Πληροφορίες τοπωνυμίου

Παναγία του Ποταμιού ή η Κοίμηση της Θεοτόκου

ΠΟΤΑΜΙ (Οικισμός) ΚΑΡΛΟΒΑΣΙ
Τοποθεσία -Έτος Ίδρυσης
  Βρίσκεται στην παραλιακή τοποθεσία Ποτάμι, σε απόσταση τριών (3) περίπου χιλιομέτρων δυτικά του οικισμού του Καρλοβάσου, στην όχθη μικρού ποταμού που ονομαζόταν Kερκήτιος κατά την αρχαιότητα, και στη βάση ενός μεγάλου βράχου, επάνω στον οποίο σώζονται ερείπια φρουριακής οχύρωσης της βυζαντινής όπως πιστεύεται, εποχής. Η εκκλησία αυτή, ακόμα σε λειτουργία, γνωστή σήμερα ως "Αγιά Σωτήρω" (Μεταμόρφωση του Σωτήρως), θεωρείται παλιότερη της ερήμωσης της Σάμου (1476- 1562).
  Τα χαρακτηριστικά που σώζονται στη βόρεια όψη της εκκλησίας κατατάσσουν την "Παναγιά στο Ποτάμι"στην αρχιτεκτονική των Λασκαρίδων. Αυτοί κυριάρχησαν στη Σάμο λίγο πριν τα μέσα του 13ου αιώνα.
Αρχιτεκτονικά Στοιχεία
  Το κτίσμα είναι φανερό ότι έχει υποστεί πολλές αλλοιώσεις (φωτ. 1). Σήμερα διακρίνονται τρεις κύριες περίοδοι: βυζαντινή, φράγκικη (γενουάτικη), νεοελληνική. Η σημερινή της μορφή, ανήκει στον τύπο του σταυροειδούς εγγεγραμμένου απλού τετρακιόνιου ναού, με εσωτερικές διαστάσεις κάτοψης 5,15 χ 6,45 μ. και ύψος ως την κορυφή του κατά μήκος θόλου 6,90 και 7,10 μ. ως την κορυφή του κατά πλάτος. Βέβαια ο σημερινός τρούλος, τα ανώτερα και άλλα μέρη των εξωτερικών τοίχων πρέπει ν' αποδοθούν στην τρίτη περίοδο, ενώ το βόρειο παράθυρο γοτθικής αρχιτεκτονικής ανήκει στη γενουάτικη περίοδο, όπως και το νότιο πρόσκτισμα - "σκευοφυλάκιο". Από τη βυζαντινή περίοδο σώζονται οι τέσσερις κολόνες που στηρίζουν τον τρούλο και είναι ολόσωμες, κυκλικές, από γκριζωπό (ψαρόxρωο κατά παλαιότερους) μάρμαρο, με κορινθιάζοντα κιονόκρανα (Φωτ. 2) αρκετά καλής τέχνης, που πιθανολογείται ότι προέρχονται σύμφωνα με όσους έχουν ασχοληθεί με το θέμα, από κάποιο αρχαίο ή παλαιοχριστιανικό μνημείο της περιοχής. Οι δύο από αυτές (προς το ιερό) είναι ενσωματωμένες ως τα κιονόκρανα σε νεότερο τοίxο από λιθοδομή, ο οποίος παίζει το ρόλο του τέμπλου (Φωτ. 3).
  Τα περισσότερα, αν όχι όλα τα εσωτερικά τόξα, το κεντρικό μέρος των θόλων των τεσσάρων βραχιόνων, τα λοφία κάτω από τον τρούλο πρέπει να είναι βυζαντινής εποχής το ίδιο και οι θόλοι των γωνιακών διαμερισμάτων, - εκτός του βορειοδυτικού. Από τους θόλους αυτούς οι δύο ανατολικοί είναι κυλινδρικοί, ενώ οι δύο άλλοι δυτικοί κατασκευάστηκαν ως σταυροθόλια όμως το βορειοδυτικό σταυροθόλιο είναι οξυκόρυφο, μπορεί να θεωρηθεί φράγκικη (γενουάτικη) επέμβαση.
  Ο νάρθηκας της εκκλησίας είναι γκpεμισμενος. Σώζονται μόνο τμήματα των πλάγιων τοίχων του, σε συνέχεια των πλάγιων τοίχων του κυρίως ναού, που τοπικά φθάνουν σε μεγάλο ύψος, και ίχνη του στην δυτική όψη, που δεν δίνουν δυστυχώς ασφαλείς ενδείξεις για τον τρόπο στέγασής του. Στην πίσω (την ανατολική) άκρη της νότιας πλευράς του κτίσματος υπάρχει η προσθήκη ενός επιπλέον χώρου, βοηθητικής προφανώς χρήσης, στεγασμένου με ενιαίο εγκάρσιο θόλο -σήμερα πεσμένο-του οποίου η είσοδος ήταν μέσα από το χώρο του ιερού.
  Παράθυρα, εκτός αυτών του τρούλου και της κόγχης του ιερού, υπάρχουν από ένα και στα τύμπανα των θόλων των κεραιών του σταυρού. Ειδικά δε στο βορινό υπάρχουν δύο ανοιγμένα καθ' ύψος, από τα οποία το χαμηλότερο είναι οξυκόρυφο.
  Από στοιχεία διακόσμησης που σώζονται κυρίως στη βορινή όψη του κτιρίου (σχ. 1) -στο μεσαίο και πρόσθιο τμήμα της- βλέπουμε ότι οι εξωτερικές επιφάνειες των τοίχων -στο μεσαίο ήταν διαμορφωμένες σαν σειρά από αβαθείς, διακοσμητικές, τυφλές αψίδες επάνω σε παραστάδες. Στα τόξα των αψίδων εναλλασσόταν πέτρινοι λαξευτοί θολίτες και πλίνθοι, ειδικά δε στη μεσαία αψίδα που αντιστοιχεί στο τύμπανο του θόλου της εγκάρσιας κεραίας του εγγεγραμμένου σταυρού, εμφανίζονται δύο επάλληλα τόξα, το εσωτερικό από τα οποία ήταν όλο από πλίνθους (φωτ. 4). Στο τύμπανο της άλλης σωζόμενης αψίδας, γειτονικής (προς τα δυτικά) της μεσαίας, υπάρχει απλό διακοσμητικό στοιχείο σαν ακτινωτός ήλιος, από πλίνθους.
  Σε τμήμα της νότιας όψης επίσης, που έχει αποκαλυφθεί με τη πτώση του θόλου του εκεί πρόσθετου χώρου, διασώζονται κάποια ίχνη διακόσμησης χαρακτής και χρωματικής επάνω σε επίχρισμα. που με εναλλαγές λωρίδων σε χρώματα ώχρας και κεραμιδί προσπαθούσε να μιμηθεί το πλινθοπερίκλειστο σύστημα τοιχοποιίας. Κατά τα άλλα, οι τοίχοι είναι από απλή αργολιθοδομή η οποία έχει αποκαλυφθεί κατά μεγάλο μέρος και στις επιφάνειες του εσωτερικού και, κυρίως, των Θόλων. Οι τελευταίοι καλύπτονται εξωτερικά από σχιστόπλακες, που σήμερα πια έχουν σχεδόν χαθεί κάτω από τα αλλεπάλληλα τσιμενταρίσματα. Με τσιμέντο επίσης είναι διαστρωμένο το δάπεδο του χώρου, όπου τα τελευταία χρόνια έχει γίνει και μια άτεχνη πλακόστρωση.
Εκκλησιαστικά κειμήλια -Αρχαιολογικά στοιχεία
  Η σημερινή Αγία Τράπεζα αποτελείται από τμήμα αρχαίου αρραβδωτούς κιονίσκου και θραύσμα ολόλευκης μαρμάρινης πλάκας. Αυτή είναι λοξότμητη εμπρός και διακοσμημένη έντεχνα με σταυρό, πυροστρόβιλους, κ.ά.
  Αλλά διακοσμημένη είναι και η κάτω έδρα της, - αποτελούσε λοιπόν μέρος του κοσμίτη του βυζαντινού τέμπλου που αντιστοιχούσε στο υπέρθυρο της Ωραίας Πύλης. Θραύσματα από στυλίσκους, υφαψίδια, λοξότμη τους διακοσμημένους κοσμήτες σώζονται εντοιχισμένα ή όχι στην εκκλησία. Λέγεται ακόμα ότι μεγάλος αριθμός μαρμάρινων μελών βρέθηκε κατά καιρούς, χωρίς να φυλαχτούν. Σώθηκαν τρία θραύσματα μαρμάρινων πλακών, που μπορεί ν' αποδοθούν στα θωράκια του βυζαντινού τέμπλου. Στο μεγαλύτερο απ' αυτά εικονίζεται επιπεδόγλυφος ακέφαλος κορμός λέοντα ανορθωμένου στα πίσω πόδια με κυματιστή ουρά.
  Στην κεντρική αψίδα διακρίνεται κάτω από τα επιχρίσματα ίχνος τοιχογραφίας, και στο μέσο ύψος του νότιου τοίχου ίχνος χρωμάτων.
Βιβλιογραφία Παπαϊωάννου Κ., "Εκκλησίες και Μοναστήρια της Σάμου", Πνευματικό Ίδρυμα Σάμου "Νικόλαος Δημητρίου", Αθήνα 1997

Το κείμενο παρατίθεται τον Φεβρουάριο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, της Νομαρχίας Σάμου

• http://www.samos.gr/museum/Metamorfosis%20Sotiros_... (3 φωτ.)

Αγιος Νικόλαος του Ποταμιού

Τοποθεσία -Έτος Ίδρυσης
  Στην τοποθεσία του Ποταμιού και εκατόν πενήντα μέτρα περίπου βορειότερα από την εκκλησία της Παναγίας του Ποταμιού υπάρχουν -σε αρκετά άμορφη κατάσταση σήμερα και πνιγμένα μέσα στην πυκνή βλάστηση- τα ερείπια μιας άλλης. που ήταν αφιερωμένη στον Αγιο Νικόλαο. Έτσι είναι γνωστή στην τοπική παράδοση αλλά αναφέρεται επίσης -και μάλιστα ως "εγκρημνισμένη". Ως προς την χρονολόγηση του, η αρχιτεκτονική του ναού μπορεί βάσιμα να τοποθετηθεί στην τελευταία βυζαντινή περίοδο (12ος ως 14ος αιώνας). Ιδιαίτερα η ύπαρξη των εξωτερικών τυφλών αψίδων, μαρτυρεί του ύφους της αρχιτεκτονικής της Κωνσταντινούπολης της ίδιας περιόδου.
Αρχιτεκτονικά στοιχεία
  Από στοιχεία που είχαν ληφθεί σε παλαιότερες φάσεις (1957), όταν διατηρούνταν ακόμη ικανά τμήματα των τοίχων, βλέπουμε ότι η εκκλησία ανήκε στον τύπο της απλής μονόκλιτης βασιλικής. Η είσοδός της ήταν πλάγια, στο δυτικό άκρο του νοτίου τοίχου. Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό των πλάγιων τοίχων είναι ότι εμφανίζονται -τόσο στις εσωτερικές όσο και στης εξωτερικές επιφάνειές τους και σε ρυθμική επανάληψη- τα κατώτερα τμήματα παραστάδων, εξοχής 20 εκ. περίπου, που υποδηλώνουν ότι λογικά θα πρέπει προς τα πάνω να ενώνονταν με τόξα, σχηματίζοντας σειρές από τρεις (σε κάθε πλευρά) τυφλές αψίδες. Το ύψος μάλιστα των τελευταίων μπορεί να υπολογιστεί, γιατί μια από τις παραστάδες (η δεύτερη από τα ανατολικά του βορινού τοίχου) σωζόταν ως το ύψος του επικράνου της, που είναι λογικό να συμπίπτει με το ύψος των γενέσεων των τόξων. Ανάλογου βάθους τυφλές αψίδες πρέπει να υπήρχαν και στον δυτικό τοίχο, αλλά όπως φαίνεται από τις αντίστοιχες παραστάδες στο σωζόμενο τμήμα του, εκεί ήταν μόνο εξωτερικές, δύο σε αριθμό και μεγαλύτερες σε ύψος.
  Στο δυτικό τοίχο η κόγχη του ιερού, σχετικά μεγάλη και βαθιά, εμφανίζεται και εξωτερικά ημικυκλική, ενώ το βάθος της ανοίγονται ακανόνιστα τρία στενά παράθυρα. Τα μόνα άλλα παράθυρα που μπορούν ακόμη να επισημανθούν στα σωζόμενα τμήματα των τοίχων, είναι ένα μικρό, ψηλό, στη δυτική πλευρά και ένα άλλο, επίσης μικρό, στο ανατολικό άκρο της βορινής. Από τρύπες που υπάρχουν στο δάπεδο του χώρου -προς το ιερό- αποκαλύφθηκαν δύο, περίπου συμμετρικά ως προς τον κατά μήκος άξονα, υπόγεια διαμερίσματα, με θολωτή κάλυψη, μικρό βάθος και ασαφείς τις άλλες διαστάσεις, που η χρήση τους παραμένει άγνωστη. Ως προς την κατασκευή τους, οι τοίχοι αποτελούνται από αδρή λιθοδομή με κουρασάνι, επιχρίσματα δε σώζονται μόνο σε μερικές εξωτερικές επιφάνειές τους, πάνω στα οποία φαίνονται και ίχνη χαρακτής και χρωματικής διακόσμησης, η οποία με εναλλαγές λωρίδων σε χρώματα ώχρας και κεραμιδί, προσπαθεί να μιμηθεί το πλινθοπερίκλειστο σύστημα τοιχοποιίας, στοιχείο που συναντήσαμε ήδη και τη γειτονική εκκλησία της Παναγίας. Τέλος το μόνο που μένει ασαφές από τη γενική εικόνα του κτίσματος είναι ο τρόπος της στέγασής του, για την οποία είναι δυνατόν να είχε χρησιμοποιηθεί τόσο η δρομική ημικυλινδρική καμάρα όσο και η ξύλινη δίκλινη στέγη. Από την όλη δομή των τοίχων πάντως -τις ενισχύσεις τους με τις παραστάδες και την εκτενή χρήση των τυφλών αψίδων -περισσότερες πιθανότητες φαίνεται να συγκεντρώνει η πρώτη λύση.
Βιβλιογραφία Παπαϊωάννου Κ., "Εκκλησίες και Μοναστήρια της Σάμου", Πνευματικό Ίδρυμα "Νικόλαος Δημητρίου", Αθήνα 1997

Το κείμενο παρατίθεται τον Φεβρουάριο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, της Νομαρχίας Σάμου

• http://www.samos.gr/museum/page3/Agios%20Nikolaos%...

Ναός Μεταμόρφωσης

Μονή Αγίας Ζώνης Βλαμαρής

ΑΓΙΑ ΖΩΝΗ (Οικισμός) ΒΑΘΥ
Τηλέφωνο: +30 22730 27587
  Η Ιερά Μονή Αγίας Ζώνης στην ειδυλλιακή καταπράσινη κοιλάδα της Βλαμαρής, στην ανατολική πλευρά της Σάμου, επελέγη το 1695 από τον Ιερομόναχο Μελέτιο, για να ανεγείρει, με την συνδρομή των κατοίκων, την Ιερά Μονή Αγίας Ζώνης, ή όποια αναγνωρίστηκε μάλιστα από τον Οικ. Πατριάρχη Καλλίνικο Β', ως σταυροπηγιακή.
  Το Καθολικό της μονής έχει σχήμα μονόκλιτης θολωτής Βασιλικής με τρούλλο και με εγγεγραμμένα τόξα εσωτερικώς και φέρει επί της εισόδου στην κορυφή της δυτικής όψης μικρό, απλό μαρμάρινο καμπαναριό, το όποιο κατασκευάστηκε το 1751 σύμφωνα με επιγραφή στη βάση του. Η κεντρική πύλη κατασκευάσθηκε το 1855. Μέσα στο Καθολικό, διασώζονται αρκετές τοιχογραφίες αρίστης τέχνης του 17ου αιώνος, ορισμένες από τις όποιες έχουν κατά καιρούς επιζωγραφιστεί ατέχνως. Το περίτεχνο ξυλόγλυπτο τέμπλο της Ι. Μονής φιλοτεχνημένο δια συνδρομής του Παν/του Καθηγουμένου Γαβριήλ ανάγεται σύμφωνα με την επιγραφή του το 1801, φέρει τις 3 παλαιές δεσποτικές φορητές εικόνες του 19ου αιώνος, ανάμεσα στις όποιες ξεχωρίζει ή εφέστιος εικόνα της Αγίας Ζώνης επενδεδυμένη με αργυρόδετο διάκοσμο του 1819. Το υπόλοιπο κτίριο, πού περιβάλλει αυτό κυκλόθεν, ακολουθεί τον παραδοσιακό μοναστηριακό τύπο, με περιμετρική κλειστή και εσωστρεφή διάταξη, αποτελούμενο από διώροφες ισοϋψείς πτέρυγες. Η Ιερά Μονή πανηγυρίζει στις 31 Αυγούστου.

Μονή Αγίας Ζώνης

Ιστοσελίδα Νομαρχίας Σάμου
• http://www.samos.gr/museum/page3/Agia%20Zoni.htm
• http://www.samosin.gr/topomonastiriagr.htm
• http://www.diavlos.gr/monasteries/monastir.html (1 φωτ.)
• http://clubs.pathfinder.gr/samos_island/24445?foru...
• http://www.samos.net/monastiria.htm

Aγιος Ιωάννης ο Ελεήμονας

ΑΓΙΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ (Παραλία) ΜΑΡΑΘΟΚΑΜΠΟΣ

• http://www.samosin.gr/topomonastiriagr.htm

Μονή Ζωοδόχου Πηγής Κότσικα

ΚΩΤΣΙΚΑΣ (Παραλία) ΒΑΘΥ
  Βρίσκεται στον Κέρκη, νοτιοδυτικά των Κοσμαδαίων, μέσα στη χαράδρα που καταλήγει στο μεγάλο Σεϊτάνι και σε υψόμετρο 660 μέτρα. Η περιοχή είναι κατάφυτη, δυτικά υψώνονται απότομα βραχώδεις πλαγιές του Κέρκη και η θέα είναι μικρή. Σε απόσταση 500 μέτρων περίπου υπάρχει σπήλαιο μέσα στο οποίο υπάρχει εκκλησία και για να πάει κανένας εκεί πρέπει να περάσει από ένα απόκρημνο κι επικίνδυνο μονοπάτι κι’ απ’ αυτό πήρε και το όνομα κακοπέρατο. Λίγο νοτιότερα βρίσκεται το εκκλησάκι του Αη Γιάννη κοντά στο οποίο βρίσκεται η γράβα (βάραθρο) του Πανάρετου.

Μονή Κοιμήσεως Θεοτόκου Μαραθόκαμπου

ΜΑΡΑΘΟΚΑΜΠΟΣ (Κωμόπολη) ΣΑΜΟΣ
  Η Ιερά Μονή Κοιμήσεως της Θεοτόκου Μαραθοκάμπου βρίσκεται στις παρυφές της κωμοπόλεως του Μαραθοκάμπου και ιδρύθη το έτος 1887. Είναι μικρά γυναικεία Μονή προς τιμήν της Κοιμήσεως της Υπεραγίας Θεοτόκου. Οι απαρχές της όμως ανάγονται στις πρώτες δεκαετίες του 19ου αιώνος, όταν οι Κολλυβάδες μοναχοί, εξαιτίας των ερίδων στο Αγιον Όρος, ήρθαν κι εγκαταστάθηκαν στο Μαραθόκαμπο. Τα κηρύγματα και η πνευματική τους εργασία είχαν ως αποτέλεσμα να ελκυσθούν προς τον κατά Χριστόν βίο μερικές γυναίκες, πού αργότερα ασπάσθηκαν τον μοναχισμό και εγκαταστάθηκαν στο υπάρχον εκεί μονύδριο. Ο ναός φέρει την επιγραφή: «θείος και ιερός ναός της Υπεραγίας Θεοτόκου αψξθ’ Νοεμβρίου θ’». Πάνω από τη θύρα του, ή ένδειξη «Τώ 1819 έτει Ιουνίου 15», προφανώς φανερώνει το χρόνο ανακαινίσεώς του. Πριν μετατραπεί σε Μονή, το κτήριό της εχρησιμοποιείτο ως γηροκομείο και φιλανθρωπικό κατάστημα.
  Ήδη άρχισαν εργασίες (1996) για την ανακαίνιση των κτισμάτων της, με τη φιλότιμη συμπαράσταση των κατοίκων της κωμοπόλεως και των τοπικών αρχόντων, υπό την καθοδήγηση του Σεβ. Μητροπολίτου κ. Ευσεβίου.

Μονή Παναγιάς Μαυριανού

ΜΑΥΡΙΑΝΝΟΣ (Οικισμός) ΙΚΑΡΙΑ
  Η Ιερά Μονή Ευαγγελισμού Μαυριάνου, που βρίσκεται κοντά στην ακτή της θάλασσας, μεταξύ των χωριών Βρακάδες και Αμάλο, ιδρύθηκε στα τέλη του 18ου αιώνος. Πιθανολογείται, ότι στο σημείο, που κτίστηκε η Ιερά Μονή υπήρχε αρχαίος οικισμός ή αρχαίος ειδωλολατρικός ναός, εξαιτίας μιας βάσης μαρμάρινου κίονος και άλλων πήλινων και μαρμάρινων τεμαχίων, που υπάρχουν σ' αυτόν. Στο Καθολικό, το όποιο δεν παρουσιάζει ενδιαφέρον από αρχιτεκτονικής απόψεως, υπάρχει ξυλόγλυπτο τέμπλο του 1820 με εικόνες και αγιογραφίες της ίδιας περιόδου.
  Η Ιερά Μονή πανηγυρίζει στις 25 Μαρτίου.

Ιερά Μονή Αγίας Τριάδος Μυτιληνιών

ΜΟΝΗ ΑΓΙΑΣ ΤΡΙΑΔΟΣ (Μοναστήρι) ΠΥΘΑΓΟΡΕΙΟ
Τηλέφωνο: +30 22730 51339
  Η Ιερά Μονή Αγίας Τριάδος ή Νέας Ζωοδόχου Πηγής βρίσκεται στη θέση Κατραφίλι, πλησίον της κωμοπόλεως των Μυτιληνιών. Ιδρύθηκε στην θέση ενός παλαιού Ναού της Αγίας Τριάδος μόλις το 1824 από τον ιερομόναχο Νεόφυτο, ο οποίος ήταν Μοναχός της Ι.Μ. Ζωοδόχου Πηγής, γι’ αυτό ονομάστηκε και Νέα Ζωοδόχος Πηγή.
  Είναι το νεότερο Μοναστήρι της Σάμου. Η ανέγερση των κελιών άρχισε το 1824, ενώ το σημερινό Καθολικό ανοικοδομήθηκε το 1905 και διατάσσεται λοξά μέσα στην εσωτερική αυλή σε σχέση με το λοιπό τετράπλευρο σχεδόν Ορθογώνιο κτιριακό συγκρότημα, πού το περιβάλλει το Καθολικό αρχιτεκτονικά ανήκει στον τύπο του αθωνιτικού τετρακιονίου τρικόγχου ναού. Οι τέσσερις κίονες πού στηρίζουν τον τρούλλο μεταφέρθηκαν σύμφωνα με την παράδοση από αρχαίο κτίσμα της Γλυφάδας της αρχαίας Σάμου (σημερινό Πυθαγόρειο). Το τέμπλο είναι μαρμάρινο του 1920 καθώς και τα δύο προσκυνητάρια, ενώ σημαντικής τέχνης είναι ή ασημωμένη εικόνα της Ζωοδόχου Πηγής του 1884.
  Ορισμένες τοιχογραφίες μαρτυρούν, ότι παλαιοτέρα το Καθολικό ιστορείτο εικονογραφικώς.
  Το μαρμάρινο κωδωνοστάσιο κατασκευάστηκε το 1884 και ανακαινίστηκε το 1908.
  Η Ιερά Μονή Αγίας Τριάδος έχει πλούσια Βιβλιοθήκη.
  Πανηγυρίζει τη Δευτέρα του Αγίου Πνεύματος.

Μονή Αγίας Τριάδος

• http://www.samosin.gr/topomonastiriagr.htm (1 φωτ.)
• http://www.samos.net/monastiria.htm
• http://clubs.pathfinder.gr/samos_island/24445?foru...
• http://www.diavlos.gr/monasteries/monastir.html

Ιερά Μονή Αγίου Ιωάννη Θεολόγου

ΜΟΝΗ ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΗ ΘΕΟΛΟΓΟΥ (Μοναστήρι) ΚΑΡΛΟΒΑΣΙ
Τηλέφωνο: +30 22730 32219
  Η Ιερά Μονή Αγίου Ιωάννου Θεολόγου Παλ. Καρλοβασίου βρίσκεται σε ωραιότατη τοποθεσία καί πολύ κοντά στο Παλαιό Καρλόβασι. Ιδρύθηκε το έτος 1823. Μικρός αλλά κατανυκτικός και περιποιημένος είναι ο ναός της. Έχει αποθησαυρισμένη παλαιά εικόνα του Χριστού, μεγάλης αξίας. Ανάγεται στο 18ο αιώνα. Στο τέμπλο η θρηνωδούσα Παναγία, αντί του παιδός Ιησού Χρίστου, εναγκαλίζεται τον εσταυρωμένο Κύριο! Από το ιερό Βήμα καταπακτή Οδηγεί με πέντε σκαλοπάτια στο άγιασμα.
  Το ναό ανακαίνισε το 1823 ο καπετάν Μανουήλ Αγγελίνας, ένας από τους Σάμιους οπλαρχηγούς της Ελληνικής Επαναστάσεως. Καταγόταν από το Παλαιό Καρλόβασι. Τα κελιά καλύπτουν τη νότια, τη δυτική και τη βόρεια πλευρά του μοναστηριακού συγκροτήματος.

Ιερά Μονή Παναγίας Βροντιανής

ΜΟΝΗ ΒΡΟΝΤΑ (Μοναστήρι) ΒΑΘΥ
Τηλέφωνο: +30 22730 93255
  Στα ερείπια αρχαίας Μονής, προς τιμήν του Γεννέσιου της Θεοτόκου, το έτος 1566, οι κατά σάρκα αδερφοί - μοναχοί Ιάκωβος και Μακάριος άρχισαν την ανέγερση νέας Μονής, στην όμορφη τοποθεσία σε ύψος 458μ. από τη θάλασσα. Η Μονή που ειναι γνωστή με τις προσωνυμίες "Κοκκαριανή" (από το χωριό Κοκκάρι), ή του "Βροντά" (παραφθορά του Γροντά - πλούσιας οικογένειας που έδωσε το όνομά της σε περιοχή μεταξύ Κοκκαρίου και Βαθέως), ή "Βροντιανή", επειδή "κατά τα πρωτοβρόχια, την εποχή που γιορτάζει ο ναός της Μονής, οι βροντές αντηχούν πολύ δυνατά στις κορυφές" της Λουλούδας και του Λαζάρου, νότια του Μοναστηρίου.
  Το κτιριακό συγκρότημα είναι τετράγωνο, τα κελιά χτισμένα με θολωτές αψίδες και πάνω από την βορεινή πλευρά βρίσκεται το κωδονοστάσι. Μαρμάρινη πλάκα με δικέφαλο αετό και δικέφαλα φίδια μας πληροφορεί ότι οικοδομήθηκε "δια συνδρομής του πανοσιώτατου αγίου καθηγούμενου εξ αυτής της Μονής του κυρίου Γαβριήλ προσκυνητού 20 Ιουλίου 1812". Ως προς το καθολικό, ρυθμού βασιλικής με τρούλλο, σημειώνεται ότι παρουσιάζει την ιδιοτυπία ο τοίχος του Ιερού Βήματος του "να εισχωρεί εβδομήντα εκατοστά στην ανατολική πτέρυγα της Μονής".
  Από την εικονογράφηση του Καθολικού σώζονται μικρά τμήματα στο ιερό Βήμα και σε δύο από τα τόξα του τρούλλου. Ωραιότατο είναι το ξυλόγλυπτο εικονοστάσιο, επιχρυσωμένο, με διακοσμήσεις παραστάσεων από την Αγία Γραφή. Στη Στεφάνη της Ωραίας Πύλης οι τέσσερις ευαγγελιστές και στο μέσον η Αγία Τριάς. Έργα του 18ου και 19ου αιώνος είναι οι φορητές εικόνες του, των Ζωγράφων Πολύδωρου Σμυρναίου (1883), Ιάκωβου καθηγουμένου (1777) κ.λπ. Ξυλόγλυπτος και επιχρυσωμένος είναι και ο Δεσποτικός θρόνος (του 1703).
  Στην νοτιοανατολική πτέρυγα του πρώτου ορόφου βρίσκεται το παρεκκλήσιο της μεταμορφώσεως του Σωτήρος, βυζαντινού ρυθμού, με τέμπλο ξυλόγλυπτο "μεγάλης αρχαιολογικής αξίας και άκρως λεπτότατης και απαράμιλλου τέχνης". Στον αύλιο χώρο της Μονής υπάρχουν κρήνες, συντριβάνι, ναϊσκος και γύρω (στο ισόγειο) αποθήκες, εργαστήρια, βοηθητικοί χώροι. Στη βορειοδυτική γωνία δωμάτιο με τζάκι, είδος "φωτανάματος". Στον πρώτο όροφο είναι το ηγουμενείο, το αρχονταρίκι, ξενώνες, το παλαιό μαγειρίο με τους φούρνους, η τράπεζα των μοναχών, τον υπόλοιπο χώρο των κτισμάτων καταλαμβάνουν τα κελλιά, όπου παλαιότερα διέμειναν πολυάριθμοι μοναχοί.   Σημαντικές προσωπικότητες στη διαδρομή της μακρόχρονης ιστορία της αναφέρονται οι ηγούμενοι Σεραφείμ και Ιάκωβος Κατερίνης (18ος αιώνας). Το 1829 και η Μονή Βροντιανήςσυμμετείχε στη κάλυψη δαπάνης για τη συντήρηση και την λειτουργία των σχολείων του νησιού, ενώ αργότερα πρωτοστάτησε στην ίδρυση της ιερατικής σχολής Μαλαγαρίου, του νοσοκομείου στο Βαθύ, του λεπροκομείου στο Καρλόβασι και των μουσικών σχολών στο Βαθύ, το Καρλόβασι, το Μαραθόκαμπο και τους Μυτιληνιούς, παρά το ότι απο το 1832 και ιδιαίτερα μετά το 1850 η ηγεμονική διοίκηση της Σάμου ασκούσε ασφυκτικό έλεγχο στα Μοναστήρια του νησιού. Περί το τέλος του 19ου αιώνος εισήλθε σε περίοδο κρίσεως και παρακμής. Η από του ύψους θέα της θαλλάσης, το ερημικό τοπίο, η ζεστή φιλοξενία της Μονής σε προσκαλεί σε περισυλλογή και ανάπαυση.

• http://www.samosin.gr/topomonastiriagr.htm (1 φωτ.)
• http://www.adamnet.gr/im%2Dsamou/greek/monasteries... (5 φωτ.)
• http://clubs.pathfinder.gr/samos_island/24445?foru...
• http://www.samos.net/monastiria.htm

Ευαγγελίστρια του Κέρκη ή Αγιος Βασίλειος

ΜΟΝΗ ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΤΡΙΑΣ (Μοναστήρι) ΜΑΡΑΘΟΚΑΜΠΟΣ

• http://www.samosin.gr/topomonastiriagr.htm (1 φωτ.)

Μονή Ζωοδόχου Πηγής

ΜΟΝΗ ΖΩΟΔΟΧΟΥ ΠΗΓΗΣ (Μοναστήρι) ΒΑΘΥ
Τηλέφωνο: +30 22730 27582
  Η Ιερά Μονή Ζωοδόχου Πηγής ή Αηλιώτισσας δεσπόζει στο ανατολικότερο τμήμα της Σάμου επάνω στο βουνό Ραμπαηδόνι και το ακρωτήριο Πράσσο σε ύψος 400 μ., εποπτεύει τον επταστάδιο πορθμό και αντικρίζει την Μυκάλη, την Έφεσο και τα παράλια της Μικράς Ασίας. Ιδρύθηκε το 1756 στην πευκόφυτη τοποθεσία, όπου άλλοτε βρισκόταν ένα παρεκκλήσιο της Ζωοδόχου Πηγής, το όποιο παραχωρήθηκε από τον Αρχιεπίσκοπο Σάμου Καλλίνικο στον πρώτο κτήτορα Ιερομόναχο Δωρόθεο και ακολουθεί πιστά τον μοναστηριακό τύπο των μεγάλων τετράπλευρων συγκροτημάτων με διώροφες πτέρυγες. Το 1782 οικοδομήθηκε το Καθολικό στον τύπο του εγγεγραμμένου σταυροειδούς συνθέτου τετρακιονίου τρικόγχου αθωνιτικού ναού, με ευρύχωρο τρουλλαίο νάρθηκα, χτισμένο στον τύπο του δικιονίου απλού ναού. Κατά την παράδοσιν οι τέσσερις κίονες του κυρίως Ναού, επί των οποίων στηρίζεται ο τρούλος, μεταφέρθηκαν από αρχαίο ναό της Μιλήτου. Ξεχωριστό είναι το πολύκογχο σχήμα της Πρόθεσης και του Διακονικού. Διασώζονται ελάχιστες τοιχογραφίες μόνο στο Νάρθηκα και στο ιερό Βήμα, οι οποίες μαρτυρούν ότι παλαιότερα το Καθολικό ιστορείτο εικονογραφικώς. Μέσα στο Καθολικό κυριαρχεί το πλουσίως διακοσμημένο και επιχρυσωμένο ξυλόγλυπτο τέμπλο το οποίο χρονολογείται από το 1802, έργο του Γεωργίου Τάνταλο. Οι δεσποτικές εικόνες που ευρίσκονται επ' αυτού είναι παλαιότερες, θαυμάσιας τέχνης επίσης είναι τόσο ο ξυλόγλυπτος δεσποτικός θρόνος, ο οποίος είναι στραμμένος προς ανατολάς, όσο και τα δύο προσκυνητάρια, τα οποία φέρουν το ένα την εφέστιο εικόνα της Ζωοδόχου Πηγής, επενδεδυμένη με αργυρή διακόσμηση του 1793 και το άλλο την Μεγάλη Δέηση του 1819.
  Σημαντική θεωρείται η αρκετά επιμελημένη μαρμάρινη πλακόστρωση των δαπέδων. Οι θύρες του Ναού είναι κατασκευασμένες από μικρά ξύλινα τεμάχια συμβολίζοντας τις 365 ήμερες του έτους. «Υπεράνω της εξωτερικής πύλης της Ί. Μονής υπάρχει μαρμάρινη πλάκα παριστάνουσα ναό με πολλούς οβελίσκους του 1833. Η Ιερά Μονή, ή οποία πανηγυρίζει την Παρασκευή της Διακαινησίμου, μετετράπη από ανδρώα σε γυναικεία βάσει του υπ' αριθμ. 2/4-1-2002 Προεδρικού Διατάγματος και εγκαταβιοί πλέον σε αυτήν με την ευλογία του Σεβ. Μητροπολίτου κ.κ. Ευσεβίου τετραμελής γυναικεία αδελφότης, με κύριο διακόνημα την αγιογραφία.

Μονή Ζωοδόχου Πηγής ή Αηλιώτισσα

Ιστοσελίδα Νομαρχίας Σάμου
• http://www.samos.gr/museum/page3/Moni%20Zoodoxou%2...
• http://www.samosin.gr/topomonastiriagr.htm (1 φωτ.)
• http://www.diavlos.gr/monasteries/monastir.html (1 φωτ.)
• http://clubs.pathfinder.gr/samos_island/24445?foru...
• http://www.samos.net/monastiria.htm

Μονή Ζωοδόχου Πηγής Κακοπέρατου

ΜΟΝΗ ΖΩΟΔΟΧΟΥ ΠΗΓΗΣ ΚΑΚΟΠΕΡΑΤΟΥ (Μοναστήρι) ΚΑΡΛΟΒΑΣΙ
Η Ιερά Μονή Ζωοδόχου Πηγής Κακοπεράτου είναι μικρό μετόχιο, μέσα σε ερημική χαράδρα, κατάφυτη από πλατάνια, πεύκα και θάμνους. Στα δυτικά υψώνονται οι απότομες κορυφές του Κερκετέως. Το μετόχι βρίσκεται κοντά στο χωριό Κοσμαδαίοι. Αποτελείται από ναΐσκο προς τιμήν της Ζωοδόχου Πηγής και διώροφο κτίριο με κελιά. Είναι ιδανικός τόπος για μόνωση και κατά Θεόν άσκηση και προσευχή. Σε απόσταση ενός τετάρτου της ώρας, μέσω στενής ατραπού, μπορεί κανείς να επισκεφθεί το περίφημο σπήλαιο του Κακοπεράτου, όπου παλαιότερα ζούσαν ασκητές που είχαν κτίσει και ναΐσκο (Κακοπερατιανής ή Πέρα Παναγιάς).

Ζωοδόχος Πηγή Κακοπέρατου (Χατζημανώλη)

• http://www.samosin.gr/topomonastiriagr.htm
Ιστοσελίδα Νομαρχίας Σάμου
• http://www.samos.gr/museum/page3/Kakoperato.htm

Μονή Ευαγγελισμού Θεοτόκου Λευκάδος

ΜΟΝΗ ΛΕΥΚΑΔΑΣ ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΣ (Μοναστήρι) ΑΓΙΟΣ ΚΗΡΥΚΟΣ
Τηλέφωνο: +30 22750 22767
  Η Ιερά Μονή Ευαγγελισμού της Θεοτόκου Λευκάδος στο νοτιοανατολικό μέρος του νησιού, ιδρύθηκε γύρω στο 1775, από τους «Κολλυβάδες», άγιο Μακάριο επίσκοπο Κορίνθου και τον Χίο ιερομόναχο Νήφωνα. Η Ιερά Μονή ανηγέρθη εκ βάθρων και ανεδείχθη κέντρο έντονης πνευματικής ζωής και φημισμένης φιλοξενίας. Το Καθολικό της Μονής είναι βυζαντινού ρυθμού και ανήκει στον τρίκογχο αθωνιτικό τύπο με λιτή στα δυτικά. Σημαντικό είναι το περίτεχνο ξυλόγλυπτο επιχρυσωμένο τέμπλο, πού είναι διακοσμημένο με παραστάσεις από την ΠΑ. και την Κ.Δ. και αξιόλογες εικόνες του 18ου αιώνος.
  Το σχήμα του μοναστηριακού συγκροτήματος είναι τετράγωνο και ορίζεται από διώροφα κελλιά, τα οποία επισκευάστηκαν από το 1954 έως το 1966, όταν η Ιερά Μονή μετετράπη σε γυναικεία δια του υπ' άριθμ. 191/19-7-1955 Βασιλικού Διατάγματος. Δυστυχώς και πάλι πυρκαϊά κατέστρεψε τα περισσότερα απ' αυτά. Η Ιερά Μονή διετέλεσε κέντρο παιδείας, αφού εκεί οι νέοι ελάμβαναν την εγκύκλιο μόρφωση και οι υποψήφιοι κληρικοί εξασκούνταν, ενώ την περίοδο της Τουρκοκρατίας υπήρξε το απόρθητο φρούριο της Ορθοδοξίας.
  Προς δυσμάς της Ι. Μονής υπάρχει Παρεκκλήσιο προς τιμήν του αγίου Μακαρίου Νοταρά, Επισκόπου Κορίνθου.
  Οι δύο υδρόμυλοι, το χειροκίνητο ελαιοτριβείο και ο αρσανάς, όπου είχαν το καΐκι και τις βάρκες οι μοναχοί, είναι πλέον ερειπωμένα.
  Η Ιερά Μονή πάντα διέθετε κτήματά της σε πολλούς ακτήμονες. Κατά τα τελευταία χρόνια δώρησε έκταση για την ανέγερση του Εκκλησιαστικού Γηροκομείου Ικαρίας «Η Στέγη της Παναγίας», ενώ προσφάτως για την δημιουργία του βωμού της "Ικαρίας φλόγας και την διάνοιξη του περιφερειακού δρόμου Αγίου Κηρύκου - Ευδήλου.
  Η Ιερά Μονή πανηγυρίζει στις 25 Μαρτίου.

Ιερά Μονή Μεγάλης Παναγίας

ΜΟΝΗ ΜΕΓΑΛΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ (Μοναστήρι) ΠΥΘΑΓΟΡΕΙΟ
Τηλέφωνο: +30 22730 41249
  Το ιστορικό Μοναστήρι της Μεγάλης Παναγίας ή των πέντε οσπιτίων, αφιερωμένο στην κοίμηση της Θεοτόκου αποτελεί το σέμνωμα και το καύχημα της Σαμιακής Εκκλησίας.Ιδρύθηκε το έτος 1586 από τους μοναχούς Νείλο και Διονύσιο, οι οπολιοι πριν είχαν μονάσει στο μικρασιατικό όρος "Λάτρος" κοντά στην αρχαία Μίλητο.
  Το κτιριακό συγκρότημα της Μονής ως προς την διάρθρωσή του ακολουθεί πιστά τον τύπο του παραδοσιακού τετράπλευρου Ορθόδοξου Μοναστηρίου.
  Στο κέντρο της αυλής υψώνεται ο Ναός της Μονής, ο σπουδαιότερος και ο κατανυκτικότερος όλων των ναών της Σάμου. Είναι βυζαντινού ρυθμού με τρούλο και αποτελεί ακριβή αποτίμηση του σταυροειδούς εγγεγραμμένου σύνθετου τετρακιόνιου αθωνίτικου ναού με νάρθηκα, εξωνάρθηκα και παρεκκλήσιο. Ολόκληρος ο ναός, ονάρθηκας και το ενσωματωμένο κτητορικό παρεκκλήσιο των Αγίων Αποστόλων έχουν τοιχογραφηθεί το έτος 1596, όπως μαρτυρεί η σχετική επιγραφή, από άγνωστο αγιογράφο, ο οποίος θα πρέπει να είχε γνωρίσει την μεταβυζαντινή αγιογραφική παράδοση του Αγίου Όρους.
  Οι μορφές των μεγάλων Διδασκάλων του μοναχισμού παριστάνονται ασκητικές, ιερατικές και προπαντός στοχαστικές. Οι Aγιοι αυτοί εβίωσαν μέσα στην έρημο την ευαγγελική απλότητα και μελέτησαν σε βάθος την ανθρώπινη συμπεριφορά. Τα συμπεράσματά τους αποκρυσταλλώθηκαν στις θαυμαστές ιστορίες των Γερόντων, για τις οποίες η σύγχρονη ψυχολογία και ψυχιατρική δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Η βυζαντινή εικονογραφία αποτελεί μάθημα υψηλής θεολογίας και σάρκωση του εκκλησιαστικού φρονήματος της Ορθόδοξης Χριστιανοσύνης.
  Το ξυλόγλυπτο και επιχρυσωμένο τέμπλο, ο δεσποτικός θρόνος, ο άμβωνας και τα αναλόγια των Ψαλτών αποτελούν έξοχα δείγματα της διακοσμητικής ξυλογλυπτικής του ΙΗ' αιώνα.
  Η φιλοξενία και η γεναιοδωρία των Μοναχών της Μεγάλης Παναγίας υπήρξε παροιμιώδης.Τον απόηχο των κατανυκτικών Ακολουθιών της Μονής διέσωσε ο ιστοριοδίφης Εμμανουήλ Κρητικίδης, επισημαίνοντας την επικρατούσα εκκλησιαστική τάξη, την ιεροπρέπεια και την άρτια μουσική κατάρτιση των Μοναχών. "Η λειτουργία τελουμένη εν ησυχία μετά ψαλμωδίας ηδυφώνων και ειδημόνων της εκκλησιαστικής μουσικής Καλογήρων αποσπά τον νουν από των επιγείων και μετάρσιον αυτον φέρει εις κόσμον ελπίδος, πίστεως και ζωής".
  Το μοναστήρι της Μεγάλης Παναγίας είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την ιστορία, την παράδοσ και τους μακροχρόνιους απελευθερωτικούς αγώνες του Σαμιακού λαού.
  Όλα ανεξαρτήτως τα Μοναστήρια της Σάμου υπήρξαν τα κρησφύγετα των καταδιωκομένων Ελλήνων κατά τις περιόδους της δουλείας και της ξενικής κατοχής, αλλά και τα ορμητήρια των γενναίων αγωνιστών της Επαναστάσεως του 1821 και των μετέπειτα απελευθερωτικών κινημάτων.
  Κατά τους ζοφερούς αγώνες του τρόμου και της απελπισίας στα Μοναστήρια κυρίως διατηρήθηκε αλώβητη η Χριστιανική Πίστη και διαφυλάχτηκε η καθαρότητα της Ελληνικής γλώσσας. Οι μοναχοί κράτησαν ζωντανή την ελπίδα της Εθνικής αποκαταστάσεως, καλλιέργησαν τα Γράμματα και τις Τέχνες και συντήρησαν αναλλοίωτες τις αρχαίες συνήθειες και τις ευγενικές αρετές του Γένους μας, αυτές που διέσωσαν τον Ελληνισμό από την έκπτωση και την εκβαρβάρωση.
  Ο Μοναχισμός αποτελεί την σύνοψη του Ευαγγελίου. Εκφράζει με πληρότητα την Χριστιανική Πίστη και και ακτινοβολεί τον πλούτο, την ευγένεια, το κάλλος και την αλήθεια των βιωμάτων της λειτουργικής ζωής της Ορθοδόξου Εκκλησίας.

Ιστοσελίδα Νομαρχίας Σάμου
• http://www.samos.gr/museum/page3/Megali%20Panagia.... (6 φωτ.)
• http://www.samosin.gr/topomonastiriagr.htm (1 φωτ.)
• http://www.adamnet.gr/im-samou/greek/monasteriesSa... (11 φωτ.)
• http://clubs.pathfinder.gr/samos_island/24445?foru...
• http://www.samos.net/monastiria.htm

Μονή Ευαγγελισμού της Θεοτόκου Μοντέ

ΜΟΝΗ ΜΟΥΝΤΕ (Μοναστήρι) ΙΚΑΡΙΑ
  Η Ιερά Μονή Ευαγγελισμού της Θεοτόκου Μοντέ βρίσκεται σε μία πευκόφυτη περιοχή κοντά στις Ράχες Ικαρίας. Σύμφωνα με επιγραφή ανοικοδομήθηκε το 1460 και ανακαινίστηκε το 1893.
  Το Καθολικό της Μονής ανήκει στο ρυθμό της τρίκλιτης βασιλικής με ξυλόγλυπτο τέμπλο καi φορητές εικόνες των αρχών του 20ου αιώνος, έργα του αγιογράφου μοναχού Ζωσιμά, από την Ιερά Μονή των Αγίων Πατέρων της Χίου (1906 - 1920). Αξιόλογες θεωρούνται άλλες δύο παλαιότερες, μια επαργυρωμένη και άλλη μια των αγίων Δώδεκα Αποστόλων, ενώ κόσμημα της Μονής αποτελεί και ξυλόγλυπτο κουβούκλιο του Επιταφίου, αφιέρωμα στη Μονή, κατασκευασμένο στη Σμύρνη το 1910. Η Ιερά Μονή πανηγυρίζει στις 25 Μαρτίου, αλλά και στις 15 Αυγούστου, οπότε αποτελεί πανικαριακό προσκύνημα.

Μονή Προφήτη Ηλίου Καρλοβασίου

ΜΟΝΗ ΠΡΟΦΗΤΗ ΗΛΙΑ (Μοναστήρι) ΚΑΡΛΟΒΑΣΙ
Τηλέφωνο: +30 22730 32279
  Σε ωραιότατη τοποθεσία, νοτίως του Καρλοβασίου, πριν το έτος 1625 ο Νικόλαος Ιακώβου ήταν κύριος του ναού προς τιμήν του προφήτου Ηλία, τον οποίο, όταν μετανάστευσε στη Χίο, δώρισε στη Νέα Μονή. Γύρω από το ναό αυτό , οι αδελφοί της Νέας Μονής Χίου, ιερομόναχοι Νεόφιλος και Γρηγόριος έχτισαν κελλιά, προσείλκυσαν και άλλους μοναχούς και, αφού κατεδάφισαν τον παλαιό, ανήγειραν νέο, ευρύχωρο και στερεότερο, με διαθήκη τους δε άφησαν το μετόχιο αυτό στην Νέα Μονή της Χίου. Επιγραφή ανώθεν της πύλης του ναού, ποθ είναι θολωτή βασιλική με τρούλλο, μαρτυρεί: "1739 ηγουμενεύοντος Γρηγορίου Ιερομονάχου".
  Στον 18ο αιώνα ανήκει το πολύ ωραίο ξυλόγλυπτο τέμπλο, "δια χειρός Ιακουμή προσκυνητού Χίου και της συνοδείας αυτού . . .", με αξιόλογες φορητές εικόνες, επάργυρη αυτή του Προφήτη Ηλία (1804). Από τον πλούσιο τοιχογραφικό εικονογραφικό διάκοσμο, ελάχιστες παραστάσεις διέφυγαν την καταστροφή, που μαρτυρούν ημέρες ακμής της Μονής. Ο ναός είχε ιστορηθεί το 1787 "δια χειρός Ιωάννου Σαμίου του ζωγράφου και ελαχίστου".
  Στην ανατολική πλευρά και πάνω από την εξωτερική πύλη του ορθογωνίου τετραγώνου του κτιριακού συγκροτήματος της Μονής βρίσκεται το παρεκκλήσιο της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού, ενώ στην αυλή της νότιας πλευράς υπάρχει κρήνη και πλήσιο φρέαρ.

Μονή Προφήτη Ηλία

Ιστοσελίδα Νομαρχίας Σάμου
• http://www.samos.gr/museum/Profitis%20Hlias/Monast... (2 φωτ.)
• http://www.samosin.gr/topomonastiriagr.htm (1 φωτ.)
• http://www.diavlos.gr/monasteries/monastir.html (1 φωτ.)
• http://clubs.pathfinder.gr/samos_island/24445?foru...
• http://www.samos.net/monastiria.htm

Ιερά Μονή Τιμίου Σταυρού

ΜΟΝΗ ΤΙΜΙΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ (Μοναστήρι) ΠΥΘΑΓΟΡΕΙΟ
Τηλέφωνο: +30 22730 37798
  Ο μοναχός Νείλος, ένας από τους δυο κτήτορες της μονής της Μεγάλης Παναγίας, ίδρυσε το 1592 το Μοναστήρι του Τιμίου Σταυρού, το οποίο αναπτύχθηκε πολύ γρήγορα και απέκτησε μεγάλη φήμη προσελκύοντας μεγάλα πλήθη προσκυνητών, όχι μόνο από την Σάμο αλλά και από τις προ του 1922 ανθούσες Ελληνικές Κοινότητες των έναντι της Σάμου μικρασιατικών παραλίων. Αδελφοί της Μονής ήταν οι μετέπειτα επιφανείς Πατριάρχες Ιεροσολύμων Κύριλλος ο Β' (1845 - 1872) και Ιερόθεος (1875 - 1882)οι οποίοι την ενίσχυσαν οικονομικά και την εμπλούτισαν με ιερά σκεύη και αξιόλογα αφιερώματα.
  Ο επιβλητικός και μεγαλοπρεπής ναός ανοικοδομήθηκε από τον Ηγούμενο Γρηγόριο. Έχει σχήμα τρίκλιτης τρουλαίας βασιλικής με διώροφο νάρθηκα. Το ξυλόγλυπτο τέμπλο του ναού είναι πράγματι εντυπωσιακό, βαρύτιμο και περίτεχνο, με πλουσιότατο και ανθηρό φυτικό διάκοσμο και παραστάσιες από την Παλαιά και την Καινή Διαθήκη. Όσα προεικονίζονται στην Παλαιά Διαθήκη, πραγματώνονται από τη θεανδρική υπόσταση του Χριστού και επαληθεύονται στην καθημερινή λειτουργική ζωή της Εκκλησίας που είναι κοινωνία Πιστεως, Αγάπης και Ελπίδος.
  Το μοναχικό κοινοβιακό ήθος μαρτυρεί το εσώτατο εκκλησιαστικό ήθος, που πηγάζει από το μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας. Οσάκις τελείται η Θεία Λειτουργία, η στρατευομένη και θριαμβεύουσα Εκκλησία είναι παρούσες σε μια ξεχωριστή ενότητα που δεν εκτείνεται μόνο σε έναν άπειρο χώρο, αλλά επίσης και σε ένα άπειρο χρόνο, περιλαμβάνει δηλαδή όλες τις γενεές και όλες τις εποχές. Ο εκ των νεκρών αναστάς Ιησούς γίνεται σύγχρονος με τον "εν ετέρα μορφή" Θεάνθρωπο, με τους Αποστόλους και όλους τους Αγίους της Εκκλησίας, η οποία ως ουρανός πολύφωτος καταυγάζεται από την έλλαμψη του ακτίστου φωτός της θείας και ενδόξου του Χριστού Μεταμορφώσεως.

Ιστοσελίδα Νομαρχίας Σάμου
• http://www.samos.gr/museum/page3/Timios%20Stauros.... (6 φωτ.)
• http://www.samosin.gr/topomonastiriagr.htm (1 φωτ.)
• http://www.adamnet.gr/im%2Dsamou/greek/monasteries... (12 φωτ.)
• http://clubs.pathfinder.gr/samos_island/24445?foru...
• http://www.samos.net/monastiria.htm

Μονή Θεόκτιστης

ΠΗΓΗ (Οικισμός) ΕΥΔΗΛΟΣ
Τηλέφωνο: +30 22750 31963

Μονή Ζωοδόχου Πηγής

ΧΡΙΣΤΟΣ (Οικισμός) ΑΓΙΟΣ ΚΗΡΥΚΟΣ

• http://www.adamnet.gr/im%2Dsamou/greek/monasteries...