Πληροφορίες τοπωνυμίου

ΑΓΙΟΣ ΛΟΥΚΑΣ (Οικισμός) ΣΙΦΝΟΣ
  Ο Αγιος Λουκάς ή Αη Λούκας, όπως λέγεται στην τοπική λαλιά, ήταν ένα από τα χωριά που αποτελούσαν άλλοτε την Κοινότητα του Αρτεμώνα και οφείλει προφανώς το όνομά του στην άλλοτε ενοριακή εκκλησία του Αγίου Λουκά. Το χωριό αρχίζει από το γεφύρι των Γουρνιών, και εκτείνεται βόρεια μέχρι την πλατεία του Αρτεμώνα, και ανατολικά μέχρι τη συνοικία της Καμαρωτής, απ' όπου μπορεί κανείς να θαυμάσει να "καμαρώσει" τις ομορφιές της κεντρικής Σίφνου μέχρι το Κάστρο. Είναι το γενέθλιο χωριό του εφοπλιστή και προέδρου του Ευγενίδειου Ιδρύματος Νικολάου Βερνίκου-Ευγενίδη και του εφοπλιστή και υπουργού Αλέξανδρου Βερνίκου.
  Εδώ ο επισκέπτης αξίζει να δει τη δισυπόστατη εκκλησία της Παναγίας τα Γουρνιά και του Αγίου Νικολάου με τις αξιοπρόσεχτες τοιχογραφίες του περίφημου λαϊκού αγιογράφου της Σίφνου Αγάπιου, που είναι γνωστός και ως "Δευτερεύων". Η ονομασία Γουρνιά οφείλεται στις μικρές γούρνες, πέτρινες κοιλότητες που υπήρχαν στο διπλανό χείμαρρο και όπου έπλεναν τα ρούχα άλλοτε οι γυναίκες του χωριού.
  Αλλες ενδιαφέρουσες εκκλησίες είναι του Αη Γιώργη του Αφέντη με περίφημες εικόνες του 1645, έργα των σπουδαίων αγιογράφων, Ζαχαρία Τζαγκαρόπουλου και Κωνσταντίνου Παλαιόκαπα. Τέλος η εκκλησία του Αγίου Κωνσταντίνου με τη σπάνια αρχιτεκτονική της και η προτομή του Νικολάου Χρυσόγελου στην ομώνυμη πλατεία.

Το κείμενο παρατίθεται τον Αύγουστο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, του Δήμου Σίφνου

• http://www.sifnos.gr/s_loukas.html (2 φωτ.)

Δημοτικό Διαμέρισμα Αρτεμώνα

ΑΡΤΕΜΩΝΑΣ (Χωριό) ΣΙΦΝΟΣ
Τηλέφωνο: +30 22840 32388
Φαξ: +30 22840 31234
  Πιθανολογείται ότι στο χώρο όπου σήμερα είναι χτισμένη η Παναγία της Κόγχης, σύμφωνα με την παράδοση, υπήρχε στα αρχαία χρόνια κέντρο λατρείας της "Εκβατηρίας" Αρτεμης, δηλαδή της θεάς που προστάτευε κατά την αποβίβαση από το πλοίο, αλλά και έδινε καλή έκβαση σε κάθε υπόθεση. Το τοπωνύμιο είναι προβληματικό, διότι στα αρχαία χρόνια τα ιερά και οι αφιερωμένοι τόποι στη λατρεία της Αρτεμης λέγονταν "Αρτεμίσια". Κατά το σχολάρχη Κάρολο Γκιών, το Αρτεμώνας (<Αρτεμών<Αρτεμις) σχηματίστηκε από το Παρθενών<Παρθένος.
  Είναι το γενέθλιο χωριό του μεγάλου διδασκάλου και εθνικού αγωνιστή Νικολάου Χρυσόγελου (1780-1857) και του ποιητή και φιλόλογου Ιωάννη Γρυπάρη (1780-1942). Από το 1914-1998 διετέλεσε έδρα της ομώνυμης Κοινότητας Αρτεμώνα. Βρίσκεται βόρεια της Απολλωνίας σε απόσταση ενάμισι χιλιομέτρου.
  Ειναι πραγματικό στολίδι της Σίφνου, με αρχοντικά νεοκλασικού ρυθμού, με κήπους και λουλουδισμένες αυλές. Ψηλά στην κορυφή του λόφου σώζονται από τις παλιές αράδες των ανεμόμυλων μόνο δύο σε καλή κατάσταση. Απ' εδώ η θέα της Σίφνου είναι πανοραμική. Μπορεί να αγναντέψει ο θεατής τα γύρω νησιά, το Κάστρο, τους κεντρικούς οικισμούς, ακόμα και τις Καμάρες στο μυχό του ομώνυμου κόλπου. Εδώ ο επισκέπτης αξίζει να δει το σπίτι, όπου γεννήθηκε ο ποιητής Ιωάννης Γρυπάρης και τις εκκλησίες Παναγία η Κόγχη με ενδιαφέρουσα αρχιτεκτονική, την Παναγία της Αμμου ή Σάμου (επέκταση 1788), όπου υπάρχει η Παναγία η Μοναχή, σπάνια απεικόνιση της Παναγίας χωρίς το θείο βρέφος, την Παναγία του Μπαλή, Πολιούχου του Αρτεμώνα (21 Νοεμβρίου), την Παναγία του Μπαλή και Αγίου Σπυρίδωνα. Στον Αρτεμώνα υπάρχουν παντοπωλεία, ενοικιαζόμενα δωμάτια, ταβέρνες, φούρνος, μεζεδοπωλεία και εργαστήρια παραδοσιακής ζαχαροπλαστικής και αγγειοπλαστικής στο περίπτερο.

ΧΕΡΡΟΝΗΣΟΣ (Οικισμός) ΣΙΦΝΟΣ
  Το τοπωνύμιο Χερρόνησος (χερσόνησος < χέρσος "ακαλλιέργητος" + νήσος) είναι αρχαίο ελληνικό και σημαίνει το τμήμα της ξηράς που περιβρέχεται από θάλασσα και συνδέεται με την ξηρά από τη μία μόνο πλευρά. Από τα πιο δημοφιλή σιφναϊκά δημοτικά τραγούδια είναι και το "Στράτα μου της Χερόννησος". Κατά την πορεία προς τη Χερρόνησο ο επισκέπτης συναντάει τους αγροτικούς οικισμούς Τρουλλάκι, όπου υπάρχει και εξοχική ταβέρνα και Διαβρούχα όπου υπάρχει εργαστήριο αγγειοπλαστικής.
  Ο άλλοτε απομονωμένος συνοικισμός στη βορινή εσχατιά του νησιού έγινε προσπελάσιμος από τη θάλασσα με τα θερινά δρομολόγια των εκδρομικών πλοιαρίων και από την ξηρά με την διάνοιξη αμαξιτού η ασφαλτόστρωση του οποίου ολοκληρώθηκε. Η Χερρόνησος ανήκει στην ευρύτερη περιφέρεια του Αρτεμώνα, είναι ένα παραδωσιακό ψαροχώρι, με μικρή αμμουδιά και ήταν άλλοτε ζωντανός οικισμός αγγειοπλαστών. Εδώ υπάρχουν ψαροταβέρνα, ελάχιστα ενοικιαζόμενα δωμάτια και παραδοσιακό εργαστήριο αγγειοπλαστικής.

Το κείμενο παρατίθεται τον Αύγουστο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, του Δήμου Σίφνου

• http://www.sifnos.gr/xeronissos.html (2 φωτ.)