Πληροφορίες τοπωνυμίου

Αγιος Νικόλαος

ΕΛΑΙΩΝΑΣ (Χωριό) ΣΕΡΡΕΣ
  Ο Αγιος Νικόλαος βρίσκεται στον Ελαιώνα Σερρών και ανήκει στον τύπο του εγγεγραμμένου σταυροειδούς ναού. Χρονολογείται στον 12ο αιώνα. Ο νάρθηκας του ναού οικοδομήθηκε το 1851.
  Το μνημείο είχε ανέκαθεν στατικά προβλήματα. Η κατάσταση του επιδεινώθηκε από τη σεισμική δραστηριότητα που σημειώθηκε στην περιοχή το 1985. Παρουσίασε μεγάλες ρηγματώσεις και απόκλιση των κιόνων από την κατακόρυφο. Το 1986 έγιναν κατεπείγουσες εργασίες υποστήλωσης του ναού. Το 1990 εγκρίθηκε μελέτη για την προσωρινή στερέωσή του.
  Το 1990-1991 οι εργασίες που έγιναν στο μνημείο (παρακολούθηση των παραμορφώσεων, αφαίρεση επιχρισμάτων, εφαρμογή τσιμεντενεμάτων, διάτρηση και τοποθέτηση κοχλίων στο ύψος των ελκυστήρων, τοποθέτηση μεταλλικού σκελετού που παραλαμβάνει τα φορτία της ανωδομής αντί για τους μαρμάρινους κίονες) εξασφάλισαν τη στατική του επάρκεια και επέτρεψαν την επαναλειτουργία του.
  Οι εργασίες οδήγησαν, επίσης, στην αποκάλυψη σημαντικών βυζαντινών τοιχογραφιών, κάτω από νεώτερο στρώμα τοιχογραφιών του περασμένου αιώνα. Προβλέπεται συντήρηση και αποκόλληση του πρώτου στρώματος των τοιχογραφιών και συμπληρωματικές εργασίες έμφραξης των ρωγμών. type. It is dated to the 12th century but the narthex was built much later, in 1851.
  The monument has always faced stability problems but its condition was worsened by the earthquakes of 1985. Cracks appeared on the walls and the columns were moved off their vertical axis. In 1986 the church was supported and in 1990 a study for its provisional restoration was approved.
990 εγκρίθηκε μελέτη για την προσωρινή στερέωσή του.
  Το 1990-1991 οι εργασίες που έγιναν στο μνημείο (παρακολούθηση των παραμορφώσεων, αφαίρεση επιχρισμάτων, εφαρμογή τσιμεντενεμάτων, διάτρηση και τοποθέτηση κοχλίων στο ύψος των ελκυστήρων, τοποθέτηση μεταλλικού σκελετού που παραλαμβάνει τα φορτία της ανωδομής αντί για τους μαρμάρινους κίονες) εξασφάλισαν τη στατική του επάρκεια και επέτρεψαν την επαναλειτουργία του.
  Οι εργασίες οδήγησαν, επίσης, στην αποκάλυψη σημαντικών βυζαντινών τοιχογραφιών, κάτω από νεώτερο στρώμα τοιχογραφιών του περασμένου

Το κείμενο παρατίθεται τον Σεπτέμβριο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Υπουργείου Πολιτισμού, η οποία περιλαμβάνει και φωτογραφία.

Ιστοσελίδα Υπουργείου Πολιτισμού
• http://www.culture.gr/2/21/212/21212n/g212ln03.htm... (1 φωτ.)

Καθολικό - Τοιχογραφίες

ΜΟΝΗ ΤΙΜΙΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ ΣΕΡΡΩΝ (Μοναστήρι) ΣΕΡΡΕΣ
  Η τοιχογράφηση του Καθολικού έγινε σε διάφορες εποχές και από διαφορετικούς αγιογράφους. Οι παλαιότερες τοιχογραφίες είναι αυτές που έγιναν κατά τη διάρκεια της ηγουμενίας του δεύτερου κτίτορα Ιωακείμ (1300-1333) και διακρίνονται για την εκφραστικότητα, το ρεαλισμό και την παθητικότητα που χαρακτηρίζουν και σύγχρονες τοιχογραφίες που σώζονται στη Θεσσαλονίκη, στο Αγ. Όρος και τη Μακεδονία. Από αυτές σήμερα σώζονται ελάχιστα δείγματα. Στον κυρίως ναό δεν σώζεται κανένα τμήμα από την αρχική διακόσμηση. Η νεώτερη τοιχογράφηση είναι του 1803. Το τέμπλο είναι ξυλόγλυπτο, από ξύλο καρυδιάς και χρονολογείται από το 1804. είναι από τα πιο αξιόλογα, προκαλώντας το θαυμασμό των επισκεπτών.
Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Σεπτέμβριο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο της Νομαρχίας Σερρών.

Παρεκκλήσια της Μονής

  1) Παρεκκλήσιο Αγίου Νικολάου.
  2) Παρεκκλήσιο Αγ. Σπυρίδωνα και Αγ. Ιωάννου του κτίτορος.
  3) Παρεκκλήσιο Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου, "Προδρομούδι".
  4) Παρεκκλήσιο των Ταξιαρχών.
  5) Παρεκκλήσιο του Ευαγγελισμού.
  Τα παρεκκλήσια αυτά βρίσκονται μέσα στον περίβολο. Αρχαιότερο είναι το "Προδρομούδι" (γενέθλιο) του 12ου αι. Έξω από τον περίβολο αναπτύχθηκαν εξωμοναστικά κτίσματα (υδραγωγείο, γέφυρες, ξενώνες), αλλά και έξι (6) παρεκκλήσια, στα οποία σώζονται περίφημες τοιχογραφίες, με σημαντικότερο το παρεκκλήσιο της Κοιμήσεως Θεοτόκου, που αποτελεί τον Κοιμητηριακό Ναό της Μονής.
Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Σεπτέμβριο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο της Νομαρχίας Σερρών.

Παλαιά Μητρόπολη - Ναός Αγ. Θεοδώρων

ΣΕΡΡΕΣ (Πόλη) ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ
  Τρίκλιτη ξυλόστεγη βασιλική με νάρθηκα. Στον αρχιτεκτονικό της τύπο παρουσιάζει πολλά αρχαϊκά στοιχεία. Στο ιερό βήμα έφερε ψηφιδωτό διάκοσμο, από τον οποίο σώζεται μόνο το ψηφιδωτό του Απόστολου Ανδρέα (Αρχαιολογικό Μουσείο Σερρών).
  Ο ναός χρονολογείται στον 11ο αιώνα και οικοδομήθηκε πιθανότατα στη θέση παλαιοχριστιανικής βασιλικής. Προσθήκες έγιναν κατά τον 12ο και 13ο αιώνα. Ανακαινίσεις έγιναν το 1430 από τον μητροπολίτη Φίλιππο, το 1602 από τον μητροπολίτη Θεοφάνη, το 1700 από τον μητροπολίτη Ανθιμο, το 1725 από τον μητροπολίτη Στέφανο, το 1735 από το μητροπολίτη Γαβριήλ, το 1751 από το μητροπολίτη Ιωαννίκιο, το 1835 και το 1842. Το 1849 και το 1913 καταστράφηκε από πυρκαγιές.
  Σήμερα ο ναός επαναλειτουργεί.

Παλαιός Μητροπολιτικός Ναός Αγ. Θεοδώρων Σερρών

  Στο κέντρο της παλιάς πόλης και σε αρκετό βάθος κάτω από την επιφάνεια της γης βρίσκεται ο περίλαμπρος παλιος μητροπολιτικός ναός των Αγ. Θεοδώρων, μεγάλη ορθογώνια Βασιλική. Σύμφωνα με μια παράδοση ιδρύθηκε για πρώτη φορά κατά την παλαιοχριστιανική περίοδο. Σύμφωνα με μια άλλη παράδοση είναι χτισμένος πάνω στα ερείπια ενός αρχαίου ναού. Ο ναός κτίστηκε το έτος 1224 μ.Χ. από το δεσπότη της Ηπείρου Θεόδωρο Αγγελο Κομνηνό σ' ανάμνηση της μεγάλης νίκης του επί των Φράγκων, λίγο έξω από την πόλη.
  Πρώτη αναφορά της Παλαιάς μητρόπολης έχουμε σε χρυσόβουλο του Ανδρονίκου του πρεσβύτερου το 1321 μ.Χ. Με λεπτομέρειες την περιγράφει ο Σερραίος ρήτορας Θεόδωρος Πεδιάσιμος στο περίφημο δοκίμιό του "Εκφρασις περί του Ιερού των Φερών (δηλ. Σερρών)" του 14ου αιώνα. Στο βορειοδυτικό μέρος του ναού υπάρχει παρεκκλήσι που ίσως κτίστηκε το 1364 για να ενταφιαστεί ο πατριάρχης Καλλίστος. Πλίνθινη επιγραφή στο νότιο, μακρύ τείχος του ναού, που λέει: "Εν έτει ΕΨΚΕ + ο ταπεινός μητροπολίτης Σερρών Στέφανος ο κτίτωρ", μαρτυρεί ότι το τείχος γκρεμίστηκε και ξαναχτίστηκε το 1725.
  Ο ναός των Αγ. Θεοδώρων είναι περισσότερο γνωστός για τα περίφημα ψηφιδωτά του, από τα οποία ύστερα από την πυρκαγιά του 1913 σώζεται μόνο εκείνο στο οποίο απεικονίζεται ο Απόστολος Ανδρέας και διακρίνονται τα χέρια του Αποστόλου Λουκά. Στην οροφή υπήρχε και ένα τεράστιο ψηφιδωτό που απεικόνιζε τον Μυστικό Δείπνο. Ο ιστορικός αυτός ναός υπέστη πολλές επισκευές και ανακαινίσεις στο πέρασμα των χρόνων, οι οποίες άλλαξαν την αρχική του μορφή. Κατά την μεγάλη πυρκαγιά δε του 1913 κάηκε σχεδόν ολοσχερώς, η δε αναστήλωση του έγινε αργότερα από την αρχαιολογική υπηρεσία.

Το κείμενο παρατίθεται τον Ιανουάριο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, του ARCADIA website, του Πανεπιστημίου Πατρών

• http://students.ceid.upatras.gr/~pirot/serres/gree... (3 φωτ.)

Ιστοσελίδα του 6ου Γυμνασίου Σερρών
• http://www.6gymnasio.gr/ACTIVITIES/tur_odhgos/by_a... (3 φωτ.)

Βυζαντινός ναός του Αγίου Νικολάου

  Στο βορειοανατολικό άκρο του κάστρου της Ακρόπολης των Σερρών, βρίσκεται ο πανέμορφος βυζαντινός ναός του Αγίου Νικολάου, που αναστηλώθηκε και ανανεώθηκε το 1937. Μέχρι το 1926 διατηρούνταν στο εσωτερικό του ναού αρκετά υπολείμματα τοιχογραφιών και κοσμημάτων με τη συνήθη τεχνοτροπία και τα θέματα της εποχής των Παλαιολόγων.
  Οι πρώτες πληροφορίες για το Βυζαντινό Ναό δίνονται σε απόσπασμα Πρακτικού (1339-1342 μ.χ) στο οποίο γίνεται αναφορά «...Πύργου του Αγίου Νικολάου...» και σύμφωνα με μία εκδοχή πρόκειται για πύργο της Ακρόπολης κοντα στο Ναό. Σύμφωνα με τα στοιχεία του παραπάνου Πρακτικού, πιθανότατα ο Ναός κτίσθηκε πριν τη Σερβική κατοχή, στο πρώτο μισό του 14ου αιώνα. Από αρχιτεκτονικής πλευράς κατατάσσεται μεταξύ των τρίκογχων μονόκλιτων με τρούλο, ρυθμό με τον οποίο είναι κτισμένες πολλές εκκλησίες στην περιοχή της Μακεδονίας.
  Στην ανατολική πλευρά του ναού, κάτω από το δίλαβο παράθυρο της αψίδας, βρίσκεται η είσοδο κρύπτης, στην οποία κατεβαίνει κανείς με μια μικρή σκάλα. Η κρύπτη αυτή είχε κοιμητηριακό σκοπό, ήταν δηλαδή ο τόπος ταφής των στρατιωτών της φρουράς του κάστρου, που φονεύονταν ή πέθαιναν μέσα σ' αυτό από ασθένεια ή άλλη αιτία. Τον κοιμητητιακό της κρύπτης βεβαιώνουν τα λίγα λείψανα τάφων και ανθρωπίνων οστών που βρέθηκαν μέσα σ' αυτήν.
  Κατά τις ανασκαφές του 1926, βρέθηκαν λείψανα τοιχογραφιών στο εσωτερικό του Ναού. Στην κόγχη του Ιερού Βήματος σώζονται λείψανα με παράσταση της Θείας Μετάληψης. Παράλληλα, σε πολλά σημεία βρέθηκαν λείψανα κοσμημάτων που η τεχνοτροπία και το θέμα τους είχε σχέση με την εποχή των Παλαιολόγων.
  Ο Ναός εως το 1937 ήταν ερειπωμένος, όμως την ίδια χρονιά ξεκίνησε η αναστήλωσή του , η οποία δεν θεωρήθηκε απόλυτα πετυχημένη, αφού προστέθηκαν πολλά εξαρτήματα που αλλοίωσαν το αρχικό σχέδιο. Το 1956, ο Ναός εικονογραφήθηκε από τους ζωγράφους Γ.Παραλή και Δ.Κεντάκη. Σύμφωνα με τις ενδείξεις πρακτικού του 1339-1342μ.Χ. , αλλά και της μορφής τοιχοδομίας του ναού, συμπεραίνεται ότι ο ναός κτίσθηκε πριν από τη Σερβική και συγκεκριμένα κατά το πρώτο μισό το 14ου αιώνα (εποχή Παλαιολόγων).
Γιορτάζει στις 6 Δεκεμβρίου στη μνήμη του Αγίου Νικολάου.

Το κείμενο παρατίθεται τον Οκτώβριο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, του 6ου Γυμνάσιο Σερρών

• http://www.6gymnasio.gr/ACTIVITIES/tur_odhgos/by_a... (3 φωτ.)
• http://students.ceid.upatras.gr/~pirot/serres/gree... (1 φωτ.)

Αγίων Αναργύρων

ΧΙΟΝΟΧΩΡΙ (Οικισμός) ΣΕΡΡΕΣ
Το Χιονοχώρι, αναρριχημένο στις απόκρημνες πλαγιές του Μενοικίου όρους, είναι αληθινή κιβωτός, στην οποία φυλάγεται με ιδιαίτερη ευλάβεια ένα ατόφιο τμήμα της βυζαντινής μας παράδοσης, το βυζαντινό εξωκλήσι των Αγίων Αναργύρων, λαξευμένο σε βράχο, στο οποίο ο επισκέπτης ζεί μια πραγματική ατμόσφαιρα των πρώτων αιώνων του μοναχισμού. Στο εξωκλήσι αυτό κατά την ιστορική παράδοση, κατέφυγε ο Ιωαννίκιος, ο ιδρυτής της ιεράς μονής του Τιμίου Προδρόμου, μαζί με τον μικρό του ανιψιό Ιωακείμ. Το υγρό κλίμα όμως άρχισε να βλάπτει την υγεία του μεγάλου αυτού ασκητή κι έτσι αναγκάστηκε να κατέβει στην άλλη πλευρά του Μενοικίου όρους, όπου ίδρυσε την περίφημη Μονή του Τιμίου Προδρόμου.

Μονή Τιμίου Προδρόμου

ΜΟΝΗ ΤΙΜΙΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ ΣΕΡΡΩΝ (Μοναστήρι) ΣΕΡΡΕΣ
Τηλέφωνο: +30 23210 71189
  Η Ιερά Μονή Τιμίου Προδρόμου βρίσκεται 12 χμ. ΒΑ των Σερρών, σε χαράδρα του Μενοικίου όρους. Το καθολικό είναι κτίσμα του 14ου αιώνα και ανήκει στον τύπο του μονόκλιτου τρουλαίου ναού με λιτή, νάρθηκα, εξωνάρθηκα και μακρόστενη στεγασμένη στοά στα νότια (μακρυναρίκι). Στη βόρεια πλευρά υπάρχουν δύο παρεκκλήσια και ο πύργος του κωδωνοστασίου. Γύρω από το καθολικό οργανώνονται τα υπόλοιπα κτήρια: κελιά, ηγουμενείο, σχολή, τράπεζα, βιβλιοθήκη, ξενώνας. Η τοιχογράφηση του καθολικού άρχισε το 1300 μέχρι το 1333 και συνεχίσθηκε σε διάφορες περιόδους και από διαφορετικούς ζωγράφους.
  Η Ιερά Μονή Τιμίου Προδρόμου ιδρύθηκε στα 1275-1278 από τον Σερραίο μοναχό Ιωαννίκιο και λίγα χρόνια μετά ανακαινίσθηκε από τον ανηψιό του Ιωακείμ, επίσκοπο Ζιχνών. Γρήγορα αναπτύχθηκε σε σπουδαίο μοναστικό κέντρο με μεγάλη οικονομική άνθηση, διότι γνώρισε την εύνοια βυζαντινών αυτοκρατόρων. Ο Πατριάρχης Γεώργιος Σχολάριος (Γεννάδιος) πέθανε και τάφηκε στο καθολικό της.
  Η σημερινή μορφή της μονής, η οποία συνεχίζει να λειτουργεί κανονικά, διαμορφώθηκε με την προσθήκη διαφόρων κτισμάτων κατά τους χρόνους της Τουρκοκρατίας.
  Στο διάστημα μεταξύ 1972 και 1986 έγιναν επιδιορθώσεις στις στέγες διαφόρων κτισμάτων. Από το 1986 έως σήμερα πραγματοποιείται αναστήλωση των κελιών της ανατολικής πτέρυγας καθώς και της βόρειας πτέρυγας.

Μονή Τιμίου Προδρόμου

Η Ιερά Μονή Τιμίου Προδρόμου βρίσκεται 9 χιλιομετρα ανατολικά της πόλης των Σερρών σε μια χαράδρα του Μενοίκιου ορους, σ' ένα γραφικό και ευλαβικό περιβάλλον, όπου η ψυχή αποσπάται από κάθε πεζή φροντίδα και υψώνεται στην αιωνιότητα. Εκεί ζει κανείς την ειρήνη του φωτός και την ποίηση της βιβλικής γαλήνης. Ζει ένα ανέπαφο τμήμα του βυζαντινού κόσμου, αφιερωμένο στον Ιωάννη τον Πρόδρομο. Η Μονή έχει πραγματικά μια ατμόσφαιρα αιωνιότητας και περιβάλλεται απο μια αληθινή γοητεία. Η Μονή χτίστηκε το 1270 μ. Χ. από τον Ιωαννίκιο, ο οποίος διετέλεσε και Επίσκοπος Εζεβών (σημ. Δάφνης). Κατόπιν ο ανηψιός του, Ιωακείμ, Μητροπολίτης Ζιχνών, κατά το έτος 1300 περιέβαλε τη Μονή με υψηλά και στερεά τείχη και την προίκισε με βασιλικές δωρεές (μετόχια και γαίες). Από το έτος 1332 μ.Χ. την Εφορία της Μονής ανέλαβε ο τότε μέγας Δομέστικος και μετέπειτα αυτοκράτορας Ιωάννης Κατακουζινός. Επί της Εφορίας του η Μονή αναδείχθηκε με Χρυσόβουλο Σταυροπηγιακή και Πατριαρχική.
Το 1345 μ.Χ. η Μονή υπέστη πολλές καταστροφές στα κτήματα της από την επιδρομή των Σέρβων. Μόνο χάρη στην Ελένη, σύζυγο του Σέρβου Κράλη Στέφανου Δουσάν, διέφυγε την ολοκληρωτική καταστροφή. Κατά την εποχή της Τουρκοκρατίας η Μονή αυτή είχε τη μεγάλη τιμή να υποδεχτεί στους κόλπους της τον πρώτο μετά την Αλωση της Κων/πολης Πατριάρχη Γενάδιο το Σχολάριο. Ο Γεννάδιος, όπως λέει η ιστορία, πατριάρχευσε 3 χρόνια, απο το 1453 ως το 1457, οπότε παραιτήθηκε και ήρθε στη Μονή του Προδρόμου. Το 1462 προσκλήθηκε για δεύτερη φορά στον Πατριαρχικό θρόνο τον οποίο διατήρησε ενα μόνο χρόνο. Το 1464 ανήλθε για τρίτη φορά στον Πατριαρχικό θρόνο, αλλά αντικαταστάθηκε απο τον Ιωάσαφ τον Α' πριν συμπληρωθεί ένας χρόνος και επανήλθε στη Μονή του Προδρόμου, όπου πέθανε το 1472.
Ο τάφος του Γενναδίου ήταν γνωστό απο παράδοση ότι βρισκόταν στο μεσαίο τμήμα του καθολικού ναού της Μονής, κοντά στους τάφους των Κτιτόρων. Το Μάϊο του 1854 έγινε η ανακομιδή των λειψάνων του, τα οποία βρίσκονται σήμερα εντός κιβωτίου. Κοντά στον τάφο του υπάρχει μαρμάρινη πλάκα με χαραγμένο τιμητικό επίγραμμα του ποιητή Ηλία Τανταλίδη, το οποίο είχε αποστείλεί το Πατριαρχείο Κων/πόλεως, όταν έγινε η ανακομιδή των λειψάνων του σοφού Πατριάρχη.
Η Μονή υπήρξε κέντρο μια αδιάλειπτης ζωγραφικής κίνησης. Υπάρχουν εδώ εικονογραφίες του 14ου αιώνα απο τις πιο ενδιαφέρουσες στη χώρα μας καθώς και ωραίες τοιχογραφίες του έτους 1630. Επίσης έχει σπουδαίο εικονοστάσιο (τέμπλο) απο ξύλο καρυδιάς καλλιτεχνικότατα σκαλισμένο απο το έτος 1804. Στον τετράγωνο αρχαίο πύργο της Μονής, που μετατράπηκε σε Βιβλιοθήκη, υπήρχαν 100 τόμοι χειρογράφων σε μεμβράνες, 200 τόμοι χειρογράφων σε χαρτί, 1500 τόμοι διαφόρων εντύπων βιβλίων, 4 χρυσόβουλα βυζαντινών αυτοκρατόρων σε μεμβράνη, 5 πατριαρχικά σιγίλλια, 4 κώδικες παλαιοί και πολλά άλλα πολύτιμα ιερά αντικείμενα, που άρπαξαν οι Βούλγαροι κατα το 1913 και 1917.

Ιστορία Ιεράς Μονής Τιμίου Προδρόμου, Του καθηγητού Παπακυριάκου Κυριάκου. Ιστοσελίδα του 6ου Γυμνασίου Σερρών
• http://www.6gymnasio.gr/ACTIVITIES/tur_odhgos/by_p... (4 φωτ.)
Ιστοσελίδα Δήμου Σερρών
• http://www.serres.gr/Sights/Prodromos/main.htm
• http://students.ceid.upatras.gr/~pirot/serres/gree... (2 φωτ.)

Μονή Τιμίου Προδρόμου

ΣΕΡΡΕΣ (Πόλη) ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ
  The most important monastery of the region of Serrhai was founded in the 13th century in a gorge of Mount Menoikion, not far from the city of Serrhai. It was laid out following the plan of most Athonite monasteries, i.e. it had encircling walls to which other structures were later added, a sturdy square tower, chapels, and a katholikon with 14th century wall-paintings.
  As the spiritual centre of Hellenism in eastern Macedonia, during the Balkan wars the monastery of Timios Prodromos (Saint John the Baptist) provoked the fury of the Bulgarians, who took pains to strip it of its historic treasures. Greek historical documents and in particular the monastic library were carried off to Sofia in their entirety in 1912. The quest for these invaluable sources of Macedonian history has since occupied, as it continues to occupy, much scholarly research.

By kind permission of:Ekdotike Athenon
This text is cited Nov 2003 from the Macedonian Heritage URL below, which contains images.

• http://www.macedonian-heritage.gr/HellenicMacedoni... (2 φωτ.)