Πληροφορίες τοπωνυμίου

Δημοτικό Διαμέρισμα Αγίου Κοσμά

ΑΓΙΟΣ ΚΟΣΜΑΣ (Χωριό) ΓΡΕΒΕΝΑ
Τηλέφωνο: +30 24620 82807
Α. Γεωγραφικό πλαίσιο
Συνεχίζοντας τον οδικό άξονα προς τα Μαστοροχώρια και σε απόσταση 23 περίπου χιλιομέτρων από τα Γρεβενά, αριστερά της κορυφογραμμής συναντάμε τον Aγιο Κοσμά. Ο Aγιος Κοσμάς είναι από τα πιο όμορφα χωριά του Δήμου. Χωριό μικρό χτισμένο σε μια πλαγιά με πέτρινα σπίτια, στενά δρομάκια και όμορφες αυλές. Είναι το μαστοροχώρι του Κάλφα Βράγκα. Μάστοροι που γύρισαν όλη την Ελλάδα και άφησαν τη τέχνη τους ως την Κωνσταντινούπολη.
Β. Γεωγραφικό πλαίσιο-Ιστορική διαδρομή
  Πήρε το όνομά του από τον Απόστολο Aγιο Κοσμά τον Αιτωλό, ο οποίος δίδαξε σ' αυτό καρφώνοντας μάλιστα πάνω σ' ένα τσίρο (είδος δέντρου) και έναν σιδερένιο σταυρό που έφτιαξε ο γύφτος του χωριού. Στο χωριό βρίσκεται και ο μοναδικός Σταυρός του Πατροκοσμά.
  Το αρχικό όνομα σύμφωνα με γραπτές μαρτυρίες ήταν Μελιδούστα και ήταν χτισμένο λίγα μέτρα ανατολικότερα από τη σημερινή θέση του χωριού. Χτίσθηκε πιθανότατα το 21-25 επί αυτοκράτορος Οκτάβιου. Αριθμούσε περίπου 300 σπίτια κλαδοσκεπασμένα και οι κάτοικοι έτρεφαν κοπάδια από αιγοπρόβατα και βόδια. Το 17ο αιώνα η Μελυδούστα καταστράφηκε ολοσχερώς από Τούρκους. Οι πολύ λίγες οικογένειες που διασώθηκαν μετακινήθηκαν νοτιότερα και έχτισαν ένα μικρό συνοικισμό ο οποίος ονομάστηκε «Τσιράκι» λέξη Τουρκική που σημαίνει τον μαθητευόμενο υπάλληλο, τον ψυχογιό.
  Αργότερα έγινε τσιφλίκι του Ομέρ Μπέη. Το χωριό απελευθερώθηκε το 1912 παρά τη σθεναρή αντίσταση των Βαλαάδων.
  Το 1914 το χωριό κατοικούνταν από 400 μόνιμους κατοίκους. Σήμερα οι λίγοι κάτοικοί του ασχολούνται με τη γεωργία και κτηνοτροφία.

Δημοτικό Διαμέρισμα Δασυλλίου

ΔΑΣΥΛΛΙΟ (Χωριό) ΓΡΕΒΕΝΑ
  Πολύ λίγοι είναι οι κάτοικοι του Δασύλλιου (Μαγέρη) του μικρού αυτού οικισμού, μόλις 20 το χειμώνα που αυξάνονται σε 150 το καλοκαίρι, οι περισσότεροι συνταξιούχοι, ενώ υπάρχουν και 2 οικογένειες κτηνοτρόφων. Το χωριό έχει μια γραφικότητα καθώς είναι κυριολεκτικά «σκαρφαλωμένο» σε μια πλαγιά σε ύψος 1000μ, αμέσως μετά την κοιλάδα ενός ρέματος. Βρίσκεται 35 χλμ. ΒΔ των Γρεβενών.
  Πριν από 3 περίπου αιώνες, σύμφωνα με προφορικές διηγήσεις των κατοίκων, το χωριό βρισκόταν στη θέση «Παλιομάγερο», 2 χλμ. ΒΔ από εκεί που είναι σήμερα. Το έκαψαν όμως Τουρκαλβανοί και οι κάτοικοι αναγκάστηκαν να μετοικήσουν στη σημερινή θέση. Το Δασύλλιο δεν υπήρξε ποτέ τούρκικο τσιφλίκι, πλήρωναν μόνο οι Δασυλλιώτες στο τούρκικο κράτος το φόρο που τους αναλογούσε. Το 1914 το χωριό είχε 400 μόνιμους κατοίκους.

ΕΚΚΛΗΣΙΑ (Οικισμός) ΓΡΕΒΕΝΑ
  Ενα ρέμα χωρίζει τον Αγιο Κοσμά από τον οικισμό του Εκκλησιές. Ο οικισμός δημιουργήθηκε όταν οι κάτοικοι της θέσης «Παλαιοχώρι» μετακινήθηκαν στη σημερινή θέση για να προφυλαχθούν από επιθέσεις Τουρκαλβανών. Το παλιό όνομα του οικισμού είναι Βιβίστι. Το 1970 οι κάτοικοι των Εκκλησιών, για να βρεθούν κοντά στο δρόμο που έρχεται από Γρεβενά, δημιούργησαν την Ανω Εκκλησιά. Το σύμπλεγμα αυτών των οικισμών βρίσκεται σε 950 μ. υψόμετρο μέσα σε δάσος από βελανιδιές. Οι κύριες ασχολίες των κατοίκων τους είναι η γεωργία και η κτηνοτροφία.
  Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Ιούλιο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο (1998) της Νομαρχίας Γρεβενών.

Δημοτικό Διαμέρισμα Καληράχης

ΚΑΛΗΡΑΧΗ (Χωριό) ΓΡΕΒΕΝΑ
Τηλέφωνο: +30 24620 73420
  Το όνομα φανερώνει πως βρίσκεται πάνω σε μια πανέμορφη πράσινη ράχη. Η θέση στην οποία είναι χτισμένη η κοινότητα Καληράχης (Βραβόνιστα), 5 χλμ. Δυτικά του Έλατου σε υψόμετρο 880μ προσφέρει μία απολαυστική θέα σε μεγάλο τμήμα του νομού Γρεβενών (Β, Α, ΝΑ), του νομού Κοζάνης και σε τμήμα της περιοχής Βοΐου. Γεωργικό και κτηνοτροφικό χωριό με πολλά ιστορικά ευρήματα.
  Το χωριό χτίστηκε γύρω στο 1400 ενώ το Σεπτέμβριο του 1696 και επί Ιερέων: Γεωργίου, Ανδρέα, Γεωργίου, Πούλιου, και Λέκα προσκύνησαν στο μοναστήρι της Ζάβορδας 38 Καληραχιώτες. Οι εδώ κάτοικοι 10 το χειμώνα , 400 το καλοκαίρι -γεωργοκτηνοτρόφοι και χτίστες στο επάγγελμα- υποστηρίζουν πως το χωριό ιδρύθηκε το 1600 με τη συνένωση διάσπαρτων οικισμών. Το 1914 το χωριό αριθμούσε 700 μόνιμους κατοίκους.
   Ωραία θέα υπάρχει επίσης από την «Ψηλή Ράχη» (1113μ) 1,5 χλμ. ΒΔ της κοινότητας, πεδίο μαχών κατά τον Εμφύλιο. Από εδώ φαίνεται η λίμνη της Καστοριάς, ο Όλυμπος και η Βουνάσα.

Δημοτικό Διαμέρισμα Καλλονής

ΚΑΛΛΟΝΗ (Χωριό) ΓΡΕΒΕΝΑ
Α. Γεωγραφικό πλαίσιο
  Η Καλλονή (Λούντζι) είναι παραδοσιακός ορεινός οικισμός στα ΒΔ του νομού Γρεβενών σε υψόμετρο 1100μ στον οδικό άξονα Γρεβενών-Πενταλόφου-Ιωαννίνων. Σήμερα διοικητικά υπάγεται στο Δήμου Αγίου Κοσμά, όμως πολιτισμικά ανήκει σε μια οργανική ενότητα χωριών, που φέρονται με τον όρο χωριά περιοχής Βοϊου.
   Πρόκειται περί χωριών που είναι κτισμένα στη «Ζώνη Δρυός» τα οποία από την συγκρότησή τους τον 17ο -18ο αιώνα σε συμπαγή οικιστικά και ενιαία πληθυσμιακά σύνολα, παρουσιάζουν κοινά ήθη και έθιμα, αναπτύσσονταςενιαίο αρχιτεκτονικό οικιστικό ύψος, απόρροια της ενασχόλησης των κατοίκων με τη μαστορική.
Β. Οικονομική ζωή
  Η οικονομική ζωή του χωριού δεν διαφέρει από αυτή των άλλων χωριών της περιοχής. Σήμερα στο χωριό, πλην μιας μικρής κτηνοτροφικής μονάδας και ορισμένων κατοίκων που ασχολούνται με τη μαστορική δεν υπάρχουν άλλες οικονομικές δραστηριότητες.

Δημοτικό Διαμέρισμα Κυδωνιών

ΚΥΔΩΝΙΕΣ (Χωριό) ΓΡΕΒΕΝΑ
Τηλέφωνο: +30 24620 82894
   Από την άλλη πλευρά , δεξιά της κορυφογραμμής που οδηγεί στο Βόιο συναντάμε τις Κυδωνιές, Βαντσκό με το παλιό όνομα.
  Οι Κυδωνιές, μαστοροχώρι από τα ομορφότερα της περιοχής είναι χτισμένες πάνω σε μια ανάγλυφη κορυφογραμμή με απαλές διακλαδώσεις και πυκνές νεροσυρμές. Το πολύ πράσινο με το ιδιαίτερα καθαρό περιβάλλον, τα πέτρινα σπίτια με τις πλουμιστές από λουλούδια αυλές προσδίδουν στις Κυδωνιές με ιδιαίτερη αρχοντιά. Πέτρινο παράθυρο της εκκλησίας σκαλισμένο από τον κάλφα Βράγκα.
  Η ιστορία της χάνεται στο βάθος του κρύου. Τα λίγα ιστορικά στοιχεία που υπάρχουν μαζί με τις προφορικές μαρτυρίες όπως αυτές παραδόθηκαν από γενιά σε γενιά, υποστηρίζουν ότι το χωριό δημιουργήθηκε, άγνωστο πότε , από τη συνένωση οικογενειών (φάρες) που κατοικούσαν σε τόπους που απείχαν 500 με 1000 με απόσταση από τη σημερινή θέση του χωριού.
  Σχετικά με το παλιό όνομα υπάρχουν πολλές ερμηνείες η πιθανότερη υποστηρίζει ότι Βαντσκό σημαίνει απόμερος τόπος (λέξη Σλάβικη), μακριά δηλαδή από κεντρικές αρτηρίες και άλλους οικισμούς. Αργότερα το 18ο αιώνα περίπου το χωριό ενισχύθηκε πληθυσμιακά από Ηπειρώτες οι οποίοι κατέβηκαν νοτιότερα ζητώντας αδέσμευτες περιοχές και καταφύγιο.

Δημοτικό Διαμέρισμα Κυπαρισσίου

ΚΥΠΑΡΙΣΣΙ (Χωριό) ΓΡΕΒΕΝΑ
Τηλέφωνο: +30 24620 82923
Α. Γεωγραφικό πλαίσιο - Ιστορική Διαδρομή
  Το Κυπαρίσσι (Μπίσιοβο) είναι χτισμένο σε 940μ υψόμετρο, 4χλμ. Ανατολικά της Καλλονής.
   Οι κάτοικοί του, 250 το καλοκαίρι και 30 το χειμώνα, είναι κυρίως συνταξιούχοι και κτηνοτρόφοι. Το Κυπαρίσσι βρισκόταν πάντα στην ίδια θέση και δεν υπήρξε ποτέ τούρκικο τσιφλίκι, ενώ δεν έγιναν ποτέ και μεταβολές στο γηγενή πληθυσμό του. Από το Κυπαρίσσι και πάνω, τα χωριά είναι περισσότερο ορεινά, χωρίς γεωργικές εκτάσεις, όμορφα και γραφικά. Η μεγαλύτερη έκταση της κοινότητας καλύπτεται από δάσος βελανιδιάς.
Β. Αρχιτεκτονικό - Οικιστικό ύφος
Μερικά από τα πέτρινα διώροφα και τριώροφα σπίτια του χωριού είναι χτισμένα παραδοσιακά από ντόπιους τεχνίτες.

ΛΕΙΨΙ (Οικισμός) ΓΡΕΒΕΝΑ
  Καθώς ανεβαίνουμε τον οδικό άξονα προς τα Μαστοροχώρια βορειοδυτικά των Γρεβενών και σε απόσταση 20 περίπου χιλιομέτρων δεξιά στην καμπή των λόφων είναι κτισμένο το Λείψι, μικρός συνοικισμός ο οποίος μαζί με τις Κυδωνιές αποτελούν ενιαίο δημοτικό διαμέρισμα του Δήμου Κοσμά του Αιτωλού.
  Προφορικές μαρτυρίες υποστηρίζουν ότι το χωριό δημιουργήθηκε, άγνωστο πότε , από οικογένειες κτηνοτρόφων. Αργότερα το 18ο αιώνα περίπου δέχτηκε και άλλες των γύρω χωριών που κατέφυγαν εκεί για λόγους ασφαλείας , γιατί το Λείψι την περίοδο εκείνη ήταν τσιφλίκι του Χουσεήν Μπέη. Απελευθερώθηκε το 1912 και τα κτήματα μοιράστηκαν στους κατοίκους το 1936.
  Σήμερα στο κέντρο του χωριού υψώνεται ο ναός του Αγίου Νικολάου και το σχολείο χτισμένο με πελεκητή πέτρα. Το τοπίο συμπληρώνεται από καταπράσινες γωνιές, όμορφα πετρόχτιστα σπίτια και περιποιημένες αυλές.
Το κείμενο παρατίθεται τον Νοέμβριο 2005 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, του Δήμου Κοσμά του Αιτωλού

Ιστοσελίδα Δήμου Κοσμά του Αιτωλού
• http://www.dimosagioukosma.gr/villages/08.html

Δημοτικό Διαμέρισμα Μεγάρου

ΜΕΓΑΡΟ (Χωριό) ΓΡΕΒΕΝΑ
  Είναι η έδρα του Δήμου Κοσμά Αιτωλού. Χωριό ορεινό με ιδιαίτερο φυσικό κάλλος. Από τη δυτική πλευρά στο βάθος διακρίνονται οι πανύψηλες βουνοκορφές της Βόρειας Πίνδου, της μεγαλύτερης οροσειράς της Ελλάδας και από τη Βόρεια πλευρά προβάλλει το όρος Βοΐο με τα μικρά και μεγάλα δάση οξιάς και βελανιδιάς που με τις άπειρες φθινοπωρινές αποχρώσεις τους ζωγραφίζουν ένα μαγευτικό τοπίο.
  Ιστορικά αναφέρεται, πως το παλαιό χωριό βρισκόταν στη θέση Νιδρούζι, τόπο που οι κάτοικοι , αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν στα τέλη του 18ου αιώνα λόγω των αλλεπάλληλων ληστρικών επιθέσεων που δέχονταν από τους Τούρκους και του Αρβανίτες.
  Σήμερα στη θέση αυτή διασχίζετε ένα μονότοξο, πέτρινο γεφύρι, έργο όπως λέγεται του Γεωργίου Βράγγα, πραγματικού μάστορα της πέτρας.
  Η πρώτη ονομασία του χωριού αναφέρεται ως Ρατουσίνιστα από τη σλαβική λέξη «ράσο» που σημαίνει «όμορφος» κατάλοιπο λόγω της διείσδυσης των σλάβων στην περιοχή του 6ου αιώνα. Το χωριό αποκτά το όνομα Μέγαρο περί τα 1928 διότι υπήρχε ένα μεγάλο παλάτι στην περιοχή Σεράι από τα χρόνια του Αλή Πασά. Σήμερα στο λόφο Σεράι ή Σαράι με την υπέροχη θέα συρρέουν οι Μεγαριώτες κάθε χρόνο την Καθαρή Δευτέρα για να γευτούν την πεντανόστιμη παραδοσιακή φασολάδα και να πετάξουν τον χαρταετό.

Δημοτικό Διαμέρισμα Οροπεδίου

ΟΡΟΠΕΔΙΟ (Χωριό) ΓΡΕΒΕΝΑ
Τηλέφωνο: +30 24620 82977
  Βγαίνοντας από την κοιλάδα του Γρεβενίτη ποταμού, 10 χλμ ΒΔ της πόλης των Γρεβενών, συναντάμε το χωριό Οροπέδιο (Βιλιά). Από δω η θέα προς Ν,ΝΑ και ΝΔ είναι πανέμορφη. Το χωριό επί Τουρκοκρατίας βρισκόταν 4-5 χλμ. ΝΔ από τη σημερινή του θέση, στην περιοχή «Παλιοβελιά». Σύμφωνα με διηγήσεις των κατοίκων, οι πρόγονοί τους εκδιώχθηκαν από εκεί από τους Τούρκους και μετοίκησαν τότε στη σημερινή θέση.
  Στο Οροπέδιο, το οποίο είναι χτισμένο σε 860μ. υψόμετρο, κατοικούν 180 άτομα, που αντλούν το εισόδημά τους από τη γεωργία και την κτηνοτροφία.

Δημοτικό Διαμέρισμα Τρικόρφου

ΤΡΙΚΟΡΦΟ (Χωριό) ΓΡΕΒΕΝΑ
Α. Γεωγραφικό πλαίσιο - Ιστορική διαδρομή
   Το Τρίκορφο (Τριτσκό) ανήκει στο Δήμο Αγίου Κοσμά. Βρίσκεται ΒΔ του Ν.Γρεβενών στον οδικό άξονα Γρεβενών - Πενταλόφου - Ιωαννίνων. Ανήκει κι αυτό στα μαστοροχώρια της περιοχής Βοΐου. Είναι κτισμένο σε υψόμετρο 1063 μ. και περιβάλλεται από δάση Βελανιδιάς - Καστανιάς. Εκκλησία Αγίου Νικολάου.
   Η ίδρυση του χωριού χρονολογείται στα 1700-50 πιθανόν πιο κάτω από τη σημερινή του θέση, όπως επιβεβαιώνεται από παλιότερους κατοίκους του χωριού και από διάφορα ευρήματα. Το όνομα του χωριού οφείλεται κατά μια εκδοχή στις τρεις (3) πρώτες οικογένειες που κατοίκησαν το χωριό και η άλλη εκδοχή είναι τα τρία υψώματα που περιβάλουν το χωριό.
   Το 1914 είχε 300 μόνιμους κατοίκους.
Β. Αρχιτεκτονικό - Οικιστικό ύφος
  Το αρχιτεκτονικό και οικιστικό ύψος του Τρικόρφου είναι παρόμοιο με των άλλων μαστοροχωρίων της περιοχής. Δείγματα της αρχιτεκτονικής αποτελούν το Δημ.Σχολείο, που κτίστηκε το 1931 με προσωπική εργασία Τρικορφιωτών μαστόρων και η εκκλησία του χωριού «Αγιος Νικόλαος» βασιλικού ρυθμού κτισμένη το 1857.