Πληροφορίες τοπωνυμίου

Δεσκάτη

ΔΕΣΚΑΤΗ (Κωμόπολη) ΓΡΕΒΕΝΑ
  Τόπος κατοικημένος από τη νεολιθική εποχή η Δεσκατιώτικη Ποταμιά, όπως φανερώνουν τα ευρήματα στις θέσεις Καστρί και Λουτρό, με δύο τουλάχιστον οικισμούς - πόλεις στους ιστορικούς χρόνους, ερείπια των τειχών των οποίων σώζονται ακόμη και σήμερα, ενώ η προχριστιανική εγκατοίκηση της διήρκεσε μέχρι τον 5ο - 6ο αιώνα μ.Χ.
  Οι γραπτές πηγές για την περιοχή κατά την α χιλιετηρίδα μ.Χ. είναι ανύπαρκτες. Αρχικά υπαγόταν στη δικαιοδοσία της Επισκοπής της Τρίκκης και μετά το 10 αι. μ.Χ. στην Επισκοπή των Σταγών. Κατά την Τουρκοκρατία, οι χωρικοί της Δασοχωρίτικης Ποταμιάς για να γλιτώσουν από τις συνεχείς ληστρικές επιδρομές των Αλβανών, εγκαταλείπουν τα μέρη τους και καταφεύγουν στη Ντισκάτα, θέση αρχικά στην οποία διέμεναν τους καλοκαιρινούς μήνες βλαχόφωνοι Θεσσαλοί κτηνοτρόφοι. Το 1822 η Ντισκάτα πληθυσμιακά αποτελούσε την «πρωτοχώρα» των Χασίων.
  Οι φιλελεύθεροι κάτοικοι της Δεσκάτης συμμετείχαν στη Θεσσαλική επανάσταση του 1854 υπό την αρχηγία του Θ. Βλαχάβα. Την ίδια χρονιά από αυτή πέρασε και ο Θ. Ζιάκας, γεγονός που εξόργισε τον Τούρκο πασά Ζεϊνέλ, με διαταγή του οποίου πυρπολήθηκε η Δεσκάτη. Στην επανάσταση του 1878, οι κάτοικοί της προσέφεραν κάθε δυνατή βοήθεια στους Θεσσαλούς επαναστάτες.
  Μετά την απελευθέρωση του 1881, η Δεσκάτη και η Ελασσόνα παρέμειναν στην Τουρκική επικράτεια. Το Πατριαρχείο ίδρυσε τότε τη Μητρόπολη Δεσκάτης, που απαρτιζόταν από 17 οικισμούς και 2 μοναστήρια, την κατάργησε όμως 15 χρόνια αργότερα, οπότε η Δεσκάτη προσαρτήθηκε στη Μητρόπολη Ελασσόνας.
  Στο Μακεδονικό Αγώνα συμμετείχε με τον υπαρχηγό Β. Οικονόμου, γνωστό ως Μπρούφα. Στον πόλεμο του 1897 οι Δεσκατιώτες βοήθησαν κυρίως με την συλλογή πληροφοριών σχετικά με τις κινήσεις των Τούρκων, ενέργεια για την οποία τιμωρήθηκαν σκληρά από αυτούς, με λεηλασία των σπιτιών τους και εκτοπισμό και φυλάκιση των κατοίκων.
  Η Δεσκάτη απελευθερώθηκε από τον Τουρκικό ζυγό τον Οκτώβρη του 1912, τις παραμονές του Α Βαλκανικού Πολέμου. Μέχρι τότε το σύνορο της ελεύθερης Ελλάδας βρισκόταν στο όρος Τρέτιμος. Εκεί έπεσε μαχόμενος ο Σπαρτιάτης λοχαγός Μανουσάκης (προτομή του οποίου συναντάμε στην κεντρική πλατεία της Δεσκάτης) κατά την απελευθέρωσή της στις 6/10/1912. Κατόπιν ιδρύθηκε ο Δήμος Δεσκάτης, στον οποίο συμπεριλήφθησαν τα χωριά: Παρασκευή, Δασοχώρι, Γήλοφος, Αγιώρης και Διασελάκι. Το 1915 που ιδρύθηκε ο νομός Κοζάνης περιλήφθηκε εκεί και η Δεσκάτη. Το 1918 αναγνωρίστηκε ως Κοινότητα με οικισμούς τους: Αγιώρης, Διασελάκι και Γήλοφος. Το 1942 αποσπάστηκε από την επαρχία των Γρεβενών του Νομού Κοζάνης και υπάχθηκε στην επαρχία Ελασσόνας του Νομού Λάρισας, ενώ το 1964 η επαρχία των Γρεβενών αναβαθμίστηκε σε Νομό, ενώθηκε σ' αυτόν η περιοχή των κοινοτήτων Δεσκάτης, Δασοχωρίου και Παρασκευής και η Δεσκάτη έγινε ξανά Δήμος.
  Η Δεσκάτη υπήρξε προπύργιο της Εθνικής Αντίστασης και παρουσίασε έντονη δράση στην διάρκεια του Εμφυλίου. Χαρακτηριστικοί είναι οι στίχοι του αξιόλογου Δεσκατιώτη ποιητή Χρ. Μπράβου, που αναφέρονται σ' αυτούς τους αγώνες των κατοίκων:
  «Μην περπατήσεις τούτα τα βουνά.
  Η μάνα λέει δεν κάνει
  να πατάμε πεθαμένους...»
  Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Ιούνιο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο (1998) της Νομαρχίας Γρεβενών.

Α. Η περιοχή της Δεσκάτης κατά το Μεσαίωνα.
  Η πρώτη χιλιετία μετά τη γέννηση του Χριστού είναι σκοτεινή για την περιοχή μας, καθώς δεν υπάρχει καμμιά γραπτή πηγή γι’ αυτήν. Καθώς η περιοχή ανήκε στην Εστιαιώτιδα, στη Χριστιανική εποχή περιήλθε στη δικαιοδοσία της Επισκοπής Τρίκκης, αρχικώς και μετά την ίδρυσή της, τον 10ο μ.Χ αιώνα στην Επισκοπή Σταγών: "Ενθυμίσεις και επιγραφές", Κώστας Σπανός, Λάρισα 1991.
Β. Η περιοχή της Δεσκάτης κατά την Τουρκοκρατία
  Σύμφωνα με την τουρκική απογραφή του 1454/55 η Δεσκάτη (Ντεσκάτα τότε) υπαγόταν στο τμήμα "Χάσι" του διοικητή των Τρικάλων. Κατοικούνταν η περιοχή από βλαχόφωνους κτηνοτρόφους οι οποίοι αργότερα αφομοιώθηκαν από τους ντόπιους ή εκτοπίστηκαν (βλ. Κώστας Σπανός, Ενθυμίσεις και επιγραφές της περιοχής Δεσκάτης, Λάρισα 1991).
  Στο διάβα της μαύρης σκλαβιάς οι φτωχοί και δύσμοιροι Δεσκατιώτες δέχτηκαν τις ληστρικές επιδρομές Τούρκων και Τουρκαλβανών του Αλή Πασά, οι οποίοι μαζί με τις επιδημίες συμπλήρωναν και αποκορύφωναν τη δυστυχία. Σπουδαίος πατριώτης της εποχής αυτής (1800-1830) ο Γκουντούλας ο οποίος δεν υπέγραψε ως προεστός της περιοχής την παράδοσή της στον Αλή Πασά και Χαλάστηκε. Η Δεσκάτη την εποχή αυτή ενισχύθηκε πληθυσμιακώς από τα γύρω χωριά και ο Νικ. Κασομούλης στα 1822 την αποκαλεί Πρωτοχώρα των Χασίων.
  Οι κάτοικοι της Δεσκάτης συμμετείχαν στη Θεσσαλική Επανάσταση του 1854 ξεσηκωμένοι από το Θανάση Μπλαχάβα. Στις 11 Απριλίου του 1854 πέρασε από τη Δεσκάτη ο οπλαρχηγός Θόδωρος Ζιάκας τον οποίο ακολούθησαν πολλοί Δεσκατιώτες.
  Οι Τούρκοι εξαγριώθηκαν από την προθυμία με την οποία οι Δεσκατιώτες βοήθησαν τον Μπλαχάβα και το Ζιάκα, εξαπέλυσαν αντίποινα κατά της περιοχής και έκαψαν τη Δεσκάτη. Στα 1878 οι Δεσκατιώτες βοήθησαν τους επαναστάτες του Ολύμπου προσφέροντάς τους τρόφιμα, ζώα, και έμψυχες ενισχύσεις.
  Με την απελευθέρωση της Θεσσαλίας στα 1881 η Δεσκάτη έμεινε σκλαβωμένη. Αποκλείστηκε από τη Μητρόπολη των Σταγών στην οποία υπαγόταν και για να μη μείνει μετέωρη το Πατριαρχείο ίδρυσε τη Μητρόπολη της Δεσκάτης. Πρώτος Μητροπολίτης ψηφίστηκε ο μέγας Αρχιμανδρίτης του Πατριαρχείου Ιωαννίκιος Γιαζιζόγλου (27-10-1852). Αυτός έχτισε τον ´Αγιο Κωνσταντίνο ο οποίος είχε καεί στις 30-8-1877. Τότε συμπληρώθηκε και το Ελληνικό Σχολείο, που έγινε οχτατάξιο. Τον Ιωαννίκιο διαδέχθηκε ο Ιωάννης Χατζηαποστόλου, Επίσκοπος Παραμυθιάς. Η Μητρόπολη καταργήθηκε το έτος 1896, λόγω φιλονικίας Μητροπολίτη και κατοίκων.
Γ. Η Δεσκάτη στο Μακεδονικό Αγώνα.
  Όταν το 1896 στη Δυτική Μακεδονία παρουσιάστηκε ο μακεδονομάχος Θανάσης Μπρούφας, ανάμεσα στους 4 υπαρχηγούς του ήταν και ο Δεσκατιώτης Βασίλης Οικονόμου. Εκτός του Βασίλη Οικονόμου (του γνωστού ως Μπρουφα) συμμετείχαν στο Μακεδονικό Αγώνα πολλοί Δεσκατιώτες. Μεταξύ αυτών ο Ηλίας Πετσούλας, ο Γιάννης Καραγιάννης, ο Θανάσης Κατσιαμάκας οδηγός του Παύλου Μελά, από το γήλοφο, ο Γιώργος Γκατζηγιάννης, ο Θανάσης Κολομητρούτσης κ.α.
Δ. Η Δεσκάτη στον Πόλεμο του 1897.
  Μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλίας στα 1881 η δύναμη των Τούρκων στη Δεσκάτη ενισχύθηκε σημαντικά. Είχαν χτιστεί στρατώνες στη δυτική είσοδο της κωμόπολης (Κισλάς-Κουσλάς). Στα 1897 η τουρκική δύναμη της Δεσκάτης ανερχόταν σε μια μεραρχία με διοικητή τον Χουσίν Πασά. Αυτή η δύναμη υπερασπίστηκε τη συνοριακή γραμμή της Οξυάς. Οι Δεσκατιώτες βοήθησαν στον πόλεμο αυτό κυρίως με συλλογή πληροφοριών και δέχθηκαν σκληρή εκδίκηση από τους Τούρκους.
Ε. Η απελευθέρωση της Δεσκάτης.
  Με την έναρξη του Α´ Βαλκανικού Πολέμου η στρατιωτική δύναμη των Τούρκων στη Δεσκάτη είχε μειωθεί σημαντικά. Στις 6-10-1912 συνδυασμένη επίθεση των Ελληνικών στρατευμάτων από το χωριό Γήλοφος και από το χωριό Πραιτώρι της Ελασσόνας (δύναμη που δεν έφτασε στη Δεσκάτη) έφερε την απελευθέρωση της Δεσκάτης, από τους Τούρκους, στις 7-10-1912. Τότε έπεσε και ο Μανουσάκης ο οποίος τιμάται με προτομή στην κεντρική πλατεία της Δεσκάτης.
  Μετά την απελευθέρωσή της η Δεσκάτη και στην προσπάθειά της να σταθεί όρθια ακολούθησε την πορεία και τη μοίρα της Ελλάδος. Δέχτηκε και αυτή τη μανία των Γερμανών κατακτητών και υπέστη τα δεινά του εμφυλίου πολέμου. Αποτέλεσε ορμητήριο της Εθνικής Αντίστασης και προμαχώνας της Ελευθερίας και της Δημοκρατίας. Σήμερα ακολουθεί την πορεία της χώρας μας προς την Ενωμένη Ευρώπη με μικρότερα σίγουρα βήματα λόγω του γεωγραφικού απομονωτισμού της και λόγω των περιορισμένων παραγωγικών δυνατοτήτων της. Οι Δεσκατιώτες όμως μένουν πεισματικά στον τόπο τους. Μένουν και δημιουργούν σύμφωνα με τις δυνατότητες που τους παρέχονται.

Το κείμενο παρατίθεται τον Απρίλιο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Εξωραϊστικού Μορφωτικού Ομίλου Δεσκάτης

• http://users.otenet.gr/~emod1/istorika.htm