Πληροφορίες τοπωνυμίου

Ψαρά

  Στον Ομηρο βρίσκουμε το όνομα του νησιού πρώτη φορά: Ψυριή, ίσως για το μικρό μέγεθος και την φτώχεια της γης του. Στην ιστορία έχει βάλει το χέρι του και ο Διόνυσος, θεός του αμπελιού. Κάποτε το νησί ήταν ξακουστό για το κρασί του, το Φωκιανό. Το νησί ερημώθηκε και κατοικήθηκε ξανά πολλές φορές. Οι σημερινοί κάτοικοι κατάγονται από Θεσσαλούς, Βορειοηπειρώτες και Χιώτες πρόσφυγες που είχαν καταφύγει εδώ για τον φόβο των Τούρκων το 15ο και 16ο αιώνα. Εχτισαν εδώ κι εκεί στην αρχή, αλλά ο φόβος της πειρατείας τους συγκέντρωσε κοντά στον σημερινό οικισμό, οχυρώνοντας το Παλαιόκαστρο. Με τον καιρό μια μικρή πόλη ξεφύτρωσε κάτω από το Κάστρο και σύντομα, οι κάτοικοι από αγρότες και κτηνοτρόφοι στράφηκαν προς την θάλασσα.
  Ξαφνικά το νησί βρέθηκε στο επίκεντρο του Ρωσοτουρκικού πολέμου το 1769. Η δραστηριότητα στη θάλασσα μεγάλωνε και ο οικισμός απόκτησε δική του αυτοδιοίκηση με Δημογεροντία και Βουλή ενώ το 1815 βρίσκουμε εκεί και Τούρκο διοικητή. Τα Ψαριανά καράβια, μαζί με τα Υδραίϊκα και τα Σπετσιώτικα έχουν μείνει ξακουστά στους αγώνες του 1821. Τα Ψαρά πρόσφεραν αίμα και χρήμα στον Αγώνα και τα πυρπολικά τους έγιναν εφιάλτης του Τουρκικού στόλου στο Αιγαίο. Ξακουστοί πυρπολητές ο Κανάρης, Βρατσάνος, ο Μεκάτης και άλλοι, ανάμεσά τους και ο ξακουστός Ναύαρχος ο Αποστόλης Νικολής.
  Το 1824 ο Σουλτάνος προσκάλεσε τον Μεχμέτ Αλή από την Αίγυπτο για να κατάλαβει τα Ψαρά. Τον Ιούνιο 140 καράβια φτάσανε στα Ψαρά και άρχισε η πολιορκία. Αιτία ειδικά αυτής της επίθεσης ήταν η πυρπόληση νωρίτερα της Τουρκικής ναυαρχίδας στο λιμάνι της Χίου από τον Κωνσταντίνο Κανάρη. Η μανία των επιτιθέμενων είχε φτάσει στην υστερία. Γύρω στις 20.000 ψυχές, μισθοφόροι και πρόσφυγες από τα γύρω νησιά ζήτησαν η άμυνα να γίνει στη στεριά. Μετά από μάχες σε διάφορα σημεία του νησιού ο αγώνας χάθηκε κάτω από τα κύματα των εχθρών. Το απόγευμα της 20ης Ιουνίου γράφτηκε ο τραγικός επίλογος. Οσοι είχαν απομείνει μαζεύτηκαν στην κορυφή της Μαύρης Ράχης και καθώς οι Τούρκοι πλησίαζαν, ο Βρατσάνος έβαλε φωτιά στην πυριτιδαποθήκη του Παλαιόκαστρου ανατινάζοντάς την. Η σφαγή των Ψαρών προκάλεσε μεγάλη οργή στην ελεύθερη Ελλάδα και την Ευρώπη.
  Μετά την καταστροφή η Ελληνική κυβέρνηση όρισε προσωρινό τόπο διαμονής τη Μονεμβασιά αλλά αργότερα, το 1829 οι κάτοικοι μετακόμισαν στην Ερέτρια, που ονομάσθηκε Νέα Ψαρά. Ο Ελληνικός στόλος ελευθέρωσε τα Ψαρά στις 21 Οκτωβρίου 1912.
  Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Ιούνιο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο της Νομαρχίας Χίου.