Εμφανίζονται 13 τίτλοι με αναζήτηση: Ιστορία στην ευρύτερη περιοχή: "ΦΘΙΩΤΙΔΑ Επαρχία ΕΛΛΑΔΑ" .
ΘΕΡΜΟΠΥΛΕΣ (Ιστορικός τόπος) ΛΑΜΙΑ
Pass of East-central Greece
along the coast of Locris
facing northern Euboea.
The pass of Thermopylae, whose name means “hot gates”
in Greek, is a narrow pass about 4 miles long bordered by the sea on one side
and the slopes of Mount Oeta
on the other, and leading from Thessalia
to central Greece. It owes
its name to nearby hot springs that still exist. One tradition links this spring
to the death of Heracles, who was exiled in the city of Trachis
at the time: after he had put on him the tunic sent by Deiareina and smeared with
the blood of Nessus that she thought was a love-charm, and the poison was burning
him, he would have flung himself into a nearby stream and drowned. But the stream
stayed hot as a result ever since.
The pass of Thermopylae is most famous for having been the site of
a famous battle in 480, at the start of the second Persian war, in which the army
of Xerxes defeated the Greeks led by the spartan king Leonidas. In this battle,
the Persians of Xerxes owed their victory to the treason of a local resident who
showed them a little known path through the mountain that allowed them to secretly
round the Greeks and attack them from the rear. Near the northeastern entrance
of the pass was a village called Anthele
and a temple of Demeter which served as a meeting place for the Delphic Amphictyony.
Bernard Suzanne (page last updated 1998), ed.
This text is cited July 2003 from the Plato and his dialogues URL below, which contains interesting hyperlinks.
Απεσταλμένοι των πόλεων, που ανήκαν σε Αμφικτυονία.
Σε αυτήν ήταν μέλη οι Θεσσαλοί, οι Λοκροί, οι Φωκαείς, οι Βοιωτοί, οι Αθηναίοι, οι Δωριείς, οι Μαλιείς, οι Αινιάνες, οι Περραιβοί, οι Μάγνητες και οι Μακεδόνες. Η Αμφικτυονία είχε σαν λατρευόμενο θεό τον Απόλλωνα και όριζε κανόνες πολέμου για τα μέλη της. Η συνέλευση συνερχόταν δύο φορές το χρόνο: την άνοιξη στους Δελφούς και το φθινόπωρο στις Θερμοπύλες.
ΓΟΡΓΟΠΟΤΑΜΟΣ (Χωριό) ΦΘΙΩΤΙΔΑ
Κοντά στο χωριό Γοργοπόταμος βρίσκεται η γέφυρα Γοργοποτάμου (210μ.
μήκος και 30μ. ύψος). Κάτω από τη γέφυρα κυλάει ο Γοργοπόταμος ο αρχαίος Δύρας,
που κατεβαίνει από το βουνό, μέσα σε ένα από τα πιο άγρια και αδιαπέραστα φαράγγια
της Οίτης. Η γέφυρα
του Γοργοποτάμου είναι συνδεδεμένη με την αντίσταση κατά του στρατού κατοχής.
Λίγο πριν από τα μεσάνυχτα της 25ης Νοεμβρίου 1942 άρχισε η επιχείρηση Γοργοπόταμος,
ένα από τα δύο μεγάλα σαμποτάζ κατά των κατακτητών για να τελειώσει τα ξημερώματα
της 26ης με την επιτυχή ανατίναξη της στρατηγικής σημασίας γέφυρας. Στην επιχείρηση
έλαβαν μέρος 200 περίπου άντρες υπό τους Βελουχιώτη και Ζέρβα και 12 (Αγγλοι,
Νεοζηλανδοί και ένας Ελληνικής καταγωγής) υπό τον συνταγματάρχη Μάγιερς. Οι τελευταίοι
είχαν πέσει με αλεξίπτωτα στην Γκιώνα,
στις αρχές Οκτωβρίου με σκοπό την ανατίναξη μιας από τις γέφυρες Γοργοποτάμου,
Ασωπού, Παπαδιάς.
Βούιξε το φαράγγι από τις εκρήξεις που γκρέμισαν τις πυλώνες της γέφυρας
και ο απόηχός τους έφτασε έως τη Λαμία
και έως τις κορυφές της Οίτης. Περιδεείς και εκμηδενισμένοι όσοι από τους Ιταλούς
φρουρούς είχαν επιζήσει. Χαρούμενοι, θριαμβευτές οι Έλληνες μαχητές. Απώλειες
οι Έλληνες δεν είχαν, μόνο δύο τραυματίες. Οι κατακτητές σε αντίποινα εκτέλεσαν
στα κατεστραμμένα βάθρα της γέφυρας 30 περίπου Έλληνες από τα Καστέλλια και την
Υπάτη. Επίσης συνέλαβαν και
μετέφεραν στην Αθήνα, στη Γκεστάπο
στον δάσκαλο της Λαμίας Κώστα Πιστόλη, επειδή έμαθαν ότι είχε βοηθήσει τους σαμποτέρ
δίνοντάς τους πληροφορίες. Η ανατίναξη της γέφυρας Γοργοποτάμου επέφερε σοβαρές
ανωμαλίες στον εφοδιασμό των γερμανικών στρατευμάτων στην Αφρική. Επίσης ενίσχυσε
το ηθικό των Ελλήνων και ήταν έναυσμα για τον πολλαπλασιασμό των αντιστασιακών
προσπαθειών του ελληνικού λαού.
Λίγους μήνες αργότερα, αργά το απόγευμα της 20ης Ιουνίου 1943, 6 Αγγλοι
ειδικοί Σαμποτέρ με τη βοήθεια χωρικών κατέβηκαν με σχοινιά μέσα στο απροσπέλαστο
φαράγγι του Ασωπού και ανατίναξαν τη μικρή γέφυρα (μήκος 30 μ.). Σε λίγες ώρες
τα ξημερώματα της 21ης Ιουνίου η επιχείρηση Ασωπός που προετοιμάζονταν από τις
αρχές του έτους, θα τελειώσει με επιτυχία . Έκπληκτοι οι Γερμανοί που μετά το
σαμποτάζ του Γοργοποτάμου είχαν αναλάβει τη φύλαξη της γέφυρας Ασωπού, επειδή
δεν περίμεναν ότι κάποιος θα μπορούσε να κατέβει το φαράγγι και να την ανατινάξουν
αφού σκότωσαν τους Γερμανούς φρουρούς της γέφυρας, άρχισαν την επισκευή της. Ομάδα
Ελλήνων και Πολωνών εργάσθηκαν ακατάπαυστα επί δύο μήνες. Όμως μετά το πέρας των
εργασιών, είτε επειδή κάποιος από τους εργάτες είχε υπονομεύσει την κατασκευή
της γέφυρας, είτε επειδή υπήρχαν κακοτεχνίες, μόλις πέρασε η πρώτη μηχανή η γέφυρα
γκρεμίστηκεστο βάθος του φαραγγιού. Χρειάστηκαν άλλοι δύο μήνες για την κατασκευή
της.
Πρέπει να αναφέρουμε ιδιαιτέρως στη συμβολή των κατοίκων της περιοχής
οι οποίοι βοήθησαν όπως μπορούσαν και στις δύο επιχειρήσεις.
Τα ιστορικά Στοιχεία συνέλεξε και επιμελήθηκε η Ιωάννα Νικολοπούλου
Το κείμενο παρατίθεται τον Μάιο 2005 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Δήμου Γοργοποτάμου
ΤΡΑΧΙΣ (Αρχαία πόλη) ΦΘΙΩΤΙΔΑ
Philip put an end to the war, which was called both the Phocian War and the Sacred War . . .The cities of Phocis were captured and razed to the ground. . .and their people scattered in villages.
ΘΕΡΜΟΠΥΛΕΣ (Ιστορικός τόπος) ΛΑΜΙΑ
The Hellenes who awaited the Persians in that place were these: three hundred Spartan armed men; one thousand from Tegea and Mantinea, half from each place; one hundred and twenty from Orchomenus in Arcadia and one thousand from the rest of Arcadia; that many Arcadians, four hundred from Corinth, two hundred from Phlius, and eighty Mycenaeans. These were the Peloponnesians present; from Boeotia there were seven hundred Thespians and four hundred Thebans.
This extract is from: Herodotus, The Histories, ed. A. D. Godley, Cambridge. Harvard University Press
Cited Aug 2002 from Perseus Project URL below, which contains comments & interesting hyperlinks.
ΓΟΡΓΟΠΟΤΑΜΟΣ (Δήμος) ΦΘΙΩΤΙΔΑ
Το νέο Ελληνικό Κράτος ως το 1836 ήταν διαιρημένο σε δέκα νομούς,
ένας απ' αυτούς ήταν κι ο Νομός Φωκίδας και Λοκρίδας με πρωτεύουσα τα Σάλωνα (Αμφισσα).
Η Φθιώτιδα αποτελούσε επαρχία. Δήμος της επαρχίας αυτής ήταν και ο Δήμος Ροδουντίων,
(Από το κάστρο της Ροδουντίας, το οποίο είχαν χτίσει οι Αιτωλοί για να φρουρούν
τις διαβάσεις των Θερμοπυλών. Ο Δήμος αυτός περιλάμβανε τα χωριά Παύλιανη, Γαρδικάκι,
Κουμαρίτσι, Σκλήθρο, και Ομυαλό και είχε πρωτεύουσα την Παύλιανη.
Από το έτος 1836 - 1845 το Ελληνικό κράτος διαιρέθηκε σε δέκα διοικήσεις,
μια απ' αυτές ήταν και η της Φθιώτιδας και Λοκρίδας με έδρα τη Λαμία.
Με την ένωση των δήμων Οιταίων, Ροδουντιαίων, και Δρυόπων ιδρύεται
ο Δήμος Ηρακλειωτών. Ο Δήμος αυτός, ο οποίος πείρε το όνομά του από την αρχαία
πόλη Ηράκλεια, με 21 χωριά είχε σαν έδρα το μεν καλοκαίρι το Μοσχοχώρι τον δε
χειμώνα τα Αλπόσπιτα (Σημερινό Δ Δ. Γοργοποτάμου). Το 1911 ο Δήμος αποτελούνταν
από τα χωριά Μοσχοχώρι, Αλεπόσπιτα, Βαρδάτες, Γαρδικάκι, Δαμάστα , Μονή Δαμάστας,
Δέλφινο, Δρακοσπηλιά, Δυο Βουνά, Ελευθεροχώρι, Μουσταφάμπεη, Κομποτάδες, Κούβελος
(Τραχίς), Κουμαρίτσι, Κωσταλέξι, Ματάκια Δυο Βουνών, Νεβρόπολη , Παύλιανη , Προκοβενίκος
(Σκαμνός), Σκληθράκι, Φρατζή.
Το 1912 αλλάζει το σύστημα διοίκησης των δήμων και δημιουργούνται
κοινότητες ενός ή και 2-3 χωριών. Αργότερα το 1928 αλλάζουν τα ονόματα πολλών
χωριών. Για αυτό αποφάσισε επιτροπή του Υπουργείου Εσωτερικών. Έτσι π.χ έχουμε
(Μουσταφάμπεη - Ηράκλεια, μάλιστα έως το 1940 κοιν. Ηρακλείας Τραχινίας , Προκοβενίκος-Σκαμνός,
Γραδικάκι - Οίτη.
Το 1919 το Ελευθεροχώρι αναγνωρίσθηκε σε ίδια κοινότητα και αποσπάσθηκε
από τα άλλα. Το 1927 ο συνοικισμός Προκοβενίκος μετονομάσθηκε σε Σκαμνός και το
1930 το Γαρδικάκι Οίτη.
Το 1999 με βάση το Νόμο 2539/97 (Νόμος Καποδίστρια) ιδρύθηκε ο Δήμος
Γοργοποτάμου. Αποτελείται από δώδεκα Δημοτικά Διαμερίσματα (Βαρδάτες, Γοργοπόταμος.
Δαμάστα, Δέλφινο, Δυο Βουνά, Ελευθεροχώρι, Ηράκλεια, Κουμαρίτσι, Μοσχοχώρι, Νέο
Κρικέλο, Οίτη, Σκαμνός) με έδρα του Δήμου το μεγαλύτερο, το Δ.Δ Μοσχοχωρίου.
Τα ιστορικά Στοιχεία συνέλεξε και επιμελήθηκε η Ιωάννα Νικολοπούλου και
ο Πολιτιστικός Σύλλογος Οίτης
Το κείμενο παρατίθεται τον Μάιο 2005 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Δήμου Γοργοποτάμου
ΛΑΜΙΑ (Πόλη) ΦΘΙΩΤΙΔΑ
Η Βυζαντινή περίοδος
(Σημ.: Ιστορία αρχαίων χρόνων στην Αρχαία
Λαμία)
Στην περίοδο της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας η Λαμία μνημονεύεται
για πρώτη φορά στα πρακτικά της 3ης Οικουμενικής Συνόδου που' γινε στα 431 μ.Χ.
στην Έφεσο και στην οποία πήρε μέρος ο επίσκοπος της ο Σεκουδιανός. Τη συναντάμε
ξανά σε γραπτό κείμενο το 531 μ.Χ. όταν ένας απ'τους ιερείς της ο Πατρίκιος,
ταξίδεψε στη Ρώμη για να συναντήσει τον Πάπα και να του επιδώσει επιστολή του
Μητροπολίτη της Λάρισας, στην οποία παραπονιόταν γιατί ο Πατριάρχης της Κωνσταντινούπολης
τον είχε καθαιρέσει.
Αναφέρεται άλλη μια φορά ακόμα το όνομα της. Τούτο συμβαίνει το
551μ.Χ., στην εποχή του Ιουστινιανού, όταν ένας φοβερά μεγάλος και καταστρεπτικός
σεισμός αφάνισε όχι μονάχα τη Λαμία, μα και ολόκληρη την τριγύρω περιοχή . Από
τούτη τη χρονιά και για αιώνες η Λαμία πέφτει σε παρακμή. Χάνεται.
Ανάμεσα στο 551 μ.Χ. και στο 869μ.Χ. που ξαναμνημονεύεται, πολλά
γεγονότα έγιναν, όπως για παράδειγμα τα δεινά που υπέστη με τον ερχομό των Οστρογότθων,
των Σλάβων και των Βουλγάρων καθώς επίσης και η απόκτηση καινούριου ονόματος,
με το οποίο τη γνωρίζουμε στην 8η Οικουμενική Σύνοδο, που' γινε στην Κωνσταντινούπολη
στα 869 μ.Χ. και στην οποία πήρε μέρος ο εκπρόσωπος της, ο Γεώργιος, Επίσκοπος
Ζητουνίου, όνομα που θα κρατήσει μέχρι το 1836.
Είναι γνωστό ότι οι Λαμιώτες ασπάστηκαν το Χριστιανισμό πολύ νωρίς,
πιθανά ανάμεσα στα 50 και 52 μ.Χ., δηλαδή την εποχή που και οι γείτονες μας
Υπατιαίοι άκουσαν το Ευαγγέλιο για πρώτη φορά από τον Ηρωδίωνα , έναν από τους
εβδομήντα Αποστόλους. Δε μας είναι όμως γνωστό αν ο Ηρωδίωνας ήταν εκείνος που
πρωτομύησε τους Λαμιώτες στο Χριστιανισμό ή κάποιος άλλος. Ένα άλλο γεγονός
που συνέβη κατά την περίοδο της διάδοσης του Χριστιανισμού είναι το πέρασμα
απ' τη Λαμία των Αποστόλων Παύλου και Λούκα στο ταξίδι τους απ'την Κόρινθο για
τη Μακεδονία. Μερικοί απ' τους ιστορικούς το αμφισβητούν .Πιστεύουν πως η πορεία
που ακολούθησαν ήταν απ' τη Στυλίδα στην Πελασγία και κατόπιν στον Αλμυρό. Άλλοι
πιστεύουν πως πέρασαν απ'τη Λαμία για το Δομοκό κι από κει στα Φάρσαλα. Το πιθανότερο
είναι να ακολούθησαν τη δεύτερη πορεία, μιας και η Λαμία ήταν από αρχαιοτάτων
χρόνων ξακουστή, αφού υπήρξε κάποτε πρωτεύουσα και τόπος πολλών πολέμων.
Οι Φράγγοι και οι Καταλανοί
Οι Σταυροφόροι, με το πρόσχημα της τάχα απελευθέρωσης των Αγιων
Τόπων απ'τους άπιστους, κατέλαβαν την Κωνσταντινούπολη στις 13 του Απρίλη στα
1204. Μιας και γίνηκαν κυρίαρχοι της, Βασιλίαδες των Πόλεων, δημιούργησαν δικό
τους κράτος, επέλεξαν για βασιλιά τους τον κόμητα της Φλάνδρας, Βαλδουίνο και
μοίρασαν το Βυζαντινό Κράτος αναμεταξύ τους, κόβοντας το σε βαρονίες, αυθεντίες
και μαρκιωνίες. Τη Στερεά τη δώσανε στο μαρκήσιο Βονιφάτιο το Μομφερατικό. Τούτος
ίδρυσε τη Βαρωνία του Ζητουνίου, την Αυθεντία της Γραβιάς και τη Μαρκωνία της
Βοδονίτσας. Φαίνεται δε πως ήτανε γενναιόδωρος, γιατί αμέσως μας παραχώρησε
στο Τάγμα των Ναϊτών. Φοβερές και τρομερές οι επιπτώσεις της Φραγκοκρατίας σ'ολόκληρη
την Ελλάδα, μα και στη Λαμία. Στα 1275 η πόλη συν γυναιξί και τέκνοις δίνεται
προίκα από το σεβαστοκράτορα Ιωάννη στο Γουλιέλμο Δελαρός, για το γάμο του με
την Ελάνη, κόρη του Ιωάννη. Το ίδιο δε γεγονός επαναλαμβάνεται στα 1316, όταν
ο νόθος γιος του βασιλιά των Καταλανών Φρειδερίκου, Ντον Αλφόνσο Φαδρίγ, πήρε
για γυναίκα του την κόρη του Βονιφάτιου της Καρύστου.
Η Λαμία έγινε τόπος τρομακτικών συγκρούσεων ανάμεσα στους Φράγκους
και τους Βυζαντινούς μέχρι τη χρονιά που πέρασε στα χέρια του Δεσπότη της Ηπείρου,
βρήκε κάποια ηρεμία, που όμως δεν κράτησε παρά ελάχιστο χρόνο, γιατί οι Φράγκοι
την ξαναϋποδουλώσανε.
Στα 1319 γνώρισε τους Καταλανούς. Νέες περιπέτειες λεηλασίες, αιματοχυσία,
το χάσιμο κάθε αστικού δικαιώματος, η στέρηση περιουσιακών τίτλων, η ανακήρυξη
της Νέας Πάτρας (Υπάτης) ως πρωτεύουσας της περιοχής και με επισκοπική έδρα,
είναι μερικά απ' τα πάμπολλα που τούτοι πράξανε για να καταντήσουν τη Λαμία
πόλη ασήμαντη, δευτερεύουσας σημασίας και φέουδο του αφέντη και δυνάστη Φαδρίγου.
Και ενώ θα περίμενε κανείς με το θάνατο του βάναυσου Καταλανού να λυτρωθούν
οι κάτοικοι, έγινε το αντίθετο, γιατί τον διαδέχτηκε ο γιος του Πέτρος, φοβερότερος
του πατέρα. Στα 1356 αναλαμβάνει ο νεότερος αδελφός, Ιάκωβος Φαδρίγος και στα
1367 ο γιος του, Αλφόνσος Λουδοβίκος Φαδρίγος, που ήτανε κόμης των Σαλώνων και
αυθέντης της Λαμίας. Και σα να μην έφτανε η βαρβαρότητα των Καταλανών, ήτανε
και οι Αλβανοί που ανάμεσα στα 1320 και 1365 κατέβαιναν κατά εκατοντάδες, πολεμούσαν
τους Καταλανούς, λεηλατούσαν τη Λαμία και γύρω στα 1365 λέγεται ότι την κυρίεψαν
κιόλας. Στη συνέχεια πολλά ήταν τα δεινά που επεφύλαξε η μοίρα σε τούτη την
πόλη. Οι κατακτητές της την άρπαζαν ποτέ ο ένας και ποτέ ο άλλος. Έτσι στα 1393
το Ζητούνι για πρώτη φορά καταλαμβάνεται απ'τους Τούρκους που νίκησαν τους Καταλανους.
Στα 1402 πέφτει στα χέρια των Βυζαντινών που το ξαναθυμήθηκαν. Αρχηγός τούτης
της κατοχής ο Καντακουζηνός ο Στραβομύτης. Στα 1423 ξαναγίνεται απόκτημα των
Τούρκων. Το κράτησαν μέχρι τα 1444 για να το ξαναπάρουν οι Βυζαντινοί και να
το διαφεντέψουν μέχρι το 1446, δηλαδή για 387 χρόνια θα βρεθεί κάτω απ' τη μπότα
των Τούρκων και θα λευτερωθεί στις 28 του Μάρτη στα 1833.
Η Τουρκοκρατεία
Στη διάρκεια της μακρόχρονης τούρκικης κατοχής, οι συνθήκες ζωής
των κατοίκων του Ζητουνίου ήταν όμοιες κι απαράλλαχτες μ' εκείνες του λαού της
υπόλοιπης τουρκοκρατούμενης χώρας. Ο ραγιάς κατάντησε έρμαιο κι ένα τίποτα στα
χέρια των πασάδων, των αγάδων και κατοπινά των κοτσαμπασηδων.Από τη μια ο κεφαλικός
φόρος και το παιδομάζωμα κι από την άλλη τα τσιφλίκια των πασάδων, γονάτιζαν
τον έρημο ραγιά που προσπαθούσε να επιβιώσει από μια χούφτα πετροχώραφα. Και
δεν του έφτανε μονάχα τούτο .Έπρεπε ν' αποδίδει στον αφέντη το ένα πέμπτο της
μιζέριας του. Στην περίοδο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, το Ζητούνι υπήρξε στρατιωτικό,
πολιτικό και εμπορικό κέντρο. Στην εποχή Δε του Σελίμ του Β' (1566-1574) ήταν
Βιλαέτι, δηλαδή είχε γενικό διοικητή και καδή.
Μιας και ήτανε στρατιωτικό κέντρο διατηρούσε ένα μεγάλο αριθμό στρατιωτών,
συνήθως από 5.000 μέχρι 10.000. Και τούτο σήμαινε εξαναγκασμό των κατοίκων σε
ανεύρεση τροφής, στέγης, ζωοτροφής, απάνθρωπες αγγαρείες, εξευτελισμούς και
ταπεινώσεις. Όλα τούτα και πολλά ακόμα, προστιθέμενων και των κοτζαμπάσηδων,
αναγκάσανε τους Έλληνες να γίνουνε κλέφτες και αρματολοί. Οι Ζητουνιάτες δεν
αποτέλεσαν εξαίρεση. Τα χρόνια τούτα οι κάτοικοι της πόλης ήτανε ένα συνοθύλευμα
λαών και φυλών, όπως Τούρκοι, Έλληνες, Αρμένιοι, Λατίνοι, Γύφτοι και Εβραίοι.
Μας τα λένε οι πολλοί και αξιόλογοι περιηγητές κι αξιωματούχοι που
διάβηκαν την πόλη. Ανάμεσα σε τούτους και ο Μωάμεθ ο Β' που την άνοιξη του 1458
πέρασε απ' εδώ διαβαίνοντας για την Πελοπόννησο. Αν και σ' ολη τη διάρκεια των
τεσσάρων αιώνων οι συνθήκες ζωής ήτανε άθλιες. Δε μπόρεσαν να σβήσουν τη ψυχή
του Έλληνα που περίμενε τη στιγμή της αποτίναξης του ζυγού. Ήρθε κάποτε. Την
έφεραν οι στίχοι του Ρήγα, οι εργάτες της Φιλικής Εταιρείας στο 18ο αιώνα και
η αποστασία του Αλί Πασά. Και σαν η φλόγα της Επανάστασης ξεπήδησε στην Πελοπόννησο,
η Ρούμελη παρά τον άμεσο κίνδυνο και τις απειλές, δεν ολιγωρούσε, Εστέναζε μόνον
και περίμενε την καλήν στιγμήν, δια να ριφθεί πάνοπλος εις τον αγώνα, όπως το
έκαμε μετ' ολιγον, και έδωκε τα εκπληκτικότερα ηρωικά κατορθώματα, αίμα, πήραν
πολεμικής και στρατηγικούς εγκεφάλους..
Σύμβολο ηρωισμού, αυταπάρνησης και αδάμαστης ψυχής ο Θανάσης Διάκος,
που 'ξερε πολύ καλά πως ο θάνατος του κείνη τη στιγμή άξιζε πιότερο για το Γένος
κι απ'τη ζήση του. Μετά την απελευθέρωση, η Λαμία κινδύνευσε να παραμείνει στις
τουρκοκρατούμενες περιοχές. Μα, ύστερα από ένα διπλωματικό αγώνα ανάμεσα στην
Τουρκία και στην Ελλάδα για την οριοθέτηση των συνόρων, νικήτρια αναδείχτηκε
η Ελλάδα, κι έτσι η Λαμία απόχτησε τη λευτεριά της. Το Βασιλικό Διάταγμα που
εκδόθηκε στις 10 του Φλεβάρη στα 1833 όριζε την παραλαβή του Φρουρίου απ' τις
Ελληνικές Αρχές, όμως τούτο δεν πραγματοποιήθηκε πριν απ' τις 28 του Μάρτη στα
1833. Ημέρα μήνας και χρόνος της πολυπόθητης λευτεριάς. Η Λαμία πια όριζε τον
εαυτό της.
Η μεταεπαναστατική Λαμία
Το πρώτο φαινόμενο, άξιο μνημόνευσης, που σημειώνεται μετά την
οριοθέτηση των συνόρων και το ελευθέρωμα της πόλης, είναι το φευγιό των τούρκικων
οικογενειών για την ακόμα τουρκοκρατούμενη Θεσσαλία και το βιαστικό ξεπούλημα
της περιουσίας τους που "εν μια νυκτί" πέρασε απ' τους αγάδες σε ελάχιστους
Έλληνες, τους αργότερα γνωστούς ως μεγαλοτσιφλικάδες. Έτσι το σύνολο των Ελλήνων
βρέθηκαν από ραγιάδες Τούρκων, σκλάβοι και δούλοι των συμπατριωτών τους! Ακολουθούν
οι λοιμώδεις αρρώστιες, οι ελονοσίες, ο δάγκειος πυρετός και η μεγάλη παιδική
θνησιμότητα. Πώς και με τι να πολεμήσεις τούτα, που 'μοιάζαν με κεφάλια Λερναίας
Ύδρας που όσα κι αν έκοβες τελειωμό δεν είχαν! Μακεδόνες, Θεσσαλοί και Ηπειρώτες
καταφθάνουν στην πόλη μας για ν' αποκτήσουν την ελληνική ιθαγένεια και να βρουν
κάποιο μεροκάματο. Κι όσοι καταφέρνουν να περάσουν το Τουρκικό Προξενείο που
λειτουργεί στη Λαμία (1857 - 1881) και το Τελωνείο, θεωρούν τον εαυτό τους πολύ
τυχερό. Ακολουθεί ο ερχομός του Όθωνα. Έρχεται τούτος ο δεκαοχτάχρονος "Βασιλιάς"
το Γενάρη στα 1833. Ανήλικος καθώς είναι φέρνει μαζί του δυο τρεις Αντιβασιλιάδες
για να τον ορμηνεύουν και ταυτόχρονα να διοικούν μέχρι να τρανέψει. Και σαν
να μην έφταναν τούτοι, κουβάλησε μαζί του και κάμποσες δεκάδες χιλιάδες Βαυαρούς
στρατιώτες.
Όλοι τους μαζί, "Βασιλιάς", Αντιβασιλιάδες και στρατός
προξένησαν τόσα δεινά στο χιλιόπαθο λαό που, τα όσα παθήματα ανιστορήσαμε μέχρι
τώρα σε τούτη τη σύντομη ιστορία, είναι μηδαμινά σε σύγκριση με όσα υπέφερε
ο λαός μέχρι τα 1862, που διώχθηκε άρον άρον.Δε θα τα αναφέρουμε όλα. Δεν είναι
της παρούσης μελέτης. Ένα μονάχα θα αναφέρουμε, έτσι για δείγμα.
Τούτο είναι το θέμα "Ληστεία" που για πολλές δεκαετίες
ταλάνισε και ξεζούμισε τον ήδη "στεγνωμένο" ελληνικό λαό. "Η
ληστεία στην μεταεπαναστατική Ελλάδα και ιδιαίτερα η μορφή που πήρε στη Στερεά,
συνδέεται άμεσα με την εδαφική ρύθμιση του ελληνικού ζητήματος και την οργάνωση
του νεοσυστάτου κράτους... Πήρε όμως απειλητικές διαστάσεις μετά το 1833 και
συγκεκριμένα μετά τη διάλυση των ατάκτων στρατευμάτων του Αγώνα από τους Βαυαρούς
αντιβασιλείς τον Μάρτιο του ιδίου χρόνου". Οι πολλές κι απανωτές συσκέψεις,
τα πολύωρα συμβούλια και οι νόμοι, που ο ένας ακύρωνε τον άλλο, δε μπόρεσαν
δυστυχώς να λύσουν τούτο το κοινωνικό μεταεπαναστατικό πρόβλημα. Και δεν μπόρεσαν
γιατί ο αγωνιστής, ο μπαρουτοχτυπημένος Έλληνας πολεμιστής του '21 αδικήθηκε
κατάφωρα, κυνηγήθηκε άγρια και δεν του αναγνωρίστηκε ηθικά και υλικά ο τιτάνιος
αγώνας του. Διώχθηκε, μέσα απ' τον τόπο του, απ' τον Όθωνα και το συνάφι του.
Και σαν οι νόμοι δεν έβαζαν φραγμό, ίδρυσαν την Οροφυλακή με 8 τάγματα,
που στα 1833 είχα έδρα τη Λαμία και στο Αγρίνιο και συστάθηκαν, την ίδια χρονιά,
δυο στρατοδικεία: Ένα στην πόλη μας και τ' άλλο στο Μεσολόγγι. Φέρανε και τη
λαιμητόμο! Αποτέλεσμα μηδέν. Η ληστεία συνέχιζε "ακάθεκτη".
Στα 1835 λειτουργεί στη Λαμία το πρώτο Ελληνικό Σχολείο και στα
1850 ιδρύεται το Γυμνάσιο μας. Στα 1855 αρχίζει το εισαγωγικό και εξαγωγικό
εμπόριο, εκδίδονται εφημερίδες, τυπώνονται βιβλία, εμφανίζεται το συντεχνιακό
και συνδικαλιστικό πνεύμα, ιδρύεται το υποκατάστημα της Εθνικής Τράπεζας στα
1860, και στα 1875 φτάνουν τα πρώτα θεατρικά "μπουλούκια". Δίνονται
ελληνικά ονόματα στους δρόμους της πόλης στα 1858, ιδρύονται οι πρώτοι υγειονομικοί
σταθμοί. Διορίζεται δήμαρχος ο Νίκος Χρυσοβέργης στα 1836 και η "Ιερά Σύνοδος
του Βασιλείου της Ελλάδος" και το διοικητικό μέρος της αυτοκέφαλης Εκκλησίας
ανέθεσαν τα καθήκοντα επισκόπου της Επιτροπής της Φθιώτιδας στον Ιάκωβο Μητρόπουλο.
Η ίδρυση της εμποροπανηγύρεως (1855) και του Τελωνείου (1839) συνέβαλαν
στην κίνηση του εμπορίου, και δίνουν την ώθηση στην εμφάνιση των πρώτων αστικών
επαγγελμάτων. Προ του 1875 καταφθάνουν από την Αθήνα οι πρώτοι θεατρικοί θίασοι.
Λειτουργεί συγχρόνως στρατιωτικό και πολιτικό νοσοκομείο και στο 1836 ιδρύεται
φαρμακείο. Μεταφέρεται το Πρωτοδικείο από την Άμφισσα στη Λαμία και ιδρύεται
το Ειρηνοδικείο. Λειτουργεί έκτακτο Στρατοδικείο και Κακουργιοδικείο, που εκδίδει
πολλές αποφάσεις, μερικές από τις οποίες, προβλέπουν θανατικές ποινές λόγω εξάρσεως
της ληστείας. Το 1860 ιδρύεται στη Λαμία υποκατάστημα της Εθνικής Τράπεζας.
Το 1858 αλλάζουν οι δρόμοι τα τουρκικά ονόματα και κτίζονται τα πρώτα νεοκλασσικά
σπίτια. Εδώ εδρεύουν μεγάλες στρατιωτικές δυνάμεις και λειτουργούν το Λοιμοκαθαρτήριο
και οι Καζάρμες (υγειονομικοί σταθμοί). Εδώ έχουν κάνει από το 1875 την εμφάνισή
τους οι πρώτες σοσιαλιστικές και προοδευτικές ιδέες.Βάσει του 8.1.1833 ιδρύθηκε
ο Δήμος Λαμιέων, με έδρα τη Λαμία, πλαισιωμένος από τα χωριά : Ζητούνι, Ταράτσα,
Μακρολείβαδο, Δερβέν Φούρκα, Τσοπανλάτες, Λαϊτσά, Μπεκή, Καλύβια, Ιμίρμπεη,
Αλαμάνα, Μεγάλη Βρύση, Σαρμπουσακλή και Κόμμα. Στα 1836, μετά την κατάργηση
του Δήμου Κορωνείας, υπάχθησαν στο Δήμο Λαμιέων και τα χωριά Δίβρη, Παληοχώρι
και Λιμογάρδι. Την εκτελεστική εξουσία κατά τα χρόνια 1833-1836 ασκούσαν ο έπαρχος
και δύο δημογέροντες, οι Αθ. Τσίγγας και Α. Παπαλεξίου. Πρώτος επίσκοπος του
μεταπελευθερωτίκου Ζητουνίου, ήταν ο Ιάκ. Μητρόπουλος.
Αυτά και πολλά ακόμα, μικρά και μεγάλα γεγονότα, ακολούθησαν μέχρι
τ' απόγερμα του 19ου αιώνα, που προτού προλάβει να μας "καληνυχτίσει"
σφραγίστηκε μ' ένα τρανταχτό συμβάν, τον πόλεμο της ντροπής, τον πόλεμο του
1897.
Το κείμενο παρατίθεται τον Οκτώβριο 2002 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Δήμου Λαμιέων
ΛΑΜΙΑ (Αρχαία πόλη) ΦΘΙΩΤΙΔΑ
Η Φθιώτιδα και η ιστορία της πόλης
H κοιλάδα του Σπερχειού ποταμού, σύμφωνα με την άποψη των γεωλόγων,
όπως του Α. Philipson για παράδειγμα, σχηματίστηκε στη διάρκεια του τριτογενή
γεωλογικού αιώνα, δηλαδή πριν από πολλά εκατομμύρια χρόνια. Κατοικήθηκε δε από
μακρινές και πανάρχαιες εποχές. Σε τούτο συνέβαλαν οι άριστες κλιματολογικές συνθήκες
και το εύφορο και πρόσφορο έδαφός της. Τόσο πλούσια ήταν αυτή η περιοχή που ο
μεν 'Ομηρος αποκαλεί τη Φθία "ερίβωλον" και "εριβώλακα", ενώ ο Διονύσιος
ο Αλικαρνασσεύς την θεωρεί σαν το πιο γόνιμο και παραγωγικό μέρος της Ελλάδας.
Aρχαιολογικές έρευνες που έγιναν στον αιώνα μας σε γειτονικές θέσεις της Λαμίας
(Λιανοκλάδι, Φουρνοσπηλιά, Αμούρι, Μπεκή, Πλατάνια), έφεραν στο φως κατάλοιπα
οικισμών της Μέσης και της Νεότερης Νεολιθικής Εποχής. Τούτο σημαίνει πως η κοιλάδα
του Σπερχειού κατοικήθηκε από την 5η π.Χ. χιλιετία, τουλάχιστον. Αργότερα, και
στο τέλος της τέταρτης χιλιετίας τούτη η περιοχή κατακλύστηκε από τους Κάρες,
τους Λέλεγες, τους Δρύοπες ή τους Πελασγούς, που για αιώνες κατοικούσαν στη Μικρά
Ασία.
Το 2000 π.Χ. σημειώνεται εισβολή των Αρίων - Ινδοευρωπαίων - απ' τους
οποίους προέρχεται και η φυλή των Αχαιών, δηλαδή η πρώτη ελληνική φυλή. Αφού διώξανε
καμπόσους απ' τους προκατόχους και ενσωματώθηκαν με τους υπόλοιπους, εγκαταστάθηκαν
και στη κοιλάδα του Σπερχειού, δημιούργησαν τη Φθία και την Ελλάδα, σημαντικά
κέντρα του Μυκηναϊκού Πολιτισμού, και πήραν μέρος στον Τρωικό Πόλεμο.'Εχει κατά
καιρούς αμφισβητηθεί αν η Φθία και η Ελλάδα ήταν πόλεις ή περιοχές. Σαν πιο αξιόπιστη
μαρτυρία θεωρούμε εκείνη του Ομήρου, που τις αναφέρει μάλλον σαν πόλεις και μάλιστα
κοντά στις όχθες του Σπερχειού και απ' τις οποίες αργότερα βαφτίστηκαν και οι
περιοχές τους : "Νυν αυ τους, όσοι το Πελασγικόν Αργος έναιον , οι τ' Αλον
οι τ΄' Αλόπην, οι τε Τρηχίν' ενέμοντο, οι τ' είχον Φθίην η δ' Ελλάδα καλλιγυναίκα".
Σύμφωνα με τη μελέτη του καθηγητή Αντ. Χατζή, οι 'Ελληνες ή 'Ελλάνες ήταν κάτοικοι
της πόλης 'Ελλη ή 'Ελλα, που βρισκόταν στις όχθες του Σπερχειού και που τ' αρχικό
του όνομα ήταν Ελλάς κι έτσι η χώρα μέσα απ' την οποία περνούσε ονομάστηκε Ελλάδα.
Κατά τη διάρκεια των Περσικών Πολέμων τη Φθιώτιδα την κατοικούσαν
οι Αχαιοί Φθιώτες, οι Αινιάνες, οι Οιταίοι και οι Μαλιείς, που κατ' άλλους ιστορικούς
φέρονται σαν τους ιδρυτές της Λαμίας, κατ' άλλους σαν τους κατακτητές της στα
413 π.Χ. και οι οποίοι όμως αργότερα την κατέστησαν μια απ' τις σπουδαίες πόλεις
τους και πρωτεύουσα της περιοχής, δίνοντάς της τη θέση της Τραχίνας.
Το χτίσιμο της πόλης
Η Λαμία, η πρωτεύουσα του νομού Φθιώτιδας, μέχρι τα 1950 ήταν χτισμένη
πάνω σε δύο λόφους που'ναι οι απολήξεις της 'Οθρυος. Σήμερα όμως σκεπάζει όχι
μονάχα τούτους τους λόφους, μα έχει ξεχυθεί, όπως η λάβα του ηφαιστείου, σ'
όλες τις πλαγιές, τις ρεματιές, τις γόνιμες και άγονες περιοχές μέχρι τον κάμπο
του Σπερχειού.
Το πότε ακριβώς χτίστηκε δεν το γνωρίζουμε γιατί ούτε ο Ηρόδοτος,
που περιγράφει την πορεία του Ξέρξη, την αναφέρει και τούτο ίσως γιατί δεν υπήρχε,
ίσως γιατί ήταν μικρή και ασήμαντη ή ίσως γιατί δεν ήταν στο δρόμο του, μα ούτε
και ο Θουκυδίδης, που περιγράφει την εκστρατεία του Βρασίδα στα 424 π.Χ. προς
τη Θράκη, αν και πέρασε μέσα απ' την Ηράκλεια για τη Μελιταία, αναφέρει τίποτα
για τη Λαμία. Μνημονεύεται για πρώτη φορά απ' το Δημήτριο Καλλατιανό στα 427
π.Χ., εξ' αιτίας του τρομακτικού και καταστρεπτικού σεισμού της περιοχής :"Δημήτριος
δ' ο Καλλατιανός τους καθ' όλην την Ελλάδα γενομένους ποτέ σεισμούς διηγούμενος
των τε Λιχάδων νήσων και του Κηναίου τα πολλά καταδύναι φήσι, τα τε θερμά τα
εν Αιδηψώ και Θερμοπύλαις επί τρείς ημέρας επισχεθέντα πάλιν ρυήναι, τα δ' εν
Αιδηψώ και καθ' ετέρας αναρραγήναι πηγάς. Ωρεών δε το προς θαλάττη τείχος και
των οικίων ερί επτακοσίας συμπεσείν, Εχίνον τε και Φαλάρων και Ηρακλείας της
Τραχίνος, των μεν πολύ μέρος πεσείν, Φαλάρων δε και εξ' εδάφους ανατραπήναι
το κτίσμα, παραπλησία δε συμβήναι και Λαμιεύσι και Λαρισσαίοις...".
Στράβων, Α' 60)
Σχετικά με την ίδρυση της πόλης λέγεται ότι χτίστηκε στα 426 π.Χ. απ'
τους Μαλιείς σαν αντίβαρο και για λόγους στρατιωτικούς, επειδή κείνη τη χρονιά
οι Σπαρτιάτες έχτισαν την Ηράκλεια στη θέση της παλιάς Τραχίνας. Στο ότι είναι
μάλλον έργο των Μαλιαίων, συνηγορεί και το γεγονός ότι το δυτικό μέρος του Φρουρίου
της πόλης είναι πολυγωνικό, δηλαδή τρόπος δόμησης του τέλους του 6ου και των
αρχών του 5ου αιώνα. 'Ισως όμως και να χτίστηκε και από κάποιους άλλους και
να κατακτήθηκε απ' τους Μαλιείς στα 413 π.Χ. ( όπως γράψαμε πιο πάνω). Κανείς
δε γνωρίζει τον ιδρυτή της επακριβώς.
Το όνομα της πόλης
Το πώς, από ποιους, πότε και με ποια αιτιολόγηση η πόλη βαφτίστηκε
δεν το γνωρίζουμε με ακρίβεια. Ξέρουμε μονάχα πως τούτο ήτανε το αρχικό της
όνομα και πως στη συνέχεια το 'χασε κανα δύο φορές, μα το ξαναπόχτησε.Κατά τη
μυθολογία, η Λαμία χτίστηκε απ' το Λάμο, το γιο του Ηρακλή και Ομφάλης, της
ακόλαστης χήρας - βασίλισσας της Λυδίας που αγόρασε απ' τον Ερμή το Ηρακλή.
Μαζί της ο Ηρακλής έκανε κι άλλους δύο γιους: τον Αγέλαο και το 'Υλλο.
Μια άλλη εκδοχή, παρμένη απ' τη μυθολογία και πάλι, είναι ότι χτίστηκε
απ' τη Λαμία, τη Βασίλισσα των Τραχινίων, θυγατέρα του Ποσειδώνα. Τούτο το συμπέρασμα
βγαίνει απ' τα Φωκικά του Παυσανία:
"Την δε πρότερον γενομένη Σίβυλλαν, ταύτη ταις μάλιστα ομοίως ούσαν
αρχαίαν εύρισκον, ην θυγατέρα 'Ελληνες Διός και Λαμίας της Ποσειδώνος φασίν
είναι, και χρησμούς τε αυτήν γυναικών πρώτης άσαι και υπό των Λιβύων Σίβυλλαν
λέγουσιν ονομασθήναι".Η λέξη Λαμία ετυμολογικά συγγενεύει με το λαιμός
ή λάμος, που σημαίνει χάσμα, βάραθρο ή και αχόρταγος, λαίμαργος. Γνωστό πως
μέσα από την πόλη περνούσε μεγάλο και βαθύ ρέμα. Στη βορειανατολική πλευρά της
Πλατείας Λαού, σε πρόσφατη ανασκαφή για ανοικοδόμηση αποκαλύφθηκε ένα βαθύ φαράγγι
με μπόλικο τρεχούμενο νερό. 'Αλλωστε και τα πλατάνια της είναι αδιάψευστοι μάρτυρες.
Δεν αποκλείεται, λοιπόν, η Λαμία να ονομάστηκε έτσι από τούτο το ρέμα και τις
πολλές της λάμιες που ζούσαν κείνα τα χρόνια στην πυκνή της βλάστηση.
Υπάρχει κι άλλη μια θεωρία ακόμα. ίσως πιο αξιόπιστη. Ο Αριστοτέλης
αναφέρει ότι η λέξη Λαμία είναι γένους θηλυκού, ονόματος επιθέτου και σημαίνει
την περιοχή, τη χώρα, την πόλη που βρίσκεται ανάμεσα σε δύο λόφους. Και μιας και
τούτο όντως συμβαίνει, γιατί να μη λάβουμε τούτη την εκδοχή σαν την πιο σωστή.
Γύρω στα 19μ.Χ. η Λαμία για πρώτη φορά χάνει τ' όνομά της και λέγεται Σεβαστή.
Μάρτυρας η ακόλουθη περιγραφή :
"Η πόλις σεβαστή ων Λαμιέων Μνασιλαϊδα παρά μόνον, φύσει δε Ξενοφάντου
αρετής ένεκεν και ευνοίας της εις αυτήν".
Πότε ξαναπήρε το όνομα Λαμία δε γνωρίζουμε, όπως επίσης δε γνωρίζουμε
πότε και από ποιούς μετονομάστηκε Ζητούνι. 'Ισως τούτο να' γινε στους χρόνους
του Ιουστινιανού.Την πρωτοαπαντάμε σαν Ζητούνι στην 8η Οικουμενική Σύνοδο, στα
869. Εμφανίζεται δε με μια ποικιλία παραλλαγών, όπως: Ζητούνιον, Ζηρτούνιον,
Ζητόνιον, Gipton (κατά του βυζαντινούς χρόνους), Situn (κατά την περίοδο της
φραγκοκρατίας), El Sito (κατά την σύντομη κατοχή των Καταλανών), και Ιzντίν
κατά τους χρόνους της τουρκοκρατίας.Πολλοί ιστορικοί προσπάθησαν να δώσουν κάποια
εξήγηση όσον αφορά την προέλευση της λέξης. Μερικοί πιστεύουν πως προέρχεται
απ' το τούρκικο ή αραβικό Zeitun που πάει να πεί ελιά. 'Αλλοι λένε πως προέρχεται
απ' τη σλαβική λέξη σιτόνιον, που σημαίνει η σιτοβόλος περιοχή ή "πέραν
του ποταμού κειμένη χώρα". 'Ολες όμως εικασίες. Τίποτα σίγουρο.
Η Λαμία γίνεται γνωστή
Εξ αιτίας της γεωγραφικής της θέσης, επειδή δηλαδή είναι στο πέρασμα
από βορρά για νότο και τ' ανάπαλιν, σύντομα έγινε γνωστή κι απόχτησε μια περίοπτη
θέση, γι' αυτό σχεδόν απ' την ίδρυση της ξεκινάει κι η τρανή της ιστορία.Διοικείτο
από τρεις άρχοντες, από ένα στρατηγό, από έναν ίππαρχο καθώς επίσης και από
Βουλή, όπως μαρτυρεί η πιο κάτω σωζώμενη επιγραφή :
"στρατηγέοντος των Αιτωλών Ι... Αρσινέος αγαθά τύχα α πόλις α Λαμιέων
και α Βουλή..."
(Αρχαιολογική εφημερίς Αθηνών, 1838).
Στα μέσα του 4ου αιώνα με ποσό 600 μνων οι Λαμιώτες συνέβαλαν στο
χτίσιμο ναού στους Δελφούς. Πολλές φορές επιφανείς και διακεκριμένοι κάτοικοι
της πόλης ορίστηκαν σαν δικαστές ή διαιτητές για τη διαλεύκανση σοβαρών και
αμφισβητήσιμων υποθέσεων. Παράδειγμα η διαφορά μεταξύ Αθηναίων και Βοιωτών που
προέκυψε από την οριοθέτηση των συνόρων τους, κατά τους χρόνους του Δημητρίου
του ΠολιορκητούΠρέπει να αγαπούσανε το δίκιο, γιατί από επιγραφή μαθαίνουμε
ότι :
"επήνεσαν και χρυσώ στέφανω εστεφάνωσαν τους δικαστάς ένεκα δικαιοσύνης...".
(Αρχαιολογική εφημερίς Αθηνών, 1846, αρ. 1056).
Από άλλη επιγραφή γίνεται γνωστό ότι οι ιερομνήμονες του Αμφικτυονικού
Συνεδρίου στα 246 π.Χ. έδωσαν κάποια προνόμια σε δύο Λαμιώτες, γιατί διακόσμησαν
το Ναό της Προνάου Αθηνάς.Στα 395 π.Χ. οι Λαμιώτες μαζί με τους Μαλιείς με αρχηγό
τους το Λύσανδρο, πολέμησαν στη μάχη του Αλίαρτου ενάντια στους Αθηναίους και
τους συμμάχους τους Θηβαίους, Κορινθίους και Αργείους.
Στα 326 π.Χ. μαζί με τους Θηβαίους πολέμησαν στη μάχη της Μαντινείας,
το δε 371 π.Χ. ακολούθησαν το Θεσσαλό για να πολεμήσουν τους Πέρσες.
Στη διάρκεια της πολιτικής και οικονομικής ανόδου του Μακεδονικού
Κράτους, η Λαμία βρέθηκε κάτω απ' την κυριαρχία των Μακεδόνων και μετατράπηκε
σε μακεδονικό φρούριο στα 344 π.Χ. 'Ενας μεγάλος αριθμός Λαμιωτών πολέμησε εναντίον
των Περσών και έφτασε μέχρι και τα Γαυγάμηλα ακόμα.
Η λατρεία
Οι θεοί που λατρεύτηκαν στη Λαμία και την ευρύτερη περιοχή ήταν
πολλοί. Και πρώτα απ' όλους ο Ζευς, ο "πατήρ ανδρών τε θεών τε", κατά
τον 'Ομηρο. 'Ητανε ο θεός - προστάτης της φυλής των Αχαιών. Στην περιοχή μας
ονομαζόταν Πελασγικός ή Δωδωναίος. Σε τούτον το γενάρχη προσεύχεται ο Αχιλλέας
όταν λέγει : "Ζευ, άναξ, Δωδωναίε, Πελεσγικέ, τήλόθι ναίων, Δωδώνης μεδέων δυσχειμέρου"(Ιλιάδα,
Β', στ. 233) Μας είναι ιστορικά γνωστό πως στην αρχαία Ανθήλη, κωμόπολη κοντά
στα Θερμοπύλια, υπήρχε ναός προς τιμή της θεάς Δήμητρας. Επίσης στη διάρκεια
των Αμφικτυονιών, που γίνονταν εδώ και μάλιστα δύο φορές το χρόνο, όλοι οι περίοικοι
του Μαλιακού Κόλπου στέλνανε αντιπροσώπους που προσέφεραν πανηγυρικές θυσίες
σε τούτη τη θεά. Σε ανασκαφή που έγινε στα 1876 βρέθηκαν τρία αγάλματα
και το ένα από τούτα παρίστανε τη Δήμητρα. Στα 1888 βρέθηκε στη Λαμία άγαλμα
της θεάς Αθηνάς και ήτανε έργο του σπουδαίου γλύπτη Πραξιτέλη.
Ο Ποσειδώνας επίσης λατρευόταν στη Λαμία. Τούτη η λατρεία μαρτυρείται
από το ναό που βρέθηκε κοντά στο χωριό Λυγαριά, που ήταν αφιερωμένος στο ονομά
του καθώς επίσης και απ' το ότι στη μυθολογία αναφέρεται πως η πόλη χτίστηκε
από τη Λαμίας, κόρη του ολύμπιου θεού, γι' αυτό και η ιδιαίτερη λατρεία στον
πατέρα της.
'Αλλες θεότητες που λατρεύτηκαν στη Λαμία ήταν ο Διόνυσος - βρέθηκε
ναός του - και η Αφροδίτη, της οποίας βρέθηκαν δύο αγάλματα στις ανασκαφές του
1876, τα οποία χρονολογούνται απ' την 3η π.Χ. εκατονταετηρίδα.
Ο Λαμιακός Πόλεμος
Οι δημοκρατικοί κάτοικοι της Αθήνας θεώρησαν το γεγονός του θανάτου
του Μεγαλέξανδρου στα 323 π.Χ., μεγάλη ευκαιρία για ν' απαλλαγούν απ' το βαρύ
μακεδονικό ζυγό. Για τούτο συνενώθηκαν μ' άλλους Έλληνες ομοϊδεάτες, φτιάξανε
ένα στρατό από κάπου 30.000 άνδρες, όρισαν αρχηγό τους το Λεωσθένη, κι ανενόχλητοι
πορευτήκανε μέχρι τη Λαμία.
Απ' την άλλη μεριά, οι Μακεδόνες μ' αρχηγό τους τον Αντίπατρο, που
'χε μονάχα 13.000 πεζικάριους και καμιά εξακοσαριά καβαλαραίους, διαβήκαν το
Σπερχειο και κατέλαβαν την Ηράκλεια.
Ο Λεωσθένης, έχοντας αριθμητική υπεροχή, συνέχεια προσπαθούσε με
αψιμαχίες να προκαλέσει τον Αντίπατρο σε πόλεμο. Τούτος όμως γνωρίζοντας τη
μειονεκτική του θέση, "έδραμεν εις την Λαμίαν, εισέβαλε εις την πόλιν
και ωχηρώθη εν αυτή".
Πολλές οι επιθέσεις των Αθηναίων μα άκαρπες. Τα τείχη της Λαμίας προστάτευαν
τους Μακεδόνες. Μη έχοντας άλλο τρόπο να αναγκάσουν τον Αντίπατρο και τον στρατό
του να εμπλακεί σε πόλεμο, οι Αθηναίοι σκάψανε βαθιά τάφρο τριγύρω της Λαμίας,
ελπίζοντας ότι η "έλλειψις των χρεοδοστάτων ήθελεν αναγκάσει αυτούς
εις παράδοσιν".
Ετσι άρχισαν οι στερήσεις, η πείνα, η δίψα και οι αρρώστιες. Ο Αντίπατρος
βλέποντας την απελπιστική κατάσταση του στρατού του, ζήτησε ειρήνη. Ανένδοτος
ο Λεωσθένης, που ήθελε την ανευ όρων παράδοση του μακεδονικού στρατού. Και ενώ
όλα έδειχναν πως ο Αντίπατρος θα παραδινόταν, η μοίρα επιφύλαξε κάτι απροσδόκητο
για τον Αθηναίο αρχηγό. Μια πέτρα, σε κάποια μικροσυμπλοκή, ξέφυγε και τον χτύπησε
στο κεφάλι. Τρεις μέρες αργότερα ξεψύχησε."Του δε Αντιπάτρου τοις τας
τάφρους ορύττουσιν επιθεμένου, και συμπλοκής γενομένης, ο Λεωσθένης παραβοηθών
τοις ιδίοις καιπληγείς εις την κεφαλήν λίθω, παραχρήμα μεν έπεσε και λιποψυχήσας
εις την παρεμβολήν απεκομίσθη, τη τρίτη δε ημέρα τελευτήσαντος αυτού και ταφέντος
ηρωικώς δια την εν τω πολέμω δόξαν ο φήμος Αθηναίων..."Τη θέση του Λεωσθένη
πήρε ο Αντίφιλος, Αθηναίος, που διακρινόταν για την πολεμική του ανδρεία.Οι Μακεδόνες
βλέποντας πως ο Αντίπατρος εξακολουθούσε να' ναι σε δεινή θέση, έστειλαν το Λεοννάτο
με 20.000 πεζικάριους και 2.500 καβαλαραίους. Οι Έλληνες σύμμαχοι, φοβούμενοι
την ερχόμενη ενίσχυση, έλυσαν την πολιορκία και προσπάθησαν να σταματήσουν το
Λεοννάτο προτού ενωθεί με τον Αντίπατρο. Μάχη φοβερή ξέσπασε λίγο πιο έξω από
τη Λαμία. Ο Λεοννάτο σκοτώθηκε. Ο Αντίπατρος έτρεξε να βοηθήσει το στρατό του
σκοτωμένου αρχηγού. Ταυτόχρονα οι Μακεδόνες λάβανε κι άλλη στρατιωτική βοήθεια
που εφτασε απ' την Ασία με αρχηγό τον Κρατερό . Νέα εξοντωτική μάχη ξέσπασε στην
Κρανώνα της Λάρισας. Χρόνος της ο Σεπτέμβρης του 322 π.Χ.. Νικητές οι Μακεδόνες.
Η Λαμία ξανάπεσε στα χέρια των Μακεδόνων . Έμεινε κάτω απ' το ζυγό τους μέχρι
το 302, χρονιά που λευτερώθηκε απ' το Δημήτριο τον Πολιορκητή.
Ο Αντίοχος με τον Αννίβα στη Λαμία
Στη διάρκεια του 3ου π.Χ. αιώνα η Λαμία γνώρισε μια απ'τις πιο ανθηρές
περιόδους στην ιστορία της αλλά συνάμα και την ολοκληρωτική της καταστροφή. Σε
τούτα τα γεγονότα συνετέλεσαν οι Αιτωλοί με τους οποίους οι Λαμιώτες συμμάχησαν.
Οι Αιτωλοί, λαός τραχύς, γενναίος, πλεονέκτης και φύσει ελεύθερος είναι οι μόνοι
που όχι μόνο δεν βρέθηκαν κάτω απ' τη κυριαρχία των Μακεδόνων, μα και τους πολέμησαν
αποτελεσματικά και επέβαλαν την επιρροή τους πάνω σ'άλλες πόλεις. Στα 212 π.Χ.
οι Λαμιώτες και οι Αιτωλοί συμμάχησαν με τους Ρωμαίους για να πολεμήσουν τους
Μακεδόνες. Τούτο όμως το πάντρεμα με τους Ρωμαίους ήταν η αρχή των πολλών δεινών
που ακολούθησαν για τη Λαμία και την υπόλοιπη Ελλάδα.
Στα 208 π.Χ. ο Μακεδόνας αρχηγός Φίλιππος ο Ε' συγκρούστηκε με τους Αιτωλούς και
τους Λαμιώτες μέσα στη Λαμία, τους νίκησε και τους ανάγκασε να κλειστούν στο Φρούριο.
Στα 207 π.Χ. οι Αιτωλοί υπέγραψαν συνθήκη ειρήνης με το Φίλιππο, ομοίως και οι
Ρωμαίοι στα 205 π.Χ. Λίγο αργότερα όμως, κατά το 200 π.Χ. οι Ρωμαίοι αθέτησαν
τη συμφωνία ειρήνης και επιτέθηκαν κατά του Φιλίππου.
Οι Αιτωλοί, μισούντες τους Ρωμαίους επειδή δεν τους έδωσαν τα όσα
είχαν συμφωνήσει για την υποστήριξη τους κατά του Φιλίππου, αποφάσισαν να κάνουν
συνέλευση στη Λαμία. Σε τούτο το ιστορικό γεγονός κάλεσαν τον Αντίοχο, το μεγάλο
Σύριο βασιλιά, που ήρθε στη Λαμία συνοδευόμενος απ'τον Αννίβα. Τούτος ο Καρχηδόνιος
στρατηγός έγινε αντικείμενο θαυμασμού, περπάτησε στα λαμιώτικα στενεσόκακα και
χρειάστηκαν ώρες πολλές να περάσει μέσα από τα πλήθη μέχρι να φτάσει στον τόπο
της συνέλευσης στην οποία και μίλησε.
Η συνέλευση ανακήρυξε τον Αντίοχο αρχιστράτηγο όλων των συμμάχων στον
πόλεμο κατά των Ρωμαίων. Δεν τον υποστήριξαν όμως έμπρακτα - όπως του είχαν υποσχεθεί,
με αποτέλεσμα το 191 π.Χ. να νικηθεί απ'το Ρωμαίο Ακίλιο στα Θερμοπύλια. Στη συνέχεια
ο Ακίλιος συμμάχησε με το Φίλιππο και επιτέθηκαν κατά της Λαμίας, η οποία αντιστάθηκε,
γεγονός που τους ανάγκασε να την πολιορκήσουν για να αναγκάσουν τους Λαμιώτες
να παραδοθούν. Θα άντεχαν πολύ, αν ο Ακίλιος δεν έκανε, το 190 π.Χ., πολλές ταυτόχρονες
και ξαφνικές επιθέσεις στην ήδη εξασθενημένη Λαμία. Σε μια ξαφνική τέτοια πρωινή
επίθεση η πόλη καταλήφθηκε μέσα σε λίγες ώρες , λεηλατήθηκε ανηλεώς και ό,τι τρόφιμα
και ρουχισμός υπήρχαν μοιράστηκαν στους στρατιώτες. Η Λαμία καταστράφηκε ολοκληρωτικά
και για αιώνες ήταν σχεδόν ξεχασμένη και ανύπαρκτη.
(Σημ.: Μεταγενέστερη ιστορία στη σύγχρονη πόλη Λαμία)
Το κείμενο παρατίθεται τον Οκτώβριο 2002 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Δήμου Λαμιέων
ΥΠΑΤΗ (Χωριό) ΦΘΙΩΤΙΔΑ
Εισαγωγή:
Η Υπάτη αριθμεί 2.500 χρόνια ζωής. Διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο καθόλη
την Ελληνική Ιστορία, δια μέσου των αιώνων: στους κλασσικούς χρόνους, στους Ελληνιστικούς,
στους Βυζαντινούς χρόνους, στην Τουρκοκρατία, στα χρόνια της Παλιγγενεσίας και
του νέου ελεύθερου Ελληνικού Κράτους.
Προϊστορία:
Η Υπάτη για πρώτη φορά αναφέρεται από το 400 π.Χ., πράγμα που υπονοεί
την προΰπαρξή της και πριν από αυτή την χρονολογία. Κατά τα χρόνια της ακμής της
αριθμεί 60.000 κατοίκους με πρώτους κατοίκους την φυλή των Αινιάνων.
Η Υπάτη, από τον 4ο αι. π.Χ. μέχρι τον 8ο αι. μ.Χ. γνωρίζεται με τις ονομασίες:
Υπάτη, 'Υπατα, Υπάτα, Υπατία. Από τον 8ο αι. μ.Χ. μέχρι το 1453 με την ονομασία
Νέαι Πάτραι και από το 1453 μέχρι το 1833 την γνωρίζουμε με τις ονομασίες: Νέαι
Πάτρεαι, Νεοπάτρα, Πάτρα, Νέαι Πάτραι της Ελλάδος, Πατρατζίκιον. Από το 1833 μέχρι
και σήμερα φέρει και είναι γνωστή με το παλιό της όνομα και αρχικό: Υπάτη.
Οι κάτοικοι της Υπάτης προσφωνούνταν Υπαταίοι (ή και Υπατέοι), Νεοπατρινοί,
Πατρατζικιώτες.
Η πρωτεύουσα των Αινιάνων ήταν μεν πολύ αρχαία πόλη, αλλά για πρώτη
φορά μνημονεύεται από τον Αριστοτέλη (384 - 322 π.Χ.): «της καλουμένης Αινιακής
χώρας περί την ονομαζόμενη Υπάτην λέγεται παλαιά τις στήλη ευρεθήναι» (Αριστοτ.
περί θαυμ. άκουσμ. κεφ. 145). Η πρώτη παρουσίαση χάλκινου νομίσματος της Υπάτης
ανάγεται στα χρόνια 400 - 344 π.Χ.
Κατά τις επιδρομές των Αιτωλών οι Υπαταίοι αναγκάστηκαν να προσχωρήσουν
στους Αιτωλούς είτε το 280, είτε το 229 π.Χ
Ρωμαϊκή εποχή:
Στη συνέχεια ήρθε η κατοχή από τους Ρωμαίους, όπου η Υπάτη αναφέρεται
ως κέντρο μαγισσών. Ως εργαστήριο των μαγισσών στη Υπάτη αναφέρεται μια βαθιά
σχισμή στο έδαφος, στην άκρη της πόλης και σε βράχους, η επονομαζόμενη «Ανεμότρυπα».
Κατά το έτος 121 ή 122 μ.Χ. και επί βασιλείας του Ρωμαίου αυτοκράτορα Ανδριανού,
υπήρξε διένεξη μεταξύ Υπάτης και Λαμίας
για τον καθορισμό των μεταξύ τους ορίων, η οποία διευθετήθηκε από τον Ανθύπατο
της Μακεδονίας. Το κείμενο της απόφασης καθορισμού των ορίων βρέθηκε σε πλάκα
στις Μεξιάτες το 1885.
Επί του Ιουστινιανού του Α' (527 - 565 μ.Χ.) κτίσθηκε στην πόλη της
Υπάτης φρούριο, το οποίο χρησιμοποιήθηκε και κατά την Φραγκοκρατία.
Κατά την μάχη του Σπερχειού,
εναντίον των Βουλγάρων, στρατιωτικό τμήμα των Βουλγάρων, καταδιωκόμενο, βρέθηκε
σε οικισμό βοσκών κοντά στη Νέαι Πάτραι (Υπάτη), όπου οι Βούλγαροι κατά την παράδοσή
τους φώναζαν «βόγο-μιλ» (δηλαδή παραδινόμαστε) και γι' αυτό το λόγο ο συγκεκριμένος
οικισμός ονομάστηκε «Βογομίλου» ή «Βογόμυλοι».
Φραγκοκρατία:
Μετά την περίοδο 1195 - 1204 μ.Χ. η Νέαι Πάτραι βρίσκεται στα χέρια
των Φράγκων. Κατά την πρώτη διάσπαση της περιοχής σε φέουδα, η Νέαι Πάτραι εντάχθηκε
στη βαρωνία του Ζητουνίου (Λαμία).
Οι Φράγκοι εκδιώχθηκαν από την Νέαι Πάτραι μετά την μάχη του Ελβασάν
(1217) από τον δεσπότη της Ηπείρου Θεόδωρο Αγγελο Κομνηνό.
Το 1237 οι Νέαι Πάτραι, όπως και όλο το δεσποτάτο της Ηπείρου, πέρασε
στα χέρια του Μιχαήλ Β' Αγγελου Κομνηνού, ενώ το 1259 πέρασε στα χέρια του Μιχαήλ
Παλαιολόγου.
Το 1271 ο Ιωάννης Α' Δούκας Αγγελος έκανε έδρα του δεσποτάτου του
την Νέα Πάτρα.
Το 1319 οι Νέαι Πάτραι κατελήφθησαν από τους Κατελανούς όπου δημιούργησαν
το Δουκάτο των Νέων Πατρών.
Το 1365 καταλήφθηκε για λίγο από τους Αλβανούς που εκστράτευσαν από
βόρεια, αλλά εκδιώχθηκαν από Ματθαίο Μογκάδα ο οποίος είχε οριστεί επίτροπος του
δουκάτου από τον βασιλιά της Σικελίας Φρειδερίκου του Γ'.
Μετά τον θάνατο του βασιλιά της Σικελίας Φρειδερίκου του Γ' το 1378,
η Νέα Πάτρα υποτάχθηκε στο βασίλειο της Αραγωνίας.
Τουρκοκρατία - Επανάσταση:
Το 1393 ο Τούρκος Σουλτάνος Βογιαζίτ κατέλαβε τη Νέα Πάτρα
κατά την εκστρατεία του εναντίον της Ελλάδος. Τότε η Νέα Πάτρα μετονομάστηκε σε
«Πατρατζίκι», δηλαδή Μικρή Πάτρα.
Οι Τούρκοι εκδιώχθηκαν προσωρινά το 1402 από τον δεσπότη της Πελοποννήσου
Θεόδωρο, για να επιστρέψουν το 1414 επί Μωάμεθ του Α'. Το 1416, μετά την ήτα των
Τούρκων από τους Βενετούς στην Καλλίπολη,
η Νέα Πάτρα επέστρεψε στα χέρια των Ελλήνων.
Επί του Μουράτ του Β' η Στερεά Ελλάδα πέρασε πάλι στα χέρια των Τούρκων
το 1423. Μετά τη κατάλυση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας το 1453, το Πατρατζίκι
(πρώην Νέα Πάτρα) υπήχθη διοικητικώς στο σαντζάκι (διοίκηση) της Ναυπάκτου. Κατά
την περίοδο της Τουρκοκρατίας το Πατρατζίκι πέρασε όλα τα δεινά που υπέστη όλος
ο τότε Ελληνισμός, από την υπεξαίρεση των περιουσιακών στοιχείων των κατοίκων
της περιοχής μέχρι και το παιδομάζωμα.
Οι Τουρκικές αρχές, όπως και σε άλλες κυρίως ορεινές περιοχές, δημιούργησε
αρματωλίκι στο Πατρατζίκι με αρκετούς διοικητές-αρματωλούς: τον Σπανό, τον Γιάννη
Κοντογιάννη, τον Κωνσταντή Κοντογιάννη, κ.ά.
Ένας γνωστός αρματωλός ήταν ο Μήτσος Κοντογιάννης, ο οποίος διαδραμάτισε
σημαντικό ρόλο στην Επανάσταση του 1821. Είχε μυηθεί στη Φιλική Εταιρεία και έλαβε
μέρος σε πολλές μάχες στην Επανάσταση ως οπλαρχηγός στην Στερεά Ελλάδα και την
Πελοπόννησο: μάχες της Υπάτης 18 Απρ. 1821 και 2 Απρ. 1822, μάχη της Καλλιακούδας
28 Αυγ. 1823, μάχη της Αμπλιανης 14 Αυγ. 1824, μάχες Νεόκαστρου και Κρεμμιδίου
7 Απρ. 1825, κ.α., όπως και στην δεύτερη πολιορκία του Μεσολογγίου, απ' όπου κατόρθωσε
να σωθεί και να καταφύγει στον Ζυγό.
Γνωστές μάχες που έγιναν κατά την Επανάσταση του 1821 στην Υπάτη ήταν:
η μάχη στις 18 Απριλίου 1821, όπου κατά της Υπάτης και των Τούρκων επιτέθηκαν
ο Μήτσος Κοντογιάννης και οι οπλαρχηγοί Δυοβουνιώτης, Διάκος και Μπακογιάννης.
Οι Τούρκοι που υπεράσπιζαν την πόλη νικήθηκαν, έγιναν διαπραγματεύσεις για την
παράδοσή της, αλλά τελικά η παράδοση της πόλης δεν πραγματοποιήθηκε, αφού κοντά
στο Λιανοκλάδι στρατοπέδευσε ο Ομέρ Βρυώνης με μεγάλη δύναμη Τούρκων και οι Έλληνες
απεχώρησαν.
η μάχη του Αετού τον Μάιο του 1821, όπου κατά της Υπάτης θέλησαν να επιτεθούν
οι οπλαρχηγοί Γκούρας, Σκαλτσοδήμος και Σαφάκας, προκειμένου να ανακόψουν την
προέλαση των Τούρκων προς τη Λιβαδειά.
Δέχθηκαν όμως πρώτοι επίθεση από τους Τούρκους, την οποία αντιμετώπισαν επιτυχώς
οι Έλληνες οπλαρχηγοί. Μετά την απόκρουση των Τούρκων οι Έλληνες δεν επιτέθηκαν
όμως κατά της Υπάτης.
η μάχη της 2 Απριλίου 1822, όπου κατόπιν σύσκεψης με τον Υψηλάντη, κατά
της Υπάτης, επιτέθηκαν οι οπλαρχηγοί Κοντογιάννης, Πανουργιάς, Σκαλτσάς και Σαφάκας.
Κατάφεραν να κυριεύσουν την πόλη, αλλά όχι και το φρούριο, πάνω από την πόλη,
στο οποίο υπήρχαν οχυρωμένοι 1500 Τουρκαλβανοί. Επιτέθηκαν ξανά μετά από κάμποσες
ημέρες εναντίον του φρουρίου, με μεγαλύτερη δύναμη, έδιωξαν τους Τουρκαλβανούς
από το φρούριο προς την πόλη, αλλά τελικά απεχώρησαν καθώς έφτασαν ενισχύσεις
των Τούρκων από την Λαμία. Γνωστές οικογένειες της περιοχής με πλούσια δραστηριότητα
(στην πολιτική, πολιτιστική, και όχι μόνο, ζωή του τόπου) κατά την Τουρκοκρατία,
αλλά και μετέπειτα, ήταν οι οικογένειες Αινιάνων και Μυλωνά.
Μετά την Απελευθέρωση:
Μετά την απελευθέρωση του Ελληνικού έθνους, δημιουργήθηκε
ο Δήμος Υπάτης με νόμο της 10ης Ιανουαρίου 1834, με πρώτο Δήμαρχο τον Γεώργιο
Χατζηχρίστου. Με νόμο της 14ης Φεβρουαρίου 1912, καταργήθηκε ο Δήμος και η Υπάτη
έγινε κοινότητα.
Στην περίοδο της ληστοκρατίας, που ακολούθησε την απελευθέρωση της
Ελλάδας, στην περιοχή έδρασαν αρκετοί ληστές, εκμεταλλευόμενοι τα απόκρημνα όρη
και το δασώδες της περιοχής. Γνωστοί ληστές ήταν οι Κόκκινος, Γιαταγάνας, Σταμέλλος
ή Στραβοτσάουλος, Κάντζος, Θοδωρής, Ραφτογιώργος, Τσουλής, Παπακυριτσόπουλος κ.ά.,
οι περισσότεροι από τους οποίους συνελήφθησαν και εκτελέστηκαν με λαιμητόμο στη
θέση "Μοιρά" της Υπάτης.
Όταν, κατά τον ατυχή πόλεμο του 1897, οι Τούρκοι έφτασαν στον Δομοκό,
η Υπάτη εγκαταλείφθηκε από τους κατοίκους της, οι οποίοι κατέφυγαν στα ορεινά
χωριά Καστανιά, Σμόκοβο, Νεοχώρι, Χομίργιαννη, κ.α.
Στην Υπάτη γεννήθηκε ο εθνεγέρτης, ποιητής και εθναπόστολος Σπύρος
Ματσούκας που έζησε από το 1870 μέχρι το 1928.
Κατά τους πολέμους της περιόδου 1912 - 1949, η περιοχή ανέδειξε σπουδαίους
αξιωματικούς που έγραψαν ιστορία στο Ελληνικό στράτευμα.
Γερμανική Κατοχή:
Την 2α Δεκεμβρίου 1942, δέκα κάτοικοι της Υπάτης εκτελέστηκαν
στα ερείπια της γέφυρας του Γοργοποτάμου, ως αντίποινα από τους Γερμανούς για
την ανατίναξή της.
Στις 5 Δεκεμβρίου 1942 άλλοι έξι Υπαταίοι εκτελέστηκαν στα Καστέλλια
Φωκίδος από τους Ιταλούς.
Στις 17 Ιουνίου 1944, ημέρα Σάββατο, γράφτηκε ίσως η πιο μελανή σελίδα
στην νεότερη ιστορία της Υπάτης. Στρατιωτικά τμήματα της κεντρικής Γερμανικής
διοίκησης Λαμίας επιτέθηκαν κατά της Υπάτης, εκτελώντας 28 άτομα, τραυματίζοντας
30, καταστρέφοντας 375 από τα 400 σπίτια της πόλης, βυζαντινές εκκλησίες και ιστορικά
αρχοντικά.
Ιερά Μονή Αγάθωνος:
Σημαντική είναι και η ιστορική διαδρομή της Ιερής Μονής Αγάθωνος.
Ιδρύθηκε τον 14ο - 15ο αιώνα από τον Μοναχό Αγάθωνα, στους πρόποδες της Οίτης,
έξω από την Υπάτη. Εκεί βρήκαν προστασία τόσο οι Κοντογιανναίοι, όσο και άλλοι
αρματωλοί και κλέφτες επί τουρκοκρατίας και της Επαναστάσεως του 1821. Εκεί, επίσης,
γινόντουσαν τακτικές συγκεντρώσεις αγωνιστών της Επανάστασης.
Τον 18ο αιώνα λειτούργησαν εκεί Σχολές Μοναχών και Παιδιών, όπου δίδαξε
ο αγωνιστής, δάσκαλος και ιερωμένος Παπαζαχαρίας Αινιάν.
Η Μονή πυρπολήθηκε από τον Δράμαλη το 1822.
Το κείμενο παρατίθεται τον Σεπτέμβριο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Δήμου Υπάτης
Λάβετε το καθημερινό newsletter με τα πιο σημαντικά νέα της τουριστικής βιομηχανίας.
Εγγραφείτε τώρα!
