Πληροφορίες τοπωνυμίου

Πτώση της Ηιόνος (476 π.Χ.)

ΗΙΩΝ (Αρχαία πόλη) ΚΑΒΑΛΑ
Η τελευταία μάχη του Περσικού πολέμου. Οι Αθηναίοι με στρατηγό το γιο του Μιλτιάδη Κίμωνα και μετά από πολιορκία αναγκάζουν τον πέρση στρατηγό Βόγη να την εγκαταλείψει.

ΠΑΓΓΑΙΟ (Δήμος) ΚΑΒΑΛΑ
  Το όρος Παγγαίο, Νύσα κατά τον Όμηρο θεωρείται το βουνό όπου γεννήθηκε και ανατράφηκε ο Διόνυσος. Το όνομά του κατά την μυθολογία, το πήρε από τον γιο του Αρη και της Κριτοβούλης τον Παγγαίο αλλά κατά τον Στράβωνα είναι η σύνθεση των λέξεων παν+γαία που σημαίνει η ανεξάρτητη περιοχή που βρίσκεται μεταξύ εύφορων πεδιάδων.
  Στο Παγγαίο που κατά τον μύθο ευδοκίμησαν τα Διονυσιακά μυστήρια πιστεύουν ότι ο Ορφέας άφησε το στίγμα του μέσα από την μουσική και την καλλιτεχνία του.
  Η ονομαστή Σκαπτή Υλη την οποία αναφέρει ο Θουκυδίδης που δεν ήταν άλλη από τα μεταλλεία χρυσού που υπήρχαν στην περιοχή, μπορεί να άφησε απομεινάρια τις "σκουριές" που λένε οι ντόπιοι και που εικάζεται ότι βρισκόταν σ' αυτή την πλευρά του Παγγαίου.
  Από τον χρυσό αυτό έφτιαχνε νομίσματα ο Φίλιππος Β΄ βασιλιάς της Μακεδονίας και από το πολύτιμο αυτό μέταλλο χρηματοδότησε την εκστρατεία του στην Ασία ο Μέγας Αλέξανδρος.
  Από τον μύθο μπορεί κανείς να ακουμπήσει στην σημερινή πραγματικότητα βλέποντας την αναβίωση του εθίμου των "Αράπηδων" που έχει τις ρίζες του στην παγανιστική διονυσιακή λατρεία και στο "Κάψιμο των Ψίλων" που έχει αναγωγές στους ρωμαϊκούς και βυζαντινούς "φανούς".
Το Ιερό Παγγαίο
  Στον τόπο μας η ιστορία είναι αδιάκοπη, χαμένη στους αιώνες. Το μαρτυρούν τα κατάλοιπα των οικισμών παλαιολιθικής εγκατάστασης στην θέση "Ασημότρυπα" Παγγαίου, σε πεδινό τμήμα της Νικήσιανης όπως και στην Τούμπα, από την εποχή του Χαλκού. Ανεξίτηλα τα σημάδια στους βράχους με τις περίφημες βραχογραφίες, σκορπισμένες σε όλο το ορεινό σύμπλεγμα. Δεν είναι τυχαίο ότι για τους Έλληνες του Νότου η περιοχή αυτή ήταν "γη της επαγγελίας". Απομεινάρια στοών και καμινάδων από όπου έβγαινε ο χρυσός, δείχνουν ανάγλυφα ότι εδώ στην χώρα των Ηδωνών, βρισκόταν η Σκαπτή Ύλη της εποχής του Θουκυδίδη, των χρόνων του Φιλίππου Β΄ βασιλιά της Μακεδονίας του Μεγάλου Αλεξάνδρου και των στρατηγών της Ρωμαϊκής εποχής.
  Σημαντική ήταν η συμβολή στην ανάπτυξη της περιοχής από την βασιλική δυναστεία των Τημενιδών και Αντιγονιδών. Ανάμεσα σε δυο ονομαστές πόλεις, τους Φιλίππους και την Αμφίπολη, το Παγγαίο και η περιοχή του, ανέπτυξε ως δρόμος εμπορίου, στενές σχέσεις με τον τότε γνωστό κόσμο εφόσον βρισκόταν δίπλα στην Εγνατία Οδό.
Οι μύθοι είναι ζωντανοί.
  Εδώ έζησε ο Διόνυσος και "λειτούργησαν" τα μυστήριά του. Δίπλα σ' αυτόν και ο Ορφέας, ο μεγάλος καλλιτέχνης και μύστης της αρχαιότητας. Η λατρεία των διονυσιακών μυστηρίων, η διαρκής αναζήτηση των ανθρώπων μέσα από την έμπνευση, ο χρυσός, οι μύθοι και το τοπίο έδωσαν στο Παγγαίο έναν μανδύα ιερότητας που πέρασε σε όλες τις εποχές και μέσα από το μυστηριακό Βυζάντιο, την συνεχή αναβίωση εθίμων και παραδόσεων, περνάει στις μέρες μας με την παρουσία σημαντικών μοναστηριών στην περιοχή.
  Τα πιο σημαντικά απομεινάρια της ιστορίας, τα κατάλοιπα των οικισμών στην Τούμπα Νικήσιανης με τάφους που έδωσαν σημαντικά κτερίσματα που φιλοξενούνται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Καβάλας, τα υπολείμματα της βυζαντινής μονής του Αγίου Γεωργίου στην Παλιόχωρα και το Βρανόκαστρο στην κατάληξη του Παγγαίου, στο Παλαιοχώρι.
  Ζωντανή ιστορία της θρησκευτικότητας της περιοχής, το Μοναστήρι της Παναγίας Εικοσιφοίνισσας, το οποίο μέχρι τις μέρες αποτελεί κιβωτό της Ορθοδοξίας στα Βαλκάνια.

Το κείμενο παρατίθεται τον Μάιο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, του Δήμου Παγγαίου

• http://www.dimospaggaiou.gr/gr/istoria.html (8 φωτ.)

Το όρος Παγγαίο στην Ιστορία

ΠΑΓΓΑΙΟ (Βουνό) ΚΑΒΑΛΑ

• http://www.pref-kavala.gr/istor.html (4 φωτ.)