Πληροφορίες τοπωνυμίου

Ιστορία - Πολιτισμός

  Το Βόρειο Αιγαίο, όπως άλλωστε ολόκληρο το Αιγαίο, ήδη από τη μεσολιθική εποχή έπαψε να είναι εμπόδιο και αποτέλεσε γέφυρα που ένωσε τους λαούς που κατοικούσαν στην περιοχή. Η ναυτιλία, το εμπόριο, η οικονομία, ο πολιτισμός, οι κοινωνικές αλληλεπιδράσεις αναπτύχθηκαν μέσα στο Αρχιπέλαγος αλλά και στην περιφέρειά του, με βάση την επικοινωνία και την επαφή των κατοίκων του, ιδιαίτερα μετά το μόνιμο εποικισμό των νησιών, την 5η χιλιετία π.Χ.
  Η εκατομμυρίων ετών ζωή και η χιλιετιών ολόκληρων παρουσία των νησιών του Βόρειου Αιγαίου στα ιστορικά, κοινωνικά και πολιτιστικά δρώμενα καταδεικνύεται από τα πλούσια και πολυποίκιλα μνημεία του, διάσπαρτα σε όλη την έκτασή του.
  Τα παλαιοντολογικά ευρήματα αποδεικνύουν ότι τα νησιά του Βόρειου Αιγαίου ήταν κάποτε ενωμένα με τα απέναντι μικρασιατικά παράλια. Η ίδια τους η θέση, που επέτρεπε στους κατοίκους τους τον έλεγχο των θαλάσσιων δρόμων του εμπορίου της εποχής, συνέβαλε στην ανάπτυξή τους και στη δημιουργία ενός πολύ σημαντικού πολιτισμού.
  Ο πολιτισμός αυτός έφτασε στο απόγειό του την τρίτη χιλιετία π.Χ.. Τα πολίσματα οικισμών, όπως της Πολιόχνης της Λήμνου, της Θερμής της Λέσβου, του Εμποριού της Χίου και του Ηραίου της Σάμου, καταδεικνύουν την άνθιση των οικισμών αυτών και τους καθιστούν σημαντικά κέντρα της εποχής.
  Στα τέλη της δεύτερης π.Χ. χιλιετίας οι Ίωνες εγκαθίστανται στη Χίο και τη Σάμο, ενώ η Λέσβος αποικίζεται από τους Αχαιούς. Στα τέλη του 12ου και στις αρχές του 11ου αιώνα π.Χ., οπότε και παρουσιάζεται μεγάλη μετακίνηση πληθυσμών στον ελλαδικό χώρο, εγκαθίστανται στη Λέσβο οι Αιολείς.
  Από τον 8ο μέχρι τον 5ο αιώνα π.Χ., τα νησιά γνώρισαν ιδιαίτερη ακμή στην οικονομία, το εμπόριο, τα γράμματα και τις τέχνες.
  Σοφοί, όπως ο Πιττακός, ένας από τους επτά σοφούς της αρχαιότητας,
  Ποιητές, όπως η Σαπφώ, ο Αλκαίος, ο Όμηρος (κατά μία εκδοχή γενέτειρά του ήταν η Χίος), ο Λέσχις ο Πυρραίος, ο Τέλεσις ο Μηθυμναίος,
  Μουσικοί, όπως ο Αρίων ο Μηθυμναίος, ο Τέρπανδρος ο Αντισσαίος, ο Κοιτίων ο Μυτιληναίος
  Φιλόσοφοι και πολιτικοί στοχαστές, όπως ο Πυθαγόρας ο Σάμιος, ο Θεόφραστος ο Ερέσιος, Φανίας ο Ερέσιος, Κράτιππος ο Μυτιληναίος
  Ρήτορες, όπως ο Αισχύνης, ο Ποτάμων, ο Λεσβώναξ
  Ιστορικοί, όπως ο Ελλάνικος ο Μυτιληναίος, Μυρσίλος ο Μηθυμναίος,, Χάρης ο Μυτιληναίος4
  Πολιτικοί, όπως ο Πολυκράτης,
  Αρχιτέκτονες, όπως ο Ροίκος, ο Θεόδωρος και ο Τηλεκλής
  Μηχανικοί, όπως ο Σάμιος Μανδροκλής,
  Αστρονόμοι, όπως ο Αρίσταρχος ο Σάμιος,
  Γιατροί, όπως ο Ερασίστρατος ο Σάμιος,
κατάγονται από τα νησιά του Βόρειου Αιγαίου, όπου και μεγαλούργησαν.
  Η ύπαρξη του πνευματικού αυτού περιβάλλοντος προσήλκυσε στα νησιά και άλλους αξιόλογους άνδρες της αρχαιότητας, όπως οι ποιητές Ανακρέων ο Τήιος και Ίβηκος ο Ρηγίνος, ο Κρωτονιάτης γιατρός Δομηκήδης, ο Μεγαρεύς μηχανικός Ευπαλίνος και άλλοι, οι οποίοι δημιούργησαν σ’ αυτά, εκμεταλλευόμενοι τις ευνοϊκές συνθήκες για την ανάπτυξη του έργου τους.
  Στους Μηδικούς Πολέμους (5ος αι. π.Χ.), ο Πέρσες κατέλαβαν τα νησιά. Μετά την απελευθέρωσή τους, εντάχθηκαν στη ναυτική συμμαχία της Αθήνας (468 π.Χ.). Κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού Πολέμου (429 - 404 π.Χ.) συμμάχησαν άλλοτε με την Αθήνα και άλλοτε με τη Σπάρτη. Το 338 π.Χ. περιήλθαν στην κυριαρχία των Μακεδόνων και αργότερα των Πτολεμαίων της Αιγύπτου. Ακολούθησαν, τέλος, την τύχη ολόκληρου του ελλαδικού χώρου και έγιναν επαρχία της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.
  Κατά τη Βυζαντινή περίοδο, η σχέση της Βασιλεύουσας Κωνσταντινούπολης με το Αιγαίο γενικότερα ήταν χαλαρή. Τα νησιά αποτελούσαν κυρίως τόπο εξορίας σημαντικών προσωπικοτήτων της πρωτεύουσας. Παράλληλα, όμως αποτελούν την κινητήρια δύναμη του στόλου της Αυτοκρατορίας. Ολόκληρη τη Βυζαντινή χιλιετία, επικρατεί στο Βόρειο Αιγαίο ηρεμία, η οποία κατά καιρούς ταράζεται από βαρβαρικές και πειρατικές επιδρομές.
  Και κατά τους Βυζαντινούς χρόνους, τα νησιά του Βορείου Αιγαίου ανέδειξαν σημαντικές μορφές στο χώρο του πνεύματος. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο ποιητής και επιγραμματοποιός Χριστόφορος ο Μυτιληναίος.
  Μετά την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (1204 μ.Χ.), τα νησιά δίνονται ως φέουδα σε Ενετούς, Γενοβέζους και Φράγκους ηγεμόνες. Κατά την ηγεμονία τους, μετατρέπονται σε ναυτιλιακά και εμπορικά κέντρα και ακμάζουν οικονομικά και δημογραφικά.
  Η Αλωση της Κωνσταντινούπολης (1453 μ.Χ.) και η ίδρυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας σήμανε για το Βόρειο Αιγαίο περίοδο καταστροφής, λεηλασιών και διωγμών. Η κατάληψη των νησιών από τους Οθωμανούς επέφερε την παρακμή του χριστιανικού πληθυσμού. Από τις αρχές του 16ου αιώνα όμως τα νησιά επανακάμπτουν και επανέρχονται σε περίοδο ευημερίας. Οι χριστιανικές κοινότητες αναπτύσσονται, σημαντικές προσωπικότητες των γραμμάτων δραστηριοποιούνται, εκκλησίες και σχολεία ιδρύονται και φωτίζουν το γένος. Η Χίος, απολαμβάνοντας ιδιαίτερα διοικητικά, θρησκευτικά και εμπορικά προνόμια, αναδεικνύεται σε εμπορικό κέντρο της εποχής και η μεγαλύτερη αγορά στο Αιγαίο, μαζί με τη γειτονική της Σμύρνη.
  Η ενεργός συμμετοχή των κατοίκων του Βόρειου Αιγαίου στην Επανάσταση του 1821 και η ανάδειξη σημαντικών μορφών του Αγώνα, όπως ο Λυκούργος Λογοθέτης, ο Κανάρης και ο Παπανικολής, επιφέρει αντίποινα των τουρκικών αρχών. Η απάνθρωπη στάση των Τούρκων στις σφαγές της Χίου (1822 μ.Χ.) και των Ψαρών (1824 μ.Χ.) ευαισθητοποιούν τις ευρωπαϊκές δυνάμεις και μεταστρέφουν το κλίμα υπέρ της προσπάθειας των Ελλήνων να ανακτήσουν την ελευθερία τους. Η Σάμος καθίσταται ημιαυτόνομη με Γενικό Διοικητή το Λυκούργο Λογοθέτη, ενώ μετά την Συνθήκη του Λονδίνου, το νησί καταλήγει στο διοικητικό καθεστώς της υποτελούς στην Υψηλή Πύλη αυτόνομης ηγεμονίας.
  Κατά την διάρκεια της οθωμανικής κατοχής, τα νησιά του Βόρειου Αιγαίου ανέδειξαν σημαντικές μορφές, κυρίως στο χώρο των γραμμάτων και της πολιτικής. Η Λέσβος τον άγιο Ιγνάτιο Αγαλλιανό μητροπολίτη Μηθύμνης, τον Σεραφείμ το Μυτιληναίο, το Βενιαμίν το Λέσβιο, το μητροπολίτη Ουγγροβλαχίας Ιγνάτιο, το σοφό Δημήτριο Βερναρδάκη και άλλους. Η Χίος τον Αδαμάντιο Κοραή, τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο, το Γιάννη Ψυχάρη, τον Εμμανουήλ Ροΐδη, το Νεόφυτο Βάμβα και άλλους. Η Σάμος τον Λυκούργο Λογοθέτη, το αγωνιστή Γιώργο Παπλωματά, τον πολιτικό Θεμιστοκλή Σοφούλη και άλλους.
  Εξαιτίας της θέσης τους κοντά στα μικρασιατικά παράλια, τα νησιά του Βόρειου Αιγαίου άργησαν να απελευθερωθούν από τον τουρκικό ζυγό. Είδαν όμως τον ήλιο της ελευθερίας να ανατέλλει το 1912, οπότε και ενσωματώθηκαν στο ελληνικό κράτος.
  Έκτοτε συμβαδίζουν με την ιστορία της υπόλοιπης χώρας, αναδεικνύοντας συνεχώς νέες προσωπικότητες στο χώρο της λογοτεχνίας, της έρευνας, των εικαστικών τεχνών, και σε όλες σχεδόν τις επιμέρους εκφράσεις του επιστητού. Αποτελούν ταυτόχρονα ένα ζωντανό μνημείο, όπου καθρεφτίζεται η μακραίωνη ιστορία, ο ανεξίτηλος πολιτισμός και η πολύχρωμη παράδοση των νησιών μας.

Ιστοσελίδα Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου
• http://www.northaegean.gr/isite/page/25,1,0.asp?mu... (4 φωτ.)