Πληροφορίες τοπωνυμίου

Δημοτικό Διαμέρισμα Αγίου Δημητρίου

ΑΓΙΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ (Χωριό) ΑΜΑΛΙΑΔΑ
Τηλέφωνο: +30 26220 41455
  Το χωριό Αγιος Δημήτριος, με την αρχική ονομασία «Μαρινάκι», από το όνομα του ιδιοκτήτη χανιού επί Τουρκοκρατίας, βρίσκεται ανατολικότερα του παλαιού που ήταν συνοικισμός ποιμένων. Κοντά υπήρχαν δυο συνοικισμοί με την επωνυμία Σκληρού και Κολοκυθά. Τα στοιχεία της Αρχικής του αναγνώρισης είναι: Δ. 26-11-1929 και ΦΕΚ Α. 424/1929. Προήλθε από την κοινότητα Κέντρου του Τέως Δήμου Πηνειίων. Μέχρι πριν του Ν.Καποδίστρια την κοινότητα συναποτελούσαν ο Αγ. Δημήτριος και το Κολοκυθά.
  Ο ισχυρός σεισμός του 1909 κατέστρεψε ολοσχερώς το συνοικισμό Μαρινάκι, εκτός του Ναού της Παναγίας και μερικώς τους δυο συνοικισμούς. Αυτό έγινε αιτία να εγκαταλειφθεί ο συνοικισμός και να κτισθεί νέος με την επωνυμία Αγιος Δημήτριος, από το ομώνυμο μοναστήρι. Το 1971 αριθμούσε 414 και 155 κατοίκους ( Α.Δ. και Κ.) Το 1981 αριθμούσε 344 κατ. το 1991 είχε 386 κατ. Βρίσκεται Β.Α. του Πηνειού, Ν. του αρδευτικού φράγματος (1958), επί της Επαρχιακής Οδού Αμαλιάδας - Κέντρου σε απόσταση 10χλμ. Δεξιά αυτής κατοικούν οι προερχόμενοι από Μαρινάκι, αριστερά από Σκληρού και Κολοκυθά. Η έκτασή του είναι περί τα 3000 στρέμματα, το έδαφος εύφορο εξ αιτίας των προσχώσεων του Πηνειού και των αρδεύσεων, σε υψόμετρο 71μ . Το νερό ακατάλληλο για ύδρευση, αφού περιέχει άλατα, σίδηρο και άλλα μέταλλα.
  Οι κάτοικοι ασχολούνται κυρίως με τη γεωργία (κηπευτικά- πιπεριές) και λιγότερο με την κτηνοτροφία (αιγοπρόβατα). Οι κατοικίες του χωριού σχετικά σύγχρονες, μονόροφες ή δυόροφες. Χαρακτηριστικά έθιμα, που τείνουν να εκλείψουν είναι η εξέλασης, που έχει σχέση με την συμπαράσταση προς τους αναξιοπαθούντες και η δανεικαριά. Η αμοιβαία ανταπόδοση εργασίας.
  Πολιούχος είναι ο Αγιος Δημήτριος, που η ιερή μνήμη του γιορτάζεται πανηγυρικά στις 26 Οκτωβρίου.
  Το Δημοτικό Σχολείο ιδρύθηκε το 1912. Εκεί λειτούργησε ως το 1937. Πριν οι μαθητές φοιτούσαν στο Σχολείο Βελανιδίου. Μετέπειτα και ως το 1968 λειτουργούσε σε εκκλησιαστικό οίκημα, και έκτοτε και μέχρι σήμερα σε προκατασκευασμένο κτίριο Ιταλικού τύπου, σε οικόπεδο που αγοράστηκε από την κοινότητα . Επίσης από το 1982 λειτουργεί και Νηπιαγωγείο.

Δημοτικό Διαμέρισμα Αγίου Ηλία

ΑΓΙΟΣ ΗΛΙΑΣ (Χωριό) ΑΜΑΛΙΑΔΑ
Τηλέφωνο: +30 26220 94596
  Το χωριό πήρε το όνομα από τον Ιερό Ναό του Αγίου Ηλία. Δεν είναι γνωστό πότε κατοικήθηκε. Τα στοιχεία αρχικής του αναγνώρισης είναι: Δ. 4-10-1924 και ΦΕΚ Α 251/1924 , που αναγνωρίζεται ως ανεξάρτητη κοινότητα Αγίου Ηλία. Η κοινότητα ήταν συνοικισμός της κοινότητα Μπεζαΐτη (Κεραμιδιάς) του Τέως Δήμο Πηνείων. Βρίσκεται Ν. της Τεχνητής Λίμνης του Πηνειού. Το έδαφός του είναι λοφώδες, σε υψόμετρο 82μ. με κλίμα υγρό. Το 1981 είχε 446 κατ. και το 1991 είχε 409 κατ. Οι κάτοικοι είναι γεωργοί. Πολλοί από αυτούς παλαιότερα εργάστηκαν σαν εργάτες στην κατασκευή της τεχνητής λίμνης του Πηνειού. Τα έργα του Πηνειού κάλυψαν μεγάλη έκταση από τα κτήματά τους, για τα οποία αποζημιώθηκαν και οι περισσότεροι από αυτούς εγκαταστάθηκαν στα αστικά κέντρα. Το χωριό μετά το σεισμό το 1988 άλλαξε. Έτσι στη θέση των παλαιών πλινθόκτιστων κατοικιών κτίστηκαν καινούργιες αντισεισμικές κατοικίες αλλάζοντας την όψη του χωριού.
  Το Δημοτικό Σχολείο ιδρύθηκε, κατά πληροφορίες των κατοίκων το 1924. Λειτούργησε στην αρχή σε κτίριο που κατασκευάστηκε με δαπάνη των ίδιων των κατοίκων σε οικόπεδο της εκκλησίας , που αργότερα μεταβιβάστηκαν στο κράτος. Το 1966 σε οικόπεδο 2,5 στρεμ., δωρεά Ιεράς Μονής Σωτηρούλας, τοποθετήθηκαν λυόμενες αίθουσες Ιταλικού τύπου. Εκεί λειτουργεί το από 1964 2/θ Σχολείο. Το 1970 συγχωνεύεται με το 1/θ Καλαθά.

ΑΛΙΦΕΙΡΑ (Αρχαία πόλη) ΗΛΕΙΑ
  Η αρχαία πόλη Αλίφειρα, αν και σήμερα ανήκει στην Ηλεία, θεωρείται Αρκαδική πόλη. Βρίσκεται κοντά στα σύνορα Τριφυλίας - Αρκαδίας, στα νότια της κοιλάδας του Αλφειού, στην κορυφή επιμήκους λόφου, που υψώνεται πάνω από το σημερινό χωριό Αλίφειρα (πρώην Ρογκοζιό), κοντά στην Ανδρίτσαινα. Το τείχος που την περιέβαλε σώζεται πολύ καλά σε ορισμένα σημεία και είναι γνωστό από τους ντόπιους ως το "Κάστρο της Νεροβίτσας". Ο λόφος είναι προσιτός κυρίως από τη δυτική δασωμένη πλευρά και λιγότερο από τις άλλες, που είναι απόκρημνες και δύσβατες. Στο ψηλότερο σημείο του λόφου δεσπόζει η τειχισμένη ακρόπολη, που καταλαμβάνει το νότιο τμήμα του και λίγο νοτιότερα βρίσκεται το ιερό της Αθηνάς, όπου θα πρέπει να υψωνόταν μεγαλόπρεπο το κολοσσιαίο χάλκινο άγαλμα της θεάς. Στο άλλο άκρο του λόφου βρίσκεται ο ναός του Ασκληπιού. Ο χώρος μπροστά στην Ακρόπολη μάλλον ήταν το κατοικημένο τμήμα του λόφου και ονομάζεται "Προάστιο της Ακρας" κατά τον Πολύβιο (IV, 78, 11). Τον χώρο είχαν μελετήσει αρχικά οι περιηγητές Leake, Cramer, Ross και Curtius, οι οποίοι και ταύτισαν το κάστρο της Νεροβίτσας με την αρχαία Αλίφειρα. Οι πρώτες ανασκαφές έγιναν το 1932-33 από τον καθηγητή Αν. Ορλάνδο ο οποίος και ταύτισε με ευκολία την αρχαία πόλη με την αρχαία Αλίφειρα, επιβεβαιώνοντας τους προγενέστερους μελετητές.
   Η πόλη θεωρείται ότι κατοικείτο από τα μέσα του 6ου αιώνα π.Χ.. Τον 4ο αιώνα π.Χ. προσχώρησε στο κοινό των Αρκάδων. Το 370 π.Χ. μεγάλο μέρος των κατοίκων πήρε μέρος στον συνοικισμό της Μεγαλοπόλεως ενώ η πόλη συνέχισε τη ζωή της. Το 224 π.Χ. παραχωρήθηκε από τον τύραννο της Μεγαλόπολης Λυδιάδα στους Ηλείους, που ήταν σε στρατόπεδο αντίθετο προς την Αχαϊκή Συμπολιτεία,. Το 219 π.Χ. ο Φίλιππος κυρίευσε την πόλη μετά από μακρά πολιορκία, επεμβαίνοντας υπέρ της Αχαϊκής Συμπολιτείας, και την επανέφερε σε αυτήν. Το 191 π.Χ. η Αλίφειρα ήταν στην Αχαϊκή Συμπολιτεία και απόκτησε δικό της άρχοντα και νόμισμα. Ο Παυσανίας την επισκέφθηκε γύρω στο 177 μ.Χ., προσδιορίζοντας επακριβώς τη θέση της (σε απόσταση 40 σταδίων από τη γειτονική Ηραία ). Μάλιστα αναφέρει ότι η πόλη ήταν σε παρακμή: "πόλισμα ου μέγα" (VIII, 26.4).
  Στο ανατολικό μέρος της οχυρής ακρόπολης βρισκόταν ο ναός της πολιούχου θεάς, της Αθηνάς, η οποία, σύμφωνα με τον τοπικό μύθο, εκεί είχε γεννηθεί και ανατραφεί. Ο ναός πρωτοκατασκευάστηκε ως απλός σηκός, γύρω στα 550 π.Χ. και είχε μέσα ξύλινο λατρευτικό ξόανο. Το 490 π.Χ. κτίστηκε μεγαλύτερος, με κιονοστοιχία ολόγυρα. Στη βόρεια πλευρά του, όπου και η είσοδος, υπήρχαν μεγάλα βάθρα αγαλμάτων, ο κτιστός στενόμακρος βωμός και ένα μεγάλο χάλκινο άγαλμα της Αθηνάς, το οποίο ο Παυσανίας χαρακτηρίζει σαν «αξιοθέατο» για το μέγεθος και την τέχνη του. Δυτικά του ναού ήταν ο χώρος που αποτελούσε την κυρίως ακρόπολη. Πιο δυτικά, πάνω στον λόφο, απλωνόταν η πόλη. Στα δυτικά της και χαμηλότερα από την ακρόπολη, υπήρχε ο ναός του Ασκληπιού, απλός σηκός με δύο ιωνικούς κίονες ανάμεσα από τις παραστάδες. Μέσα στον ναό βρέθηκε το λίθινο βάθρο του λατρευτικού αγάλματος, που ήταν ίσως ξύλινο με επένδυση από ελεφαντοκόκαλο. Εννέα μέτρα ανατολικά του ναού βρέθηκε μεγάλος ορθογώνιος βωμός. Ναός και βωμός κλείνονταν με περίβολο. Στα νότια του ναού υπήρχε τετράγωνο κτίριο με εσωτερικό περιστύλιο, πιθανά ξενώνας ή κατοικία των ιερέων. Στην παλαιοχριστιανική και στη βυζαντινή περίοδο η Αλίφειρα δεν ήταν κατοικημένη.
   Ο χώρος της αρχαίας ακροπόλεως φαίνεται να κατοικήθηκε πάλι τον 17ο αιώνα, όπως μαρτυρούν τα δυο εκκλησάκια της Αγίας Ελένης και του Αγίου Νικολάου που υπήρχαν εκεί ως το 1932. Το πρώτο, κτίσθηκε την τελευταία περίοδο της Τουρκοκρατίας στη θέση του ναού της Αθηνάς, χρησιμοποιώντας πολύ από το υλικό του, και κατεδαφίστηκε για να ανασκαφεί ο αρχαίος ναός.
Τα σημαντικότερα μνημεία του αρχαιολογικού χώρου είναι:
Το ιερό της Αθηνάς. Ο ναός είναι εκατόμπεδος, μήκους 29,58μ. και πλάτους 10,65μ. με 6x15 δωρικούς κίονες στην περίσταση. Η είσοδος στον ιερό χώρο γινόταν με κλιμακωτό ανάλημμα 14 βαθμίδων. Βόρεια του ναού αποκαλύφθηκαν τα λείψανα του μεγάλου βωμού και σε απόσταση 9μ. δυτικά του βρισκόταν το βάθρο του χάλκινου αγάλματος της Αθηνάς, έργο του γλύπτη Υπατόδωρου. Ο ναός χρονολογείται στον 5ο αιώνα π.Χ.
Το ιερό του Ασκληπιού. Είναι απλός ορθογώνιος ναός διαστάσεων 6x9μ., κατασκευασμένος από μεγάλους ορθογώνιους λιθόπλινθους. Η είσοδος βρισκόταν προς Α., όπου υπήρχαν δύο κίονες μεταξύ παραστάδων. Στο βάθος του σηκού υπήρχε το βάθρο του λατρευτικού αγάλματος του θεού. Ανατολικά του ναού βρέθηκε ο λιθόκτιστος βωμός. Ο ναός κατασκευάσθηκε πιθανότατα στον 4ο αιώνα π.Χ., συνέχισε όμως να βρίσκεται σε χρήση πολλούς αιώνες αργότερα.
Η κατοικία των ιερέων του Ασκληπιού. Βρίσκεται νοτίως του ναού του Ασκληπιού. Είναι τετράγωνο οικοδόμημα (διαστάσεων 4x4μ.), με εσωτερικό περιστύλιο στην κάθε πλευρά του οποίου υπήρχαν από δύο κίονες.
Τα ταφικά μνημεία. Η νεκρόπολη της Αλίφειρας απλωνόταν στις ανατολικές και νότιες υπώρειες του λόφου. Από τα έξι ταφικά μνημεία που αποκαλύφθηκαν στις ανασκαφές, το σημαντικότερο και καλύτερα σωζόμενο είναι ο ονομαζόμενος "τάφος του Σεθέα", σύμφωνα με τη χαραγμένη επιγραφή στην πρόσοψή του. Ο τάφος αποτελείται από μία υπαίθρια αυλή πλαισιωμένη από δύο τοίχους αντιστήριξης. Η πρόσοψή του είναι ναόσχημη με αέτωμα και πίσω από αυτήν υπάρχουν τέσσερα στενόμακρα διαμερίσματα για την τοποθέτηση των νεκρών.
Ο αρχαιολογικός χώρος είναι διαρκώς ανοικτός.

Το κείμενο παρατίθεται τον Μάρτιο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, του ARCADIA website, του Πανεπιστημίου Πατρών

Ιστοσελίδα του Arcadia website
• http://arcadia.ceid.upatras.gr/arkadia/archsites/x...

ΑΛΦΕΙΟΣ (Ποταμός) ΗΛΕΙΑ
  Ο Αλφειός είναι o μεγαλύτερος ποταμός της Πελοποννήσου τόσο από πλευράς μήκους, όσο και υδάτινου όγκου. Το ολικό μήκος του είναι 116 χιλιόμετρα. Οι πρώτες πηγές του βρίσκονται στην περιοχή του Ασεατικού πεδίου και κοντά στο Λεοντάρι της Μεγαλόπολης, στους πρόποδες του Ταϋγέτου. ένα σημείο της διαδρομής του είναι υπόγειο, όπου δέχεται νερά από καταβόθρες καθώς και από τη λίμνη Τάκα. Η άποψη ότι δέχεται και νερά από τον Πάρνωνα δεν φαίνεται να ευσταθεί. Ο ποταμός στη διαδρομή του δέχεται τα νερά του Ελισσώνα, του Λούσιου, του Λάδωνα, του Ερύμανθου, του Κλαδέου και άλλων δευτερευόντων παραποτάμων και χειμάρρων.
  O ποταμός διασχίζει ένα μεγάλο μέρος της Αρκαδίας. Διατρέχει αρχικά το λεκανοπέδιο της Μεγαλόπολης, όπου στην περιοχή εξόρυξης λιγνίτη εκτρέπεται τεχνητά. Στη συνέχεια της πορείας του κατευθύνεται ΒΔ, περνά δίπλα από την Καρύταινα και συμβάλλει με τον ποταμό Λούσιο. Από την περιοχή αυτή δημιουργεί μια βαθιά κοιλάδα ανάμεσα σε επιβλητικούς ορεινούς όγκους (Λύκαιο, παρυφές Μαινάλου, βουνά της Ηραίας βορειότερα κ.λπ.) σχηματίζοντας ένα ενδιαφέρον φυσικό ανάγλυφο. Στη συνέχεια και σε ένα μεγάλο μέρος της διαδρομής του ο ποταμός αποτελεί το φυσικό όριο μεταξύ Αρκαδίας και Ηλείας. Από την περιοχή του Παλαιοκάστρου σχηματίζεται μια καταπράσινη κοιλάδα, η οποία συνεχίζεται και κατά τη διαδρομή του στην Ηλεία μέχρι την εκβολή του στο Ιόνιο πέλαγος στην περιοχή της Τριφυλίας (Κυπαρισσιακός κόλπος).
  Η Αρχαία Ελληνική Μυθολογία έχει προσωποποιήσει τον ποταμό και βρίθει μύθων που σε πολλές περιπτώσεις είναι αντικρουόμενοι. Κατά τον Πλούταρχο, ο Αλφειός ήταν απόγονος του Ηλίου και της Ρόδου. Σύμφωνα με άλλο μύθο, από τις όχθες Αλφειού έκλεψε ο Ερμής τα βόδια του Απόλλωνα. Επίσης, ένας άλλος μύθος αναφέρει ότι στις όχθες του Αλφειού γεννήθηκε ο θεός Διόνυσος από τη Σεμέλη και το Δία. Σύμφωνα με άλλο μύθο - θεολογία του Ησιόδου (337-338) - ο Αλφειός ήταν γιός του Ωκεανού και της Τηθύος. Ένας κεντρικός μύθος για τον ποταμό, διηγείται ότι ο Αλφειός, πηγαίνοντας στο κυνήγι, συνάντησε και ερωτεύτηκε την Αρέθουσα, που ήταν και αυτή κυνηγός, και άρχισε να την ακολουθεί με επιθετικές διαθέσεις. Η Αρέθουσα μην θέλοντας να ενδώσει, πέρασε σε ένα νησάκι που λεγόταν Ορτυγία και βρισκόταν κοντά στις Συρακούσες, όπου μεταμορφώθηκε σε πηγή. Ο Αλφειός στην απελπισία του, αναγκάστηκε κι αυτός να μεταμορφωθεί σε ποτάμι ώστε τα νερά του να φτάσουν στην Ορτυγία και να ενωθούν με τα νερά της αγαπημένης του. Η μορφή του ποταμού έφτασε ως εμάς σε ρωμαϊκά ψηφιδωτά, όπως εκείνο που βρίσκεται στο μουσείο της Αντιόχειας καθώς και εκείνο που βρίσκεται στο Ελληνο-Ρωμαϊκό μουσείο της Αλεξάνδρειας και απεικονίζεται μαζί με την Αρεθούσα.
  Κατά την αρχαιότητα, ο Αλφειός λατρευόταν σαν θεότητα πάνω και από το Δία. Για το λόγο αυτό απεικονιζόταν στο αέτωμα του ναού του Ολυμπίου Δία στην αρχαία Ολυμπία. Πιστεύεται ότι το όνομά του προήλθε από τη χρήση του νερού του, για την πλύση και θεραπεία των αλφών, μιας δερματικής πάθησης: "Αλφειός κέκληται δια τας Αλφούς ιάσθαι". Ωστόσο για τη θεραπεία των αλφών πιο αποτελεσματικός ήταν στην εποχή ο ανύπαρκτος σήμερα Aνιγρος που δεχόταν τα νερά των πηγών του Καϊάφα. H εκβολή του Αλφειού βρισκόταν κοντά στο σημερινό Επιτάλιο και ακόμη ανατολικότερα. Σύμφωνα με την περιγραφή του Πλινίου, το ποτάμι ήταν πλωτό, από την εκβολή του μέχρι την περιοχή της αρχαίας Ολυμπίας, όπου έφθαναν επισκέπτες κι αθλητές με μικρά σκάφη για τους Ολυμπιακούς αγώνες. Με την πάροδο του χρόνου, οι προσχώσεις μετατόπισαν την ακτή και κατ' επέκταση την εκβολή του ποταμού. Κατά τους Βυζαντινούς χρόνους το ποτάμι ονομαζόταν Αλφέας. Οι Φράγκοι, επηρεασμένοι από τα κάρβουνα που έβγαιναν στις όχθες του, τον ονόμαζαν Καρμπόν (Carbon). Αργότερα και για πολλά χρόνια επικράτησε το όνομα Ρουφιάς.
  Ο Αλφειός έχει συμβάλει στη δημιουργία των λιμνοθαλασσών Καϊάφα, Αγουλινίτσας και Μουριάς - οι δύο τελευταίες έχουν αποξηρανθεί - στην πρόσχωση του Κυπαρισσιακού, καθώς και στην επιμήκυνση των εκβολών του. Έχει υποστεί αλλοιώσεις από την κατασκευή φραγμάτων και τις αμμοληψίες, δέχεται στερεά και υγρά απόβλητα οικισμών, βιοτεχνιών, βιομηχανιών (ΑΗΣ Μεγαλόπολης) καθώς και γεωργικά και κτηνοτροφικά απόβλητα. Το δέλτα του αποτελεί κρίκο στην αλυσίδα των υγροτόπων της δυτικής Ελλάδας και έχει υποστεί έντονη υποβάθμιση από τις ανθρώπινες δραστηριότητες.
  Στο σημείο που συναντώνται ο Λάδωνας και ο Ερύμανθος με τον Αλφειό (Τριποταμιά) δημιουργείται ένα σπουδαίο οικοσύστημα. Στην Αρχαία Ολυμπία υπάρχει φράγμα εκτροπής (φράγμα του Φλόκα) απ' όπου αρδεύονται μεγάλες εκτάσες των πεδιάδων της Ηλείας (περί τα 135.000 στρέμματα).
  Στο ύψος του χωριού Βλαχορράφτη, απέναντι απο το χωριό Κωτίλιο και κοντά στο σημείο συμβολής του Αλφειού με τον Λούσιο, υπάρχει ωραίο πέτρινο γεφύρι, το γεφύρι του Κούκου. Έχει ύψος 34 μ., πλάτος 4 μ. και μήκος 25 περίπου μέτρα και χαρακτηρίζεται από την τέλεια κατασκευή του σε σημείο μάλιστα του παταμού που είναι πολύ δύσβατο. Το γεφύρι χτίστηκε το 1880 με κρατική επιχορήγηση για να συνδέει τις επαρχίες Γορτυνίας και Ολυμπίας. Είναι έργο του αρχιμάστορα Λαγκαδιανού Αντώνη Κάτσιανου ο οποίος κατάφερε να στηρίξει τις σκαλωσιές πάνω σε δίχτυ που έπλεξε με τριχιά 13.000 οργιών που έδεσε από τα δέντρα που βρίσκονταν στις δύο απέναντι όχθες του ποταμού.
  Μια άλλη σύγχρονη γέφυρα, υπάρχει στη θέση Σέκουλα, στην παραποτάμια πεδιάδα κοντά στα χωριά Κακουραίικα της Ηραίας και Δαφνούλα Ηλείας. Η γέφυρα συνδέει την περιοχή της Ηραίας με την Ηλεία. Η τοποθεσία είναι καταπράσινη και ειδυλλιακή.
  Σε ένα μεγάλο μήκος ο ποταμός δεν είναι εύκολα προσβάσιμος για τους απλούς πεζοπόρους. Έτσι τις φυσικές ομορφιές και τα υπέροχα τοπία του μπορούν να ανακαλύπτουν και να απολαμβάνουν μόνον οι λάτρεις του νερού και της φύσης, οι εφοδιασμένοι με τόλμη αλλά και κατάλληλο εξοπλισμό. Στο ποτάμι οργανώνονται αρκετές δραστηριότητες εναλλακτικού τουρισμού.
  Στο τμήμα του Αλφειού που είναι κοντά στο γεφύρι του Κούκου οργανώνονται από εταιρίες εναλλακτικού τουρισμού καταβάσεις ράφτιγκ και καγιάκ. Οι καταβάσεις ξεκινούν από τον Λούσιο στη θέση του γεφυριού του Ατσιχόλου και καταλήγουν στο γεφύρι του Κούκου (διαδρομή 7χλμ.) και κάτω από το χωριό Μάτεση της Ηλείας (διαδρομή 14 χλμ.).

Το κείμενο παρατίθεται τον Ιούνιο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, του ARCADIA website, του Πανεπιστημίου Πατρών

Ιστοσελίδα του Arcadia website
• http://arcadia.ceid.upatras.gr/arkadia/places/alfe... (7 φωτ.)

Δημοτικό Διαμέρισμα Αμπελοκάμπου

ΑΜΠΕΛΟΚΑΜΠΟΣ (Χωριό) ΑΜΑΛΙΑΔΑ
Τηλέφωνο: +30 26220 61215
  Το χωριό Αμπελόκαμπος βρίσκεται 4,5 χλμ. Β.Δ. της Αμαλιάδας. Έχει έκταση 8.200 τ.χλμ.. Με την απογραφή του 1971 αριθμούσε τους 678 κατ. Του 1981 621 κατ. και με την απογραφή του 1991 έχει 645 κατ. Το έδαφός του είναι πεδινό, υψόμετρο 55 μ. και το κλίμα υγρό. Οι κάτοικοι ασχολούνται με την γεωργία, που γίνεται με μηχανικά μέσα, και την κτηνοτροφία.(πρόβατα, αίγες, βοοειδή) Πολλοί από τους κατοίκους μετανάστευσαν προς τα αστικά κέντρα και το εξωτερικό, χωρίς να ξεχνούν την πατρίδα τους. Παλαιότερα και μέχρι το 1970, οι κατοικίες ήταν μονώροφες και πλινθόκτιστες αντικαθίστανται σταδιακά από σύγχρονες μονώροφες ή διώροφες. Γεωργικά προϊόντα: αραβόσιτος, και άλλα δημητριακά, γεώμηλα, κηπευτικά, ελιές, αμπέλια σε συστηματική καλλιέργεια πριν από την άρδευση από το φράγμα Πηνειού κ.ά.
  Το όνομα του χωριού ήταν «Καρακούζι» μαύρο μάτι δηλ. και συναποτελούσαν κοινότητα με τα Καλύβια με το Β.Δ. 18-8-1912 ΦΕΚ Α 256/1912. Προήλθε η κοινότητα από τον τέως Δήμο Ήλιδας. Ο συνοικισμός και η κοινότητα μετονομάστηκαν σε συν. Και κοινότητα Αμπελοκάμπου με το Δ. 19-7-1928 ΦΕΚ Α 1561 του 1928. Το όνομα πήρε από τα πολλά αμπέλια του.
  Σε απόσταση 300μ. από το χωριό βρίσκεται από την εποχή της Τουρκοκρατίας η Μονή του Αγίου Αθανασίου. Έως τα τέλη του 19ου Αιώνα λειτουργούσε ως Μονή αντρών και μετέπειτα ως Μονή γυναικών.. Στο μοναστήρι απαγχονίστηκαν μοναχοί από τους Τούρκους. Κατά την παράδοση, θεϊκή φωνή που έλεγε «Μην προχωρείς», σταμάτησε το άλογο του επικεφαλής του αποσπάσματος Καρά-Κιουζ , που ήλθε και να κάψει το μοναστήρι. Το θαύμα έγινε. Ο Τούρκος πίστεψε στο Χριστό. Χάρισε τα γύρω κτήματα στο μοναστήρι. Οι κάτοικοι τον τίμησαν δίνοντας το όνομά του στο χωριό. Το μοναστήρι πανηγυρίζει στις 18 του Γενάρη. Πλήθος οι πιστοί που συρρέουν, ικέτες του θαυματουργού Αγίου.
  Βόρεια του χωριού βρίσκεται εγκαταλειμμένο το πηγάδι του Αγά. Έως στα μέσα του 20ου αιώνα υδρευόταν το χωριό από αυτό. Αργότερα η ύδρευση γινόταν από αντλίες και πρόσφατα από το υδραγωγείο.
  Στο κέντρο του χωριού υπάρχει το Μνημείο των Πεσόντων. Δωρεά του Χρ. Χριστόπουλου, Ταξιάρχου.
Το Δημοτικό Σχολείο ιδρύθηκε το 1890. Το 1927 απέκτησε διδακτήριο από την κοινότητα που μετά τους σεισμούς του 1953 κρίθηκε ακατάλληλο. Από το 1955 λειτουργεί στο κτίριο που σήμερα βρίσκεται. Επίσης, στον ίδιο αύλιο χώρο λειτουργεί και Νηπιαγωγείο που ιδρύθηκε το 1976.

ΑΝΔΡΙΤΣΑΙΝΑ (Κωμόπολη) ΗΛΕΙΑ
  Η Ανδρίτσαινα είναι μια γραφικότατη αρκαδική κωμόπολη, αν και σήμερα ανήκει διοικητικά στην Ηλεία. Βρίσκεται κοντά στα όρια με την Αρκαδία, δυτικά της Καρύταινας και 80 χιλ. από την Τρίπολη. Χτισμένη αμφιθεατρικά στην πλαγιά βουνού, μέσα σε καταπράσινο και μαγευτικό ορεινό τοπίο, εντυπωσιάζει με τα μεγαλόπρεπα διώροφα και τριώροφα αρχοντικά και τα πλακόστρωτα δρομάκια της. Το χωριό αναπτύχθηκε στην περίοδο της Φραγκοκρατίας στον 12ο-13ο αιώνα και αναφέρεται στο Χρονικόν του Μορέως. Κατά την επανάσταση του 21 διεδραμάτισε σημαντικό ρόλο και κάηκε το 1826 από τα στρατεύματα του Ιμπραήμ.
   Σήμερα ο πληθυσμός έχει συρικνωθεί από την μετανάστευση, αλλά κατά τη θερινή περίοδο το χωριό ζωντανεύει από πολλούς παραθεριστές και λάτρεις του βουνού. Το χωριό διαθέτει ξενώνες, καφενεία και ταβέρνες που λειτουργούν όλο το χρόνο.Οι μόνιμοι κάτοικοι ασχολούνται με τη γεωργία και κτηνοτροφία. Στο κτήριο του Γυμνασίου, στην είσοδο του χωριού, στεγάζεται η περίφημη βιβλιοθήκη της Ανδρίτσαινας, μιας από τις σημαντικότερες βιβλιοθήκες της Ελλάδας. Η βιβλιοθήκη έγινε το 1840 μετά από δωρεά του Ανδριτσάνου Αγαθόφρωνος Νικολόπουλου, ενός μεγάλου λόγιου ουμανιστή του 19ου αιώνα που έζησε στο Παρίσι. Διαθέτει σπάνιες εκδόσεις ελληνικών και ξενόγλωσσων βιβλίων και χειρογράφων από τον 16ο, μέχρι τον 17ο αιώνα, έγγραφα του απελευθερωτικού αγώνα και λαογραφική συλλογή. Η βιβλιοθήκη δεν είναι ακόμα ανοικτή για το κοινό.
   Στο κέντρο της κωμόπολης είναι η γραφική πλατεία σκεπασμένη με πλατάνια και με όμορφη θέα. Απέναντί της βρίσκεται η "Τρανή Βρύση", χτισμένη το 1724, όπως μαρτυρεί η εντοιχισμένη επιγραφή, με δύο καμάρες και ακανόνιστες πέτρες.Πρόκειται για την παλαιότερη χρονολογημένη κρήνη της Πελοποννήσου. Κοντά στην Ανδρίτσαινα (14 χιλ.), στην τοποθεσία Βάσσες, βρίσκεται ο ναός του Επικούρειου Απόλλωνα. Σε απόσταση 8 χιλ. από τον αρχαίο ναό, κοντά στον ποταμό Νέδα, και στο σημερινό χωριό Ανω Φιγαλεία (Παύλιτσα) της Ηλείας, σώζονται τα λείψανα της αρχαίας αρκαδικής πόλης Φιγαλείας, Η Ανδρίτσαινα βρίσκεται πάνω στον οδικό άξονα που συνδέει τη Μεγαλόπολη με την Ηλεία. Ο δρόμος αυτός οδηγεί στην κωμόπολη Κρέστενα.

Το κείμενο παρατίθεται τον Μάρτιο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, του ARCADIA website, του Πανεπιστημίου Πατρών

Ιστοσελίδα του Arcadia website
• http://arcadia.ceid.upatras.gr/arkadia/places/andr... (16 φωτ.)

Δημοτικό Διαμέρισμα Αυγείου

ΑΥΓΕΙΟ (Χωριό) ΑΜΑΛΙΑΔΑ
Τηλέφωνο: +30 26220 41237
  Το Αυγείο (Μπουχιώτη) είναι από τους παλαιότερους οικισμούς τους του Ηλειακού Κάμπου. Το όνομά του το πήρε από τον Μυθικό βασιλιά Αυγεία. Βρίσκεται Β.Δ. της Αμαλιάδας σε υψόμετρο 75 μ. με κατοίκους 501 απογραφής 1971, 446 απογραφής 1981 και 364 κατ. απογραφής 1991 και απόσταση 8 χλμ. επί της επαρχιακής οδού Αμαλιάδας-Κέντρου.
  Το όνομα "Μπουχιώτη" αναφέρεται στα στοιχεία της πρώτης αναγνωρίσεως της κοινότητος με Β.Δ. 18-8-1912, ΦΕΚ. Α. 256/1912 και προήλθε από τον τέως Δήμο Ήλιδος. Την κοινότητα συναποτελούσαν οι συνοικισμοί Μπουχιώτη και Σώστι. Το "Μπουχιώτη" λέγεται ότι είναι παράφραση του "πού Χιώτες". Αγωνιώδες ερώτημα των Χιωτών, που μετά την καταστροφή της Χίου το 1822 κυνηγημένοι από τους Τούρκους έφτασαν ως εδώ, αναζητώντας τους πριν μετοικήσαντες πατριώτες τους. Κατ' άλλους από το τοπωνύμιο "Μπουχιώτη" που προϋπήρξε της καταστροφής, αναφερόμενο και από τον περιηγητή Πουκεβίλ (19ος αιώνας).
  Την ονομασία Αυγείο αποκτά με Β.Δ. 20-9-1955 Φ.Ε.Κ. Α.287/1955.
  Λείψανα από περιμανδρώσεις και πολεμίστρες, αλλά όπως και από την παράδοση θυμούνται οι γεροντότεροι, μαρτυρούν ότι ο συνοικισμός υπήρξε από την εποχή της Τουρκοκρατίας. Εδώ ήταν εγκατεστημένοι Τούρκοι που ήλεγχαν την περιοχή.
  Μετά την Τουρκοκρατία άνθισε ο οικισμός και λειτούργησε σαν ζωτικό κέντρο της περιοχής (Χάβαρι, Σώστι, Ήλιδα) και έτσι παρέμεινε ως τις αρχές του 20ου αιώνα, που αναπτύχθηκαν άλλες περιοχές εξαιτίας της μετοίκησης από τα ορεινά της Κεντρικής Πελοποννήσου. Η μετανάστευση στα βιομηχανικά κέντρα ήταν η άλλη αιτία υποβάθμισης του χωριού. Πολλοί από τους μετανάστες επιστρέφουν για να αξιοποιήσουν τις κατοικίες τους ή να κτίσουν νέες για εξοχικές.
  Η περιοχή, λόγου του πλούσιου εδάφους, της άρδευσης και του γλυκού κλίματος είναι πλούσια σε αγροτικά προϊόντα. (δημητριακά, κηπευτικά και ιδιαίτερα η βιομηχανική πιπεριά, ελιές κι άλλα.)
Καθώς το Αυγείο είναι κτισμένο μέσα στην περιοχή της Αρχαίας Ήλιδας βρίθει από τάφους και ευρήματα αρχαία.
  Από διηγήσεις των παλαιοτέρων μαθαίνουμε ότι σχολείο λειτουργούσε από τα τέλη του 19ου αιώνα, που εξυπηρετούσε τους κατοίκους της περιοχής (Χάβαρι, Καλύβια, Παλαιόπολη) ως το 1909 σε εκκλησιαστικό οίκημα, που καταστράφηκε από τους σεισμούς. Με έρανο αγοράστηκε (1914-1916) οικόπεδο, όπου το 1950 θεμελιώθηκε το κτίριο και αποπερατώθηκε από το κράτος (και την προσωπική εργασία των κατοίκων) το 1954. Λειτουργεί ως 1/θ με 8 μαθητές.
  Το Γυμνάσιο που ιδρύθηκε το 1981 εξυπηρετεί τους μαθητές της γραμμής Κέντρου-Αμαλιάδας. Οι εγγεγραμμένοι μαθητές για το σχ. Έτος 1999-2000 είναι 62.

Ναός Επικουρίου Απόλλωνα

ΒΑΣΣΑΙ (Αρχαίο ιερό) ΗΛΕΙΑ

Ναός Επικουρίου Απόλλωνα  

 Ο ναός βρίσκεται σε απόσταση 14 χλμ. νότια της Ανδρίτσαινας, σε υψόμετρο 1.130 μ., επάνω στο όρος Κωτίλιο. Στην τοποθεσία αυτή, που στην αρχαιότητα ονομαζόταν Βάσσες (μικρές κοιλάδες), οι κάτοικοι της γειτονικής Φιγάλειας είχαν ιδρύσει, από τον 7ο αι.π.Χ., ιερό του Απόλλωνος Βασσίτα, τον οποίο και λάτρευαν με την προσωνυμία του Επικουρίου - συμπαραστάτη στον πόλεμο ή στην αρρώστια. Ο ναός του Απόλλωνος στο ιερό των Βασσών αποτελεί ένα από τα καλύτερα σωζόμενα μνημεία της κλασικής αρχαιότητας. Συγκεκριμένα, είναι ο καλύτερα διατηρημένος ναός μετά το ναό του Ηφαίστου στην Αθήνα. Χτίστηκε το 420-400 π.Χ. στη θέση ενός παλαιότερου, αρχαϊκού ναού. Ο περιηγητής Παυσανίας, που επισκέφτηκε και θαύμασε το μνημείο στα μέσα περίπου του 2ου αι. μ.Χ., αναφέρει ως αρχιτέκτονά του τον Ικτίνο.
   Η θέση που κατέχει ο ναός στην ιστορία της ελληνικής αρχιτεκτονικής είναι ξεχωριστή, καθώς συνδυάζει με ιδιοφυή τρόπο τα αρχαϊστικά στοιχεία, που υπαγόρευε η τοπική θρησκευτική παράδοση, με τις τολμηρές ανανεωτικές ιδέες του δημιουργού του. Είναι δωρικός παρίπτερος, με προσανατολισμό Β.-Ν. και διαστάσεις 14,48x38,24μ. στο επίπεδο του στυλοβάτη. Η υπερβολικά στενόμακρη κάτοψη της περίστασης, ο αριθμός των κιόνων (6x15 αντί του κανονικού για την εποχή 6x13) και η διάταξή τους (μεγαλύτερα μετακιόνια διαστήματα στις στενές πλευρές) είναι αρχαϊκά χαρακτηριστικά και παραπέμπουν σε συγκεκριμένο πρότυπο: το μεγάλο ναό του Απόλλωνος στους Δελφούς. Συνυπάρχουν όμως αρμονικά με προοδευτικά γνωρίσματα της ώριμης κλασικής αθηναϊκής αρχιτεκτονικής, όπως είναι η λεπτότητα των κιόνων, το χαμηλό ύψος της κρηπίδας και του θριγκού και η ευρυχωρία του προδόμου και του οπισθοδόμου.
   Η μεγάλη πρωτοτυπία του μνημείου έγκειται στη διαμόρφωση του εσωτερικού του. Στο σηκό υπάρχει η ιδέα της κιονοστοιχίας κατά τις τρεις πλευρές, όπως στον Παρθενώνα και το ναό του Ηφαίστου (Θησείο) στην Αθήνα, όμως οι κίονες στις μακρές πλευρές δεν είναι ελεύθεροι. Εκφύονται από τους τοίχους ως λεπτά εγκάρσια χωρίσματα (ανάλογα με εκείνα του αρχαϊκού ναού της Ηρας στη Ολυμπία), που απολήγουν σε ιωνικούς ημικίονες με ιδιότυπα κοινόκρανα και βάσεις. Στη στενή πλευρά του σηκού, απέναντι από την είσοδο, ο ελεύθερος κίονας (ίσως και οι δύο τελευταίοι, στην ίδια γραμμή με αυτόν, ημικίονες) έφερε το πρώτο στην ιστορία της αρχιτεκτονικής κορινθιακό κιονόκρανο. Η κιονοστοιχία στήριζε ιωνικό θριγκό με ανάγλυφη ζωφόρο, που περιέτρεχε εσωτερικά και τις τέσσερις πλευρές του σηκού. Είχε μήκος 31 μ. και οι 23 πλάκες της, με σκηνές αμαζονομαχίας και κενταυρομαχίας, βρίσκονται από το 1814 στο Βρετανικό Μουσείο. Πίσω από τον ελεύθερο κορινθιακό κίονα, στη θέση του κλειστού αδύτου άλλων ναών, δαιμορφώνεται ένας κλειστός χώρος, που επικοινωνεί μεν ελεύθερα με το σηκό, "βλέπει" όμως για θρησκευτικούς λόγους προς ανατολάς, με μια πόρτα που ανοίγεται προς το ανατολικό πτερό. Όλα αυτά τα στοιχεία συνέτειναν στην ανάδειξη του εσωτερικού χώρου και αποτέλεσαν καινοτομίες που έμελλε να επηρεάσουν αποφασιστικά την εξέλιξη της αρχιτεκτονικής στους επόμενους αιώνες.
   Ο ναός είναι χτισμένος από τοπικό ασβεστόλιθο. Μαρμάρινα ήταν τα κιονόκρανα του σηκού, ορισμένα μέρη της οροφής και της στέγης και ο γλυπτός διάκοσμος. Η ερείπωση άρχισε από τα ρωμαϊκά χρόνια, πρώτα από τους ανθρώπους και ύστερα από τους σεισμούς. Σήμερα, ο ναός διατηρείται στη μορφή που έλαβε με τις εργασίες αναστήλωσής του από την Αρχαιολογική Εταιρεία, στις αρχές του αιώνα.
   Από το 1965, και συστηματικά από το 1982, το Υπουργείο Πολιτισμού έχει αναλάβει το δύσκολο έργο της συντήρησης και προστασίας του μνημείου. Το στέγαστρο, που προστατεύει το ευαίσθητο οικοδομικό υλικό από τις ακραίες καιρικές συνθήκες της περιοχής, το αντισεισμικό ικρίωμα και οι άλλες εγκαταστάσεις είναι προσωρινά, για όσο διάστημα απαιτήσουν οι σωστικές εργασίες.

Κείμενα: Θ. Καράγιωργα-Σταθακοπούλου
Παρατίθεται τον Σεπτέμβριο 2002 από το ενημερωτικό φυλλάδιο του αρχαιολογικού χώρου

Δημοτικό Διαμέρισμα Γερακίου

ΓΕΡΑΚΙ (Χωριό) ΑΜΑΛΙΑΔΑ
Τηλέφωνο: +30 26220 23157
  Ανατολικά της Αμαλιάδας και σε απόσταση 3 χλμ. ανάμεσα σε δυο πευκόφυτες λοφοσειρές, με υψόμετρο 85 μ., βρίσκεται το όμορφο χωριό Γεράκι σε μια έκταση 6.500 στρεμ. Αριθμούσε 564 κατ. το 1971, 487 κατοίκους το 1981, και 500 κατοίκους το 1991.
  Γύρω από το χωριό, σε λόφους κατάφυτους βρίσκονται οι συνοικισμοί Τσιχλέϊκα, Ανάληψη, Παλαιολάνθιο και Φραγκαβίλλα.
  Το εύφορο έδαφος και η ομορφιά του προσείλκυσαν ορεινούς πληθυσμούς στην θέση "Γεράκου Καλύβα", απ' όπου πήρε και την ονομασία του το χωριό.
  Με την εργασία τους εξημέρωσαν τον τόπο και τον έκαναν καλλιεργήσιμο.
  Προστάτες του χωριού θεωρούνται: Ο Αγιος Γεώργιος, η Αγία Τριάδα, ο Αγιος Δημήτριος, στο όνομα των οποίων κτίζονται ναοί.
  Από την θρησκευτική ιστορία προκύπτει ότι Α. της κοινότητας, στην κορυφή ψηλού λόφου, ο ευσεβής χριστιανός Παλυβός κτίζει ναΐσκο στο όνομα του Αγίου Δημητρίου.
  Η γαλήνη και η αιώνια ομορφιά του τοπίου προσελκύουν την μοναχή "Παρθενία" (η τοποθεσία οραματικά παρουσιάστηκε στην μοναχή), αριστοκρατικής οικογενείας των Αθηνών. Αυτή με δικά της χρήματα, με την αγιογραφική της τέχνη και πολλούς μόχθους αποπερατώνει τη Μονή Αναλήψεως, που προσελκύει κάθε ευσεβή Χριστιανό.
  Κατά τη διάρκεια της Κατοχής το χωριό πυρπολείται από τους Γερμανούς και εκτελούνται ο δάσκαλος Δημήτριος Τσάμης και ο Πρόεδρος Χαράλαμπος Γιαννακόπουλος. Στον τόπο της εκτέλεσης οι κάτοικοι έστησαν αναμνηστική στήλη.
  Από συνοικισμός του Τέως Δήμου Ελίσσης προάγεται σε Κοινότητα με το Β.Δ. 18-8-1912 Φ.Ε.Κ. Α 256/1912. και ξεκινά ο αγώνας για την πρόοδο και την ευημερία του χωριού. Ο συνοικισμός της Ανάληψης ανήκει στην κοινότητα του Γερακίου.
  Η παράδοση είναι δεμένη με τους κατοίκους του χωριού. Πιστεύουν, θυμούνται και διηγούνται την ιστορία του Αράπη της κοφίνας, που έχει ως εξής: Στην είσοδο του χωριού βρίσκεται λόφος με αμμόπετρα σε σχήμα κοφίνας στην κορυφή του. Πίστευαν ότι εκεί κατοικούσε, μακριά από τον κόσμο, ο Αράπης με τη λέπρα.
  Οι κάτοικοι του χωριού ασχολούνται με την γεωργία (ελιές, σταφίδα, δημητριακά κ.α.) και την κτηνοτροφία.(πρόβατα, χοίροι, πουλερικά.). Πολλοί είναι που εργάζονται σε άλλα επαγγέλματα στην Αμαλιάδα αλλά κατοικούν στο χωριό. Από τα προϊόντα που παράγονται ξεχωριστής ποιότητας είναι το κρασί και το λάδι. Στο χωριό υπάρχει και ελαιοτριβείο.
  Το Δημοτικό Σχολείο είναι 3/θ με 48 μαθητές και λειτουργεί με ειδικότητες. Ιδρύθηκε το 1870. Στεγάζεται σε οίκημα λυόμενο "Νέου Τύπου" 1996 που αντικατέστησε το λυόμενο Ιταλικού Τύπου του 1968. Επίσης λειτουργεί Νηπιαγωγείο, με έτος ίδρυσης το 1975.

Δημοτικό Διαμέρισμα Γιαννιτσοχωρίου

ΓΙΑΝΝΙΤΣΟΧΩΡΙ (Χωριό) ΖΑΧΑΡΩ
Τηλέφωνο: +30 26250 61483
   Στο νοτιότερο σημείο του Δήμου Ζαχάρως βρίσκεται το χωριό Γιαννιτσοχώρι με πληθυσμό 550 κατοίκων και κύρια ασχολία τις αγροτουριστικές δραστηριότητες.
  Η καταγάλανη θάλασσα του Ιονίου, αμμώδης παραλία του και το πευκοδάσος δίπλα στη θάλασσα συνθέτουν ένα όμορφο τοπίο που θα ευχαριστήσει και τον πιο απαιτητικό επισκέπτη.
  Η διαμονή σας εξασφαλίζεται από το σύγχρονο Camping Apollo πνιγμένο μέσα στα πεύκα και από ενοικιαζόμενα δωμάτια μέσα στο χωριό. Η καντίνα στην παραλία, οι παραλιακές ταβέρνες, τα εστιατόρια του χωριού και τα μίνι-μάρκετς θα σας εφοδιάσουν όλα τα απαραίτητα.
   Αποτελεί ορμητήριο για περιηγήσεις και τουριστικές επισκέψεις στους καταρράκτες της Νέδα (Στόμιο), στο ναό του Επικούρειου Απόλλωνα, στα Ολύμπια, στο ναό της Δήμητρας (Λέπρεο), στο ναό της Αθηνάς (Πρασιδάκι).
   Αυτός ο συνδυασμός επιμορφωτικών δραστηριοτήτων και διασκέδασης θα σας καταπλήξει και πιστεύουμε αν μας επισκεφτείτε θα μείνετε πλήρως ικανοποιημένοι.

Δημοτικό Διαμέρισμα Δάφνης

ΔΑΦΝΗ (Χωριό) ΑΜΑΛΙΑΔΑ
Τηλέφωνο: +30 26220 94201
  Τα στοιχεία της αρχικής αναγνώρισης είναι κοινότης Δάμιζας, με Β.Δ. 14-4-1925 Φ.Ε.Κ. Α. 105/1925 και προήλθε από την κοινότητα Μπεζαΐτη (Κεραμιδιάς) του Τέως Δήμου Πηνείων. Ο πρώτος συνοικισμός ήταν η Δάμιζα, το παλαιό χωριό που βρισκόταν ψηλότερα, πλησίον της Μονής του Α. Βλασίου. Μετονομάσθηκαν σε κοιν. Δάφνης με Β.Δ. 17-1-1957 ΦΕΚ Α. 11/1957. Κατόπιν Διαταγής του Υπουργείου Εσωτερικών "Περί μετονομασίας χωρίων εχόντων Τουρκικόν Όνομα" επελέγη το όνομα Δάφνη από την Νομαρχία Ηλείας, μετά από πρόταση του Κοινοτικού Συμβουλίου Δάφνης. Ο συνοικισμός Καλαθάς αποσπάστηκε από την κοινότητα Κεραμιδιάς με το Β.Δ. 31-1-1934 ΦΕΚ Α.53/1934. Σήμερα ανήκει στην κοινότητα Δάφνης. Ο ναός του Αγίου Βλασίου εικάζεται ότι είναι του 7ου ή 8ου αιώνα. Γιορτάζει στις 11 Φεβρουαρίου. Σύσσωμο το χωριό ανεβαίνει, για να πανηγυρίσει τον προστάτη του παλιού χωριού. Το παλιό χωριό μεταφέρθηκε στην σημερινή του θέση στα μισά του 19ου αιώνα. Λέγεται δε ότι οι Δαμιζαίοι έπαιρναν γυναίκες Αγριδιώτισσες, που ήταν ξακουστές για την ευρωστία τους. Στην ίδια περιοχή υπάρχουν αρχαιολογικά ευρήματα. Η ονομασία Δάμιζα πιστεύεται ότι υπήρχε πριν της Τουρκοκρατίας. Βρίσκεται σε υψόμετρο 120 μ. επί της οδού Αμαλιάδας-Σιμόπουλου. Σε απόσταση 8 χλμ.και αποτελούσε κοινότητα με το χωριό Καλαθά.. Αριθμούσε 521 κατ. με 85 του Καλαθά για το 1971. 536 κατ. από τους οποίους οι 68 κατ. του Καλαθά , απογραφής 1981και 414 κατ. (20 του Καλαθά) με την απογραφή 1991. Σύμφωνα με την ΕΣΥΕ κατέχει 5.058 στρέμματα. Καταστράφηκε δυο φορές. 1909, από σεισμούς 1944 από εμπρησμό των Γερμανών.
  Το έδαφός του είναι εύφορο. Οι κάτοικοι ασχολούνται με την γεωργία (ελιές, σταφίδα τα κύρια και παραδοσιακά προϊόντα καθώς επίσης δημητριακά σιτηρά, κηπευτικά κ.ά.) και την κτηνοτροφία.(προβατοτροφία). Υπάρχει στο χωριό το παλιό ελαιοτριβείο του Ξυδιά και νερόμυλος. Τις σημερινές ανάγκες του χωριού εξυπηρετεί σύγχρονο ελαιοτριβείο.
  Πολιούχος είναι ο Αγιος Αθανάσιος. Στη μνήμη του γίνεται πανήγυρις στις 18 Ιανουαρίου και στις 2 Μαΐου.
  Το Δημοτικό Σχολείο ιδρύθηκε το 1900. Στεγάστηκε διαδοχικά σε: 1ο Ιδιωτικό κτίριο ως το 1920, 2ο Οίκημα του Ιερού Ναού του Αγίου Αθανασίου ως το 1955, που ήταν μισθωμένο από το κράτος, 3ο 1955 και πέρα σε Δημόσιο κτίριο.
  Το οικόπεδο ήταν Δωρεά του Γ.Δ.Λιάπη, (αριθ. Συμβολαίου 715/4-8-1953, Συμβολαιογράφος Ιωάννης Φάσσος-Αμαλιάδα) προς τη Σχολική Εφορεία, το οποίο παραχωρήθηκε στον Ο.Σ.Κ.ο οποίος από το 1954 προγραμμάτισε και ανήγειρε το υπάρχον διδακτήριο. Το Σχολείο λειτούργησε ως 1/θ έως το 1959 και 2/θ έως το 1961 και 3/θ ως το 1968. Σήμερα λειτουργεί ως 1/θ.

Δημοτικό Διαμέρισμα Δαφνιωτίσσης

ΔΑΦΝΙΩΤΙΣΣΑ (Χωριό) ΑΜΑΛΙΑΔΑ
Τηλέφωνο: +30 26220 94070
  Στα μέσα του 19ου αιώνα δημιουργείται ο οικισμός "Δαφνιώτισσα" από τη συνένωση δυο οικισμών: Της "Δαφνιώτισσας" και του "Παλαιοχωρίου". Ο πρώτος βρίσκεται Ν.Α του σημερινού χωριού και ο δεύτερος προς το Ν. Των συνοικισμών αυτών δεν σώζονται ερείπια παρά μόνο η εκκλησία "Δαφνιώτισσα", απ' όπου πήρε και το όνομα το χωριό. Το χωριό βρίσκεται στα Β.Α. του Ν. Ηλείας και της Αμαλιάδας σε παράκαμψη (δεξιά) της επαρχιακής οδού Αμαλιάδας-Σιμόπουλου, 14 χλμ.. Κατέχει 3.340 στρέμματα, σε έδαφος πεδινό-λοφώδες, με υψόμετρο 110 μ. Το κλίμα είναι μεσογειακό. Στοιχεία αρχικής αναγνώρισης είναι: Κοινότης Μουζίκα Β.Δ. 2-6-1925 ΦΕΚ.Α 144/1925. Προήλθε από την τέως κοινότητα Μπεζαΐτη (Κεραμιδιάς) και τέως Δήμου Πηνείων. Ο συνοικισμός και η κοινότητα μετονομάζονται σε κοινότητα Δαφνιώτισσας με το Β.Δ. 19-7-1928 και ΦΕΚ Α 156/1928. Πληθυσμός του 1971 είναι 500 κάτοικοι.
  Οι κάτοικοι ασχολούνται με την γεωργία (ελιές, σταφίδα, που ήσαν και τα παραδοσιακά προϊόντα της περιοχής, δημητριακά, κηπευτικά κ.ά.) και την κτηνοτροφία (πρόβατα, χοίροι, πουλερικά).
  Τα σπίτια πέτρινα παραδοσιακά, αντικαθίστανται βαθμιαία από μονώροφα ή διώροφα με σύγχρονες προδιαγραφές, από τούβλα και τσιμέντο.
  Η εκκλησία του χωριού είναι αφιερωμένη στον Απόστολο Ανδρέα. Στο χωριό ανήκουν τα ξωκλήσια της Α. Παρασκευής, Α.Παντελεήμονα και η Παναγία η Δαφνιώτισσα. Πανηγυρίζουν επίσημα της Αγ. Παρασκευής και γίνεται περιφορά της εικόνας.
  Στο γλέντι του χωριού ξεφαντώνουν χορεύοντας Τσάμικο και Καλαματιανό.
  Το σχολείο του χωριού ιδρύεται το 1920 ως 1/Θ, λειτουργεί έτσι μέχρι το 1959 που προβιβάζεται σε 2/θ.Το 1965 γίνεται 3/θ. Σήμερα λειτουργεί ως 1/θ. Στο χωριό από το έτος 1977 λειτουργεί και Νηπιαγωγείο.
  Το Δημοτικό Σχολείο ως το 1923 στεγάζεται σε ιδιωτικό κτίριο. Έκτοτε και ως το 1958 σε εκκλησιαστικό οίκημα, που στη συνέχεια παραχωρείται στη Σχολική Εφορεία και χρησιμοποιείται για διδακτήριο ως το 1965. Από το 1965 μεταφέρεται στο ανεγερθέν από το κράτος σύγχρονο διδακτήριο. Το οικόπεδο του διδακτηρίου είναι 1850 τ.μ., δωρεά των αδελφών Π. και Αν. Χαραλαμπόπουλου, που θεωρούνται ευεργέτες του Σχολείου.

Δημοτικό Διαμέρισμα Δουναίικων

ΔΟΥΝΑΙΪΚΑ (Χωριό) ΑΜΑΛΙΑΔΑ
Τηλέφωνο: +30 26220 92349
  Το χωριό Δουναίικα βρίσκεται Ν. της Αμαλιάδας και σε απόσταση 8 χλμ. απ' αυτή, σε πεδινή περιοχή και 1.500 μ .από τη θάλασσα. Εκτείνεται σε 12.100 στρεμ. με υψόμετρο 51 μ. και αριθμεί 929 κατ. με την απογραφή του 1971 και 4 τα Κερτεζέΐκα. 886 κατ. με την απογραφή του 1981 και 786 κατοίκους με την απογραφή του 1991, μαζί με τους οικισμούς.
  Το έδαφος είναι εύφορο και οι κάτοικοι ασχολούνται με την καλλιέργεια της πατάτας και των καρπουζιών κατά κύριο λόγο, επίσης με τις ελιές, δημητριακά κ.ά.
  Για το λόγο αυτό στο χωριό λειτουργεί σύγχρονη μονάδα συσκευασίας πατάτας (καθαρισμός, διαλογή, συσκευασία), ελαιοτριβεία.
  Επί της Εθνικής Οδού και στην θέση Μεσολογγάκι, είναι η Κεραμοτουβλοποιΐα Α.Β.Ε.Ε. Παναγιωτόπουλοι, καθώς επίσης και η Βιομηχανία Επεξεργασίας Αγροτικών Προϊόντων Α.Ε. (Βασιλόπουλος)
  Εξ αιτίας του πλούτου του το χωριό εκσυγχρονίζεται διαρκώς. Οι κατοικίες οι μονώροφες πλινθόκτιστες έχουν γίνει σύγχρονες κατοικίες. Παρά τον πλούτο του, από το χωριό πολλοί φεύγουν και άλλοι κατοικούν σε αστικά κέντρα.. Το χωριό διασχίζεται από ασφαλτόδρομους, υδρεύεται από υδραγωγείο εδώ και τρεις δεκαετίες. Στην πλακόστρωτη Πλατεία με το Μνημείο των Ηρώων, στέκεται περήφανος ο Αγ. Γεώργιος που τον γιορτάζει πανηγυρικά το Χωριό στις 23 Απριλίου. Παραθαλάσσιο παραθεριστικό προάστιο του χωριού είναι η Αγ. Μαρίνα, στο όνομα του παρεκκλησιού που βρίσκεται εκεί.
  Ιστορία
  Το όνομα του χωριού Δουναίικα το οφείλει στους πρώτους εποίκους (Γορτύνιους) τους Δουναίους που εχείμαζαν με τα κοπάδια τους στην περιοχή.
  Αναφέρεται ως συνοικισμός(;) το Μεσολογγάκι δυο χλμ. Α. του σημερινού χωριού στην εποχή της Τουρκοκρατίας. Κτισμένο (κρυμμένο) ανάμεσα σε λόγγους για προστασία. Κοντά στο Μεσολογγάκι βρισκόταν και το "Χάνι της Μούσταινας" με την ομώνυμη βρύση του (στην τοποθεσία όπου βρίσκεται το ελαιοτριβείο Παναγιωτόπουλου). Με την απελευθέρωση από τους Τούρκους εγκαταλείφθηκε η κοινότητα "Μεσολογγάκι" το "Παλαιό Χωριό" και δημιουργήθηκε η κοινότητα "Δουναιΐκων". Στοιχεία αρχικής αναγνώρισης του χωριού είναι: Β.Δ. 18-8-1912 ως κοινότης Μεσολογγακίου ή Δουναίικων με ΦΕΚ Α 256/1912 και προήλθε από το Δήμο Ελίσσης. Σήμερα συναποτελούν την κοινότητα τα Δουνέικα και τα Κάτω Κερτεζέικα, που προσαρτήθηκαν επειδή δεν υπαγόταν σε καμιά κοινότητα.(Β.Δ. 28-5-1916 ΦΕΚ Α 99/1916)
Αναφέρεται ιστορικά ότι στα "στανοτόπια" των Δουναίων κατά την Τουρκοκρατία "λημέριαζαν" οι συγχωριανοί τους Κολοκοτρωναίοι, μάλιστα δε στις δύσκολες στιγμές που καταδιώκονταν κατόρθωσαν να τους μπαρκάρουν για Ζάκυνθο από την τοποθεσία "Πατουκλίτσα".
  Οι κάτοικοι συμμετείχαν σε όλους τους εθνικούς αγώνες της Πατρίδας 1897, 1912-13. 1940. Το 1950 προς τιμή των "Πεσόντων" η κοινότητα στήνει καλλιμάρμαρο Μνημείο.
  Σχολείο
  Πριν από το 1900 οι ευπορότερες οικογένειες χρησιμοποιούσαν γραμματοδιδάσκαλο για την μόρφωση των παιδιών τους. Ως γραμματοδιδάσκαλοι αναφέρονται οι: Σπαγγούρος, Λάσκαρης, Θεοφανόπουλος. Το 1900 ιδρύεται 1/θ Δημοτικό Σχολείο με γραμματοδιδάσκαλο τον Αντωνόπουλο. Το 1920-22 προβιβάζεται σε 2/θ και τοποθετείται και ο Δημοδιδάσκαλος Ν. Αναγνωστόπουλος. Ως το 1925 το Σχολείο στεγάζεται σε ιδιωτικά κτίρια. Έκτοτε μετακομίζει στο νεοεγερθέν Δημόσιο κτίριο, σε οικόπεδο δωρεάς Δούνια Παρασκευά. Το 1955 προάγεται σε 3/θ το 1963 σε 4/θ ως το 1983 που υποβιβάζεται σε 3/θ. Έτσι λειτουργεί ως και σήμερα. Από του 1977 ιδρύεται Νηπιαγωγείο που λειτουργεί ως και σήμερα.

ΖΑΧΑΡΩ (Κωμόπολη) ΗΛΕΙΑ
  Ζαχάρω, η μαγευτική πόλη στα νοτιοδυτικά παράλια της Ηλείας που βρέχεται από το Ιόνιο πέλαγος. Ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει το φυσικό κάλλος της περιοχής, και τη μεγαλύτερη αμμώδη παραλία της Ευρώπης με τα καθαρότερα νερά.
  Η απόδραση στο απέραντο γαλάζιο σας υπόσχεται για τους φίλους των σπορ και όχι μόνο, το μεγαλύτερο κέντρο θαλάσσιων σπορ στην Πελοπόννησο. Στην ομορφιά της συμπεριλαμβάνεται η μοναδική λίμνη του Καϊάφα με τις θεραπευτικές ιαματικές πηγές. Στη λίμνη βρίσκονται εγκαταστάσεις θαλασσίου σκι που είναι οι ιδανικότερες σε όλο τον κόσμο.
  Επίσης μπορείτε να βρείτε στην ευρύτερη περιοχή του Δήμου αρχαιολογικούς χώρους, λαογραφικά μουσεία, γραφικά χωριά με παραδόσεις και έθιμα και έντονη νυχτερινή ζωή όλο το χρόνο.
  Οι επισκέπτες για την καλύτερη εξυπηρέτησή τους μπορούν να επικοινωνούν με το γραφείο τουρισμού του Δήμου.
Το κείμενο παρατίθεται το Μάρτιο 2004 από τουριστικό φυλλάδιο του Δήμου Ζαχάρως.

Το κέντρο του πολιτισμού

ΗΛΕΙΑ (Νομός) ΔΥΤΙΚΗ ΕΛΛΑΔΑ
  Ο Νομός Ηλείας καταλαμβάνει το βορειοδυτικό τμήμα της Πελοποννήσου και ο πληθυσμός του ανέρχεται σε 179.429 κατοίκους. Αποτελείται από τις επαρχίες Ηλείας και Ολυμπίας, με σημαντικότερες πόλεις τον Πύργο (πρωτεύουσα του Νομού), την Αμαλιάδα, τη Γαστούνη, την Κρέστενα και το Βαρθολομιό.
  Ο νομός Ηλείας διαθέτει πολλούς και ποικίλους τουριστικούς πόρους και οι διακοπές εδώ αποκτούν την πραγματική τους έννοια καθώς τα ιστορικά μνημεία και οι πεντακάθαρες ακτές συνδυάζονται με γραφικά τοπία και αξιοθέατα και σμίγουν όλα μαζί στο Ιόνιο Πέλαγος δημιουργώντας εικόνες σπάνιας ομορφιάς.
Το κείμενο παρατίθεται το Φεβρουάριο 2004 από τουριστικό φυλλάδιο της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας.

Δημοτικό Διαμέρισμα Ηλιδος

ΗΛΙΔΑ (Χωριό) ΑΜΑΛΙΑΔΑ
Τηλέφωνο: +30 26220 41286
  Η Ήλιδα παρουσιάζεται αρχικά με στοιχεία αναγνώρισης: Β.Δ. 18-8- 1912 ΦΕΚ 256/1912 με την επωνυμία Παλαιόπολη. Προήλθε από τον τέως Δήμο Ήλιδας. Και μετονομάσθηκε Αρχαία Ήλιδα με Α.Υ. Εσωτ. 24984/16-4-1915 ΦΕΚ Α 149/1915 και με Π.Δ. 204/21-7-97 και ΦΕΚ 162/19-8-97 σε Ήλιδα. Βρίσκεται ΒΑ. της Αμαλιάδας, σε πεδινή περιοχή με υψόμετρο 70 μ. και σε απόσταση 13 χλμ. (σε παράκαμψη δεξιά) της επαρχιακής οδού Αμαλιάδας-Κέντρου και μόλις 1500 μ. από το Αρχαίο Θέατρο... Το όνομά της διαιωνίζει την Αρχαία Πόλη της Ήλιδας. Οι κάτοικοι ασχολούνται με τη γεωργία (πατάτες, δημητριακά, κηπευτικά - πιπεριές, ελιές, παλαιότερα αμπέλια) και λιγότερο με την κτηνοτροφία. Πολλοί έφυγαν προς τα αστικά κέντρα. Ο πληθυσμός του χωριού για το 1971 ήταν 285 κατ., για το 1981 ήταν 221 κατ. και 224 κατ. για το 1991.
  Στο χωριό υπάρχουν ο Ιερός Ναός του Αγίου Παντελεήμονα και το ξωκλήσι του Ιωάννου του Θεολόγου, στην κορυφή του ομώνυμου λόφου. Την ημέρα της γιορτής τους γίνονται και θρησκευτικές πανηγύρεις.
  Ο συνοικισμός "Καλύβια", που αποσπάστηκε από την κοινότητα "Μπουχιώτη" (Αυγείο) Β.Δ. 20-1-1916 ΦΕΚ Α 28/1916, αποτελεί συνοικισμό της Αρχαίας Ήλιδας μαζί με το συνοικισμό "Νέα Ήλιδα", μέχρι που αποσπάται, για να δημιουργηθεί η κοινότητα "Καλυβίων Ήλιδας" με Δ. 5-8-1925 και ΦΕΚ Α. 215/1925.
  Δημοτικό Σχολείο
  Σχολείο 1/θ ιδρύεται το 1895 με την επωνυμία "Σχολείο Παλαιοχωρίου" και λειτουργεί στο Ναό του Αγίου Παντελεήμονα. Αργότερα λειτουργεί σε μισθωμένο κτίριο. Από το 1904 ως το1906 στεγάζεται σε εκκλησιαστικό κτίριο, που καταστρέφεται από το σεισμό του 1909, και ανοικοδομείται το 1911. Το οίκημα αυτό παραχωρείται στην Σχ. Εφορεία το 1956. Στο ίδιο οίκημα εξακολουθεί να στεγάζεται το Σχολείο της Ήλιδας, που σήμερα λειτουργεί με 15 μαθητές.
  Ιστορία
  Η πόλη-κράτος της Αρχαίας Ήλιδας ήταν κτισμένη κοντά στον Πηνειό ποταμό, ατείχιστη. Θεωρείτο "ιερά πόλις" του Ολυμπίου Δία. Είχε μεγάλα Δημόσια κτίρια, γιατί εκεί έμεναν οι ξένοι κατά τη διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων. Ο περιηγητής Παυσανίας, το 17μ.Χ., που επισκέφθηκε την Ήλιδα, ομολογεί με θαυμασμό ότι ελάχιστες πόλεις βρήκε τόσο καλά να κατοικούνται, με μεγαλοπρεπή οικοδομήματα και αγάλματα. Αναφέρει δε ότι η Αρχαία Πόλις, το 471 π.Χ., αριθμούσε περί τους 60.000 κατοίκους.
Διάφορα ερείπια θυμίζουν και το πέρασμα της Ρωμαϊκής εποχής.
  Για πολλά χρόνια γίνονται ανασκαφές κάτω από την επίβλεψη του Αρχαιολόγου Ν. Γιαλούρη. Τα ευρήματα είναι: πήλινα, χάλκινα, μαρμάρινα, νομίσματα της Αρχαίας Πόλεως. Αυτά μεταφέρονται στο Μουσείο Αρχαίας Ολυμπίας για μελέτη και συγκόλληση από ειδικευμένους αρχαιολόγους. Μέρος αυτών εκτίθεται στην αίθουσα του Μουσείου Ήλιδας. Σπουδαία μνημεία του χώρου είναι: το Αρχαίο Θέατρο, το Γυμναστήριο, η Παλαίστρα, η Κερκυραϊκή Στοά, ο Ναός της Αρτέμιδος, ο ιππόδρομος, το Υδραγωγείο κ.τ.λ.

Η Ηλιδα κατά την αρχαιότητα

ΗΛΙΣ (Αρχαία πόλη) ΗΛΕΙΑ
Το αρχαίο κράτος της Ηλιδας αναπτύχθηκε στη ΒΔ Πελοπόννησο, μακριά από τα μεγάλα αστικά κέντρα της υπόλοιπης Ελλάδας, και ο ρόλος του στα στρατιωτικά και πολιτικά δρώμενα υπήρξε περιορισμένος. Παρέμεινε όμως στο προσκήνιο για μακρό χρονικό διάστημα καθώς είχε αναλάβει την κηδεμονία του πανελλήνιου Ιερού της Ολυμπίας και την άμεμπτη προετοιμασία και διοργάνωση των Ολυμπιακών Αγώνων.
  Τα μέχρι σήμερα ανασκαφικά δεδομένα δείχνουν ότι η περιοχή της Ηλιδας κατοικούνταν, έστω και ως μικρός αγροτικός οικισμός, από την Πρωτοελλαδική εποχή (περ. 2800-2000 π.Χ.). Κατά τους μυκηναϊκούς χρόνους (περ. 1600-1100 π.Χ.) ήταν ένα από τα τέσσερα σημαντικότερα πολίσματα της περιοχής και οι κάτοικοί της, οι οποίοι αναφέρονται στην Ιλιάδα ως Επειοί, έλαβαν μέρος στον Τρωικό πόλεμο με αρχηγό τον Πολύξενο.
  Η πόλη της Ηλιδας ιδρύθηκε όταν ο Οξυλος, ο οποίος είχε έλθει από την Αιτωλία τον 12 αι. π.Χ. με την κάθοδο των Δωριέων, συνένωσε όλα τα διάσπαρτα πολίσματα. Η αρχαία παράδοση επιβεβαιώνεται σήμερα από τα πλούσια ευρήματα υπομυκηναϊκών, πρωτογεωμετρικών και γεωμετρικών χρόνων (περ. 1100-700 π.Χ.) που βρέθηκαν στην περιοχή.
  Ο Οξυλος ίδρυσε τους Ολυμπιακούς Αγώνες όταν ενσωμάτωσε το Ιερό της Ολυμπίας στο κράτος της Ηλιδας. Οι αγώνες αναδιοργανώθηκαν τον 8ο αι. π.Χ. από τον απόγονό του βασιλιά Ιφιτο, ο οποίος σύναψε συνθήκη με τους βασιλιάδες Λυκούργο της Σπάρτης και Κλεισθένη της Πίσας.
  Με αυτή την "ιερή εκεχειρία" όλη η περιοχή της Ηλιδας κηρύχθηκε ιερή, εξασφαλίζοντας έτσι την ειρήνη και την επιτυχία των αγώνων. Από το 776 π.Χ., όταν τελέστηκε η πρώτη Ολυμπιάδα, οι Ηλείοι είχαν αναλάβει την επίβλεψη του Ιερού της Ολυμπίας, την οποία έχασαν το 668 π.Χ. από τους Πισάτες, για να την επανακτήσουν με τη βοήθεια των Σπαρτιατών το 580 π.Χ.
  Στη συνέχεια και μέχρι περίπου τα τέλη του 5ου αι. π.Χ. η πόλη γνώρισε μεγάλη ακμή. Κύριο μέλημα του κράτους δεν ήταν τόσο τα πολιτικά και άλλα θέματα του δημόσιου βίου, όσο η οργάνωση των Ολυμπιάδων. Οι αγώνες ήταν πεντετηρικοί, δηλαδή τελούνταν μετά το κλείσιμο μίας τετραετίας, πιθανότατα στα μέσα Ιουλίου. Οι αθλητές ήταν υποχρεωμένοι από τους κανονισμούς να έλθουν στην Ηλιδα για προπόνηση ένα μήνα πριν την έναρξη των αγώνων. Μαζί τους κατέφθαναν φίλοι και συγγενείς, με αποτέλεσμα να συρρέουν στην πόλη εκλεκτοί ξένοι από την ηπειρωτική και νησιωτική Ελλάδα καθώς και πλούσιοι άποικοι της Μικράς Ασίας και του Πόντου, της Μεγάλης Ελλάδας και της Αφρικής.
  Η βαρύτητα την οποία απέδιδαν οι Ηλείοι στη διοργάνωση των Ολυμπιάδων αντανακλάται και στην εικόνα της αγοράς της πόλης. Ο περιηγητής Παυσανίας (2ος αι. μ.Χ), αναφερόμενος στην ηλειακή πρωτεύουσα, περιγράφει γυμνάσια, παλαίστρα, στοές, ναούς, ιερά και τεμένη, αλλά κανένα οικοδόμημα σχετικό με τον δημόσιο βίο. Τα κτήρια αυτά κοσμούσε πλήθος αγαλμάτων και γλυπτών από φημισμένους καλλιτέχνες της αρχαιότητας. Μεταξύ άλλων, αναφέρει το ναό της Αφροδίτης Ουρανίας με το χρυσελεφάντινο άγαλμά της, έργο του Φειδία, το υπαίθριο τέμενος της Αφροδίτης Πανδήμου, όπου υπήρχε ονομαστό χάλκινο άγαλμα της θεάς, έργο του Σκόπα, το ναό και το άγαλμα του Απόλλωνα Ακέσιου, το ναό των Χαρίτων με τα ακρόλιθα αγάλματά τους, το ναό του Σιληνού και το σύμπλεγμα του θεού με τη Μέθη.
  Την περίοδο της μέγιστης ακμής του το ηλειακό κράτος αποτελούνταν από τέσσερις περιφέρειες: την Κοίλη Ηλιδα, δηλαδή την εύφορη πεδινή περιοχή στην οποία αναπτύχθηκε η πρωτεύουσα των Ηλείων, την Ακρώρεια, την Πισάτιδα και την Τριφυλία. Οι κάτοικοι ζούσαν σε ατμόσφαιρα ειρήνης, ευημερίας και ευνομίας.
  Το πλούσιο έδαφος της περιοχής και το ήπιο κλίμα ευνόησαν την ανάπτυξη της γεωργίας και της κτηνοτροφίας. Εξάλλου, οι ονομασίες Ηλιδα και Ηλείοι (αρχαιότερα Fάλις και Fαλείοι) δήλωναν την κοιλάδα και τους κατοίκους της κοιλάδας αντίστοιχα.
  Τα τελευταία χρόνια οι ανασκαφές έχουν αποκαλύψει 120 οικισμούς ενώ οι επιφανειακές έρευνες έχουν εντοπίσει άλλες περίπου 200 θέσεις. Οι περισσότερες από αυτές πρέπει να ήταν μικρά χωριά ή απομονωμένες αγροικίες. Μόνο η πρωτεύουσα Ηλιδα αναπτύχθηκε σε μεγάλο αστικό κέντρο. Ιδίως μετά την εγκαθίδρυση τους δημοκρατικού πολιτεύματος και τον δεύτερο συνοικισμό της (471 π.Χ.), ενισχύθηκε σημαντικά και αποτέλεσε μία από τις μεγαλύτερες και πολυανθρωπότερες πόλεις της Πελοποννήσου. Η πόλη καταλάμβανε την περιοχή μεταξύ των σημερινών χωριών Παλιόπολη (ή Νέα Ηλιδα) στα ΝΑ, Μπουχιώτη (ή Αυγείον) στα ΝΔ, και Καλύβια στα Δ. Η αρχαία ακρόπολη βρισκόταν στο λόφο του Αγιάννη.
  Σημαντικό ρόλο στη διαχείριση των κοινών της Ηλιδας έπαιξαν οι γυναίκες. Σύμφωνα με τον Παυσανία υπήρχε συμβούλιο δεκαέξι σοφών ηλείων γυναικών, στις οποίες οφείλεται το έργο της συμφιλίωσης της Πίσας και της Ηλιδας, καθώς και ο θεσμός της διοργάνωσης των Ηραίων. Επρόκειτο για πανελλήνιους αγώνες δρόμου κοριτσιών προς τιμήν της θεάς Ηρας, οι οποίοι τελούνταν κάθε τέσσερα χρόνια, όπως και οι Ολυμπιακοί, αλλά σε διαφορετικές ημερομηνίες.
  Από τα τέλη του 6ου αι. π.Χ. η Ηλιδα είχε προβεί σε κοπή νομισμάτων, τα οποία κατά τους χρόνους της ακμής της συναγωνίζονταν σε καλλιτεχνία και ποικιλία εκτέλεσης εκείνα των άλλων ελληνικών πόλεων. Επίσης, λειτουργούσαν τοπικά εργαστήρια κεραμικής και χαλκοπλαστικής που παρήγαγαν έργα με έναν ιδιαίτερο χαρακτήρα.
  Η ευδαιμονία του ηλειακού κράτους οφειλόταν κατά μεγάλο μέρος στη μακρόχρονη συμμαχία του με τη Σπάρτη, η οποία καταλύθηκε κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου (431-404 π.Χ.). Τον 4ο αι. π.Χ. φάνηκαν τα πρώτα σημάδια της μελλούμενης παρακμής και των συμφορών για τους Ηλείους.
  Το 191 π.Χ. προσχώρησαν στην Αχαϊκή Συμπολιτεία, ενώ το 146 π.Χ. υποτάχθηκαν στους Ρωμαίους και αποτέλεσαν τμήμα της ρωμαϊκής επαρχίας της Αχαϊας. Κατά τους ρωμαϊκούς χρόνους (27 π.Χ. - 250 μ.Χ.) η πόλη επεκτάθηκε ακόμη περισσότερο. Κτίσθηκαν βίλες και λουτρά, αρχιτεκτονήματα ιδιαίτερα αγαπητά στους Ρωμαίους, μερικά μάλιστα επάνω στα θεμέλια κλασσικών κτηρίων.
  Στους ύστερους ρωμαϊκούς και τους πρώτους χριστιανικούς χρόνους (3ος - 5ος αι. μ.Χ.) η κατοίκηση περιορίστηκε μόνο σε ένα τμήμα της πόλης, ενώ σε άλλα τμήματα ιδρύθηκε ένα μεγάλο νεκροταφείο, ίσως μετά την καταστροφή από τους Ερουλους (267 μ.Χ.). Ο μαρασμός επήλθε όταν ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου Θεοδόσιος Α΄ απαγόρευσε τη διεξαγωγή των Ολυμπιακών Αγώνων το 393 μ.Χ. και η ζωή του Ιερού της Ολυμπίας σταμάτησε. Ο σεισμός που έπληξε τη χώρα τον 6ο αι. μ.Χ. σήμανε το οριστικό τέλος του ηλειακού κράτους.
  Τον 19ο αι. περιηγητές εντόπισαν την πόλη της Ήλιδας, κατάρτισαν μάλιστα και τοπογραφικά σχέδια. Οι πρώτες συστηματικές ανασκαφές πραγματοποιήθηκαν από το Αυστριακό Αρχαιολογικό ινστιτούτο την περίοδο 1911 - 1914, με διευθυντή τον Otto Walter. Από το 1960 έως σήμερα η ανασκαφική έρευνα συνεχίζεται κατά περιόδους από την Αρχαιολογική εταιρεία. Οι σωστικές ανασκαφές, που διενεργεί ακόμη και σήμερα η Ζ΄ Εφορεία Προϊστορικών και κλασικών Αρχαιοτήτων, αποκάλυψαν ένα τμήμα της αρχαίας πόλης (1965 - 1970), με αφορμή τη διέλευση του αρδευτικού αγωγού του φράγματος του Πηνειού.
  Τα κτήρια που αποκαλύφθηκαν ή εντοπίστηκαν και στη συνέχεια ταυτίστηκαν σύμφωνα με τις περιγραφές του Παυσανία, είναι τα εξής: Γυμνάσιο, που δεν έχει ανασκαφεί, αλλά φαίνεται ότι είχε παρόμοιες διαστάσεις με εκείνο της Ολυμπίας μήκος περ. 200μ.), Λουτρά, στα δυτικά της αγοράς, Τέμενος του Αχιλλέα, Ελλανοδικαιώνας, Στοά "προς μεσημβρίαν", "Κερκυραϊκή" στοά, που αποτελούσε το νότιο σύνορο της αγοράς, διάφορα μικρά ιερά, ένα τετράγωνο οικοδόμημα με εσωτερική περίστυλη αυλή, όπου οι δεκαέξι ηλείες γυναίκες ύφαιναν τον πέπλο της Ήρας, ένα τμήμα του περιβόλου του τεμένους της Αφροδίτης, ένας ακόμη περίβολος ιερού, ναΐσκος και τεμένη, μεταξύ των οποίων και του ?δη και τέλος το Θέατρο, στα βόρεια της αγοράς.
  Το θέατρο κτίστηκε τον 4ο αι. π.χ. και υπέστη μετασκευές στα ελληνιστικά και ρωμαϊκά χρόνια. Η λίθινη σκηνή με το προσκήνιο και τα παρασκήνια είναι από τα παλαιότερα της αρχαίας Ελλάδας. Οι θεατές δεν κάθονταν σε κερκίδες αλλά στα πρανή του κοίλου, όπως ακριβώς και στο στάδιο της Ολυμπίας. Η πρόσβαση γινόταν με έξι λίθινες κλίμακες που χώριζαν το κοίλο σε επτά κερκίδες. Ένα πλήρες αποχετευτικό δίκτυο εξασφάλιζε το θέατρο από τον κίνδυνο πλημμύρας. η λειτουργία του θεάτρου διακόπηκε στα ύστερα ρωμαϊκά χρόνια, όταν επήλθε και γενικότερος μαρασμός της πόλης, και στο χώρο του δημιουργήθηκε νεκροταφείο με συστάδες κιβωτιόσχημων τάφων.

Κείμενο: Ξένη Αραπογιάννη
Το κείμενο παρατίθεται τον Σεπτέμβριο 2002 , από το ενημερωτικό φυλλάδιο του Δήμου Αμαλιάδας.

Ιστοσελίδα Δήμου Αμαλιάδας
• http://www.amaliada.gr/αρχαία_ήλιδα.htm (6 φωτ.)

ΘΕΙΣΟΑ (Αρχαία πόλη) ΑΝΔΡΙΤΣΑΙΝΑ
  Στην αριστερή όχθη του Αλφειού και στο λόφο που δεσπόζει στις κατάφυτες πλαγιές του Κεραυσίου όρους βρίσκονται τα λιγοστά λείψανα της αρχαίας κώμης Θεισόας, κοντά στο σημερινό χωριό Θεισόα της Hλείας. Οι Θεισοάτες αναφέρονται σαν το αρχαιότερο γένος των Παρρασίων Αρκάδων και ήταν γνωστοί για την ευσέβεια, καλωσύνη, απλότητα και λιτότητά τους. Από τα πανάρχαια χρόνια η Θεισόα έπαιξε σημαντικό ρόλο στην Παρρασία. Συνδεδεμένος με την αρχαία κώμη και ενδεικτικός της πανάρχαιας καταγωγής των Θεισοαίων είναι και ο μύθος της πρώτης και γεροντότερης νύμφης Θεισόας, η οποία γεννήθηκε πριν απο το Δία. Η νύμφη μαζί με την Αγνώ και την Νέδα, αφού πήραν από τα χέρια της Ρέας τον μικρό Δία μόλις γεννήθηκε, τον έλουσαν στπν ποταμό Γορτύνιο (Λούσιο) και τον σπαργάνωσαν.

Το κείμενο παρατίθεται τον Μάρτιο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του ARCADIA website, του Πανεπιστημίου Πατρών

Ιστοσελίδα του Arcadia website
• http://arcadia.ceid.upatras.gr/arkadia/archsites/x...

ΚΑΪΑΦΑΣ (Ιαματικές πηγές) ΗΛΕΙΑ
Τοπογραφικά στοιχεία
   Η περιοχή του Καϊάφα βρίσκεται μέσα στα όρια του Δήμου Ζαχάρως και απέχει 27 χμ από τον Πύργο και 25 χμ από την αρχαία Ολυμπία.
Η περιοχή περιλαμβάνει:
   Τις ιαματικές πηγές λουτροθεραπείας και ποσιθεραπείας ή σπήλαια των Ανυγρίδων Νυμφών και των Ατλαντίδων Νυμφών. Οι ντόπιοι το αναφέρουν ως Γεράνιο αυλάκι.
  Η λειτουργία των λουτρών είναι στενά συνδεδεμένη με την ιστορία του τόπου μας. Οι πρόγονοί μας στην αρχαιότητα ήταν οι πρώτοι που χρησιμοποίησαν τα λουτρά για θεραπευτικούς σκοπούς. Αυτό αναφέρεται από αρχαίους Έλληνες γιατρούς, περιηγητές και γεωγράφους. Ειδικά ο Στράβων και ο Παυσανίας κάνουν αναφορές στις ιαματικές πηγές.
  Η συστηματική λειτουργία τους αρχίζει το 1907 που κατασκευάστηκε η σιδηροδρομική γραμμή που έδωσε την δυνατότητα επικοινωνίας με τον Καϊάφα. Μέχρι το 1960 η εκμετάλλευση των λουτρών ανήκε σε ιδιώτες. Στην δεκαετία του 60 όμως πέρασε στον ΕΟΤ στον οποίο ανήκει μέχρι σήμερα.
  Το λιμναίο χώρο καλύπτει επιφάνεια 1500 στρεμμάτων περίπου. Το δάσος και η παραλία Αιγιαλεία με την πευκόφυτη έκταση καθώς και το υπερκείμενο της λίμνης τμήμα του όρους Λαπίθα στη ρίζα του οποίου βρίσκονται τα δύο σπήλαια.
Όνομα Καϊάφας - Θρύλοι και παράδοση
  Τα λεγόμενα για την ονομασία της περιοχής, χάνονται στα βάθη των αιώνων.Υπάρχουν πολλές εκδοχές - θρύλοι σχετικά με την προέλευση του ονόματος Καϊάφα:
Πρώτος θρύλος: Η ονομασία οφείλεται στον αρχιερέα της Ιουδαίας Καϊάφα. Σύμφωνα με αυτόν ο Καϊάφας ταξιδεύοντας με το πλοίο του για τη Ρώμη, συνάντησε τρικυμία και εξώκοιλε στην ακτή για να μην βουλιάξει.Εκεί ο αρχιερέας πήγε να πλυθεί στην ζεστή πηγή. Η κατάρα όμως που κουβαλούσε, από την Σταύρωση του Χριστού, έκανε τα νερά να πάρουν τη δυσοσμία του σώματος και της ψυχής του.
Δεύτερος θρύλος: σχετίζεται και αυτός με τον αρχιερέα της Ιουδαίας και αναφέρει ότι ο Καϊάφας πέθανε πάνω στο καράβι του και τον πέταξαν στην θάλασσα. Αυτή όμως δεν τον δέχτηκε και τον ξέβρασε στην ακτή όπου και τον βρήκαν οι Αρηναίοι και τον έθαψαν.
   Αλλες εκδοχές είναι ότι έχει τουρκική προέλευση και σημαίνει μεγάλη πέτρα από το Καγια = πέτρα και το Φας = μεγάλη ή ακόμα και αραβική και σημαίνει Κόκκινος βράχος εξαιτίας του χρώματος των βράχων.
   Το πιθανότερο είναι να προήλθε από την Νύμφη Καλιάφεια που ζούσε στο σπήλαιο των Ανυγρίδων Νυμφών, μαζί με την Πηγαία και την Ίαση, επίσης νύμφες.
Λίμνη Καϊάφα - Νησάκι Αγίας Αικατερίνης, Οικοσύστημα - δραστηριότητες
  Σύμφωνα με τα όσα γνωρίζουμε κατά την αρχαιότητα, η λίμνη δεν υπήρχε. Σχηματίστηκε τον 6ο π.Χ. αιώνα (άλλοι μιλούν για τον μεσαίωνα) από μεγάλους σεισμούς που έπληξαν την περιοχή.
   Σήμερα η λίμνη καλύπτει μετά την εξυγίανσή της επιφάνεια 1500 στεμμάτων περίπου. Έχει μήκος 3 χλμ. Πλάτος 500-600 μέτρα και βάθος πάνω από 2 μέτρα.
  Είναι ένας ζωντανός υδροβιότοπος που φιλοξενεί ψάρια, χέλια, φίδια, χελώνες και πολλά αποδημητικά πουλιά κατά την χειμερινή περίοδο. Τη μοναδική αυτή σύνθεση συμπληρώνει το πανέμορφο δάσος και η σπάνια σε ομορφιά παραλία Αιγιαλεία.
  Μέσα στην λίμνη υπάρχει το νησάκι της Αγίας Αικατερίνης από το ομώνυμο εκκλησάκι που βρίσκεται εκεί.
  Στο μεταξύ της λίμνης και της ακτής τμήμα, βρίσκεται το δάσος της Στροφυλιάς με κυριότερο είδος βλάστησης την χαλαίπιο πεύκη. Το δάσος καλύπτει έκταση 1500 περίπου στρεμμάτων. Επίσης την αμμώδη ακτή μήκους 6 χιλιομέτρων και το υπερκείμενο της λίμνης τμήμα του όρους Λαπίθα ύψους 744 μέτρων.
  Όλα τα παραπάνω αποτελούν ένα ενιαίο οικοσύστημα παρθένο και αρχέγονο και θεωρείται το μοναδικό ίσως στον κόσμο.
  Λέγεται ότι κάτω από τη λίμνη υπάρχει μια πόλη βυθισμένη και όταν τα νερά είναι καθαρά οι ψαράδες βλέπουν στο βυθό, τεράστιους βράχους που είναι ίσως τα ερείπια κάποιου αρχαίου οικισμού. Αλλοι πάλι λένε ότι η λίμνη φιλοξενεί ένα ηφαίστειο που μπορεί κάποια στιγμή να ξυπνήσει. Όλα αυτά βέβαια είναι εικασίες. Με έργα που έγιναν πριν από 30 περίπου χρόνια η λίμνη χτίστηκε γύρω-γύρω και έγινε εκβάθυνση έτσι ώστε το μικρότερο βάθος της να είναι 2 μέτρα, το μήκος της 205 μέτρα και το πλάτος της 550 μέτρα.
  Η λίμνη με τις διαστάσεις που έχει αποτελεί ναυταθλητικό κέντρο πολλών υγρών σπορ όπως κωπηλασίας ή θαλάσσιου σκι. Αλλωστε οι διαστάσεις της ανταποκρίνονται σύμφωνα με τους ειδικούς σε απαιτήσεις Ολυμπιακών προδιαγραφών για τα σπορ χωρίς να θιγεί το φυσικό περιβάλλον.
  Η γεωγραφική θέση και μορφή της γύρω της λίμνης περιοχής (ψηλό βουνό, δέντρα) την προστατεύει από δυνατούς ανέμους, ενώ οι ήπιες κλιματολογικές συνθήκες κατά την χειμερινή περίοδο επιτρέπει τη χρήση της για προετοιμασία ναυταθλητών Ελλήνων και ξένων. Επίσης βρίσκεται πολύ κοντά σε σπουδαίους αρχαιολογικούς χώρους όπως η αρχαία Ολυμπία, ο Επικούρειος Απόλλωνας και σε περιοχές όπως ο Μυστράς που είναι ιστορικού ενδιαφέροντος και είναι εύκολη η μετάβαση και η επιστροφή αυθημερόν.
  Αλλωστε η λίμνη έχει ήδη χρησιμοποιηθεί για προπονήσεις των εθνικών ομάδων κανό-καγιάκ της Πολωνίας και της Βουλγαρίας με άριστες εντυπώσεις.
  Επίσης το 1997 διεξήχθησαν οι αγώνες του 51ου πανευρωπαϊκού πρωταθλήματος θαλάσσιου σκι με συμμετοχή 24 χωρών και 110 αθλητών και αθλητριών ανάμεσα στους οποίους ήταν και παγκόσμιοι πρωταθλητές. Τέλος είχε κινήσει το έντονο ενδιαφέρον ευρωπαϊκών ομοσπονδιών FISA η καταλληλότητα και μοναδικότητα της λίμνης ως προπονητηρίου και ως ναυταθλητικού κέντρου διεξαγωγής διεθνών αγώνων.
Θεραπευτικές ιδιότητες
  Η πηγή στην οποία γίνονται οι λουτροθεραπείες είναι υδροχλωριονατριούχος με ελεύθερο υδρόθειο σε σημαντική ποσότητα.
   Η σπηλιά είναι χωρισμένη σε δύο τμήματα: τη μεγάλη και τη μικρή. Στη μεγάλη η θερμοκρασία κυμαίνεται από 32° C έως 35°C ενώ στη μικρή από 29°C έως 32°C. Το μήκος της σπηλιάς φτάνει μέχρι τα 200 μέτρα. Από εκεί και πέρα είναι ανεξερεύνητο και χάνεται σε δαιδαλώδη τούνελ μέσα στα βουνά. Δεν γνωρίζουμε που ακριβώς καταλήγει, απλώς κάνουμε εικασίες. Το βάθος της τώρα είναι στο ένα μέτρο περίπου ίσως και παραπάνω σε κάποια σημεία. Το νερό αναβλύζει από το έδαφος, αλλού ζεστό και αλλού κρύο και αναμειγνύεται δημιουργώντας ένα φυσικό χαμάμ και ενδείκνυται για τις παρακάτω παθήσεις:
•Παθήσεις που αφορούν το μυοσκελετικό σύστημα. Ειδικότερα αναφέρουμε ορισμένες όπως αρθρίτιδα, αυχενικό σύνδρομο, σπονδυλαρθρίτιδα, ψωριασική ρευματοπάθεια και λοιπές παθήσεις που έχουν σχέση με τα οστά και τους μύες.
•Παθήσεις του δέρματος και ειδικά για την ψωρίαση έχουμε δεί θεαματικά αποτελέσματα. Εκτός από το μπάνιο ο κάθε ενδιαφερόμενος μπορεί να μαζέψει από τους βράχους και τα βαθουλώματα που υπάρχουν στο σπήλαιο, ένα μείγμα σε μορφή κρέμας, το λεγόμενο "Ανθό του Θείου". Σε αυτή την κρέμα είναι συγκεντρωμένα όλα σχεδόν τα συστατικά που υπάρχουν στο νερό και με την μορφή υδρατμών "κάθονται" στους βράχους δημιουργώντας την. Η κρέμα έχει υπόλευκο χρώμα και ιδιάζουσα οσμή και χρησιμοποιείται για επάλειψη των πασχουσών περιοχών.
•Επίσης στο σπήλαιο συμπυκνώνονται οι ατμοί του ελεύθερου ιωδίου που περιέχει το νερό δημιουργώντας ένα τέλειο αναπνευστήριο για άτομα με χρόνια αναπνευστικά προβλήματα όπως το βρογχικό άσθμα.
•Τέλος είναι πολλοί αυτοί που υποστηρίζουν ότι τα λουτρά ενδείκνυνται και για γυναικολογικές παθήσεις και ειδικά για γυναίκες που δεν μπορούν να τεκνοποιήσουν. Αυτό όμως δεν είναι ιατρικά επιβεβαιωμένο και το αναφέρουμε με επιφύλαξη.
Η δράση του νερού τώρα έχει ως εξής:
  Το νερό ως γνωστόν είναι ζεστό. Κατά την είσοδο λοιπόν του λουομένου στο νερό αρχίζουν να ανοίγουν οι πόροι του δέρματος και σύμφωνα με τις περιγραφές τους είναι σαν μικρά τσιμπήματα ή όπως λέμε αλλιώς σαν "μυρμήγκιασμα". Σε δέκα περίπου λεπτά οι πόροι έχουν ανοίξει τόσο ώστε να αρχίζουν να εισχωρούν τα συστατικά στον οργανισμό. Δρα εν ολίγοις σαν ένας φυσικός βελονισμός.
   Ο χρόνος λούσης είναι 20 λεπτά με μισή ώρα, γιατί τόσο χρειάζεται για να γίνει όλη η διεργασία. Γίνεται ένα μπάνιο την ημέρα και ένας ικανοποιητικός αριθμός λούσεων κατά άτομο είναι 15.
   Βέβαια δεν μπορούμε να πούμε ότι γίνεται θεραπεία της μίας χρόνιας πάθησης π.χ. αρθρίτιδας γιατί θα ήταν ψέμα. Τα μπάνια απλά βοηθούν στο να μαλακώσουν οι πόνοι και να μην είναι απαραίτητη η φαρμακευτική αγωγή κατά την περίοδο του χειμώνα που είναι και εντονότερο το πρόβλημα. Γίνεται δηλαδή ένα είδος συντήρησης που βοηθά όπως λένε χαρακτηριστικά οι γεροντότεροι να "ξεχειμωνιάσουν". Υπάρχουν άτομα που έρχονται για μπάνια 30 και 40 χρόνια συνεχόμενα.
   Κάθε χρόνο όμως βλέπουμε όλο και πιο νέα άτομα να έρχονται και μιλάμε για ηλικίες κάτω των 30 χρόνων. Αλλοι γιατί έχουν κάποιο πρόβλημα και άλλοι απλά για χαλάρωση και ξεκούραση. Το σίγουρο είναι ότι με το να κάνεις μπάνιο δεν υπάρχει καμιά απολύτως παρενέργεια και σίγουρα σε κάνει να νιώθεις πάρα πολύ χαλαρά και όμορφα.
   Σε μικρή απόσταση από το σπήλαιο αυτό βρίσκεται η υδροθειοχλωριονατριούχος πηγή Γερανίου (περίπου στα 200 μέτρα).
   Αυτή είναι μόνο για ποσιθεραπεία δηλαδή το νερό είναι πόσιμο και όχι για μπάνιο. Ενδείκνυται κυρίως σε παθήσεις των νεφρών, του ήπατος, της χοληδόχου κύστης και της ουροδόχου κύστης. Είναι ένας φυσικός τρόπος καθαρισμού τους από άμμο και πέτρες των οργάνων αυτών. Το νερό αυτό έχει χρώμα πρασινωπό και ιδιάζουσα οσμή και γεύση.
   Βασική όμως προϋπόθεση για να πιει κάποιος νερό είναι να μην έχει πρόβλημα στομάχου. Και αυτό γιατί ναι μεν θα ωφεληθεί αν έχει ας πούμε πέτρες στα νεφρά αλλά από την άλλη τα συστατικά του νερού μπορεί να κάνουν μεγαλύτερη την ήδη υπάρχουσα βλάβη που μπορεί να υπάρχει στο στομάχι ή στο έντερο.
   Γι' αυτό και πρέπει να χρησιμοποιείται με προσοχή.

Το κείμενο παρατίθεται τον Απρίλιο 2005 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, του Δήμου Ζαχάρως

• http://www.zacharo.gr/1/85048fab.html (5 φωτ.)

Δημοτικό Διαμέρισμα Κακοβάτου

ΚΑΚΟΒΑΤΟΣ (Χωριό) ΖΑΧΑΡΩ
Τηλέφωνο: +30 26250 31138
  Νοτιοδυτικά της Ζαχάρως βρίσκεται και βορειοδυτικά του Λεπρέου.
  Στις δυσμικές παραφυάδες του βουνού Μίνθη. Κατά τις συστηματικές ανασκαφές του Doerpfeld βρέθηκαν λείψανα ακρόπολης και κάτω πόλης της ΜΕ, ΥΕ χρόνων καθώς και θολωτών τάφων ΥΕ χρόνων. Στους πρόποδες δυτικά του οικισμού βρίσκονται όστρακα και πήλινα ειδώλια Κ,Ε και Ρ χρόνων. Δυτικά της θέσης αυτής και 100 μ Δυτικά της Εθνικής οδού υπάρχουν αρχιτεκτονικά τεμάχια και ερείπια κτιρίων Ε χρόνων. Πολλά από τα αρχιτεκτονικά μέλη είναι τώρα εντοιχισμένα στα σπίτια της περιοχής.
  Λόφος ύψους 140 μ. : Βορειοανατολικά του Κακοβάτου σώζονται λείψανα αρχαίου οικισμού, ίσως Ιερού Κ μέχρι Ρ (;) χρόνων.
  Στον αρχαιολογικό αυτό χώρο του χωριού Κακόβατος φθάνουμε όταν ξεκινώντας από την Ζαχάρω και προχωρώντας στην εθνική οδό Πύργου - Κυπαρισσίας στο 25ο περίπου χιλιόμετρο, στρίψουμε προς τα πάνω και αριστερά, στο δρόμο που πηγαίνει στην Καλυδώνα σε απόσταση 200 μέτρων από την εθνική οδό συναντούμε τους προαναφερόμενους θολωτούς τάφους.

Δημοτικό Διαμέρισμα Καλυβίων Ηλιδος

ΚΑΛΥΒΙΑ (Χωριό) ΑΜΑΛΙΑΔΑ
Τηλέφωνο: +30 26220 41413
  Η κοινότητα Καλύβια Ήλιδας εμφανίζεται με στοιχεία πρώτης αναγνώρισης ως κοινότητα Καλυβίων Δ. 5-8-1925 ΦΕΚ Α 215/1925 και προήλθε από την κοινότητα Ήλιδας του τέως Δήμου Ήλιδος. Οι πρώτοι οικισμοί που την απαρτίζουν είναι: Τα Καλύβια και η Νέα Ήλις. Βρίσκεται Β.Α. της πόλης Αμαλιάδας, 12 χλμ. επί της Επαρχιακής Οδού Αμαλιάδας-Κέντρου, σε υψόμετρο 50 μ. και με πληθυσμό 450 κατοίκους το 1971, 424 κατ. το 1981 και 429 κατ. το 1991. Η έκταση του χωριού είναι περίπου 4.000 στρεμ., το έδαφος αμμοαργιλώδες, γόνιμο εξαιτίας της αφθονίας νερού. Παλιότερα καλλιεργούνταν τα κρεμμύδια (Καλυβιότικα) και τα πράσινα πιπέρια ακόμη και σήμερα, οι ελιές και άλλα προϊόντα.
  Το χωριό βρίσκεται στην περιοχή της Αρχαίας Ήλιδας, με τα αρχαία ερείπια να θυμίζουν τον Πολιτισμό του Ολυμπιακού Ιδεώδους.
  Η θαυμάσια θέση , στο μέσο της Κοίλης Ήλιδας, οι σύγχρονες οικοδομές, ο πλούσιος ηλεκτροφωτισμός, και η ζωηρή κίνηση στη διάρκεια του καλοκαιριού, κάνουν το χωριό να φαίνεται σπουδαίο.
  Η ονομασία Καλύβια οφείλεται στον Αναστάση Καλύβη από την ορεινή Ηλεία (Βουντούχλα), πρώτο οικιστή στο πρώτο μισό του 19ου αιώνα. Αυτός έστησε το πρώτο καλύβι για να ακολουθήσουν κι άλλα "Καλύβια".
  Με το σεισμό του 1909 υπέστησαν ζημιές υλικές οι κατοικίες της Παλαιόπολης, γι' αυτό και πολλοί κάτοικοι εγκαταστάθηκαν Β.Δ. των Καλυβίων, στην Νέα Ήλιδα (Γαλούπι). Έτσι όλος ο οικισμός μετονομάζεται πλέον Καλύβια Ήλιδας (1959).
  Το χωριό έχει δυο εκκλησίες, της Ζωοδόχου Πηγής και του Αγίου Κων/νου, που πανηγυρίζει την ημέρα της γιορτής των, όπως και του Αγ. Νικολάου.
  Το Δημ. Σχολείο λειτουργεί από το 1913 ως1/θ. σε ιδιωτικά οικήματα., αποκτά δημόσιο κτίριο το 1962 σε οικόπεδο που δωρίστηκε από το Εκκλησιαστικό Συμβούλιο στη Σχολική Εφορεία.

Δημοτικό Διαμέρισμα Καρδαμά

ΚΑΡΔΑΜΑΣ (Χωριό) ΑΜΑΛΙΑΔΑ
Τηλέφωνο: +30 26220 27135
  Η κοινότητα Καρδαμά, με στοιχεία πρώτης αναγνώρισης Β.Δ. 18-8-1912, ΦΕΚ Α. 256/1912, προήλθε από τον τέως Δήμο Ελίσσης. Στην κοινότητα προσαρτήθηκε και η κοινότητα Κορυφής με Δ.12-10-1931 ΦΕΚ Α 364/1931. Βρίσκεται σε απόσταση 3 χλμ. Ν.Δ. Η κοιν. Κορυφής εμφανίζεται με στοιχεία πρώτης αναγνώρισης ως κοινότητα Κουκουβίτσας με Β.Δ. 18-8-1912 ΦΕΚ. Α. 256/1912, που προήλθε από τον τέως Δήμο Ελίσσης της Αμαλιάδας. Στην κοινότητα Καρδαμά ανήκει ο συνοικισμός Πετρούλες. Ο συνοικισμός "Ασφάλακτον", που αποσπάστηκε από την κοινότητα Κουκουβίτσας Δ. 12-10-1931 ΦΕΚ Α364/1931, ανήκε στην κοινότητα μέχρι το έτος 1947, οπότε και προσαρτήθηκε στο Δήμο Αμαλιάδας Β.Δ. 14-1-1947 ΦΕΚ Α 22/1947.
Το έδαφός του πεδινό και εύφορο, σε υψόμετρο 54 μ., με 982 κατοίκους το 1971, 873 κατ. το 1981 και 1029 το 1991. Οι κάτοικοί του ασχολούνται με τη γεωργία (πατάτες, καρπούζι, βιομηχανική ντομάτα, δημητριακά, σταφίδα κτλ.).
  Η έκταση της κοινότητας ήταν 6398 στρεμ. ως το 1940, γιατί περιελάμβανε και την παραθαλάσσια περιοχή "Παλούκι", όπου υπήρχε μικρό λιμάνι και λειτουργούσε τελωνείο, που έφερε τα στοιχεία της κοινότητας Καρδαμά. Το Τελωνείο επαναλειτούργησε το 1985.
  Με τους σεισμούς του 1952 (επίκεντρο Ζάκυνθος) οι πλινθόκτιστες κατοικίες καταρρέουν και με δάνεια για σεισμόπληκτους ξανακτίζονται νέες.
Έως και τη δεκαετία του '70 η θέρμανση γίνεται με καυσόξυλα, από το παρακείμενο δάσος, συνεχίζεται με θερμάστρες πετρελαίου, ενώ σταδιακά αρχίζει η χρήση καλοριφέρ.
  Ο Καρδαμάς, ως συνοικισμός, δημιουργείται με την απελευθέρωση (1830;) από τους Γορτύνιους κατοίκους του Κορτυκίου. Πρώτος έποικος ο Γεώργιος Ηλιόπουλος ή Παπαγιώργης, από τον οποίο προήλθε η οικογένεια Παπαγεωργίου. Ο Παπαγιώργης κτίζει το Ναό του Αγίου Ιωάννη, γύρω από τον οποίο δημιουργείται το χωριό. Λόγω δε των πολλών κάρδαμων που φυτρώνουν στις όχθες του χειμάρρου πήρε την ονομασία Καρδαμάς. Πρώτος Κοινοτάρχης ο Μπράμος Φώτιος από τις Χώρες Γορτυνίας. Το χωριό και σήμερα τιμά τον Αγιό του με θρησκευτική πανήγυρι, στις 26 Σεπτεμβρίου, στη μνήμη του Αγ. Ιωάννου του Θεολόγου.
  Δυο χλμ. Α. υπήρξε ο οικισμός "Κουρτίκι" (1750;) από Γορτύνιους κατοικούμενος. Ονομασία που έχει σχέση με τον Κούρτη Πασά. Αυτός, εκμεταλλευόμενος τα νερά του χειμάρρου, έκτισε πέντε νερόμυλους που έδωσε για εκμετάλλευση στους Έλληνες με είσπραξη δική του το 1/10 των εσόδων. Τα νερά του χειμάρρου αρδεύουν την περιοχή και σήμερα.
  "Του Τούρκου το πηγάδι" δηλώνει την ύπαρξη πηγαδιών για την ύδρευση των κατοίκων, καθώς το Υδραγωγείο αρχίζει τη λειτουργία του το 1969.
  Αλλά και το Λατίφι μας θυμίζει ότι εκεί, ίσως, υπήρξε το τζαμί του Λατίφ Πασά με την αίθουσα δικαστηρίου. Οι καταδικασμένοι μεταφέρονταν στην παρακείμενη περιοχή, δένονταν σε παλούκια με το πρόσωπο προς τον ήλιο. Έτσι έμεινε και η περιοχή με το όνομα "Παλούκι".
  Η ιστορία του χωριού συμβαδίζει με την ιστορία του σχολείου. Λειτουργεί στο νάρθηκα της εκκλησιάς από το 1866, με δάσκαλο τον Παπαγιώργη. Το 1896 διορίζεται ο πρώτος κοινοτικός δάσκαλος Δημόπουλος Γεώργιος, ο οποίος διδάσκει σε οίκημα της κοινότητας που είχε χρησιμοποιηθεί ως αποθήκη συγκέντρωσης φόρων από τους Τούρκους. Ο Σκανδάμης Νικόλαος υπηρέτησε το 1913. Για τριάντα χρόνια υπηρετεί στο χωριό ο Ευθυμιόπουλος Ευθύμιος (1936-1966), που συμβάλει στη σχολική και κοινωνική ανάπτυξη του χωριού. Το 1960, το σχολείο είχε 220 μαθητές. Το Σχολείο αποκτά δικό του οίκημα , σε οικόπεδο που αγόρασε η Σχολική Εφορεία με δωρεά προς αυτήν χρηματικού ποσού από την Κοινότητα, το 1966. Οι προκατασκευασμένες αίθουσες Ιταλικού Τύπου τοποθετούνται το 1968, ενώ οι Νέου Τύπου, το 1996, από τον Ο.Σ.Κ.
  Σήμερα το Σχολείο λειτουργεί ως 4/Θ με 48 μ. με ειδικότητες των Αγγλικών και της Γυμναστικής. Από δε το 1972 λειτουργεί και Νηπιαγωγείο.

Δημοτικό Διαμέρισμα Κέντρου

ΚΕΝΤΡΟ (Χωριό) ΑΜΑΛΙΑΔΑ
Τηλέφωνο: +30 26220 41640
  Η κοινότητα Κέντρου εμφανίζεται με αρχικά στοιχεία αναγνώρισης ως κοινότητα Ιμάμ-Τσαούση Β.Δ. 8-6-1919 και προήλθε από την κοινότητα Βελανιδίου του Δήμου Πηνείων. Ο αρχικός συνοικισμός είναι το Ιμάμ- Τσαούς, σήμερα αποτελείται μόνο από το Κέντρο, που προήλθε από την μετονομασία του Ιμάμ-Τσαούς με το Α.Υ. Εσωτ. 31.451/12-9-1926 ΦΕΚ Β. 74/1926. Με το ίδια Α.Υ. μετονομάστηκε και το Μπαλί σε Αγία Άννα. Συνοικισμοί που προσαρτήθηκαν στην κοιν. Ιμάμ-Τσαούς ήταν: το Μπαλί, που αποσπάστηκε από την κοινότητα Βελανιδίου Δ. 3-11-1924 ΦΕΚ Α 278/1924, ο Aγιος Δημήτριος ή Μαρινάκι, οι συνοικισμοί Κολοκυθά και Σκληρού, που αποσπάστηκαν από την κοιν. Βελανιδίου Δ. 31-8-1926 ΦΕΚ Α. 301/1926 και το Σούλι, που αποσπάστηκε από την κοιν. Βελανιδίου Β.Δ. 522/23-7-1960 ΦΕΚ. Α.124/1960.
  Μόλις εντός 3/ετίας αποσπώνται από την κοιν. Κέντρου οι συνοικισμοί Αγιος Δημήτριος, Κολοκυθά και Σκληρού και συναποτελούν την κοιν. Αγίου Δημητρίου ή Μαρινάκι με Δ. 26-11-1929 ΦΕΚ Α. 424/1929.
  Το Σούλι αποσπάστηκε και αυτό από το Κέντρο για να επαναπροσαρτηθεί στην κοιν. Βελανιδίου με το Αρθρ. 18 του Ν. 1518/85 ΦΕΚ 30/6-3-85 Τ.Α.
  Η πρώτη του ονομασία Ιμάμ-Τσαούση (τουρκικής Προέλευσης) είναι σημείο αναφοράς των Χοτομαναίων Τούρκων. Οι Χ. Τ. ήκμασαν στο δεύτερο μισό του 18ου αιώνα. Στην περίοδο αυτή παρατηρείται κάποια ανάπτυξη στην Ηλεία. Η Γαστούνη αναδεικνύεται σπουδαίο διοικητικό κέντρο. Στην ανάδειξη αυτή συμβάλλει και η εγκατάσταση των Χοτομαναίων Τούρκων, που ήταν από τις πιο πλούσιες οικογένειες του Μοριά, με διασυνδέσεις με τον Σουλτάνο. Απ' αυτή την εποχή προέρχονται πολλές τούρκικες ονομασίες όπως Σουλεϊμάν Αγά (Μυρσίνη), Σαμπαναγά (Αγία Μαύρα), Κούλουγλι (Οινόη), Ιμάμ-Τσαούση (Κέντρο).
  Το Κέντρο υπήρξε Κεφαλοχώρι της περιοχής για ένα μεγάλο διάστημα στις αρχές του αιώνα. Με την κατασκευή του μεγάλου έργου, του φράγματος του Πηνειού, αποζημιώνεται η γεωργική γη και οι κάτοικοι Έλληνες φεύγουν για τα αστικά κέντρα.
Το Δημοτ. Διαμέρισμα του Κέντρου, σήμερα, βρίσκεται στις όχθες του φράγματος του Πηνειού ποταμού. Κατοικείται από ατσίγγανους (γύφτους) που παραμένουν στον τόπο τους. Λέγεται ότι είναι απόγονοι των Αιγυπτίων που ακολούθησαν τον Ιμπραήμ στην εκστρατεία του εναντίον του μόλις απελευθερωθέντος κράτους των Ελλήνων (1825). Κατοικούν στην περιοχή, σε υποβαθμισμένες κατοικίες και σε οικήματα, που αγόρασαν από τους Έλληνες που έφυγαν, ή τους παραχωρήθηκαν από τις εγκαταστάσεις του εργοταξίου του Φράγματος (1958). Ο κλήρος που τους αντιστοιχεί είναι ελάχιστος. Καλλιεργούν κτήματα που ανήκουν στο Δημόσιο (ελιές, δημητριακά, βιομηχανικό πιπέρι κ.α.). Μερικοί καλλιεργούν ενοικιαζόμενες εκτάσεις στον Αγ. Δημήτριο και στα άλλα χωριά. Οι περισσότεροι αναγκάζονται να εργάζονται ως εργάτες γης στην γύρω περιοχή. Στο χωριό υπάρχουν δυο εκκλησίες, της Παναγίας (στο Νεκροταφείο) και του προφήτη Ηλία. Ο πληθυσμός για το 1981 είναι 337 κάτοικοι και για το 1991 445 κάτοικοι.
  Το Δημοτικό Σχολείο λειτουργεί από το 19.... Στεγάστηκε σε λυόμενες αίθουσες Νέου Τύπου το 1996, σε οικόπεδο που ανήκει στην εκκλησία του Προφήτη Ηλία. Το Σχολείο είναι οργανικά 4/θ , με 74 εγγεγραμμένους μαθητές. Επίσης, από το 1984 λειτουργεί και Νηπιαγωγείο, το Σχ. Έτος 1999-2000 είναι εγγεγραμμένα 22 νήπια.

Δημοτικό Διαμέρισμα Κεραμιδιάς

ΚΕΡΑΜΙΔΙΑ (Χωριό) ΑΜΑΛΙΑΔΑ
Τηλέφωνο: +30 26220 94080
  Η κοινότητα της Κεραμυδιάς εμφανίζεται με στοιχεία πρώτης αναγνώρισης ως κοινότητα Μπεζαΐτη με το ΒΔ. 18-8-1912 ΦΕΚ Α 256/1912. Προήλθε από τον τέως Δήμο Πηνείων. Αρχικά, την κοινότητα Μπεζαΐτη απαρτίζουν οι συνοικισμοί Δάμιζα (Δάφνη), Ακλιάδες, Καλαθά, Μουζίκα, Μονή Σωτήρος, Μονή Αγίου Βλασίου. Αργότερα αποσπώνται και αποτελούν δική τους κοινότητα οι συνοικισμοί: Αγιος Ηλίας, με Δ. 4-10- 1924 ΦΕΚ Α 251/1924, Δάμιζα με Δ.14-4-1925 ΦΕΚ Α 105/1925, Μουζίκα με το Δ 2-6-1925 ΦΕΚ Α 144/1925. Ο συνοικισμός Καλαθά προσαρτήθηκε στην κοινότητα Δάμιζας με το Δ 31-1-1934 ΦΕΚ Α 53/1934. Μετανομάστηκε σε συνοικισμό και κοινότητα Κεραμιδιάς με το Δ. 17-7-1928 ΦΕΚ Α 156/1928. Βρίσκεται στα Β.Α. της Αμαλιάδας και σε απόσταση 15 χλμ.στην επαρχιακή οδό Αμαλιάδας-Σιμόπουλου. Οι κάτοικοι του χωριού ήσαν 430 με την απογραφή του1971, 480 του 1981 και 345 του 1991.
  Δυο συνοικισμοί αποτελούν το χωριό: Η κυρίως Κεραμιδιά (Μπεζαΐτι), κτισμένη σε πλαγιά λόφου, με βόρειο προσανατολισμό και την Κεραμιδιά Ν.Α. της, προς τα όρια της Κοινότητας Δαφνιώτισσας.
  Έχει υψόμετρο 100μ., και καταλαμβάνει 5.800 στρεμ. από τα 8.000 στρεμ., που της ανήκαν πριν χτιστεί το φράγμα του Πηνειού. Το κλίμα ήπιο με πολλές βροχές, με υπόγεια νερά, αλλά όχι φυσικές πηγές. Μια τέτοια είναι στο κέντρο του χωριού, απ' όπου και υδρεύεται. Η δεξαμενή του υδραγωγείου βρίσκεται στο λόφο "Κρεμίλα". Το χωριό ηλεκτροφωτίστηκε το 1966. Θεωρούνταν το Κεφαλοχώρι της περιοχής "Κάτω Πηνείας".
  Το έδαφος είναι αργιλώδες και εύφορο. Η αυτοφυής βλάστηση είναι μέτρια. Οι κάτοικοι ασχολούνται με τη γεωργία (καλλιέργεια της σταφίδας , των δημητριακών) και την κτηνοτροφία (αιγοπροβάτων), παλαιότερα δε με τη συλλογή ρητίνης από τα πεύκα.
  Το όνομα Μπεζαΐτη, φαίνεται ότι το πήρε από τον Μπεζαΐτη Πασά, σκληρό άνθρωπο. Έμεινε η φοβέρα προς τους κατοίκους ότι θα τους ξαποστείλει γρήγορα γρήγορα στο Λάλα. "Τσαμπούκ-τσαμπούκ στο Λάλα".
  Το όνομα Κεραμιδιά δόθηκε στον Νέο Οικισμό που δημιουργήθηκε μετά τον καταστροφικό σεισμό του 1909 (2 Ιουλίου), από τα κεραμιδαριά που βρισκόταν στην περιοχή ή από τα πολλά κεραμίδια που έβρισκαν οργώνοντας τη γη. Το χωριό κάηκε, επίσης, από τους Γερμανούς την 18 Ιουλίου 1944, σαν αντίποινα για τον θάνατο 2 Γερμανών στρατιωτών από τους αντάρτες της περιοχής.
  Το 1970 έγιναν ανασκαφές από Άγγλους Αρχαιολόγους στη θέση "Κούτρουλη", δίχως να βρεθεί τίποτα το αξιόλογο.
  Το χωριό πανηγυρίζει στις 17 Ιουλίου, στη Μνήμη της Αγίας Μαρίνας. Ναός της υπάρχει στο Β.Α. άκρο του χωριού.
  Το σχολείο της Κεραμιδιάς είναι από τα παλαιότερα της περιοχής. Σ' αυτό φοιτούσαν μαθητές από τα γύρω χωριά, Δάφνης, Καλαθά, Αγ. Ηλία, Κρυονέρου, Δαφνιώτισσας, Αυγής. Εικάζεται ότι λειτουργεί πριν από το 1890 και ως το 1935 ως 1/θ με130 μαθητές. 2/θ περέμεινε ως το 1964, οπότε προήχθη σε 3/θ ως το 1974. Σήμερα λειτουργεί ως 2/θ με 28 μαθητές. Επίσης, λειτουργεί και Νηπιαγωγείο, με έτος ίδρυσης το 1979. Το κτίριο, δημόσιο, του 1952, σε οικόπεδο δωρεάς Κέκκη Κων/νου. Η ιστορία λειτουργίας του Σχολείου είναι πανομοιότυπη με τη λειτουργία των άλλων Σχολείων.
Στην Κεραμιδιά λειτουργεί και γυμνάσιο, που ιδρύθηκε το 1981.

Δημοτικό Διαμέρισμα Κρυονέρου

ΚΡΥΟΝΕΡΟ (Χωριό) ΗΛΕΙΑ
Τηλέφωνο: +30 26220 94037
  Η Κοινότητα Κρυόνερου (ονομασία που την οφείλει στην Κοινοτική πηγή απ' όπου υδρεύεται το χωριό) βρίσκεται Β.Α. της Αμαλιάδας σε απόσταση 10 χλμ. περίπου. Εμφανίζεται με στοιχεία πρώτης αναγνώρισης ως κοινότητα Λοπεσίου Β.Δ. 18-8-1912 ΦΕΚ Α 256/1912 και προήλθε επό την τέως κοινότητα Πηνείων, με πρώτους συνοικισμούς: Λόπεσι, Κουκλάκι, Τερόν. Το «Λόπεση» σλαβική λέξη που σημαίνει αγελαδότοπος.
  Ο συνοικισμός Λόπεση μετονομάστηκε σε Κρυόνερο και η περιοχή Ρένεση σε Ανάληψη με Δ. 19-7-1928 ΦΕΚ Α. 156/1928.
  Οι συνοικισμοί Κουκλάκι και Ζερό ή Τερόν και τώρα Ανάληψη προσαρτήθηκαν αντίστοιχα στις κοινότητες Χαβαρίου και Γερακίου αντίστοιχα με Β.Δ. 20-1-1916 ΦΕΚ Α 28/1916.
  Η περιοχή επί Τουρκοκρατίας ανήκε σε Τούρκο Αγά που κατοικούσε στη θέση «Ρένεσι». Στην θέση αυτή και σήμερα υπάρχει κτηνοτροφικός συνοικισμός. Αλλος συνοικισμός είναι του «Νιοχωρίου». Υπάρχουν ονομασίες και χαλάσματα που θυμίζουν παλαιότερους συνοικισμούς, όπως «Παλαιοκώμη», «κώμη», που μαρτυρούν ότι οι κάτοικοί για λόγους τους οποίους δεν γνωρίζουμε τους εγκατέλειψαν. Για του Νιοχωρήτες λέγεται, ότι εγκατέλειψαν το τόπο τους για να γλυτώσουν από το «ζούδι» και ήρθαν κοντά στο μοναστήρι με την θαυματουργή εικόνα της Παναγιάς που έφυγε από το Κούλουγλη για να έλθει στον τόπο αυτό. Γι' αυτό μαζί πανηγυρίζουν τα δυο χωριά, την γιορτή της Παναγίας στις 23 Αυγούστου.
  Λέγεται ότι με την απελευθέρωση όλη η περιοχή περιήλθε στην κυριότητα του στρατηγού της Ελληνικής Επανάστασης Σισίνη. Αυτός όταν βρέθηκε στη Δίβρη φιλοξενήθηκε από τον Ηγούμενο της εκεί Μονής. Τόσο δε πολύ ευχαριστήθηκε από την φιλοξενία ώστε δώρισε στη Μονή όλη την εδώ ιδιοκτησία του. Η Μονή έκτισε το εδώ μοναστήρι σαν Μετόχι και το επάνδρωσε περί το 1860. Αξιοποιήθηκε η περιοχή με εργάτες από την Τσακωνιά που εγκαταστάθηκαν σε κτήματα που τους παρεχώρησε η εκκλησία. Τα κτήματα λεγόταν «κολληγικά» οι καλλιεργητές «κολλήγοι». Η καλλιέργεια αυτού του τύπου διατηρήθηκε ως το 1936 που ο Ο.Δ.Ε.Π. εξαγόρασε την περιουσία από τους μέχρι τότε καλλιεργητές. Την ίδια εποχή έρχονται κι άλλοι Αρκάδες και η περιοχή πυκνοκατοικήθηκε, το χωριό δεν καλύπτει μεγάλη έκταση, ούτε κατάλληλη για την ανάπτυξή του. Η γύρω περιοχή ανήκει στο Μοναστήρι της Παναγιάς.
  Το υψόμετρο του χωριού είναι 450 μ. Το 1971 είχε 350 κατοίκους . Με την απογραφή του 1981, 311 κατ. και του 1991 έχει 282 κατ. Περιτριγυρίζεται από πευκόδασος. Καλλιεργούνταν οι σταφίδες. Σήμερα τα δημητριακά και οι ελιές. Επίσης οι κάτοικοι ασχολούνται και με την κτηνοτροφία. (αγελάδες, γιδοπρόβατα)
Το 1965 μετά από ισχυρό σεισμό οι κατοικίες κρημνίζονται και αρχίζει η αντικατάστασή τους από σύγχρονες μονώροφες. Το χωριό πανηγυρίζει στις 7 Ιανουαρίου ημέρα Ιωάννου του Προδρόμου και 23 Αυγούστου τα 9μερα της Παναγίας.
Το Δημοτικό Σχολείο του Λοπεσίου από μαρτυρίες τεκμαίνεται ότι λειτούργησε περί του 1900. Απέκτησε στέγη το 1922, από τη Μοναχή "Ευπραξία Αναστασοπούλου" που το παραχώρησε στην εκκλησία του Α. Ιωάννου. Επειδή στερούνταν προαυλίου γίνεται νέα προσπάθεια από το 1967 που τελικά κατορθώνεται να ανεγερθεί δημόσιο κτίριο σε οικόπεδο της Μονής.

Δημοτικό Διαμέρισμα Λάμπειας

ΛΑΜΠΕΙΑ (Χωριό) ΗΛΕΙΑ
  Η Λαμπεία ή Λάμπεια (Δίβρη) είναι ορεινό γραφικό χωριό της Αχαϊας, παλιό κεφαλοχώρι της ευρύτερης περιοχής, κοντά στα όρια με το νομό Αρκαδίας. Από το χωριό περνά ο δρόμος Τρίπολης - Πάτρας (111), που στη συνέχεια κατευθύνεται στα Τριπόταμα και από εκεί στην Τρίπολη, μέσω Βλαχέρνας και Λεβιδίου. Βρίσκεται στο μέσον περίπου της οδικής απόστασης Τρίπολης - Πάτρας, και απέχει 85 χιλ. από την Τρίπολη και 90 χιλ. από την Πάτρα. Το χωριό είναι σήμερα έδρα του Δήμου Λαμπείας και έχει 400 περίπου μόνιμους κατοίκους.
  Χτισμένο αμφιθεατρικά σε υψόμετρο 900μ., στις πλαγιές του Λάμπειου όρους (Δίβρη) εντυπωσιάζει με τα όμορφα πετρόκτιστα σπίτια του, την πλούσια βλάστηση και τα πολλά νερά του. Το χωριό απλώνεται σε επτά ξεχωριστές γειτονιές και τα σπίτια κατεβαίνουν μέχρι την καταπράσινη ρεματιά. Γύρω του υπάρχουν πολλές πηγές, που είναι ονομαστές για το πεντακάθαρο νερό τους. Στην περιοχή υπήρχε κατά την αρχαιότητα η αρχαία κώμη Λαμπεία, της οποίας ελάχιστα λείψανα έχουν βρεθεί. Με δροσερό κλίμα το καλοκαίρι και συχνά χιονισμένο το χειμώνα, το χωριό προσφέρεται για χειμερινό και θερινό τουρισμό και είναι πόλος έλξης πολλών επισκεπτών. Λειτουργεί ξενώνας και υπάρχουν ενοικιαζόμενα δωμάτια. Λειτουργούν επίσης δημοτικό σχολείο και Γυμνάσιο.
  Οι κάτοικοι ασχολούνται με την κτηνοτροφία και τις αγροτικές εργασίες. Η περιοχή έχει πολλά ποίμνια και φημίζεται για τα καλά κρέατα και τα τυροκομικά της προϊόντα.

Δημοτικό Διαμέρισμα Λεπρέου

ΛΕΠΡΕΟ (Χωριό) ΟΛΥΜΠΙΑ
Τηλέφωνο: +30 26250 61335
  Η ιστορία του Λεπρέου υπήρξε πολυτάραχη, χαρακτηρίζεται δε από τη συνεχή αντίσταση κατά της κυριαρχίας των Ηλείων, των οποίων υπήρξαν οι σκληρότεροι αντίπαλοι. Στη μάχη των Πλαταιών πήραν μέρος 200 Λεπρεάτες το όνομα των οποίων χαράχθηκε τιμής ένεκεν στη βάση του αγάλματος του Διός στην Ολυμπία και στο Δελφικό τρίποδα (Ηρόδοτος 9,28, Παυσανίας V 23,2).
   Το 196 π.Χ. το Λέπρεο μαζί με τις άλλες τριφυλιακές πόλεις εντάσσεται στην Αχαϊκή Συμπολιτεία, ενώ το 146 π.Χ. οι Ρωμαίοι το προσαρτούν και πάλι στην Ηλεία, που αποτελεί πλέον τμήμα της Ρωμαϊκής επαρχίας της Αχαϊας. Έκτοτε αρχίζει η παρακμή του Λεπρέου, που πιθανόν καταστράφηκε από βαρβαρικές επιδρομές κατά τον μεσαίωνα, με αποτέλεσμα να εγκαταλειφθεί από τους κατοίκους του.
  Σύμφωνα με τα μέχρι σήμερα γνωστά ανασκαφικά δεδομένα, φαίνεται ότι ο χώρος του Λεπρέου κατοικείτο ήδη στους νεολιθικούς χρόνους. Η αρχαιολογική έρευνα που έγινε από τον αρχαιολόγο κ. Κωνσταντίνο Ζάχο το 1981-82 στο λόφο του Αγίου Δημητρίου, στα ανατολικά του χωριού, αποκάλυψε μία σημαντική προϊστορική ακρόπολη, όπου εκτός από τα λείψανα οικισμού της ΠΕ ΙΙ περιόδου (2600-2000 π.Χ.), βρέθηκαν, στα κατώτερα στρώματα του εδάφους της, ίχνη νεολιθικής κατοίκησης με πλούσια χαρακτηριστική λεπτότεχνη αλλά και χονδροειδή κεραμική.

Αρχαίο Λέπρεο

ΛΕΠΡΕΟΝ (Αρχαία πόλη) ΗΛΕΙΑ
  Ο αρχαιολογικός χώρος της ακρόπολης του αρχαίου Λέπρεου βρίσκεται κοντά στο σημερινό χωριό Λέπρεο (Στροβίτσι) της Ηλείας, στα υψώματα του όρους Μίνθη, βόρεια της αρχαίας Φυγαλείας και της κοιλάδας της Νέδας. Η θέση του αρχαίου Λέπρεου, έλεγχε τους δρόμους που συνέδεαν την Ηλεία, τη Μεσσηνία και την Αρκαδία. Λόγω της στρατηγικής της θέσης, η πόλη διεδραμάτισε ηγετικό ρόλο ανάμεσα στις άλλες Τριφυλιακές πόλεις. Η ευημερία της πόλης οφειλόταν κύρια στο μεγάλο ποτάμι Νέδα, που την εποχή εκείνη ήταν πλωτό, στην εύφορη κοιλάδα του Αιπασίου πεδίου στα δυτικά της, που αρδευόταν από άφθονες πηγές και το Θολοπόταμο. Την πόλη ίδρυσαν οι απόγονοι των Αργοναυτών, οι Μινύες, όταν διωγμένοι από τη Λήμνο ήρθαν κάποτε στην Τριφυλλία, που ζούσαν οι Κάυκωνες, και έφτιαξαν αρκετές πόλεις. Η σημαντικώτερη ήταν το Λέπρεο που ιδρύθηκε από το Λέπρεο, ανηψιό του Αυγεία. Η ιστορία της πόλης είναι συνυφασμένη από τη συνεχή αντίσταση των κατοίκων κατά της κυριαρχίας των Ηλείων, των οποίων υπήρξαν οι σκληρότεροι αντίπαλοι, όπως και από τις λυσσώδεις μάχες που έδωσαν για την ανεξαρτησία τους. Η ακρόπολη είναι χτισμένη σε ύψωμα με υπέροχη θέα προς τον Κυπαρισσιακό κόλπο. Σώζονται τα ερείπια δωρικού περίπτερου ναού των κλασικών χρόνων, κτισμένου από κογχυλιάτη λίθο, ο οποίος αποδίδεται στη θεά Δήμητρα. Επίσης τα θεμέλια βωμού στην είσοδό του ναού, που αποκάλυψε ο αρχαιολόγος Ν. Γιαλούρης το 1970. Λίγο ψηλότερα διακρίνεται μέρος από την ελληνική και μακεδονική οχύρωση της πόλης καθώς και μια μισοθαμένη πύλη του τείχους.

Το κείμενο παρατίθεται τον Μάρτιο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφία, του ARCADIA website, του Πανεπιστημίου Πατρών

Ιστοσελίδα του Arcadia website
• http://arcadia.ceid.upatras.gr/arkadia/archsites/x... (1 φωτ.)

Μονή Βλαχερνών

ΜΟΝΗ ΒΛΑΧΕΡΝΩΝ (Μοναστήρι) ΗΛΕΙΑ
  Γυναικείο μοναστήρι του νομού Ηλείας το οποίο εξαρτάται από τη Μητρόπολη Ηλείας. Ο χρόνος ίδρυσης του μοναστηριού είναι άγνωστος πάντως συμπεραίνεται ότι δεν είναι παλιότερο του 9ου αιώνα. Κατά τη διάρκεια της φραγκοκρατίας είχε περιέλθει στους Λατίνους μοναχούς και μόλις κατά το 17ο αιώνα, ίσως μετά το 1628, το ξαναπήραν ορθόδοξοι. Έπαθε μεγάλες καταστροφές από τους επιδρομείς (Τούρκους, Αλβανούς) και τέλος κατά τη διάρκεια της Ελληνικής επανάστασης πυρπολήθηκε από τον Ιμπραήμ, όπου έκαψε τα αρχαία έγγραφα της μονής που λέγανε για την ιστορία της.
   Το καθολικό του ναού είναι τρίκλιτη ξυλόστεγη βασιλική. Διαιρείται σε εξωνάρθηκα, εσωνάρθηκα ή πρόναο και στον κυρίως ναό. Το ανατολικό τμήμα της εκκλησίας ήταν χτισμένο προγενέστερα (τέλη 12ου αιώνα αρχές 13ου αιώνα). Αργότερα οι Φράγκοι τροποποίησαν το αρχικό σχέδιο και έκαναν προσθήκες.Εξωτερικά είχε πλούσιο κεραμοπλαστικό διάκοσμο και εσωτερικά τοιχογραφίες των μέσων του 18ου αιώνα. Μέσα στη μονή υπάρχει ένας τάφος ο οποίος δεν ξέρουν σε ποιόν ανήκει. Κάποιοι λένε ότι είναι του ιδρυτή της Μονής και κάποιοι άλλοι λένε ότι ανήκει στους Βιλλαρδουϊνους. Μέχρι σήμερα δεν έχουν ανακαλύψει σε ποιον ανήκει. Ακόμα μέσα στην Μονή υπάρχουν λείψανα Αγίων όπως του Αγίου Γεωργίου, του Αγίου Παντελεήμονος, της Αγίας Βαρβάρας, του Αγίου Χαραλάμπου και του Αγίου Διονυσίου.
   Η Ιστορική Ιερά Μονή των Βλαχερνών έχει ανακαινισθεί και ανανεωθεί. Λειτουργεί ως οίκος ευγηρίας. Περιθάλπει περί του 70 γέροντες και γερόντισσες και έτσι προσφέρει κοινωνική προσφορά στους κατοίκους του Νομού Ηλείας αλλά και των άλλων Νομών. Διατηρεί βιβλιοθήκη όπου φυλάγονται πατριαρχικά κειμήλια και άλλα έγγραφα καθώς έντυπα και βιβλία. Μεταξύ των κειμηλίων φυλάγονται Ευαγγέλια, ασημένια εκκλησιαστικά σκεύη, σταυροί, άμφια, λειψανοθήκες κ.α.
   Η Μονή βρίσκεται Νοτιοανατολικά του λιμανιού της Κυλλήνης και σε απόσταση δυόμισι χιλιομέτρων από αυτό. Είχε απόκρυφη θέση για μοναχική απομόνωση, αλλά και για λόγους ασφάλειας από τους διάφορους επιδρομείς.

Μονή Σκαφιδιάς

ΜΟΝΗ ΣΚΑΦΙΔΙΑΣ (Μοναστήρι) ΗΛΕΙΑ
Τηλέφωνο: +30 26210 94273
MEPOΣ ΠPΩTO
XΩPOΓPAΦIA, ONOMAΣIA, IΔPYΣH, ΠEPIHΓHTEΣ
  H γυναικεία κοινοβιακή ενοριακή Mονή Σκαφιδιάς βρίσκεται κοντά στο ομώνυμο χωριό της Hλείας σε ειδυλλιακή θέση όχι μακριά από τήν παραλία. Kοντά της βρίσκεται το Ποντικόκαστρο, η αρχαία Φειά και πιο μακριά το μεσαιωνικό Kατάκολο. Oνομάζεται Σκαφιδιά ή Σκαφιδιώτισσα και γιορτάζει τον Δεκαπενταύγουστο, αλλά ήταν τρισυπόστατη: συνεόρταζε του Aγ. Xαραλάμπους και των Tαξιαρχών.
  H παράδοση θέλει να αποδίδει την ονομασία αυτή είτε στην αρχαία Φειά (στη Φειά) είτε στο σχήμα του χώρου που μοιάζει με σκαφίδι είτε στους κατασκευαστές ξυλίνων σκαφιδιών απο παλαιό, πυκνό δάσος της Mονής, ενώ κάποια άλλη αναφέρεται στην ίδρυση της Mονής: σε παλιούς δίσεκτους χρόνους η «Kυρία η Σκαφιδιώτισσα», όπως ονομάσθηκε ίσως η βασική πρώτη εικόνα της Mονής, που χάθηκε μάλλον, βρέθηκε να πλέει επάνω στα κύματα κοντά στην παραλία (αρχαίο ακρωτήριο Iχθύς) τοποθετημένη μέσα σε σκαρφίδι.
  Kάποιος ευλαβής την περισυνέλεξε και έκτισε μικρό ναΐσκο, ο οποίος αργότερα μεγάλωσε σε τρίκλιτο και κατόπιν πήρε τη σημερινή μορφή του, δηλ. το καθολικό της σημερινής Mονής.
  Mερικοί μάλιστα θέλουν να πιστεύουν πως ο ναός κτίσθηκε στα ερείπια ειδωλολατρικού ναού της Aθηνάς, αλλά στηρίζονται σε εικασίες.
  Πάντως το Kαθολικό της Mονής κτίσθηκε ασφαλώς στον Z' και μάλιστα προχωρημένο αιώνα.
  Πολλοί περιηγητές μας δίνουν αξιόλογες πληροφορίες γιά τη Mονή, όπως λ.χ. ο Buchon, ο Pouqueville και ο Chandler κάνουν λόγο γιά τη ζωή και την περιουσία των μοναχών, τον πύργο και τα χειρόγραφα της Mονής.
  Σήμερα η Mονή έχει αρκετή τουριστική κίνηση, 7 μοναχές με ηγουμένη την Mακαρία (Aναστασοπούλου) και λάμπει απο καθαριότητα, ομορφιά και δημιουργικότητα. Διαθέτει δε Mουσείο με διάφορα κειμήλια: ι. σκεύη, εικόνες, χειρόγραφα, έγγραφα, παλαιά έντυπα, όπλα του Aγώνα κλπ.

MEPOΣ ΔEYTEPO
I. ΓENIKH ΠEPIΓPAΦH TOY MONAΣTHPIAKOY ΣYΓKPOTHMATOΣ
  Tο μοναστηριακό συγκρότημα έχει το συνηθισμένο τετράπλευρο σχήμα, αλλά σήμερα τόσο οι πλευρές του, όσο και όλα σχεδόν τα κτήρια έχουν υποστεί διαδοχικές παραμορφώσεις: δεν υπάρχουν πια τα κτίσματα της B. και BA πλευράς, (η B πλευρά όμως κτίζεται τώρα) οι πύργοι του είναι επισκευασμένοι, το καθολικό μετετράπη σε μονόχωρη βασιλική (1887) κλπ.
  Πυλώνας: η προσπέλαση στη Mονή γίνεται από πυλώνα με κυλινδρικό θόλο εσωτερικά και φράσσεται με σιδερεπένδυτη δίφυλλη πόρτα (διαβατικό). Eξωτερικά πλαισιώνεται από λίθινους πεσσούς και κιονόκρανα με βαθμιδωτό επιστύλιο. Mπροστά από την είσοδο, σε πλάτωμα, υπήρχε προ δύο αιώνων πλάτανος πελώριος. Πάνω από τον πυλώνα υψώνεται τετράπλευρος πύργος. Λοξώς δεξιά απέναντι από τον πυλώνα κοντά στο φρούριο της Mονής υπάρχει τοξωτό παραπόρτι.
  Περίβολος: Oι καλλίτερα διατηρούμενες πλευρές της Mονής είναι η N. και η Δ. H πρώτη διώροφη ανατολικά και στηρίζεται σε πώρινα τόξα με 7 σπονδυλωτούς πώρινους κίονες και πεσσούς. Σε τριγωνόμορφο χώρο κοντά στον πέμπτο κίονα υπάρχει μισοκατεστραμμένη επιγραφή. Στη NA πλευρά της Mονής υπάρχει το παρεκκλήσι του Aγ. Xαραλάμπους. Στη N. επίσης πλευρά υπάρχουν θολωτά ισόγεια κελλιά, το Mουσείο και η βρύση. H πιό ενδιαφέρουσα όμως πλευρά είναι η δυτική με το ισχυρό φρούριο, το παραπόρτι, ισόγεια κελλιά και την αγιογραφημένη τράπεζα (1972).
  Φρούριο: Bρίσκεται στο κέντρο της Δ. πλευράς της Mονής. Aποτελείται από τετράπλευρο διώροφο κτήριο, στου οποίου τις 4 γωνίες υψώνεται από ένας προμαχώνας. Aυτός είναι κυλινδρικός αλλά στηρίζεται σε βάση σχήματος κόλουρης πυραμίδας. Στο NA προμαχώνα υπήρχε παλιότερα πυργίσκος. Aρχικά το κτήριο είχε ελάχιστα ανοίγματα, εσωτερική σκάλα και κρεμαστή γέφυρα. Eδώ κατέφευγαν οι μοναχοί σε δύσκολες στιγμές και υπερασπίζονταν τη Mονή τους. Στήν A. πλευρά υπήρχε παλιότερα μαρμάρινος σταυρός και αργότερα ανοίχθηκε εδώ ταράτσα κλπ. Eπίσης παλιότερα ήταν εδώ το ηγουμενείο και το θησαυροφυλάκιο της Mονής. Tο φρούριο έχει δυτική αρχιτεκτονική και είναι μοναδικό στο είδος του ως προς την παρουσία του σε περίβολο μονής ελληνικού χώρου.
  Kαθολικό: Σήμερα είναι μονόχωρη βασιλική με τρίπλευρη κόγχη, νάρθηκα και προστώο. 'Eχει διαστάσεις 21,50X9,30X6 μ. περίπου. H A. πλευρά του σώζει τμήματα προχωρημένου IB' αιώνα (μαρμάρινη ποδιά στην τρίπλευρη κόγχη με επιπεδόγλυφη διακόσμηση, πλινθοπερίβλητο σύστημα, δίλοβο παράθυρο με διαχωριστικό κιονίσκο και δεύτερο σε ψηλότερο παράθυρο). H B. πλευρά έχει δύο παράθυρα και πόρτα καθώς και τμήμα οκταγωνικού μαρμάρινου βυζαντινού κιονίσκου και τμήμα της παλιάς πλινθοπερίβλητης τοιχοδομίας. H N. πλευρά έχει δύο μεγάλα και ένα μικρό παράθυρο, το οποίο έχει μαρμάρινη λοξότμητη ποδιά με επιπεδόγλυφη διακόσμηση. Σώζει επίσης μέρος της παλιάς τοιχοδομίας και κεραμοπλαστικό κόσμημα. H είσοδος στο νάρθηκα γίνεται αρχικά από τοξωτή θύρα του προστώου, που έχει σε κόγχη πάνω από το ανώφλι της τοιχογραφίας της Bρεφοκρατούσας.
  Aπό τό νάρθηκα πάλι μπαίνουμε στον K. Nαό από τρεις τοξωτές θύρες. H εσωτερική κατάσταση τού Nαού έχει ως εξής:
  I. Bήμα: H Aγ. Tράπεζα στηρίζεται σε πώρινο ραβδωτό κίονα. Oι τοιχογραφίες του Nαού σώζονται μόνο στην εσωτερική κόγχη του I. Bήματος και στο νάρθηκα. Στο τεταρτοσφαίριο της κόγχης εικονίζεται η «Πλατυτέρα τών Oυρανών», ενώ στις δύο επόμενες ζώνες, 5 προφήτες και 4 αρχιερείς. Eκτός από κάποιες φορητές εικόνες του τέλους του IΘ' αιώνα, δεν παρουσιάζει άλλο ενδιαφέρον.
  K. Nαός: Tο τέμπλο τού Nαού είναι νεώτερο, λιθόκτιστο. Oι δεσποτικές εικόνες του είναι του 1783 και αρκετά ενδιαφέρουσες, ενώ το Δωδεκάορτο είναι του 1891. Στα δύο προσκυνητάρια υπάρχουν: η εικόνα του Aγ. Xαραλάμπους (1972) και παλαιότερη εικόνα της «Kυρίας Σκαφιδιώτισσας» που αντικατέστησε την αρχική εικόνα της Mονής. Tαβάνι, στασίδια, πλακόστρωση είναι όλα νεώτατα.
  Nάρθηκας: Eίναι καμαροσκεπής και κατάγραφος απο τοιχογραφίες των αρχών IH' αι. (1710), αρκετά ενδιαφέρουσες γιά το λαϊκότροπο θέμα τους. Στην κορυφή του θόλου εικονίζεται ο Παντοκράτορας και σκηνές απο τον 148 και 149 Ψαλμό του Δαβίδ. Στο κέντρο περίπου της A. πλευράς του νάρθηκα παριστάνεται: Γοργόνα, κύματα σχηματοποιημένα, ιστιοφόρο, ψάρια. Πολλές τοιχογραφίες έχουν βγαλμένα τα μάτια των Aγίων -- λέγεται ότι είναι καρποί των τουρκικών ορδών του 1826 ή προγενεστέρων βανδαλισμών.
  Προστώο: Tο νεώτερο αυτό τμήμα του Nαού σπάζει τη μονοτονία του. Mαζί με το νάρθηκα έχουν χαμηλότερη στέγη συγκριτικά με τον υπόλοιπο ναό. H στέγη του στηρίζεται σε ελεύθερους ή συμφυείς με πεσσούς κίονες πώρινους και σπονδυλωτούς. Λίγο πιό πέρα BΔ τού Nαού υπήρχε παλιότερα θολωτή κρύπτη αδιέξοδη, που ήταν, κατά παράδοση, ψυγείο ή καταφύγιο των πατέρων της Mονής.
  O ναός έχει υποστεί βαθειές παραμορφώσεις. Φαίνεται ότι ήταν αρχικά σταυροειδής με τρούλλο με άγνωστο αριθμό κιόνων (δικιόνιος ή τετρακίονος). Tέτοιοι κίονες σπασμένοι βρίσκονται στην αυλή της Mονής και έξω κοντά στο παραπόρτι της. Tο 1866 φοβερός σεισμός γκρεμίζει σχεδόν όλο το ναό, εκτός από το νάρθηκα, το προστώο και το κάτω μέρος του Nαού. Kαταστρέφεται φυσικά το τέμπλο, οι κίονες, οι τοιχογραφίες του I. Bήματος και K. Nαού. Nωρίς, στα 1887, ο ρέκτης ηγούμενος της Mονής Aνδρόνικος K. Xρύσης απο τη Σιλίβαινα των Kαλαβρύτων επανοικοδομεί τη Mονή με προσφορές των χριστιανών, αλλά τελικά η μορφή του Kαθολικού παραμορφώνεται ανεπανόρθωτα. Eντοιχισμένη ενεπίγραφη μαρμάρινη πλάκα στο Δ. μέρος τού Nαού μας πληροφορεί γιά την ανακαίνιση του 1887.

Απόσπασμα: KΩNΣTANTINOY Θ. KYPIAKOΠOYΛOY (MONH ΣKAΦIΔIAΣ)

Δημοτικό Διαμέρισμα Περιστερίου

ΠΕΡΙΣΤΕΡΙ (Χωριό) ΑΜΑΛΙΑΔΑ
Τηλέφωνο: +30 26220 95251
  Το χωριό εμφανίζεται με στοιχεία αρχικής αναγνώρισης ως κοινότητα Μπεσερέ, με Β.Δ. 18-8-1912 ΦΕΚ Α 256/1912. Προήλθε δε από τον τέως Δήμο Πηνείων. Σε πρώτη φάση η κοινότητα αποτελούνταν από τους συνοικισμούς Μπεσερέ, Αστερέικα, Αποστολιά, Καλαμποκά, Καμίνια, Παλαιοφάναρο, Παλιοάνθη. Σήμερα ανήκουν οι συνοικισμοί Αστερέικα και Παλαιοάνθη. Για την ονομασία αυτή υπάρχουν δυο εκδοχές.
  1η Από τον τούρκο διοικητή «Αγάς Μπεσίρης»
  2η Παλαιότερα, στα μέσα του 19ου αιώνα το χωριό είχε μόνο πέντε σπίτια «μπες-σαράι»
  Η κοινότητα με τους συνοικισμούς της μετονομάζεται σε κοινότητα Περιστερίου, με Β.Δ. 20-9-1955 ΦΕΚ Α 287/1955. Λέγεται ότι Περιστέρι ονομάστηκε διότι τα σπίτια έτσι όπως είναι κτισμένα στην πλαγιά φαίνονται σαν να έχουν ανοιχτά τα φτερά τους.
  Οι κάτοικοι του χωριού κατάγονται από τα χωριά: Κακοτάρι, Γούμερο, Μουστενίτσα Ηλείας και από Ντεσινό και Καλιφώνιο Καλαβρύτων.
  Πότε κατοικήθηκε το χωριό ακριβώς είναι άγνωστο.
  Απέχει από την Αμαλιάδα γύρω στα 15 χλμ. στα Α. της, δίπλα της είναι οι συνοικισμοί του Παλιολάνθι και τα Αστερέικα. Με την απογραφή του 1971 είχε 473 κατοίκους, σήμερα έχει 406 κατ. (1991).
  Το έδαφος του χωριού είναι ημιπεδινό-λοφώδες, κατάφυτο από πεύκα αλλά φτωχό από νερά. Κατά τη διάρκεια του χειμώνα σχηματίζονται πολλοί χείμαρροι. Σε υψόμετρο 400 μ. περίπου. οι κάτοικοι του χωριού ασχολούνται με τη γεωργία (σταφίδες, ελιές, δημητριακά) παλαιότερα με την ρητινοσυλλογή. Η κτηνοτροφία των οικόσιτων ζώων έγινε πολύ περιορισμένη.
  Το Δημοτικό Σχολείο, από πληροφορίες, λειτούργησε από το 1883. Το εκκλησιαστικό συμβούλιο έκτισε μια αίθουσα στο οικόπεδο της εκκλησίας το 1905 και εκεί παρέμεινε μέχρι το 1964. Σήμερα λειτουργεί ως 2/θ. Στο ίδιο κτίριο λειτουργεί και το Νηπιαγωγείο που ιδρύθηκε το 1972.

ΠΥΡΓΟΣ (Πόλη) ΗΛΕΙΑ
  Ο Πύργος, πρωτεύουσα του νομού Ηλείας, είναι κτισμένος σε λόφο και πήρε το όνομά του από τον πύργο που έκτισε ο έπαρχος Τσερνοτάς το 1520.
  Από την παλιά πόλη σώζονται η Δημοτική Αγορά και το Δημοτικό Θέατρο, που είναι δύο όμορφα νεοκλασικά κτίρια του αρχιτέκτονα Τσίλλερ.
Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται το Φεβρουάριο 2004 από τουριστικό φυλλάδιο της Περιφέρειας Δυτικής

Δημοτικό Διαμέρισμα Ροβιάτας

ΡΟΒΙΑΤΑ (Χωριό) ΑΜΑΛΙΑΔΑ
Τηλέφωνο: +30 26220 61293
  Η κοινότητα Ροβιάτας παρουσιάζεται με αρχικά στοιχεία αναγνώρισης το Β.Δ.18-8-1912 ΦΕΚ Α 256/1912. Προήλθε από τον πρώην Δήμο Ήλιδος. Το χωριό Ροβιάτα βρίσκεται επί της Εθνικής Οδού Πύργου-Πατρών, 7 χλμ. Β.Δ. της Αμαλιάδας. 5 χλμ. από την ακτή «Κασιδιάρη» σε πεδινή έκταση με υψόμετρο περί τα 15 μ. Υπήρξε από την εποχή της Τουρκοκρατίας. Το μαρτυρούν τα «τούρκικα πηγάδια» του Λιακούση-Αργυρόπουλου.
  Στην αρχή ήταν 4 συνοικισμοί (Αγιος Δημήτριος, Αγιος Γεώργιος, Αγιος Αθανάσιος και Ανάληψης) που ενώθηκαν με την επωνυμία Ροβιάτες.
  Κατά την παράδοση, κάποιος μεγιστάνας του πλούτου πέρασε από την περιοχή με την ωραιότατη κόρη του Ρόμβη. Η Ρόμβη έμεινε κατάπληκτη από την ομορφιά του τοπίου, έμεινε πολύ καιρό για να το απολαύσει και έτσι ονομάστηκε ο τόπος Ρομβιάτες και αργότερα Ροβιάτες.
  Παλαιότερα καλλιεργούνταν η σταφίδα, τα σιτηρά, και ήταν ανεπτυγμένη η κτηνοτροφία.
  Σήμερα οι καλλιέργειες αυτές λόγου του αρδευτικού συστήματος (φράγματος) και των μηχανοκίνητων μέσων παραγωγής αντικαταστάθηκαν με άλλες καλλιέργειες, δημητριακών, εσπεριδοειδών, καρπούζι, κηπευτικών και κυρίως η βιομηχανική ντομάτα κλπ. Ο πληθυσμός του χωριού ανέρχεται σε 317 κατ. (με τους οικισμούς σε 340 κατ.).
  Πέρασε ο καιρός της ύδρευσης από τα κοινά πηγάδια, ακόμη και τα αρτεσιανά. Η περιοχή μπαίνει στο δίκτυο ύδρευσης του Κακοταρίου.
  Το Δημοτικό Σχολείο λειτουργεί ως 1/θ από το 1906 ως το 1963 και από τότε ως σήμερα είναι οργανικά 2/θ. Τώρα λειτουργεί ως 1/θ.
  Η ιστορία του σχολείου είναι παρόμοια με την ιστορία των άλλων σχολείων. Δηλαδή για τη λειτουργία του χρησιμοποιούνται ιδιωτικές κατοικίες, νάρθηκες ναών ή κτίσματα που ανήκουν στην εκκλησία. Με προσπάθειες και αγώνες κατορθώνεται να αποκτηθεί οικόπεδο για να αρχίσει το χτίσιμο και προσωπική εργασία και συμβολή της κοινότητας και του κράτους για την απόκτηση του περιπόθητου σχολείου. Έτσι τελειώνει το σχολείο στα 1965.
  Σήμερα λειτουργεί ως 1/θ. Επίσης λειτουργεί και νηπιαγωγείο με 6 νήπια. Έτος ίδρυσης νηπιαγωγείο 1988.

Δημοτικό Διαμέρισμα Σαβαλίων

ΣΑΒΑΛΙΑ (Χωριό) ΑΜΑΛΙΑΔΑ
Τηλέφωνο: +30 26220 61210
  Η κοινότητα εμφανίζεται με στοιχεία Αναγνώρισης ως Κοινότητα Σαβαλίων με Β.Δ. 18-8-1912 και ΦΕΚ Α 256/1912. Προήλθε από τον τέως Δήμο Ήλιδος. Το χωριό Σαβάλια, οφείλει το όνομά του κατά πληροφορίες, στον Ελβετό συνταγματάρχη «Σεβαλιέ» που ίδρυσε εκεί ιπποφορβείο. Ισως κατοικείται από την Ελληνιστική εποχή. Αυτό συμπεραίνεται από διάφορα κτίσματα που βρίσκονται σκεπασμένα από το χώμα. κοντά στη θάλασσα. Εξαιτίας των πειρατών οι κάτοικοι εγκατέλειψαν την περιοχή και κατοίκησαν την περιοχή «Χουρμά», κοντά στην μονή του Αγίου Αθανασίου, που προστατεύονταν από δάσος. Το Χωριό αποτελούνταν από εννέα συνοικισμούς. Αργότερα μεταφέρθηκε το χωριό στη σημερινή του θέση, στον κάμπο της Ηλείας σε υψόμετρο 17μ. περίπου. Περιλαμβάνει έκταση 13.050 στρέμ. που αρδεύονται. Οι κάτοικοι ασχολούνται με την γεωργία (σταφίδα και σιτάρι παλαιότερα, δημητριακά, κηπευτικά, προπάντων ντομάτες και καρπούζια) και λιγότερο με την κτηνοτροφία (πρόβατα, βοοειδή). Στην περιοχή βρίσκεται και το εργοστάσιο κονσερβοποιϊας Α.Ε. «ΚΥΚΝΟΣ». Το χωριό απέχει 5 χλμ. από την Αμαλιάδα. Το 1971 είχε πληθυσμό 1333 κατ. κι έχει πληθυσμό 1119 κατ. με την απογραφή του 1991.
  Τα Σαβάλια εκσυγχρονίζονται με την πάροδο του χρόνου. Οι πλινθόκτιστες κατοικίες του 1970, οι θερμαινόμενες με ξύλα, αντικαταστάθηκαν με σύγχρονες ,με τούβλο και τσιμέντο, μονώροφες ή διώροφες και θερμαίνονται με καλοριφέρ. Υδρεύονται από το υδραγωγείο που κατασκευάστηκε το 1969. Πλήθος καταστημάτων που εξυπηρετούν τους κατοίκους και πολιτιστική ζωή χάρη του πολιτιστικού Συλλόγου του. Τρεις εκκλησίες, του Αγίου Νικολάου 1879, Αγίων Θεοδώρων 1970, και του Αγίου Ιωάννου, του νεκροταφείου του χωριού, που ικανοποιούν το θρησκευτικό συναίσθημα των κατοίκων. Καθιερωμένο πανηγύρι στο χωριό του Ιωάννου του Θεολόγου, που αντί στις 8 Μάη, εποχή που δεν υπήρχαν χρήματα και κρασί μεταφέρθηκε στις 26 Σεπτέμβρη μετά την πώληση της σταφίδας.
  Το Δημοτικό Σχολείο λειτούργησε από το έτος 1870, με πρώτο δάσκαλο το Αριστείδη Οικονομόπουλο ή Σκουπιώτη. Το 1897 χωρίστηκε σε Αρρένων και Θηλέων. Το 1929 αποκτά το πρώτο κτίριο, σε οικόπεδο της εκκλησίας, δωρεά του Αρματάκη. Στο σχολείο αυτό ενώνονται τα σχολεία Αρρένων και Θηλέων. Νέες αίθουσες αποκτά κατά το 1955, με δωρεά Τομάρα Ιωάννη, «Ομογενούς εξ Αμερικής». Από το 1964 λειτουργεί ως 5/θ. Σήμερα αριθμεί μόνο 64 μαθητές.
  Επίσης από 1976 λειτουργεί Νηπιαγωγείο. Ο αριθμός νηπίων για το Σχ. Έτος 1999-2000 είναι 16.
  Στα Σαβάλια υπάρχει και Γυμνάσιο που ιδρύθηκε το 1979 και με αριθ. μαθητών 63.

Δημοτικό Διαμέρισμα Σωστίου

ΣΩΣΤΙ (Χωριό) ΑΜΑΛΙΑΔΑ
Τηλέφωνο: +30 26220 41356
  Η κοινότητα Σωστίου εμφανίζεται με στοιχεία πρώτης αναγνώρισης το Β.Δ. 8-6-1919 ΦΕΚ Α. 130/1919. Προήλθε από την κοινότητα Μπουχιώτη (Αυγείου) του τέως Δήμου Ήλιδας. Προσαρτήθηκαν τα Λαβδαίικα, που αποσπάστηκαν από τον Δήμο Αμαλιάδας με Δ. 25-11-1927 ΦΕΚ Α. 311/1927. Το χωριό Σώστη Β.Α.της Αμαλιάδας, σε απόσταση περίπου 3 χλμ. επί της Επαρχιακής Οδού Αμαλιάδας - Κέντρου, είναι κτισμένο σε πεδιάδα με υψόμετρο 70 μ. Οι κάτοικοι ασχολούνται με την γεωργία (ελιές, σταφίδα, δημητριακά, κηπευτικά κ.α.) και την κτηνοτροφία (πρόβατα).
  Ο πληθυσμός (με την απογραφή του 1971 αριθμούσε 413 κατ. και το 1991 αριθμούσε 350 κατ.) μειώνεται συνεχώς, λόγω και της αστυφιλίας, μολονότι η ζωή στο χωριό έχει αλλάξει κατά πολύ. Τις πλινθόκτιστες κατοικίες έχουν αντικαταστήσει σύγχρονες και εξοχικές κατοικίες αυτών που ζουν σε αστικά κέντρα. Ασφαλτόδρομοι παντού, διευκολύνουν την επικοινωνία με την γύρω περιοχή.
  Το όνομα Σώστι, προήλθε από την σωτηρία που προσέφεραν οι εκεί υπάρχουσες αποθήκες σίτου και σταφίδας στα στρατεύματα του Κολοκοτρώνη και στους αγωνιζόμενους Έλληνες κατά την εποχή της Επανάστασης.
  Φαίνεται, επομένως ότι το χωριό υπήρχε από την Τουρκοκρατία. Προς αυτή την κατεύθυνση οδηγούμαστε και από το παρεκκλήσι του Αγίου Γεωργίου το οποίο διέθετε υπόγειο τμήμα και πιθανολογείται ότι λειτουργούσε σαν κρυφό σχολειό. Κατά την ανακαίνισή του βρέθηκε επιγραφή με χρονολογία 1471. Κατά το 1871 κτίσθηκε στην ίδια θέση, ο ναός της Κοίμησης της θεοτόκου, που πανηγυρίζει στις 15 Αυγούστου
  Στη θέση "Ζέζα", έλαβε χώρα αξιόλογος μάχη μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων κατά την Επανάσταση του 1821 με τους Σισίνη και Πανά.
  Με την απελευθέρωση 1823, ο Δανιήλ Πανάς άφησε με την διαθήκη του αξιόλογη ακίνητη περιουσία στο χωριό. Με δαπάνη των απογόνων του ανακαινίστηκε και εξωραΐστηκε ο Ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου.
  Το 1902 λειτούργησε το Δημοτικό Σχολείο. Διδακτήριο απόκτησε το 1968, αποτελούμενο από δυο λυόμενες αίθουσες σε οικόπεδο 6 στεμμάτων, δωρεά της εκκλησίας. Σήμερα (σχολ. Έτος 1999-2000) λειτουργεί 1/θ Σχολείο με 8 μαθητές και Νηπιαγωγείο παράρτημα Ρουπακίου με 4 νήπια.

ΦΙΓΑΛΕΙΑ (Αρχαία πόλη) ΗΛΕΙΑ
  Η Αρχαία Φιγάλεια υπήρξε μια ακμαία και σημαντική πόλη της αρχαίας Αρκαδίας. Βρίσκεται κοντά στα σημερινά χωριά της Ηλείας Φιγαλεία και Περιβόλια, στην όμορφη κοιλάδα του ποταμού Νέδα. Η Νέδα (ο μοναδικός θυληκός ποταμός) πήρε το όνομά της από την νύμφη Νέδα, θεότητα των νερών. Η πόλη ήταν κτισμένη σε ύψωμα, με πολλά τείχη γύρω από γκρεμούς και ισχυρό οχειρωτικό περίβολο και εκοσμείτο από ωραία αγάλματα. Στην πόλη υπήρχε το ιερό της Αρτέμιδος "σώτειρας" με λίθινο άγαλμα της θεάς και γυμναστήριο με ωραιότατα αγάλματα του Ερμή και του ολυμπιονίκη του παγκρατίου Αρραχίωνα. Οι Φιγαλείς είχαν δύο ιερά βουνά. Το Κωτίλιον όρος, όπου έκτισαν τον ναό του Επικούρειου Απόλλωνα και το Ελάιον όρος (νότια από το χωριό Στόμιο της Ηλείας), στη νότια πλευρά του οποίου υπήρχε μια σπηλιά, πάνω από το βαθύ φαράγγι, όπου λατρευόταν η Μέλαινα Δήμητρα.
   Οι Φιγαλείς έρεπαν στο γλέντι και στην καλοζωία και ήταν λάτρεις του κρασιού και των ταξιδιών. Είχαν μάλιστα φτιάξει ναό αφιερωμένο στο Διόνυσο τον ακρατοφόρο, το άγαλμα του οποίου έλαμπε κόκκινο μέσα στα αμπέλια, βαμμένο με κινναβάρι (θειούχο υδράργυρο). Στα ρωμαϊκά χρόνια οι Φιγαλείς έκοψαν νομίσματα που εμφάνιζαν τη Νέδα με τη μορφή θεού που κρατάει στα χέρια του υδρία απ' όπου χύνεται νερό.
   Η πόλη ιδρύθηκε από τον Φίγαλο, γιό του Λυκάωνα, ιδρυτή της Λυκόσουρας. Το 659 π.Χ. η πόλη κυριεύτηκε από τους Σπαρτιάτες, με τους οποίους είχε μακροχόνια διαμάχη. Oι Φιγαλείς χάνοντας την ελευθερία τους εγκατέλειψαν την πατρίδα τους. Μετά από λίγα χρόνια ζήτησαν χρησμό από την Πυθία για το αν θα ανακτήσουν την πατρίδα και την ελευθερία τους πολεμώντας τους Σπαρτιάτες. Εκείνη τους απάντησε ότι δεν βλέπει κάτι τέτοιο, εκτός εάν προσφερθούν εκατό Ορεσθάσιοι εθελοντές να πολεμήσουν, οι οποίοι όμως θα πεθάνουν όλοι. Οι Ορεσθάσιοι, το θεώρησαν αυτονόητο να προσφερθούν και να πεθάνουν όλοι, όπως προέβλεπε ο χρησμός, για να δώσουν την ελευθερία στους Φιγαλείς. Και έτσι έγινε και αργότερα οι Φιγαλείς ανακατέλαβαν την πόλη τους. (Παυσ. Αρκαδικά 39, 2-4). Οι Φιγαλείς για να θυμούνται την υπέρτατη προσφορά των εκατό Ορεσθασίων ανήγειραν στήλη που έγραφε: «Πολυάνδριον Ορεσθασίων μη θαύμαζε, ξείνε. Αρκάδες εσμέν. Αυτόκλητοι γαρ θάνατον ελόντες, Φιγαλεύσιν ελευθερίην έδομεν», δηλαδή: «Το πολυάνδριο των Ορεσθασίων μη θαυμάζεις ξένε. Αρκάδες είμαστε. Αφού μόνοι μας το θάνατο διαλέξαμε, στους Φιγαλείς δωρίσαμε τη λευτεριά» Τα σχόλια και η μεταφορά στη σημερινή πραγματικότητα επαφίενται στον αναγνώστη. . .
   Σήμερα στο χώρο της αρχαίας Φιγαλείας σώζονται ερείπια του αρχαίου ναού της Αρτέμιδος με έναν εντυπωσιακό βωμό. Στη γύρω περιοχή διακρίνονται εύκολα τα τείχη του οχυρωματικού περιβόλου πάνω από τις απότομες πλαγιές και τους λόφους που κάποτε ήταν γεμάτα με τα αμπέλια των Φιγαλείων. Στον αρχαιολογικό χώρο οι ανασκαφές βρίσκονται σε εξέλιξη.

Το κείμενο παρατίθεται τον Μάρτιο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφία, του ARCADIA website, του Πανεπιστημίου Πατρών

Ιστοσελίδα του Arcadia website
• http://arcadia.ceid.upatras.gr/arkadia/archsites/x... (1 φωτ.)

Δημοτικό Διαμέρισμα Χαβαρίου

ΧΑΒΑΡΙ (Χωριό) ΑΜΑΛΙΑΔΑ
Τηλέφωνο: +30 26220 91203
  Η κοινότητα Χαβαρίου εμφανίζεται με στοιχεία πρώτης αναγνώρισης το Β.Δ. 18-8-1912 ΦΕΚ Α 256/1912 Στην κοινότητα Χαβαρίου ανήκει ο συνοικισμός Κουκλάκι, που αποσπάστηκε από την κοινότητα Κρυονερίου. Με Βδ. 20-1-1916 ΦΕΚ. Α. 28/1916. Το χωριό Χάβαρι, επί της επαρχιακής οδού Αμαλιάδας-Σιμόπουλου, σε απόσταση 8 χλμ.από την Αμαλιάδα και σε υψόμετρο 120 μ. είναι από τα κεφαλοχώρια της περιοχής. Στην δεκαετία του '70 αριθμούσε στις 600 οικογένειες. Με την απογραφή του 1971 αριθμούσε 1.704 κατ. Και του 1991 αριθμεί 1.385 κατοίκους μαζί με τους οικισμούς Αγίου Γεωργίου και Πέρα Χάβαρι. Οι κάτοικοι ασχολούνται με τη γεωργία, (ελιές, σταφίδες παλαιότερα, κηπευτικά, δημητριακά κ.ά.) και την κτηνοτροφία. Παράλληλα υπάρχουν μονάδες επεξεργασίας αγροτικών και κτηνοτροφικών προιόντων. (Τουρσοποιεία: Παρασκευόπουλου και Αργος, Ελαιοτριβεία: Γκρίλλας Βασίλης-παλαιό, Γκρίλλας Βασίλης-σύγχρονο, Παπαζαφειρόπουλος Ορφέας και Σπύρος-σύγχρονο και Παπαζαφειρόπουλος Γεώργιος-παλαιό, Τυροκομείο: Αφοι Κωστόπουλοι-σύγχρονο.) Ένας μεγάλος αριθμός εργάζεται στην Αμαλιάδα σε διάφορα επαγγέλματα. Οι κατοικίες είναι σύγχρονες. Το χωριό είναι ασφαλτοστρωμένο εδώ και πολλά χρόνια, με κεντρική πλατεία, όπου έχει στηθεί το Μνημείο των Ηρώων (1958) με δαπάνη των απανταχού Χαβαραίων. Υδρεύεται από βρύσες. Το υδραγωγείο βρίσκεται επάνω στο λόφο του "Πλατανάκου". Το κεφαλοχώρι κοσμεί το Μπεκιάρειο Πολιτιστικό Κέντρο, κληροδότημα Μπεκιάρη. Εκεί στεγάζεται και η βιβλιοθήκη του χωριού. Νότα στην πολιτιστική κίνηση δίνει και ο Σύλλογος Γυναικών.
  Ιστορικά το χωριό δημιουργείται στα μισά του 19ου αιώνα από τους Λασταίους, Αγριδαίους, Καμενιτσιώτες της Αρκαδίας που ξεκίνησαν ως τσομπάνηδες που ξεχείμαζαν τα κοπάδια τους στην περιοχή και ως εργάτες γης. Οι τσομπάνηδες εγκαθίστανται σε 4 λόφους με μεγάλους βοσκότοπους και δημιουργούνται οι τέσσερις συνοικισμοί με τις επωνυμίες Ντανασέϊκα, Ραμπαβιλέϊκα, Σιαχαμαίϊκα. Ενώθηκαν και δημιουργήθηκε το Χάβαρι, έτσι ονομαζόταν η τοποθεσία, κι η εκεί πηγή Χαβαρόρυση. Εκεί κτίσθηκε και η εκκλησιά του Αγίου Γεωργίου. Μετά τον καταστρεπτικό σεισμό του Ιουλίου του 1909 το χωριό ξανακτίζεται στην σημερινή επίπεδη τοποθεσία . Ο παλιός οικισμός παραμένει ως Παλιοχάβαρι. Στον νέο οικισμό κτίζεται η εκκλησία Αγία Τριάδα (1929). Γύρω στο χωριό υπάρχουν πολλά ξωκκλήσια: Α. Παρασκευής, Α. Θεοδώρων, Α. Νικολάου, Α. Κυριακής, Α.Μαρίνας, του Προφήτη Ελισαίου, δίπλα στον Ελισαίο (Γκουρλέσα) ποταμό.
  Το Δημοτικό Σχολείο φαίνεται ότι ξεκινά τη λειτουργία του το 1890 ως Δ.Σ. Αρρένων Ιδιωτικό. Στεγαζόταν στο Παλιό Σχολειό του Ραμπαβίλλα κοντά στην εκκλησία του Αγίου Γεωργίου.
  Το 1892 ιδρύεται το Δημόσιο Δ.Σ. Αρρένων ως 1/θ που γίνεται 2/θ το 1896. Το 1905 ιδρύεται Σχολείο Θηλέων που συστεγάζεται στο Σχολειό Ραμπαβίλλα.
  Το 1929, έτος μικτοποίησης των σχολείων, μεταφέρεται το Σχολείο στο νέο οικισμό, προάγεται σε 4/θ και έτσι λειτουργεί ως το 1962.
  Το 1935 ιδρύεται και δεύτερο Σχολείο στον συνοικισμό του Αγίου Γεωργίου, εξαιτίας της απόστασης των δυο Συνοικισμών, που στεγαζόταν στο παλιό Σχολείο.
  Τελικά τα δυο Σχολεία συγχωνεύονται και το 1967 στεγάζονται σε νέο Διδακτήριο. Η Θεμελίωση του διδακτηρίου έγινε το 1943 και η αποπεράτωσή του το 1967. Το διδακτήριο είναι αντισεισμικής κατασκευής, με μεγάλο προαύλιο. Το Σχολείο είναι 5/θ. Για το σχολικό έτος 1999-2000 αριθμεί 62 μαθητές. Στο Χάβαρι λειτουργεί Παιδικός Σταθμός και Νηπιαγωγείο με αριθμό νηπίων 8. Επίσης έχει και Γυμνάσιο με έτος ίδρυσης 1977.