι ένα θέαμα μοναδικό. Για όσους θέλουν να περάσουν το φαράγγι (5 ώρες με τα πόδια) υπάρχει μονοπάτι στην αρχή του χωριού.
  Αξιοθέατα αποτελούν:
•Το μοναστήρι της Αγίας Παρασκευής, χτισμένο σ’ ένα από τα πιο όμορφα σημεία του φαραγγιού του Βίκου. Ιδρύθηκε το 1412 και αποτελεί μνημείο του Αγώνα του 1821.

Το κείμενο παρατίθεται τον Ιούλιο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, του Τεχνολογικού Εκπαιδευτικού Ιδρύματος Πειραιά