Πληροφορίες τοπωνυμίου

Παλαιά Μητρόπολη - Ναός Αγ. Θεοδώρων

  Τρίκλιτη ξυλόστεγη βασιλική με νάρθηκα. Στον αρχιτεκτονικό της τύπο παρουσιάζει πολλά αρχαϊκά στοιχεία. Στο ιερό βήμα έφερε ψηφιδωτό διάκοσμο, από τον οποίο σώζεται μόνο το ψηφιδωτό του Απόστολου Ανδρέα (Αρχαιολογικό Μουσείο Σερρών).
  Ο ναός χρονολογείται στον 11ο αιώνα και οικοδομήθηκε πιθανότατα στη θέση παλαιοχριστιανικής βασιλικής. Προσθήκες έγιναν κατά τον 12ο και 13ο αιώνα. Ανακαινίσεις έγιναν το 1430 από τον μητροπολίτη Φίλιππο, το 1602 από τον μητροπολίτη Θεοφάνη, το 1700 από τον μητροπολίτη Ανθιμο, το 1725 από τον μητροπολίτη Στέφανο, το 1735 από το μητροπολίτη Γαβριήλ, το 1751 από το μητροπολίτη Ιωαννίκιο, το 1835 και το 1842. Το 1849 και το 1913 καταστράφηκε από πυρκαγιές.
  Σήμερα ο ναός επαναλειτουργεί.

Παλαιός Μητροπολιτικός Ναός Αγ. Θεοδώρων Σερρών

  Στο κέντρο της παλιάς πόλης και σε αρκετό βάθος κάτω από την επιφάνεια της γης βρίσκεται ο περίλαμπρος παλιος μητροπολιτικός ναός των Αγ. Θεοδώρων, μεγάλη ορθογώνια Βασιλική. Σύμφωνα με μια παράδοση ιδρύθηκε για πρώτη φορά κατά την παλαιοχριστιανική περίοδο. Σύμφωνα με μια άλλη παράδοση είναι χτισμένος πάνω στα ερείπια ενός αρχαίου ναού. Ο ναός κτίστηκε το έτος 1224 μ.Χ. από το δεσπότη της Ηπείρου Θεόδωρο Αγγελο Κομνηνό σ' ανάμνηση της μεγάλης νίκης του επί των Φράγκων, λίγο έξω από την πόλη.
  Πρώτη αναφορά της Παλαιάς μητρόπολης έχουμε σε χρυσόβουλο του Ανδρονίκου του πρεσβύτερου το 1321 μ.Χ. Με λεπτομέρειες την περιγράφει ο Σερραίος ρήτορας Θεόδωρος Πεδιάσιμος στο περίφημο δοκίμιό του "Εκφρασις περί του Ιερού των Φερών (δηλ. Σερρών)" του 14ου αιώνα. Στο βορειοδυτικό μέρος του ναού υπάρχει παρεκκλήσι που ίσως κτίστηκε το 1364 για να ενταφιαστεί ο πατριάρχης Καλλίστος. Πλίνθινη επιγραφή στο νότιο, μακρύ τείχος του ναού, που λέει: "Εν έτει ΕΨΚΕ + ο ταπεινός μητροπολίτης Σερρών Στέφανος ο κτίτωρ", μαρτυρεί ότι το τείχος γκρεμίστηκε και ξαναχτίστηκε το 1725.
  Ο ναός των Αγ. Θεοδώρων είναι περισσότερο γνωστός για τα περίφημα ψηφιδωτά του, από τα οποία ύστερα από την πυρκαγιά του 1913 σώζεται μόνο εκείνο στο οποίο απεικονίζεται ο Απόστολος Ανδρέας και διακρίνονται τα χέρια του Αποστόλου Λουκά. Στην οροφή υπήρχε και ένα τεράστιο ψηφιδωτό που απεικόνιζε τον Μυστικό Δείπνο. Ο ιστορικός αυτός ναός υπέστη πολλές επισκευές και ανακαινίσεις στο πέρασμα των χρόνων, οι οποίες άλλαξαν την αρχική του μορφή. Κατά την μεγάλη πυρκαγιά δε του 1913 κάηκε σχεδόν ολοσχερώς, η δε αναστήλωση του έγινε αργότερα από την αρχαιολογική υπηρεσία.

Το κείμενο παρατίθεται τον Ιανουάριο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, του ARCADIA website, του Πανεπιστημίου Πατρών

• http://students.ceid.upatras.gr/~pirot/serres/gree... (3 φωτ.)

Ιστοσελίδα του 6ου Γυμνασίου Σερρών
• http://www.6gymnasio.gr/ACTIVITIES/tur_odhgos/by_a... (3 φωτ.)

Βυζαντινός ναός του Αγίου Νικολάου

  Στο βορειοανατολικό άκρο του κάστρου της Ακρόπολης των Σερρών, βρίσκεται ο πανέμορφος βυζαντινός ναός του Αγίου Νικολάου, που αναστηλώθηκε και ανανεώθηκε το 1937. Μέχρι το 1926 διατηρούνταν στο εσωτερικό του ναού αρκετά υπολείμματα τοιχογραφιών και κοσμημάτων με τη συνήθη τεχνοτροπία και τα θέματα της εποχής των Παλαιολόγων.
  Οι πρώτες πληροφορίες για το Βυζαντινό Ναό δίνονται σε απόσπασμα Πρακτικού (1339-1342 μ.χ) στο οποίο γίνεται αναφορά «...Πύργου του Αγίου Νικολάου...» και σύμφωνα με μία εκδοχή πρόκειται για πύργο της Ακρόπολης κοντα στο Ναό. Σύμφωνα με τα στοιχεία του παραπάνου Πρακτικού, πιθανότατα ο Ναός κτίσθηκε πριν τη Σερβική κατοχή, στο πρώτο μισό του 14ου αιώνα. Από αρχιτεκτονικής πλευράς κατατάσσεται μεταξύ των τρίκογχων μονόκλιτων με τρούλο, ρυθμό με τον οποίο είναι κτισμένες πολλές εκκλησίες στην περιοχή της Μακεδονίας.
  Στην ανατολική πλευρά του ναού, κάτω από το δίλαβο παράθυρο της αψίδας, βρίσκεται η είσοδο κρύπτης, στην οποία κατεβαίνει κανείς με μια μικρή σκάλα. Η κρύπτη αυτή είχε κοιμητηριακό σκοπό, ήταν δηλαδή ο τόπος ταφής των στρατιωτών της φρουράς του κάστρου, που φονεύονταν ή πέθαιναν μέσα σ' αυτό από ασθένεια ή άλλη αιτία. Τον κοιμητητιακό της κρύπτης βεβαιώνουν τα λίγα λείψανα τάφων και ανθρωπίνων οστών που βρέθηκαν μέσα σ' αυτήν.
  Κατά τις ανασκαφές του 1926, βρέθηκαν λείψανα τοιχογραφιών στο εσωτερικό του Ναού. Στην κόγχη του Ιερού Βήματος σώζονται λείψανα με παράσταση της Θείας Μετάληψης. Παράλληλα, σε πολλά σημεία βρέθηκαν λείψανα κοσμημάτων που η τεχνοτροπία και το θέμα τους είχε σχέση με την εποχή των Παλαιολόγων.
  Ο Ναός εως το 1937 ήταν ερειπωμένος, όμως την ίδια χρονιά ξεκίνησε η αναστήλωσή του , η οποία δεν θεωρήθηκε απόλυτα πετυχημένη, αφού προστέθηκαν πολλά εξαρτήματα που αλλοίωσαν το αρχικό σχέδιο. Το 1956, ο Ναός εικονογραφήθηκε από τους ζωγράφους Γ.Παραλή και Δ.Κεντάκη. Σύμφωνα με τις ενδείξεις πρακτικού του 1339-1342μ.Χ. , αλλά και της μορφής τοιχοδομίας του ναού, συμπεραίνεται ότι ο ναός κτίσθηκε πριν από τη Σερβική και συγκεκριμένα κατά το πρώτο μισό το 14ου αιώνα (εποχή Παλαιολόγων).
Γιορτάζει στις 6 Δεκεμβρίου στη μνήμη του Αγίου Νικολάου.

Το κείμενο παρατίθεται τον Οκτώβριο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, του 6ου Γυμνάσιο Σερρών

• http://www.6gymnasio.gr/ACTIVITIES/tur_odhgos/by_a... (3 φωτ.)
• http://students.ceid.upatras.gr/~pirot/serres/gree... (1 φωτ.)

Μονή Τιμίου Προδρόμου

  The most important monastery of the region of Serrhai was founded in the 13th century in a gorge of Mount Menoikion, not far from the city of Serrhai. It was laid out following the plan of most Athonite monasteries, i.e. it had encircling walls to which other structures were later added, a sturdy square tower, chapels, and a katholikon with 14th century wall-paintings.
  As the spiritual centre of Hellenism in eastern Macedonia, during the Balkan wars the monastery of Timios Prodromos (Saint John the Baptist) provoked the fury of the Bulgarians, who took pains to strip it of its historic treasures. Greek historical documents and in particular the monastic library were carried off to Sofia in their entirety in 1912. The quest for these invaluable sources of Macedonian history has since occupied, as it continues to occupy, much scholarly research.

By kind permission of:Ekdotike Athenon
This text is cited Nov 2003 from the Macedonian Heritage URL below, which contains images.

• http://www.macedonian-heritage.gr/HellenicMacedoni... (2 φωτ.)