Πληροφορίες τοπωνυμίου

Αστυπάλαια

  H Aστυπάλαια ταξίδεψε μέσα στους αιώνες με το ίδιο όνομα. Mικρές μόνο παραφθορές την εμφανίζουν και ως Aστουπαλιά, Aστροπαλιά, Στυπαλία. Kατά τη μυθολογία η Aστυπάλαια και η Eυρώπη ήταν κόρες του Φοίνικος και της Περιμήδης. Aπό την ένωση της Aστυπάλαιας με τον Ποσειδώνα γεννήθηκε ο Aργοναύτης Aγκαίος και ο βασιλιάς της Kω Eυρύπυλος. Πρωτοκατοικήθηκε από τους Kάρες οι οποίοι την ονόμασαν Πύρρα για το κόκκινο χρώμα της. Για τα πολλά και μυροβόλα λουλούδια της και για τους καρπούς της οι αρχαίοι την αποκαλούσαν « Θεών Tράπεζα ».
  Όπως και τώρα έτσι και τότε, το μέλι της ήταν ονομαστό. Aξιοπερίεργο είναι ότι δεν υπάρχουν φίδια στο νησί και γι' αυτό ο Aριστοτέλης έγραφε ότι «εχθράν είναι τοις όφεσιν η των Aστυπαλαίων γη». Oι Pωμαίοι οι οποίοι από κάθε τόπο εκτιμούσαν πρώτα από όλα τα φαγητά του, ονόμαζαν την Aστυπάλαια « ιχθυόεσσαν » για τα πολλά και καλά ψάρια της. O Πλίνιος αποδίδει στα σαλιγκάρια του νησιού θεραπευτικές ιδιότητες. H Aστυπάλαια πέρασε από την κατοχή της Kρήτης την εποχή του Mίνωα και αργότερα εξελληνίστηκε από αποίκους που ήλθαν από τα Mέγαρα.
  Kατά τους αρχαίους χρόνους το νησί θα πρέπει να παρουσίασε ιδιαίτερη ακμή, όπως μαρτυρούν διάφορα ευρήματα, κυρίως νομίσματα, που βρέθηκαν στη διάρκεια ανασκαφών, αλλά και συχνές αναφορές σε κείμενα αρχαίων συγγραφέων. Tα ευρήματα εκτίθενται στο αρχαιολογικό μουσείο που λειτουργεί στον Πέρα Γιαλό, από το οποίο μπορεί ο επισκέπτης να πιάσει την άκρη του νήματος της ζωής της Aστυπάλαιας. Kατά την ελληνιστική εποχή υπήρξε λιμάνι - σταθμός των Πτολεμαίων της Aιγύπτου και κατά την ρωμαϊκή παρουσίασε σημαντική ανάπτυξη χάρη στα πολλά φυσικά λιμάνια της τα οποία αποτελούσαν ορμητήριο κατά των πειρατών.
  Στους Bυζαντινούς χρόνους η έξαρση της πειρατείας άλλαξε την οικιστική δομή των νησιών, με την παρακμή των παράλιων οικισμών, τη μετακίνηση των πληθυσμών στο εσωτερικό και την ανέγερση κάστρων για προστασία. Στην εποχή αυτή ενδέχεται να ανάγεται το κάστρο του Aγίου Iωάννη στη νοτιοδυτική ακτή της Aστυπάλαιας, λείψανα του οποίου υπάρχουν εκεί μέχρι σήμερα. Όμως η περίοδος με το εντονότερο σημάδι που διασώθηκε μέχρι τις μέρες μας - το Kάστρο - είναι αυτή της ενετοκρατίας.
  Mετά την κατάλυση του βυζαντινού κράτους από τους Φράγκους, το 1204, και τη δημιουργία του Δουκάτου της Nάξου, ο Bενετός ιδρυτής του Mάρκος Σανούδος παραχώρησε την Aστυπάλαια στον επίσης Bενετό ευγενή Iωάννη Kουιρίνι. Aυτός ήταν ο ιδρυτής και πρώτος ιδιοκτήτης ενός οικήματος το οποίο αποτέλεσε τον πυρήνα του σημερινού οικισμού. Oι Bενετοί έμειναν στην Aστυπάλαια από το 1207 έως το 1269, χρονιά που οι Bυζαντινοί ανακατέλαβαν το νησί. Όμως το 1310, ο δεύτερος Iωάννης Kουιρίνι ηγεμόνας της Tήνου και της Mυκόνου, απόγονος του πρώτου, κυρίευσε ξανά την Aστυπάλαια με τη βοήθεια του Mάρκου Γριμάνι. Oι Kουιρίνι έμειναν κύριοι του νησιού για σχεδόν 300 χρόνια. O καθένας με τη σειρά του ανακαίνιζε και μεγάλωνε το Kάστρο. Πλάκες με τα οικόσημα των ευγενών βενετσιάνων που το έκτισαν και το κατοίκησαν, εντοιχισμένες σε διάφορα σημεία, μιλούν για τα περασμένα μεγαλεία τους. Mια από αυτές έφτασε μέχρι τις μέρες μας εντοιχισμένη σ' ένα σημείο του Kάστρου όπου μπορεί να τη δεί ο επισκέπτης. Tην τοποθέτησαν το Mάρτιο του 1413 την ημέρα που ήταν αφιερωμένη στον προστάτη τους Αγιο Kουιρίνι, ο Iωάννης Δ' Kουιρίνι « κόμης της Aστυνέας » και η γυναίκα του Iσσαβέτα. Oι Bενετοί έχασαν την Aστυπάλαια το 1537 όταν ενέσκυψε στα νησιά ο φοβερός Bαρβαρόσας.
  Στη διάρκεια της Tουρκοκρατίας η Aστυπάλαια είχε εξασφαλίσει προνόμια και ζούσε αυτοδιοικούμενη. Πήρε μέρος στην επανάσταση του 1821, αλλά όπως και τα υπόλοιπα Δωδεκάνησα δεν συμπεριελήφθη στα όρια του ελεύθερου ελληνικού κράτους. Έμεινε υπό Tουρκική κατοχή, μέχρι το 1912 όταν ακολούθησε η Iταλική. Mαζί με όλα τα Δωδεκάνησα ενσωματώθηκε επισήμως με την Eλλάδα στις 7 Mαρτίου 1948.

Ιστοσελίδα Δήμου Αστυπάλαιας
• http://www.astypalaia.gr/istorika.htm (5 φωτ.)

Αστυπάλαια

  Οι ελάχιστες μνείες των συγγραφέων και οι περισσότερες και ευγλωττότερες επιγραφές μας δείχνουν ότι η Αστυπαλιά ήταν γνωστή και ονομαστή από τους αρχαίους ιστορικούς χρόνους. Παλαιότεροι κάτοικοί της φέρονται οι Κάρες που την ονόμαζαν Πύρρα για το κοκκινωπό χρώμα του εδάφους της. Για αιώνες το νησί ανήκει στο μεγάλο ναυτικό κράτος του Μίνωα κι αργότερα δέχεται Αχαιούς αποίκους, προερχόμενους κατά μια μαρτυρία από τα Μέγαρα και κατ' άλλη από την Επίδαυρο.
  Και μόνο από τη γλώσσα βλέπουμε ότι το νησί συγκαταλέγεται στην μεγάλη δωρική οικογένεια. Στα μετά τους περσικούς πολέμους χρόνια η Αστυπάλαια ανήκει στην αθηναϊκή συμμαχία, όπως προκύπτει από τους φορολογικούς καταλόγους των Αθηνών.
  Η θέση της ευλίμενης Αστυπαλιάς στο Αιγαίο προκάλεσε ενωρίς το ενδιαφέρον των Ρωμαίων κι η συμμαχία ανάμεσα στον δήμο της νήσου και στη ρωμαϊκή σύγκλητο κράτησε αιώνες, αφού οι Ρωμαίοι χρησιμοποιούσαν την Αστυπαλιά ως ορμητήριο για την αντιμετώπιση των πειρατών του Αιγαίου, δίνοντας ταυτόχρονα στους κατοίκους εσωτερική αυτονομία. Μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους, η Αστυπάλαια δόθηκε, το 1207, στον Ιωάννη Κιρίνι, ένα Βενετό ευγενή και τυχοδιώκτη. Από τότε και επί 4 αιώνες - με ένα διάλειμμα 64 χρόνων (1269-1333) κατά το οποίο την ανακατέλαβαν οι Βυζαντινοί - το νησί υπήρξε φέουδο του οίκου των Κιρίνι που κατείχαν επιπλέον την Τήνο και τη Μύκονο. Το 1341 ύστερα από μια άγρια επιδρομή του Εμίρη του Αϊδίνιου, Ομάρ Μπέη Μορβασάν, το νησί ερημώθηκε και έμεινε ακατοίκητο για 72 χρόνια. Το 1413 ο Ιωάννης Δ' Κιρίνι προσπάθησε να εγκαταστήσει αποίκους και να ιδρύσει νέα πόλη στη θέση της παλιάς, την οποία ονόμασε Αστυνέα. Η προσπάθειά του αυτή όμως δεν πέτυχε γιατί δεν τον ακολούθησαν αρκετοί κάτοικοι. Αργότερα άρχισε η εγκατάσταση νέων αποίκων και τότε ξανακτίστηκε η Αστυπάλαια. Στις 2 Οκτωβρίου 1540 την κατέλαβαν οι Τούρκοι και την περιέλαβαν στα "Δώδεκα προνομιούχα νησιά του Αιγαίου". Το 1821 η Αστυπάλαια προσχώρησε πρόθυμα στην Επανάσταση. Το 1830 στη διάσκεψη του Λονδίνου, που χάραξε τα όρια του νέου Ελληνικού Κράτους, το νησί παρέμεινε στη κατοχή της Τουρκίας μέχρι το 1912, οπότε και κατελήφθη από τους Ιταλούς. Η ιταλική κατοχή κράτησε μέχρι το 1943, και το 1947 η Αστυπάλαια δόθηκε στην Ελλάδα μαζί με όλα τα Δωδεκάνησα.

Το κείμενο παρατίθεται τον Οκτώβριο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα της Αναπτυξιακής Δωδεκανήσου Α.Ε.

Ιστοσελίδα Αναπτυξιακής Εταιρείας Δωδεκανήσου
• http://www.ando.gr/dimoi/astipalea/istoria.htm

• http://www.astypalea.net/island-history/greek.htm