Πληροφορίες τοπωνυμίου

ΖΑΓΟΡΑ (Κωμόπολη) ΜΑΓΝΗΣΙΑ
  Το Πήλιο και ιδίως η ανατολική του πλευρά, μνημονεύεται σαν κατοικημένο από αυτούς ακόμα τους μυθικούς χρόνους. Ιστορικά είναι γνωστά και τα ονόματα των κυριότερων πόλεων ή χωριών, τις θέσεις των οποίων επισήμαναν οι νεώτεροι από υπολείμματα φρουρίων ή βάσει πληροφοριών αρχαίων ιστορικών συγγραφέων. Πότε όμως οι πόλεις αυτές καταστράφηκαν και από ποια αιτία, δεν είναι ακόμη καθορισμένο. Αυτό όμως που μπορεί να θεωρηθεί βέβαιο είναι ότι τα περισσότερα, αν όχι όλα τα χωριά που βρίσκονται στην ανατολική πλευρά του Πηλίου, ήταν αρχικά παραλιακά και οι κάτοικοί τους ασχολούνταν με την ναυτιλία και την καλλιέργεια μικρής ακτίνας γής που επεκτείνονταν συν τω χρόνο στα ψηλότερα σημεία του βουνού. Συχνά όμως αυτά απέβαιναν στόχος ληστοπειρατών, οπότε οι κάτοικοι αναγκάζονταν να απομακρύνονται και να μετοικούν ψηλότερα. Προτιμητέες περιοχές κατά τις μετοικήσεις αυτές ήταν κοντά σε μοναστήρια, με τα οποία ήταν κατάσπαρτη η προς το Αιγαίο πλευρά του Πηλίου. Σύμφωνα με τον παραπάνω τρόπο φαίνεται να δημιουργήθηκε και το μεγαλύτερο και αξιολογότερο χωριό του Πηλίου, η Ζαγορά.
  Απόλυτα εξακριβωμένες ιστορικές πληροφορίες για τον χρόνο ίδρυσης της Ζαγοράς δεν υπάρχουν. Μισή ώρα περίπου Ν.Α. του σημερινού χωριού προς την θάλασσα, υψώνεται ένας λόφος δενδρόκλειστος γνωστός με το όνομα "Παληόκαστρο", στην επίπεδη κορυφή του οποίου σώζονται ερείπια οχυρώσεων, ενετικών κατά πάσα πιθανότητα. Γύρω επίσης από τον λόφο παρατηρούνται ερείπια βυζαντινών και αρχαιότερων κτισμάτων, κατά καιρούς δε, στις κοντινές στα σημεία αυτά εκτάσεις, έχουν βρεθεί από καλλιεργητές αρχαίοι τάφοι, πήλινα αγγεία, ξίφη και νομίσματα με παραστάσεις της Αργώς. Τα ευρήματα αυτά δείχνουν πως στην περιοχή ήταν χτισμένη κάποια προχριστιανική πόλη που σύμφωνα με τον ιστορικό Νικόλαο Γεωργιάδη, είναι οι αρχαίες Μύραι που αναφέρει ο Σκύλαξ.
  Ο πρώτος πυρήνας του σημερινού χωριού ήταν το μοναστήρι της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος. Η μονή αυτή που ιδρύθηκε στα 1160 μ.Χ., κτίσμα των Χριστιανών αυτοκρατόρων, ήταν προικοδοτημένη με μεγάλη περιουσία και είχε πολλούς μοναχούς, καταστράφηκε δε για τελευταία φορά από τυχαία πυρκαγιά τον Αύγουστο του 1887. Γύρω από το μοναστήρι αυτό έγινε η πρώτη οίκηση των κατοίκων της παληάς Ζαγοράς, η οποία όπως φαίνεται για διάκριση ονομάστηκε Σωτήρα Ζαγορά, και σιγά-σιγά, ιδίως κατά τους μετέπειτα χρόνους της ανάπτυξης και της ακμής της, δημιουργήθηκαν και προστέθηκαν οι υπόλοιπές συνοικίες: του Αγίου Γεωργίου, της Αγίας Κυριακής και της Αγίας Παρασκευής. Το όνομα Σωτήρα-Ζαγορά επικρατούσε μέχρι το δεύτερο ήμισυ του 18ου αιώνα σαν επίσημο όνομα της Ζαγοράς, αναφερόμενο σε διάφορα πατριαρχικά σιγίλλια και άλλα επίσημα έγγραφα, σώζονται δε και σφραγίδες με την διπλή αυτή ονομασία.
  Η νέα Ζαγορά, που είχε πλέον πάρει την παραπάνω μορφή από τα τέλη του 16ου αιώνα, άρχισε να αναπτύσσεται γρήγορα. Σ΄ αυτό μάλιστα συνετέλεσαν και τα σχετικά προνόμια που δόθηκαν στην περιοχή επί σουλτάνου Μεχμέτ του Δ' στα 1669, βασικότερο των οποίων ήταν να μην κατοικούν μονίμως τούρκοι στην περιοχή.
  Η γεωργία και το εμπόριο άκμαζαν. Η Ζαγορά κατείχε τα σκήπτρα στην μεταξοπαραγωγή (μέχρι και 30.000 οκάδες τον χρόνο) με μέγιστες εξαγωγές στην Βενετία, Δαλματία, Γερμανία και άλλες περιοχές της Ευρώπης. Σύμφωνα δε με ορισμένους ξένους περιηγητές το Ζαγοριανό μετάξι ήταν περιζήτητο στις Ευρωπαϊκές αγορές και αντάξιο αυτού που παράγονταν στην Γαλλία. Παράλληλα αναπτύχθηκαν και οι εγχώριες βιοτεχνίες. Μεγάλες ήταν οι ποσότητες μαλλιού που εισήγε η αγορά της Ζαγοράς από διάφορες περιοχές της Ελλάδος (συγκεκριμένα η Λειβαδιά έδινε σχεδόν το σύνολο της παραγωγής της) και αφού τις επεξεργάζονταν με ντόπιες ποσότητες στα ξακουστά "αργαστήρια" της, παρήγε τις ονομαστές "καπότες της Ζαγοράς".
  Για την ευχερέστερη διεξαγωγή αυτού του εξαγωγικού και εισαγωγικού εμπορίου ήταν φυσικό να αποκτήσει και αξιόλογο εμπορικό στόλο, τα περίφημα Ζαγοριανά καράβια για τα οποία πάμπολλα ποιήματα και τραγούδια έχει αφήσει η Λαϊκή Μούσα. Τα Ζαγοριανά καράβια διασχίζοντας την Μεσόγειο μετέφεραν τα προϊόντα της κωμόπολης στην Κωνσταντινούπολη, την Σμύρνη και σ΄ όλα τα μεγάλα λιμάνια της Ευρώπης. 'Έτσι δημιουργήθηκε στην ανατολική πλευρά του Πηλίου ένα σπουδαιότατο και ακμαιότατο εμπορικό κέντρο. Πλούσιοι έμποροι Ζαγοριανοί ήταν εγκατεστημένοι σε πολλές πόλεις του εξωτερικού και αυτοί που ήταν στην Ζαγορά διατηρούσαν υποκαταστήματα και αντιπρόσωπους σ΄ όλα τα εμπορικά κέντρα της εποχής. Η οικονομική λοιπόν αυτή ευρωστία και η συνεχής επικοινωνία με την Δύση δημιούργησαν το έδαφος και για την πνευματική ανάπτυξη και ακμή της Ζαγοράς.
  Επί τουρκοκρατίας στην Ζαγορά υπήρχαν δύο σχολεία. Το πρώτο, άγνωστο πότε ιδρύθηκε, λειτουργούσε σε κελλιά του μοναστηριού του Σωτήρος και λέγονταν απλά Σχολείο. Σ΄ αυτό διδάσκονταν τα πρώτα ("κοινά") γράμματα. Το δεύτερο, που ονομάσθηκε Ελληνομουσείο, ιδρύθηκε γύρω στα 1702 στο μοναστήρι του Αγίου Προδρόμου.
  Στην Σχολή αυτή, η οποία έγινε πασίγνωστη για τους διαπρεπείς δασκάλους της και για τους διαπρέψαντες μαθητές της, διδάσκονταν εκτός από την Ελληνική γλώσσα, μαθηματικά, φυσικά, αστρονομία, γεωγραφία, φιλοσοφία, ιστορία και ξένες γλώσσες. Ο Πατριάρχης Καλλίνικος ο Γ', που επέστρεψε στην ιδιαίτερη πατρίδα του στα 1762, με την συνδρομή του Ιωάννου Πρίγκου, Ζαγοριανού έμπορου εγκατεστημένου στην Ολλανδία, καθώς και άλλων εύπορων Ζαγοριανών, ανοικοδόμησε το Σχολείο το οποίο από την περίοδο αυτή κι΄ έπειτα λειτουργεί και σαν οικοτροφείο έχοντας την δυνατότητα να στεγάσει και να συντηρήσει αρκετούς μαθητές από τα γύρω χωριά κι΄ άλλες πιο απομακρυσμένες περιοχές. Με τις φροντίδες επίσης του Πατριάρχου Καλλινίκου και των δωρεών του Ιωάννου Πρίγκου, η Σχολή πλουτίσθηκε με πολλά σπάνια και αξιόλογα βιβλία, απαραίτητα για την λειτουργία της. Κατ΄ αυτόν τον τρόπο τέθηκαν οι βάσεις της Βιβλιοθήκης της Ζαγοράς στην οποία συνεισέφεραν βιβλία και χρήματα πολλοί άλλοι επώνυμοι Ζαγοριανοί. Σ΄ αυτούς δε που σπούδασαν στην Σχολή συναριθμούνται ο Ανθιμος Γαζής, ο Γρηγόριος Κωνσταντάς, ο Ρήγας Φεραίος, ο Φίλιππος Ιωάννου κ.ά.
  Κατά την Επανάσταση του 1821 οι Ζαγοριανοί υπό την αρχηγία του οπλαρχηγού τους Κυριάκου Μπασδέκη συγκεντρώθηκαν στις 5 Μαΐου του 1821 στου "Μπασδέκη το καλύβι" (σημερινό "Χάνι του Ζήση") και με την συμμετοχή του Φιλίππου Ιωάννου κατέβηκαν νοτιότερα και αφού συνδέθηκαν με τους πολεμιστές των άλλων χωριών, πρωτοστάτησαν στην πολιορκία του φρουρίου του Βόλου στην οποία πληγώθηκε βαρύτατα ο Κυριάκος Μπασδέκης. Στην επανάσταση δε του Πηλίου, κατά τον Ιανουάριο του 1878, η Ζαγορά υπήρξε η έδρα της επαναστατικής κυβερνήσεως των εξεγερμένων περιοχών της οποίας πρόεδρος εξελέγη ο Ιερώνυμος Κασσαβέτης. Και η επανάσταση μεν εκείνη κατεστάλη, με πρωτοβουλία της Αγγλίας, είχε όμως σαν αποτέλεσμα την παραχώρηση της Θεσσαλίας στην Ελλάδα με την συνθήκη του Βερολίνου του 1878.
  Η Ζαγορά υπήρξε πατρίδα, τόσο κατά τους χρόνους της τουρκοκρατίας όσο και αργότερα, επιφανών ανδρών που διακρίθηκαν στα γράμματα, στις επιστήμες, στο εμπόριο και στην φιλανθρωπία. Εκτός του Πατριάρχου Καλλινίκου του Γ', του αδελφού του Γρηγορίου αρχιεπισκόπου Δημητριάδος-Ζαγοράς και του Ιωάννου Πρίγκου μεγαλέμπορου στο Αμστερνταμ και μεγάλου ευεργέτου της Ζαγοράς, πρέπει να αναφερθούν επίσης και οι: Μωϋσής Κρήτσκης ιδρυτής του Κρητσκείου Σχολείου Ζαγοράς, Νικόλαος Κρήτσκης, αντιναύαρχος του Ρωσικού στόλου και κληροδότης μεγάλου ποσού στην Ελληνική Κυβέρνηση για υποτροφίες μαθητών, Ιωάννης Δ. Κασσαβέτης ιδρυτής της Σχολής Θηλέων (Παρθεναγωγείου) της Ζαγοράς (πρώτου Παρθεναγωγείου στο Πήλιο).
  Επίσης ο Φίλιππος Ιωάννου, γνωστός σαν "o από καθέδρας 'Έλλην φιλόσοφος του 19ου αιώνος", καθηγητής Ελληνικών της Βασίλισσας Αμαλίας και πάνω από σαράντα χρόνια καθηγητής της συστηματικής φιλοσοφίας στο Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο, ο Νικόλαος Κωστής καθηγητής φαρμακολογίας και μαιευτικής στο ίδιο Πανεπιστήμιο και ιδιαίτερος γιατρός της Αμαλίας και του Όθωνος, ο Θεόδωρος Αφεντούλης, καθηγητής φαρμακολογίας και μετέπειτα ιατρικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, ο Αλέξανδρος Πάντος ιδρυτής της Παντείου Σχολής και πολλοί άλλοι.
  Ευεργέτες όμως, και μάλιστα πολλοί απ΄ αυτούς εθνικοί, αναδείχθηκαν και από τους Ζαγοριανούς ξενητεμένους στην Αίγυπτο, ένα άλλο μεγάλο και λαμπρό κεφάλαιο της ιστορίας της Ζαγοράς. Φιλόπονοι, ακούραστοι, φιλοπρόοδοι, πρωτοστάτησαν κι΄ αυτοί σε όλους τους τομείς, στις καλλιέργειες, στις βιομηχανίες, στο εμπόριο, στις επιστήμες, στα γράμματα, προσφέροντας ευεργεσίες όχι μόνον στην ιδιαίτερη πατρίδα τους αλλά και στο Ελληνικό κράτος γενικότερα.
  Όμως και σήμερα η Ζαγορά έχει σημαντικότατη δραστηριότητα, κυρίως μέσα από την καλλιέργεια του περίφημου Ζαγοριανού μήλου. Ο Αγροτικός Συνεταιρισμός της, ένας απ΄ τους πρώτους Συνεταιρισμούς της Ελλάδος (έτος ίδρυσης 1916) και "πρότυπος" από το 1982, είναι ο κύριος συντελεστής της σημερινής άνθησης. Συγκεντρώνει, συντηρεί, συσκευάζει και διακινεί το 90% της παραγωγής των μήλων της περιοχής (8.000 - 12.000 τόνους ετησίως), εξάγοντας μέχρι και το 40% των ποσοτήτων αυτών και έχοντας παράλληλα στόχο την επέκταση των επενδυτικών και αναπτυξιακών δραστηριοτήτων στην μεταποίηση προϊόντων, τον αγροτοτουρισμό κ.λπ. Ακολουθώντας λοιπόν, όπως και παλιότερα, την πορεία του Ζαγοριανού μεταξιού, σήμερα τα Ζαγοριανά μήλα εξάγονται στις μεγάλες αγορές της Ευρώπης θεωρούμενα δίκαια από τα καλύτερα στον κόσμο.
  Η φυσική ομορφιά του τόπου επίσης, που παρά τις αναπτυσσόμενες τουριστικές δραστηριότητες έχει μείνει σχεδόν άθικτη και ο μοναδικός συνδυασμός βουνού και θάλασσας, καθιστούν την Ζαγορά ένα από τα ομορφότερα θέρετρα της Ελλάδος.

Το κείμενο παρατίθεται τον Σεπτέμβριο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Δήμου Ζαγοράς

• http://www.zagora.gr/ISTORIKA_STICHIA/isgz.htm