Πληροφορίες τοπωνυμίου

ΙΩΛΚΟΣ (Χωριό) ΒΟΛΟΣ
  O Δήμος Ιωλκού έχει το εξαιρετικό προνόμιο να είναι από τους λιγοστούς Αυτοδιοικητικούς σχηματισμούς της χώρας, που διατηρεί ως τα σήμερα αναλλοίωτα, τόσο τα γεωγραφικά, όσο και τα ιστορικά και πολιτισμικά χαρακτηριστικά του. Ενας Δήμος, του οποίου ελάχιστα ή καθόλου μεταλλάχτηκε η φυσιογνωμία από τη φθορά του χρόνου και τις ενίοτε επελθούσες διοικητικές μεταβολές. Αυτή η συνοχή των χαρακτηριστικών του, κάνει το Δήμο Ιωλκού ζωντανό φορέα μιας πάρα πολύ παλιάς κληρονομιάς, που, μέσα στο ρου της ιστορίας, μετασχηματίσθηκε ομαλά, εμπλουτίσθηκε και έφθασε ίσα με μας.
  Πριν δούμε και μιλήσουμε για τον σύγχρονο Δήμο Ιωλκού, θα πρέπει να γυρίσουμε πίσω στα χρόνια. Μέσα απ' την ανάστροφη αυτή πορεία, θα δούμε ότι το όνομα που φέρει σήμερα ο Δήμος είναι ο συνεκτικός του κρίκος με την ίδια την ιστορία του, είναι η «γέφυρα» που ενώνει το απώτερο παρελθόν αυτού του τόπου -και το παρελθόν της ευρύτερης περιοχής- με το σήμερα.
  Το όνομα «Ιωλκός», έστω κι αν, με τους σχολαστικούς τοπωνυμικούς όρους που επ' ακριβώς ορίζονται απ' τα επιστημονικά (αρχαιολογικά) δεδομένα ασφαλώς αποκλίνει (αν και κατ' ελάχιστον) της πραγματικής θέσης της θρυλικής Ιωλκού, εκφέρει, εν τούτοις, με ακρίβεια τη γεωπολιτική σημειολογία του Δήμου της Ιωλκού και -όπως θα δούμε- αιτιολογεί απόλυτα και όχι αυθαίρετα τη σημερινή ονοματοδοσία του.
  Αφήνοντας, εν τέλει, τους ειδικούς να προσδιορίσουν τις αρχαίες θέσεις και να τις αντιστοιχίσουν προς τα πολεοδομικά και οικιστικά δεδομένα του σήμερα, θα μιλήσουμε για την ιστορία αυτής της περιοχής. Θα δούμε, ωστόσο, πως παρά την στενότητα του επισκοπούμενου εδαφικού χώρου, πρόκειται για την ιστορική επισκόπηση της άρρηκτα δεμένης με το Δήμο, ευρύτερης περιοχής (Παγασές, Δημητριάδα, Βόλος και όλα τα «πάνω από το Βόλο χωριά»), όπως τ' αναφέρει, στο βιβλίο του «Ιστορία της επαρχίας Βόλου και Αγιάς» ο Γιάννης Κορδάτος.
  Σωζόμενα μνημεία, αλλά και πάμπολλες γραπτές μαρτυρίες και ιστορικά κείμενα, βεβαιώνουν και αποδείχνουν ότι η (χωρική) επικράτεια του Δήμου Ιωλκού, υπήρξε αδιάλειπτα κατοικημένη, σε όλες τις μεγάλες χρονικές και ιστορικές περιόδους. Στις Παγασές, στη Γορίτσα, στον Ανω Βόλο, στην Ανωμαλιά, οι οποίες και αποτελούν ακραίες εδαφικές οριοθετήσεις της, υπάρχουν απτά δείγματα της ιστορικής αλληλουχίας, του περάσματος διαδοχικών πολιτισμών απ' την «Ιωλκό».
  Ιδιαίτερα, για την εποχή της τουρκοκρατίας, την πλέον «κοντινή» προς το σήμερα, υπάρχει πλούσιο πληροφοριακό υλικό, πληθώρα ιστορικών στοιχείων.
  Απ' τον ερανισμό των στοιχείων αυτών, απομονώσαμε -ως αποδίδοντα, κατά τη γνώμη μας, με ιδιαίτερη πιστότητα την εικόνα αυτής της περιοχής και το «προφίλ» των κατοίκων της, τα σημειούμενα στο παραπάνω βιβλίο του Γιάννη Κορδάτου, στοιχεία, βασισμένα, με τη σειρά τους στις επισημάνσεις σημαντικών λογίων της εποχής, αλλά και ξένων περιηγητών, που αποτύπωσαν ό,τι είδαν, στα ταξιδιωτικά τους δελτάρια.
   Αυτοί, λοιπόν, μιλώντας για τον Ανω Βόλο (όπως λεγόταν τότε ο σημερινός Δήμος της Ιωλκού), κάμνουν λόγο για μία κωμόπολη, («καλοχτισμένη χώρα» την αποκαλεί ο Ι. Λεονάρδος, γράφοντας τις εντυπώσεις του), που την αποτελούσαν πέντε ευδόμητοι μαχαλάδες (Ανω Βόλος, Ανακασιά, Αγιος Ονούφριος, Αλλη Μεριά και Μπαξέδες), με σπίτια όλα πέτρινα, όμορφα και υψηλά και με κατοίκους «ζωντανούς», νοικοκυραίους, αν και ερίζοντες μεταξύ τους, με το τελευταίο αυτό, μάλιστα, ιδίωμα των κατοίκων, να εκλαμβάνεται απ' τον Αργύρη Φιλιππίδη (έτερο Μηλιώτη λόγιο) και ως αιτία για το «χώρισμα των μαχαλάδων τους», και τη διάσπαση, έτσι, της χώρας τους, που «έως ένα καιρόν είχεν ένα κουμάντο». (Σ.σ.: Παρατήρηση χρήσιμη και διδακτική, ως τις μέρες μας).
  Αλλά και καλοδιοικούμενη ήταν η χώρα και εύπορη, με δρόμους ευπρεπισμένους και κλίμα «ευφορότατον και δροσερόν» (Αργ. Φιλιππίδης), ενώ πνιγόταν, στις «υψηρώφους δασυσκίους λεύκας, καρυδιάς, πλατάνους, και κυπαρίσσια, τα οποία, με το κελάδημά των ευφραίνουν τους ακροατάς» (Ι. Λεονάρδος).
  Ειδικώς για τη διοικητική κατάσταση (πολιτική και θρησκευτική), μαθαίνουμε πάλι απ' τον Γιάννη Κορδάτο, που παραθέτει σχετικά στοιχεία απ' τη «Γεωγραφία Μερική» του Αργ. Φιλιππίδη, ότι ο «Ανω Βόλος είναι η πρώτη χώρα της Δημητριάδος. Διαιρείται εις μαχαλάδες πέντε. και έχει κάθε μαχαλάς τον τζορμπατζήν του (προύχοντα, διοικητήν) και τον ξιλτάριν του. Ο βοϊβοντάρης είναι ένας. Κάθεται εις τον μαχαλάν της Ανακασιάς, επάνω εις ένα τεπέν (λεξ. Τούρκ.= ύψωμα) πέτρινον και έχει μπροστά του όλον τον Βόλον. Απέναντι του βοϊβόντα, κατανατολάς, είναι τεπές, υψηλότερα από τον Βόλον. Κι εδώ είναι η Επισκοπή, εδώ κάθονταν πρώτα ο Επίσκοπος Δημητριάδος. Εχει εκκλησίαν και κονάκια περιτριγυρισμένη με κάστρο».
  Πολύ σημαντικά είναι εξάλλου τα όσα επίσης λέγει ο Κορδάτος, επικαλούμενος τους Δημητριείς (σ.σ. Δανιήλ Φιλιππίδη και Γρηγόριο Κωνσταντά):
  « Αμα οι Τούρκοι μπήκαν στη θεσσαλία και την έκαναν τουρκική επαρχία, εγκαταστάθηκαν στη μικρή πολιτεία -τη Δημητριάδα- που λεγόταν στα χρόνια αυτά Γόλος.
  Οι Χριστιανοί που διώχτηκαν από τη Δημητριάδα - Γόλο, τραβήχτηκαν λίγο ψηλότερα, στην περιοχή του Αη Νούφριου («Η παλιά εκκλησία του μέρους αυτού ήταν απ' τις παλαιότερες της βυζαντινής εποχής», υποσημειώνει ο Ι. Κορδάτος), χτίσανε εκεί σπίτια και καλλιεργούσαν, όπως και πριν, τα αμπέλια τους και τα χωράφια. Τη βορειοανατολική όμως του κάστρου περιοχή την κράτησαν οι Τούρκοι και την ονομάσανε Μπαξέδες. Ο νέος αυτός συνοικισμός για πολλά χρόνια λεγόταν Γόλος και Βόλος, άμα, όμως, στις αρχές του 19ου αιώνα άρχισε να χτίζεται δίπλα στο κάστρο η νέα χριστιανική πόλη που ονομάστηκε και αυτή Βόλος, για να ξεχωρίζονται οι δυο πόλεις, η παλαιά πήρε το όνομα Ανω Βόλος.
  Το χωριό αυτό, που πρώτα ήταν μικροί σκόρπιοι συνοικισμοί, σ' όλην την περιοχή, που απλώνεται κάτω από τη Μακρινίτσα και Πορταριά, με τον καιρό μεγάλωσε και ενώθηκαν οι συνοικισμοί του.» (Ι. Κορδάτου, Ιστορία της Επαρχίας Βόλου και Αγιάς, σελ 258).
  Εξ όλων των παραπάνω, βλέπουμε πάρα πολύ καθαρά, ότι η σημερινή Ιωλκός, μέσα στο χρόνο, είναι άρρηκτα δεμένη με την ιστορία της ευρύτερης περιοχής, ότι το σημερινό της όνομα είναι «μετακύλισμα» ιστορίας, διαδοχικών καταλυτικών γεγονότων που έκαμαν να «μετακομίσουν», ν' «ανηφορίσουν» θα λέγαμε κατά κάποιον τρόπο, τα ιστορικά δρώμενα της άλλοτε Ιωλκού - Δημητριάδας - Βόλου, λίγο πιο πάνω!

Το κείμενο παρατίθεται τον Δεκέμβριο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφία, του Δήμου Ιωλκού

• http://www.iolkos.gr/history.htm (1 φωτ.)

Iolcos

ΙΩΛΚΟΣ (Αρχαία πόλη) ΒΟΛΟΣ
Iolcos. City of southern Thessalia. Iolcos was famous for being the birthplace of Jason, the leader of the Argonauts in their quest for the Golden Fleece.
  Iolcos was founded by Cretheus, a son of Aeolus. Cretheus married his niece Tyro, whom he had raised in his house. Aeson is the son of Cretheus who succeeded his father on the throne of Iolcos. He married Polymede, the daughter of Autolycus and, from her, had a son named Jason. But Pelias and Neleus both wanted Aeson's throne. In their fight for the throne, Pelias won and became king of Iolcos. Pelias married Anaxibia, daughter of his nephew Bias, and had a son named Acastus.
  Meanwhile, Jason was being raised in Mount Pelion (a mountain near Iolcos) by Chiron the wise Centaur until he was old enough to go back to Iolcos claim the kingdom of his father. But when he did come, dressed with a panther's hide, and with a bare left foot, Pelias, reminded of an oracle that had told him to be wary of the man wearing one single shoe, sent him in an expedition to bring him the Golden Fleece back from Colchis, hoping that he would die along the way.

Bernard Suzanne (page last updated 1999), ed.
This extract is cited July 2003 from the Plato and his dialogues URL below, which contains interesting hyperlinks.

• http://plato-dialogues.org/tools/loc/iolcos.htm

Η πόλη του Βόλου

ΒΟΛΟΣ (Πόλη) ΜΑΓΝΗΣΙΑ
   Ο Βόλος είναι η αρχαία Ιωλκός, γνωστή από την Αργοναυτική Εκστρατεία, και το όνομα είναι παραφθορά του αρχαίου Γόλος το οποίο παραδίδεται από τα μεσαιωνικά κείμενα. Ο Βόλος μετά από την ανεξαρτησία του από την οθωμανική αυτοκρατορία και την προσάρτηση του στο ελληνικό κράτος το 1881 είχε πληθυσμό μόνο 4.900 κατοίκους, αλλά γρήγορα αυξήθηκαν μέσα στις επόμενες 4 δεκαετίες. Οι έμποροι, οι επιχειρηματίες, οι βιοτέχνες και οι ναυτικοί κινήθηκαν από την περιβάλλουσα περιοχή προς τον Βόλο. Στη δεκαετία του '20 και στις αρχές της δεκαετίας του '30 ο Βόλος δοκίμασε μια μεγάλη εισροή προσφύγων από τη Μικρά Ασία, ειδικά από την Ιωνία (έτσι δημιουργήθηκε και η Νέα Ιωνία Βόλου) και έγινε γρήγορα σημείο αναφοράς για την επιχειρηματική τους δραστηριότητα. Οι μικρές συντεχνίες του Βόλου εξελίχτηκαν γρήγορα σε βιομηχανίες που έπαιξαν πρωταγωνιστικό ρόλο στον ελληνικό καπνό, στην κλωστοϋφαντουργία και την επεξεργασίας ακατέργαστο υλικών. Το 1955 οι ισχυροί σεισμοί κατεδάφισαν την πόλη και ο Βόλος ξαναχτίστηκε σε σχέδια που άλλαξαν την όψη του. Η ανάπτυξη της πόλης περιέλαβε μια ραγδαία βιομηχανική αύξηση, την αναβάθμιση του λιμένα και την ανάπτυξη υποδομών για την υποστήριξη του τουρισμού καθώς η πόλη είχε εξελιχθεί σε σπουδαίο τουριστικό προορισμό λόγω της γεωγραφικής θέσης που έχει στο κέντρο μιας ευρύτερης τουριστικής περιοχής (Πήλιο, Σποράδες, Ευβοϊκός κόλπος). Ο Βόλος υπέστη εκτενή ζημία και κατά τη διάρκεια των σεισμών του 1975, όταν καταστράφηκαν πολλά κτίρια, επανοικοδομήθηκε γρήγορα, εντούτοις, και σήμερα είναι μια από τις ομορφότερες ελληνικές πόλεις.
   Πρωτεύουσα του νομού με 114.000 κατοίκους μαζί με το Δήμο Νέας Ιωνίας. Είναι μια από τις μεγαλύτερες πόλεις της Ελλάδας, εμπορικό λιμάνι, σημαντική βιομηχανική περιοχή και έδρα του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Χτισμένη γύρω από το βαθύ λιμάνι της στο μυχό του Παγασητικού κόλπου, απλώνεται ως πάνω στα ριζώματα του Πηλίου. Η καλή ρυμοτομία της είναι το ένα χαρακτηριστικό και το δεύτερο, ότι είναι νεόχτιστη πόλη.
  Ο Βόλος έχει ξεχωριστή γοητεία. Το λιμάνι του σε καλεί για μακρινά ταξίδια και το καταπράσινο Πήλιο σε ορεινές εξορμήσεις. Μέσα, η πόλη σώζει αρκετά μνημεία και έχει όμορφες γωνιές για περιπάτους, για ξεκούραση και περιήγηση. Τα πάρκα, το μουσείο, η προκυμαία, τα εργαστήρια κεραμικής και υφαντικής. ο σιδηροδρομικός σταθμός, είναι ορισμένα. Ενδιαφέρον επίσης παρουσιάζουν το αρχοντικό του Γιάννη Κοντού που στεγάζει το μουσείο Θεόφιλου και βέβαια το αρχαιολογικό μουσείο της πόλης. Η παραλία του Βόλου είναι κατάλληλη για βραδινό περίπατο. Την άκρη του Βόλου διαρρέει ο Αναυρος, γνωστό από τα ομηρικά έπη ποτάμι. Κοντά στις εκβολές του γινόταν, στην αρχαιότητα, η πανήγυρη «Πηλιακή» ή «Πελιακή».

Το κείμενο παρατίθεται τον Ιανουάριο 2005 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, της Γενικής Γραμματείας Περιφέρειας Θεσσαλίας

• http://www.thessalia.gr/perifereia/index.asp?a_id=... (2 φωτ.)

Από τον Φίλιππο Ε', 217 π.Χ.

ΠΥΡΑΣΟΣ (Αρχαία πόλη) ΒΟΛΟΣ

Ορχομενός - Ιωλκός

ΙΩΛΚΟΣ (Αρχαία πόλη) ΒΟΛΟΣ
Η πόλη οικίστηκε από κατοίκους του Ορχομενού, που λεγότανε από τον Όμηρο Μινύειος, γι' αυτό και ο Όμηρος λέει τους Αργοναύτες Μινύας (9,2,40)

Perseus: Strabo, Geography
• http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?lookup=...

ΜΑΚΡΙΝΙΤΣΑ (Χωριό) ΒΟΛΟΣ
  Στις πλαγιές του Πηλίου, του θεϊκού βαθύσκιου βουνού, αναπαύεται νωχελικά η Μακρινίτσα, κεφαλοχώρι πασίγνωστο, που δεσπόζει για τη θέση και τη θέα της προς το Βόλο, για την μοναδική οικιστική της ιδιαιτερότητα, για το πλήθος των αρχοντικών και των νοικοκυρόσπιτων, για τις εκκλησίες, τις βρύσες, τα καλντερίμια.
  Η Μακρινίτσα κτίστηκε από το 1204-1215 γύρω από την υπάρχουσα ήδη "φωνή της Μακρινίτσης της επ' ονόματι τιμωμένης της Θεομήτορος της οξείας Επισκέψεως" από τη Βυζαντινή οικογένεια των Μαλιασσηνών. Ο μικρός οικισμός που δημιουργείται στους πρώτους αιώνες της τουρκοκρατίας αναπτύσσει οικονομικές δραστηριότητες στα Βαλκάνια και στην Ευρώπη λόγω της καλλιέργειας του μεταξοσκώληκα και της κατεργασίας δέρματος. Το 1878 η Μακρινίτσα πρωτοστατεί στην επανάσταση κατά των Τούρκων, κατά την οποία διακρίνεται η Μακρινιτσιώτισσα οπλαρχηγός Μαργαρίτα Μπασδέκη. Μετά την απελευθέρωση από τους Τούρκους η Μακρινίτσα γίνεται δήμος απ' τους πιο μεγάλους του νομού σε έκταση, κατοίκους και δραστηριότητες. Με το τέλος του δεύτερου παγκόσμιου πολέμου, ο αγροτικός χαρακτήρας της Μακρινίτσας αλλάζει, ο τουρισμός ανοίγει νέους ορίζοντες για τους κατοίκους.

Το κείμενο παρατίθεται τον Σεπτέμβριο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα της Κοινότητας Μακρινίτσας

• http://users.otenet.gr/~makrin