Πληροφορίες τοπωνυμίου

Από τον Ξέρξη, 480 π.Χ.

ΤΡΙΤΑΙΑ (Αρχαία πόλη) ΠΑΡΝΑΣΣΙΔΑ
The barbarians, while the Thessalians so guided their army, overran the whole of Phocis. All that came within their power they laid waste to and burnt, setting fire to towns and temples (Hdt. 8,32,2).
Marching this way down the river Cephisus, they ravaged everything that lay in their way, burning the towns of Drymus, Charadra, Erochus, Tethronium, Amphicaea, Neon, Pediea, Tritea, Elatea, Hyampolis, Parapotamii, and Abae, where there was a richly endowed temple of Apollo, provided with wealth of treasure and offerings (Hdt. 8,33,1).

This extract is from: Herodotus, The Histories, ed. A. D. Godley, Cambridge. Harvard University Press
Cited Sept. 2002 from Perseus Project URL below, which contains comments & interesting hyperlinks.

Perseus: Herodotus, The Histories (ed. A. D. Godley, 1920)
• http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?lookup=...
Perseus: Herodotus, The Histories (ed. A. D. Godley, 1920)
• http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?lookup=...

ΤΡΙΤΑΙΑ (Χωριό) ΠΑΡΝΑΣΣΙΔΑ
  Ο Θουκυδίδης αναφέρεται για τη θέση της Ύπνιας - στο σημερινό χωριό - και αυτός όμως γράφει για γειτονική φτωχική Πολίχνη της Μυωνίας.Oι κάτοικοι της Ύπνιας ανήκουν στους Οζολούς Λοκρούς. To 1965 σε δελτίο της αλλικής αρχαιολογικής σχολής δημοσιεύεται ένα κείμενο:
Η συνθήκη των αρχαίων Λοκρικών πόλεων Μυωνίας και Ύπνιας.
   H συνθήκη ανακαλύφθηκε το 1938 χαραγμένη σε μια πέτρα που φιλοξενείται σήμερα στο Μουσείο των Δελφών. H συνθήκη αυτή έγινε το 190 π.Χ και λέει ότι: οι δυο πόλεις είναι άνισης δύναμης μεταξύ τους και γι' αυτό ιδρύουν ένα είδος αστυνόμευσης για τη φύλαξη των κοπαδιών και των χωραφιών. Εκλέγουν δε έναν άρχοντα ο οποίος είναι άλλοτε Μύωνας και άλλοτε Υπνιεύς. Ανασκαφές δεν έχουν γίνει αλλά μικροαντικείμενα που έχουν βρεθεί καθώς κι ένα πιθάρι φυλάσσονται στο Μουσείο των Δελφών.
  H μαρτυρία του καλόγερου Ευθυμίου (του οποίου τα χειρόγραφα ευρέθησαν από τον K. Σάθα το 1862 στο γκρεμισμένο μοναστήρι του Γαλαξιδίου) μας λέει ότι: εις έτος αψπ.δ (1584) σεισμός μεγάλος και τρομερός εγκρέμνησε πολλά σπίτια στο Γαλαξίδι. Επάθασι στο σεισμό εκείνο και τα χωριά Καλοπετρίτζα και Βουνοχώρα και Πέντε όρνια και τα άλλα του Σαλώνου.
   Για την επανάσταση του '21 υπάρχουν και εκεί λίγα στοιχεία τα οποία μαρτυρούν τη συμμετοχή των χωριανών στην επανάσταση. Έλαβαν μέρος στη μάχη στο Χάνι της Γραβιάς. Μεταξύ αυτών βρισκόταν ο χωριανός μας Ανδρέας Λαΐνης. H συμμετοχή των χωριανών στη μάχη αποδεικνύεται και από την αναφορά του ονόματος του χωριού σε χαλκογραφία που βρίσκεται στο Εθνικό Μουσείο Αθηνών που γράφει: μεταξύ των άλλων Ελληνικών πόλεων το Γαλαξίδι, η Κολοπετεινίτζα, η Βινιχώρα και η Βιτρινίτζα δια να τιμηθούν τα τέκνα αγωνισταί των πόλεων αυτών. (O πίνακας αυτός αναφέρεται και στα απομνημονεύματα του Μακρυγιάννη).
  Μετά την απελευθέρωση από τους Τούρκους το χωριό ανήκε διοικητικά στο Δήμο Μυωνίας. Στις 28 Δεκεμβρίου 1836 στο υπ' αριθμόν 80 φύλλο της κυβερνήσεως δημοσιεύεται ο νόμος, βάσει του οποίου η επαρχία Παρνασσίδας χωρίζεται σε 11 δήμους. Ένας από αυτούς είναι και ο δήμος Μυωνίας με πρωτεύουσα την Αγία - Ευθυμία και ανάμεσα στα χωριά και η Καλοπετεινίτσα. To 1840 με το ΒΔ 28/28-12-1840 οι δήμοι της επαρχίας μειώθηκαν σε 7. Μεταξύ των καταργηθέντων ήταν και ο Δήμος Μυωνίας με αποτέλεσμα το χωριό μας να υπαχθεί στο Δήμο Γαλαξιδιωτών. Με το ΒΔ της 8-1-1870 (οψεκ 216-2-1870) πήγαμε πάλι στο Δήμο Μυωνίας. Κατά την απογραφή του 1907 έχει 549 κατοίκους. To 1912 οι δήμοι καταργήθηκαν οριστικά σε όλη την επικράτεια με τον νόμο ΔΝ.Ζ της 10-2-1912 και έτσι τα χωριά του δήμου έγιναν αυτοτελείς κοινότητες.To 1912 έγινε ξεχωριστή κοινότητα. To 1927 η Καλοπετεινίτσα άλλαξε το όνομα σε "Μονοδένδρι", το 1928 μετονομάστηκε Τριταία, όπως μέχρι σήμερα, που σημαίνει τρία καλά δηλαδή Πίστη - Ελπίδα - Φιλανθρωπία.
  Βρίσκεται 9 χλμ. βορειοδυτικά του 'Oρμου της Ιτέας, σε υψόμετρο 380 μ. Παλιότερα γνωστή ως Κολοπετινίτσα, που ήταν μάλλον παράφραση του Καλοπετεινίτσα. Το 1927 έγινε χωριστή κοινότητα (μέχρι τότε αποτελούσε και πάλι κομμάτι της Ιτέας), με το όνομα Μονοδένδρι. Το χωριό είχε τη φήμη εκτροφής νόστιμων πτηνών αλλά και κοκκόρων (πετεινών) μαχητών, για τις ανάγκες των κονταρομαχιών που είναι συνηθισμένες στην περιοχή. Από κει έλαβε το δεύτερο όνομά του, που στην αρχή ήταν Καλοπετεινίτσα. Τα πετεινάρια τα πουλούσαν στην Ιτέα και στην Αμφισσα. Το χωριό έχει 116 κατοίκους τους χειμερινούς μήνες και 316 το καλοκαίρι. Οι μόνοιμοι κάτοικοί του είναι γεωργοί, κτηνοτρόφοι και συνταξιούχοι μεταλλείων. Στο χωριό υπάρχουν οι εκκλησίες της Ζωοδόχου Πηγής και του Αγ. Βλάσση.

Το κείμενο παρατίθεται τον Μάρτιο 2005 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, του Δήμου Ιτέας

• http://www.itea.gr/dimos_index_master.php