Εμφανίζονται 19 τίτλοι με αναζήτηση: Πληροφορίες για τον τόπο στην ευρύτερη περιοχή: "ΣΤΑΓΙΡΑ ΑΚΑΝΘΟΥ Δήμος ΧΑΛΚΙΔΙΚΗ" .
ΑΚΑΝΘΟΣ (Αρχαία πόλη) ΧΑΛΚΙΔΙΚΗ
Akanthos: Eth. Akanthios: Erissο. Α town on the E. side of the isthmus, which
connects the peninsula of Acte with Chalcidice, and about 1 1/2 mile above the
canal of Xerxes. (Athos) It was founded by a colony from Andros, and became a
place of considerable importance. Xerxes stopped here on his march into Greece
(B.C. 480) and praised the inhabitants for the zeal which they displayed in his
service. Acanthus surrendered to Brasidas B.C. 424, and its independence was shortly
afterwards guaranteed in the treaty of peace made between Athens and Sparta. The
Acanthians maintained their independence against the Olynthians, but eventually
became subject to the kings of Macedonia. In the war between the Romans and Philip
(B.C. 200) Acanthus was taken and plundered by the fleet of the republic. Strabo
and Ptolemy erroneously place Acanthus on the Singitic gulf, but there can be
no doubt that the town was on the Strymonic gulf, as is stated by Herodotus and
other authorities: the error may have perhaps arisen from the territory of Acanthus
having stretched as far as the Singitic gulf. At Erisso, the site of Acanthus,
there are the ruins of a large ancient mole, advancing in a curve into the sea,
and also, on the N. side of the hill upon which the village stands, some remains
of an ancient wall, constructed of square blocks of grey granite. On the coin
of Acanthus figured below is a lion killing a bull, which confirms the account
of Herodotus (vii. 125), that on the march of Xerxes from Acanthus to Therme,
lions seized the camels which carried the provisions.
This text is from: Dictionary of Greek and Roman Geography (1854) (ed. William Smith, LLD). Cited May 2004 from The Perseus Project URL below, which contains interesting hyperlinks
ΟΥΡΑΝΟΥΠΟΛΙΣ (Αρχαία πόλη) ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ
Ouranopolis. A town in the peninsula Acte of Chalcidice in Macedonia, of which
we know nothing, except that it was founded by Alexarchus, the brother of Cassander,
king of Macedonia (Athen. iii. p. 98; Plin. iv. 10. s. 17). As Pliny does not
mention Sane in his list of the towns of Acte, it has been conjectured by Leake
that Uranopolis occupied the site of Sane.
ΣΤΑΓΕΙΡΑ (Αρχαία πόλη) ΧΑΛΚΙΔΙΚΗ
Stageiros, Stageira, al. Stanteira. A town of Chalcidice in Macedonia,
and a colony of Andros. The army of Xerxes, after passing through the plain of
Syleus, passed through Stageirus to arrive at Acanthus. In the eighth year of
the Peloponnesian War it surrendered to Brasidas, and two years afterwards was
included in the treaty between Sparta and Athens. It was the birthplace of Aristotle.
Alexander, from regard to his great teacher, restored this town, which with other
Grecian colonies in that quarter had fallen into decay, when W. Thrace had become
part of the Macedonian kingdom. (Plut. Alex. 7; Diog. Laert. v. § 4; Theophr.
H. P. 102; Aelian, V. H. iii. 17.) But the improvement was not permanent, and
no memorial of the birthplace of Aristotle remains, unless the coins inscribed
Orthagoreon are of this place, as Eckhel (vol. ii. p. 73) supposed, on the authority
of a fragment in the Geographi Minores (vol. iv. p. 42, ed. Hudson). Leake (Northern
Greece, vol. iii. p. 168) has fixed the site at Stavros, which he considers to
be a contraction of the old name: it is almost presumption to differ with so great
an authority in comparative geography; but it may be observed that the name Stavros
or Cross is common enough in Greece, and Mr. Bowen (Mount Athos, &c. p. 120, London,
1852) has shown, from a comparison with the passage in Herodotus, that the traditional
belief of the Macedonian peasants in identifying Isboros or Nizoro, as it is called
by them, with Stageirus, rests upon satisfactory grounds. The position of this
village, on the S. face of a wooded mountain which commands a view of Mt. Athos
and the Aegean, is very much that of an Hellenic city, and there are vast substructions
of Hellenic masonry all around. The Epitomiser of Strabo (vii. p. 331), who lived
not long before the eleventh century, has a port and island called Caprus (Kapros)
near Stageirus, which is probably the island of Leftheridha near C. Marmari; Leake
prefers, in accordance with his views that Stavros represents Stageirus,
the port and island of Lybtzadha.
This text is from: Dictionary of Greek and Roman Geography (1854) (ed. William Smith, LLD). Cited June 2004 from The Perseus Project URL below, which contains interesting hyperlinks
ΣΤΡΑΤΟΝΙΚΕΙΑ (Αρχαία πόλη) ΧΑΛΚΙΔΙΚΗ
Stratonike (Ptol. iii. 13. § 11). A town of Chalcidice in Macedonia, which Ptolemy
places on the Singitic gulf. Leake (Northern Greece, vol. iii. p. 160) considers
that there is here the same mistake as in the case of Acanthus, and refers it
to theHellenic remains on the coastof the Strymonic gulf in the confined valley
of Stratoni.
ΣΤΑΓΕΙΡΑ (Αρχαία πόλη) ΧΑΛΚΙΔΙΚΗ
(Stageiros), subsequently Stagira (ta Stageira). Now Stavro;
a town of Macedonia, in Chalcidice, on the Strymonic Gulf, and a little north
of the isthmus which unites the promontory of Athos to Chalcidice. It was a colony
of Andros, was founded B.C. 656, and was originally called Orthagoria. It is celebrated
as the birthplace of Aristotle, who in English literature is often spoken of as
"the Stagirite."
This text is cited Oct 2002 from The Perseus Project URL below, which contains interesting hyperlinks
Museum (Mouseion). Originally a temple of the Muses, then a place dedicated to
the works of the Muses. In this sense the most remarkable and most important museum
of antiquity was that established at Alexandria by Ptolemy Philadelphus in the
first half of the third century B.C., or perhaps by his father, Ptolemy Soter...
The Alexandrian Museum was probably suggested by the Museum at Athens founded
in accordance with the will of Theophrastus, the pupil of Aristotle ( Diog. Laert.v.
5). This may have taken its name (Mouseion) from the earlier Mouseion at Stagira,
Aristotle's birthplace.
ΑΚΑΝΘΟΣ (Αρχαία πόλη) ΧΑΛΚΙΔΙΚΗ
ΑΚΑΝΘΟΣ (Αρχαία πόλη) ΧΑΛΚΙΔΙΚΗ
A city on the Chalkidean Isthmus of Akte between the Singitic and
Strymonic Gulfs at the modern village of lerissos. According to Thucydides (4.84)
it was founded as a colony of Andros. Akanthos is well known for its coins, which
had a wide circulation. Its primary source of income was probably agriculture.
Historically, Akanthos appears first in connection with the Persian
Wars when it supported first Mardonios (Hdt. 6.44) and then Xerxes (Hdt. 7.22;
115ff; 121). It was particularly important in aiding the latter dig his canal
across the Isthmus of Akte (Hdt. 7.22, 115; Thuc. 4.109). The line of this canal
can be traced today starting at the village of Nea Rhoda, which is approximately
2 km SE of lerissos. In the Athenian Tribute Lists Akanthos regularly paid 3 talents
after 446-445; 5 talents were paid in the only preserved list of the first two
tribute periods in 450-449 (ATL III 239ff, 267ff). Originally siding with Athens
in the Peloponnesian War, Akanthos went over to Brasidas in 424 on the urging
of the oligarchic faction (Thuc. 4.84ff). The fact that its troops are named in
addition to the Chalkideans in Brasidas' army indicates that Akanthos did not
join the Chalkidean League. With the Peace of Nikias the city was granted autonomy
but was forced to resume paying tribute to Athens (Thuc. 5.18.5). Although Akanthos
was taken over by the Macedonians in the 4th c. it was apparently not destroyed
by them. It was then joined on the Isthmus by the new city of Uranopolis, founded
by Alexarchos. The Romans pillaged Akanthos in 200 A.D. (Livy 3145.15ff), but
its harbor was still important in 167 (Livy 45.30.4). Evidence of continued existence
in Imperial times is provided by the Roman inscriptions found on the acropolis.
Silver coins were first minted in Akanthos around 530 in large quantities
on the Euboic standard. Around 424 there was a change over to the Phoenician standard.
The Akanthos mint had ceased operation by, at the latest, the middle of the 4th
c.
No systematic excavations have been undertaken as yet at Akanthos.
The most significant remains preserved today are the impressive walls on the acropolis
standing for some distance nearly 8 m in height. Ancient architectural blocks
such as capitals, columns, and geison blocks are reused in a ruinous Byzantine
church and others are lying in the vicinity of the acropolis. Remains of an ancient
mole in the harbor are reported by Leake and Struck. A Roman sarcophagus, a Roman
inscription, and a Roman inscribed column drum have been found at the site.
S. G. Miller, ed.
This text is from: The Princeton encyclopedia of classical sites,
Princeton University Press 1976. Cited Oct 2002 from
Perseus Project URL below, which contains 1 image(s), bibliography & interesting hyperlinks.
A titular see of Macedonia, on the Strymonic Gulf, now known as Erisso. Its inhabitants were praised by Xerxes for their zeal in his cause. There were still extant earlier in the nineteenth century the ruins of a large curving mole built far into the sea.
This text is cited June 2003 from The Catholic Encyclopedia, New Advent online edition URL below.
ΑΚΑΝΘΟΣ (Αρχαία πόλη) ΧΑΛΚΙΔΙΚΗ
Η αρχαία Ακανθος βρίσκεται στη βορειοανατολική πλευρά της Ακτής, της
ανατολικής χερσονήσου της Χαλκιδικής, στη θέση της σημερινής Ιερισσού.
Ο Θουκυδίδης αναφέρει την Ακανθο, ενώ ο Πλούταρχος ως μεικτή αποικία Ανδρίων και
Χαλκιδέων, που ιδρύθηκε στην «Ακτή του Δράκοντος», στη θέση προϋπάρχοντος πολιτισμού.
Σύμφωνα με τον Ευσέβιο και τα αρχαιολογικά δεδομένα πιθανή χρονολογία ίδρυσής
της είναι το 655 π.Χ. Οι οικονομικοί πόροι της προέρχονταν από τον ορυκτό και
δασικό της πλούτο αλλά και τα γεωργικά και κτηνοτροφικά προϊόντα που διακινούταν
από το αξιόλογο λιμάνι της.
Η πρώιμη ιστορία δεν είναι γνωστή. Την ανάπτυξή της στην αρχαϊκή περίοδο
αντανακλά η μεγάλη κυκλοφορία των νομισμάτων της, που αρχίζει γύρω στο 530 π.Χ.
με έμβλημα το ταυροκτόνο λιοντάρι. Είναι γνωστοί τουλάχιστον 92 τύποι. Το πρώτο
ιστορικό στοιχείο, ήδη από τα τέλη του 6ου αι. π.Χ., τη συσχετίζουν με τους περσικούς
πολέμους. Ως ελεύθερη πόλη η Ακανθος αρχικά ήταν μέλος της Αθηναϊκής Συμμαχίας
και αργότερα της Σπαρτιατικής. Στις αρχές του 4ου αι. π.Χ., σε περίοδο μεγάλης
ακμής, αντιτάχθηκε και δεν προσχώρησε ποτέ στη Χαλκιδική Συμμαχία. Το 348 π.Χ.
κατακτήθηκε από τους Μακεδόνες χωρίς να καταστραφεί. Αργότερα ενσωματώθηκε στην
περιοχή της Ουρανούπολης,
η νέα πόλη που ιδρύθηκε στον ισθμό, ανάμεσα στο Στρυμονικό και στο Σιγγιτικό κόλπο,
από τον Αλέξαρχο, τον αδελφό του Κασσάνδρου. Σύμφωνα με τον Λίβιο γύρω στο 200
π.Χ. η Ακανθος πολιορκήθηκε από τους Ρωμαίους, που αξιοποίησαν, όπως φαίνεται,
τις φυσικές πηγές πλούτου και το λιμάνι της. Η ζωή της Ακάνθου συνεχίζεται σε
όλη τη διάρκεια των βυζαντινών μέχρι τα νεότερα χρόνια.
Η αρχαία πόλη εκτείνεται σε γραφική λοφοσειρά, 600 μέτρα περίπου νοτιοανατολικά
από τον οικισμό της Ιερισσού, όπου διατηρούνται λείψανα των τειχών, ένα εντυπωσιακό
τμήμα της ακρόπολης, διάσπαρτα αρχιτεκτονικά μέλη και οικοδομικά απομεινάρια ελληνιστικών
χρόνων. Στον ίδιο αρχαιολογικό χώρο σώζονται μία ερειπωμένη βυζαντινή εκκλησία
και δύο μεταβυζαντινές. Η Ακανθος δεν έχει ανασκαφεί ακόμη συστηματικά αντίθετα
με τη νεκρόπολη, που η έρευνά της άρχισε ήδη από το 1973. Ιδιαίτερα εκτεταμένος
ο χώρος του νεκροταφείου κατέχει το παράλιο τμήμα της Ιερισσού και αριθμεί μέχρι
σήμερα περισσότερους από 600 τάφους. Χρησιμοποιήθηκε μια μεγάλη χρονική περίοδο,
από την αρχαϊκή εποχή μέχρι τα ρωμαϊκά χρόνια, και στη συνέχεια, ίσως με κάποιες
διακοπές, μέχρι το 17ο αι. π.Χ. Οι τάφοι εκτείνονται σε δύο ή τρία τουλάχιστον
επάλληλα στρώματα, είτε σε μικρό βάθος, στο στρώμα του χώματος, είτε σε μεγαλύτερο,
στην άμμο. Η διάταξη των τάφων είναι συνήθως παράλληλη στη γραμμή του αιγιαλού.
Ο προσανατολισμός των νεκρών είναι, στις περισσότερες περιπτώσεις, από νοτιοανατολικά
(κρανίο νεκρών- στόμιο αγγείων) προς βορειοδυτικά. Στην Ακανθο ενήλικες και παιδιά
θάβονται στον ίδιο χώρο σύμφωνα με τα γνωστά ταφικά έθιμα της αρχαιότητας, στα
οποία κυριαρχεί ο ενταφιασμός. Χρησιμοποιούνται διάφορα είδη τάφων, όπως ορθογώνιοι
λάκκοι είτε απλοί είτε επενδεδυμένοι με πηλό ή πήλινες λάρνακες, συνήθως ακόσμητες,
μερικές φορές όμως με ανάγλυφη η ζωγραφική διακόσμηση, κιβωτιόσχημοι τάφοι, κεραμοσκεπείς
και εγχυτρισμοί, δηλαδή ταφές μέσα σε πίθους ή μικρότερα αγγεία- αμφορείς, υδρίες,
στάμνοι, που αποτελούν και το μεγαλύτερο ποσοστό βρεφικών ή παιδικών ταφών.
Τα κτερίσματα, που συνήθως είναι τοποθετημένα μέσα στους τάφους δίπλα
ή επάνω στους νεκρούς, είναι πολυάριθμα και ποικίλα ανάμεσα τους υπερτερούν τα
πήλινα αγγεία, είτε για τροφή στερεή ή υγρή. Πολλές φορές τα κτερίσματα που συνοδεύουν
τους νεκρούς αποτελούσαν και τα προσωπικά τους αντικείμενα ή σχετίζονταν με τα
επαγγέλματα και τις προσωπικές τους ασχολίες, όπως κοσμήματα, περόνες, πόρπες,
καθρέφτες, στλεγγίδες, βελόνες, αγκίστρια, κλαδευτήρια, μαχαίρια. Όπλα αποκαλύπτονται
σπάνια. Πολύ συχνά, στις γυναικείες και στις παιδικές ιδιαίτερα ταφές, υπάρχουν
πήλινα ειδώλια, που απεικονίζουν χθόνιες θεότητες, διάφορες γυναικείες ή ανδρικές
μορφές, ηθοποιούς, ερωτιδείς, ζώα. Τα ευρήματα παρουσιάζουν πλατιά τυπολογία και
προέλευση. Αντιπροσωπεύονται διάσημα εμπορικά κέντρα του αρχαίου κόσμου και διάφορα
εργαστήρια, ενώ είναι αισθητή η παράλληλη ανάπτυξη και της τοπικής παραγωγής.
Συγγενικά ταφικά έθιμα, παρόμοιοι τύποι ταφών και ευρήματα απαντούν σε πολλά άλλα
νεκροταφεία των αρχαίων πόλεων της Μακεδονίας
και της Θράκης και φανερώνουν
επιδράσεις, επαφές και εμπορικές συναλλαγές τόσο με την ελληνόφωνη Ανατολή όσο
και με γνωστά κέντρα του νησιώτικου χώρου, την Εύβοια,
την Αθήνα, την Κόρινθο
και τη Βοιωτία.
ΑΜΜΟΥΛΙΑΝΗ (Νησί) ΧΑΛΚΙΔΙΚΗ
ΟΛΥΜΠΙΑΔΑ (Χωριό) ΧΑΛΚΙΔΙΚΗ
Μικρό αλλά πανέμορφο χωριό 650 κατοίκων, κτισμένο από πρόσφυγες που ήρθαν από την Αγία Κυριακή της Μικρά Ασίας το 1923. Όταν εγκαταστάθηκαν οι πρόσφυγες εδώ, βρήκαν οικισμό με 10 περίπου αγροτικές οικογένειες. Η μικρή περιοχή που τους παραχωρήθηκε ήταν βαλτώδης και μαστιζόταν από ελονοσία. Από την αρρώστια αυτή χάθηκε το 1/3 περίπου του αρχικού προσφυγικού πληθυσμού, ενώ ένα μεγάλο μέρος του διασκορπίστηκε σε άλλες περιοχές της Μακεδονίας και της Θράκης. Σύμφωνα με μία τοπική παράδοση, το όνομα του χωριού προέρχεται από την Ολυμπιάδα, τη μητέρα δηλαδή του Μεγάλου Αλεξάνδρου, την οποία ο Βασιλιάς Κάσσανδρος είχε εξορίσει στα Αρχαία Στάγειρα ή, κατ' άλλους, στο παρακείμενο νησάκι "Κάπρος". Αν και η πληροφορία, δεν αποκλείεται να κρύβει κάποια ιστορική αλήθεια. Το σημερινό χωριό, κτισμένο κατά μήκος μιας όμορφης παραλίας, απλώνεται στο μυχό ενός φυσικού λιμανιού. Πλαισιώνεται από καταπράσινα βουνά και μαγευτικές παραλίες, υπέροχα συνδυασμένα, που προσελκύουν πλήθος επισκεπτών κατά τους θερινούς κυρίως μήνες. Κάθε καλοκαίρι επίσης, στη γιορτή της προστάτιδας Αγίας Κυριακής (7 Ιουλίου), οργανώνονται πολιτιστικές και καλλιτεχνικές εκδηλώσεις, όπως και ημερίδες με θέμα, τη ζωή και το έργο του Μεγάλου Σταγειρίτη Φιλοσόφου Αριστοτέλη.
Το απόσπασμα παρατίθεται τον Σεπτέμβριο 2002 από την ακόλουθη ιστοσελίδα της Νομαρχίας Χαλκιδικής
ΣΤΑΓΕΙΡΑ (Αρχαία πόλη) ΧΑΛΚΙΔΙΚΗ
Τα αρχαία Στάγειρα βρίσκονται περί τα 500 μέτρα ΝΑ του σημερινού οικισμού
της Ολυμπιάδας, πάνω σε μια μικρή, ορεινή και όμορφη χερσόνησο που ονομάζεται
"Λιοτόπι". Η πόλη καταλάμβανε και τους δύο λόφους αυτής της χερσονήσου, τον παραθαλάσσιο
δηλ. Βόρειο κι ένα μεγαλύτερο Νότιο, που χωρίζονται μεταξύ τους με χαμηλό αυχένα.
Η θέση της πόλης που είναι σε όλους γνωστή ως η πατρίδα του Αριστοτέλη, ταυτίζεται
με βεβαιότητα τόσο από τις αναφορές των αρχαίων συγγραφέων, όσο και από τις έρευνες
σύγχρονων μελετητών. Οι αρχαίες μαρτυρίες είναι σαφείς: Δίνουν την απόσταση της
πόλης από την αρχαία Ακανθο νοτιότερα, αναφέρουν ότι αυτή ήταν παραθαλάσσια και,
το σημαντικότερο, τις περισσότερες φορές μιλούν για ένα μικρό νησάκι απέναντι
από τα Στάγειρα, που έφερε το όνομα "Κάπρος". (Το ίδιο όνομα παραδίδεται και για
το λιμάνι της αρχαίας πόλης, που πιθανότατα ταυτίζεται με τον κόλπο της Ολυμπιάδας,
ενώ και τα νομίσματα των Σταγείρων έφεραν παράσταση κάπρου). Το μοναδικό πράγματι
νησάκι που υπάρχει στην περιοχή είναι ο σημερινός "Καυκανάς", που απέχει μόλις
1,5 μίλι από την αρχαία πόλη. Σήμερα είναι ακατοίκητο και μαζεύει όλους τους γλάρους
της περιοχής, από τα ερείπια όμως που υπάρχουν εκεί, φαίνεται ότι είχε κατοικηθεί
από τα κλασικά μέχρι και τα μεσοβυζαντινά χρόνια. Πιο χαρακτηριστικά από τα ερείπια
αυτά είναι δύο μεγάλες υδατοδεξαμενές κι ένα οικοδόμημα των βυζαντινών χρόνων
που βρίσκονται στο δυτικό άκρο του νησιού...
ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΓΙΑ ΤΑ ΣΤΑΓΕΙΡΑ
Η πόλη ιδρύθηκε το 655 π.Χ., από Ίωνες αποίκους της νήσου Ανδρου,
ενώ λίγο αργότερο έφθασαν άποικοι και από τη Χαλκίδα. Μετά τους περσικούς πολέμους
έγιναν και τα Στάγιρα μέρος της Α' Αθηναϊκής Συμμαχίας συνεισφέροντας στο κοινό
ταμείο. Κατά τον Πελοποννησιακό όμως πόλεμο και συγκεκριμένα το 424 π.Χ., η πόλη
αποστάτησε από τους Αθηναίους και συμμάχησε με τους Σπαρτιάτες. Το γεγονός εξόργισε
τους Αθηναίους, οι οποίοι και έσπευσαν να πολιορκήσουν την πόλη, δίχως όμως αποτέλεσμα.
Αργότερα όμως τα Στάγειρα προχώρησαν στο Κοινό των Χαλκιδέων, στην συνομοσπονδία
δηλαδή όλων των πόλεων της Χαλκιδικής που είχε έδρα την Όλυνθο. Το 349 π.Χ. η
πόλη πολιορκήθηκε και στη συνέχεια υπέκυψε στο βασιλιά της Μακεδονίας Φίλιππο
το Β', ο οποίος και την κατέστρεψε ολοσχερώς, για να την επανιδρύσει όμως σε λίγα
χρόνια αργότερα ο ίδιος, προς τιμήν του Αριστοτέλη. Φαίνεται όμως ότι η καταστροφή
αυτή από το Φίλιππο σηματοδότησε ήδη την αρχή της παρακμής της πόλης, η οποία
άρχισε να φθίνει συνεχώς. Έτσι, ο γεωγράφος Στράβων, που έζησε στα χρόνια του
Χριστού, σημειώνει ότι στην εποχή του τα Στάγειρα ήταν ήδη ερημωμένα.
Χίλια περίπου χρόνια αργότερα, αναφέρεται η ύπαρξη, στην ίδια θέση,
ενός μικρού μεσαιωνικού κάστρου, που έφερε το όνομα "Λιβασδιάς" και αργότερα "Λιψάσδα".
Στο κάστρο αυτό ανήκουν προφανώς τα λίγα κτίσματα στην κορυφή του Βόρειου Λόφου,
καθώς και το βυζαντινό τείχος που φράσσει, στην αρχή του, τον ίδιο λόφο. Μας παραδόθηκε
και η πληροφορία ότι, στα κλασικά χρόνια, τα Στάγειρα έφεραν και το όνομα Ορθαγορία,
άποψη όμως που είναι εσφαλμένη, κυρίως επειδή πόλη με αυτό το όνομα υπήρχε κοντά
στη Μαρώνεια της Θράκης.
ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΩΝ ΑΝΑΣΚΑΦΩΝ
Πριν αρχίσουν οι ανασκαφές στ' αρχαία Στάγειρα, ορατά ήταν μόνο τα
ίχνη της μεσαιωνικής κατοίκησης στο Βόρειο Λόφο (κυρίως το βυζαντινό διατείχισμα),
ενώ, από την αρχαιότερη πόλη των Σταγείρων, ελάχιστα ίχνη διακρίνονταν, μέσα στην
πυκνή δασώδη βλάστηση. Είναι προς τιμήν των κοινοτικών συμβουλίων της Ολυμπιάδας
ότι από χρόνια πάσχιζαν να πείσουν την Αρχαιολογική Υπηρεσία, να ξεκινήσει τις
ανασκαφές στην πατρίδα του Αριστοτέλη. Μια πρώτη, μικρής κλίμακας και ολιγοήμερη
ανασκαφική προσπάθεια αναλήφθηκε το 1968, από τον τότε διευθυντή του Μουσείου
Θεσσαλονίκης Φ. Πέτσα. Διενεργήθηκαν τότε έρευνες σε δυο σημεία, εκτός των ορίων
της τειχισμένης πόλης: στον κολπίσκο της "Συκιάς", όπου αποκαλύφτηκαν αναλημματικοί
τοίχοι της κλασικής περιόδου και στη θέση "Βίνα" (περί το 1,5 χλμ. ΝΑ των αρχαίων
Σταγείρων), όπου ήρθε στο φως ένας κυκλικός πύργος. Αφορμή, γι' αυτήν την προσπάθεια
είχε σταθεί τότε η ανεύρεση κυρίως ενός ημίεργου αγάλματος κούρου, που ανασύρθηκε
από ιδιώτη δύτη στον κολπίσκο του "Λιοτοπιού". Χρειάστηκε να περάσουν περισσότερα
από 20 χρόνια, από την πρώτη εκείνη ανασκαφική προσπάθεια, για να ξαναρχίσουν
με συστηματικό πλέον τρόπο, οι ανασκαφές στα Στάγειρα. Η έναρξη έγινε από τον
Κωνσταντίνο Σισμανίδη, με δοκιμαστικές και διερευνητικές τομές, το Σεπτέμβριο
του 1990. Τα ιδιαίτερα ενθαρρυντικά αποτελέσματα εκείνης της έρευνας δημιούργησαν
τις ευνοϊκές προϋποθέσεις για την συνέχιση των ανασκαφών, οι οποίες διεξάγονται
κανονικά μέχρι σήμερα.
ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ ΣΤΟΝ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΧΩΡΟ
1. Πρώιμη κλασική οχύρωση: Στην περίοδο της μεγάλης της ακμής, δηλαδή από
το 500 π.Χ. περίπου μέχρι τα μέσα του 4ου αιώνα π.Χ., η πόλη προστατευόταν με
ισχυρό οχυρωματικό περίβολο, το συνολικό μήκος του οποίου υπολογίζεται γύρω στα
2 χλμ. Πρόκειται για ένα θαυμαστό έργο της οχυρωματικής αρχιτεκτονικής, που χρονολογείται
γύρω στο 500 π.Χ. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι, εκτός από τη νότια πλευρά
των Σταγείρων, όπου το τείχος φράσσει την πόλη από θάλασσα σε θάλασσα, στις άλλες
τις τρεις πλευρές αυτό βγαίνει πάντοτε παράλληλα και κατά μήκος της κρημνώδους
ακτής. Η πορεία του ανιχνεύεται σ' ολόκληρη την περίμετρο της πόλης, πλήρης όμως
αποκάλυψη της οχύρωσης έχει γίνει, μέχρι τώρα, μόνο στο νότιο σκέλος της, αλλά
και σε μεγάλα τμήματα του ανατολικού, δυτικού και βόρειου σκέλους της, σ' ένα
συνολικό δηλαδή μήκος 700 μ. περίπου.
Το τείχος αυτό, πάχους 2 μ., είναι χτισμένο με πωρόλιθους, ασβεστόλιθους
και μαρμαρόλιθους, με διάφορα συστήματα δόμησης, κυριότερα από τα οποία είναι,
εκτός βέβαια από το ακανόνιστο, το λεγόμενο ''αιγυπτιάζον'' (που χρησιμοποιεί,
κατά τόπους, πλακοειδή βύσματα σε επάλληλες στρώσεις), το ''λέσβιο'' σύστημα (που
συναντάται σ' ένα μεγάλο τμήμα του νότιου σκέλους της οχύρωσης) και το πολυγωνικό,
σημαντικό τμήμα του οποίου αποκαλύφτηκε πρόσφατα στο ακρότατο σημείο του βόρειου
λόφου, αμέσως πάνω από τον απότομο γκρεμό. Το τείχος διατηρείται σε εξαιρετική
κατάσταση (σε ορισμένα σημεία του σώζεται μέχρι ύψος 4 μ.) και θεμελιώνεται κλιμακωτά
στο βράχο, ακολουθώντας τις έντονες κλίσεις του ορεινού εδάφους. Σε δυο σημεία
του μέχρι τώρα, από ένα αντίστοιχα στο νότιο και δυτικό του σκέλος, αποκαλύφτηκαν
μικρές πυλίδες, ενώ, κατά διαστήματα, ανοίγονται σ' αυτό οχετοί, για την απομάκρυνση
των ομβρίων υδάτων. Στο νότιο ειδικά σκέλος του και σε κανονικές μεταξύ τους αποστάσεις,
υπάρχουν μεγάλοι κύκλοι και τετράγωνοι πύργοι. Μέχρι σήμερα, έχουν έρθει στο φως
τρεις τέτοιοι κυκλικοί και άλλοι τόσοι τετράγωνοι πύργοι. Αντίστοιχα, σε διάφορα
σημεία του εσωτερικού μετώπου του τείχους, κολλούν μεγάλες ορθογώνιες και συμπαγείς
λιθοκατασκευές. Πρόκειται για τις λεγόμενες κλίμακες ανόδου, που οδηγούσαν με
σκαλοπάτια στους προμαχώνες του τείχους. Σημειώνουμε εδώ ότι, στο πλαίσιο μιας
ευρύτερης μελέτης, η οποία συντάχθηκε από ομάδα αρχιτεκτόνων, ξεκίνησε το 1995
και το πρόγραμμα αναστήλωσης αυτού του νότιου σκέλους της οχύρωσης. Προς το παρόν
οι αναστηλωτικές εργασίες περιορίστηκαν σε μεγάλα τμήματα του τείχους , δεξιά
και αριστερά αντίστοιχα της πυλίδας που βρίσκεται στην κορυφή του λόφου , στον
κυκλικό πύργο αμέσως στα δεξιά της και στο μεγάλο τετράγωνο πύργο, περί τα 50
μ. ανατολικότερα. Οι επεμβάσεις στους δύο αυτούς πύργους είναι σχετικά μεγάλης
κλίμακας, επειδή προβλέπεται ν' αποτελέσουν και σημεία θέασης των επισκεπτών.
2. Ακρόπολη:Καταλαμβάνει το μεγάλο πλάτωμα, που βρίσκεται στην κορυφή του
Νότιου Λόφου. Σε κάτοψη, παρουσιάζει σχήμα ορθογωνίου περίπου τριγώνου, του οποίου
η νότια πλευρά ταυτίζεται με το κλασικό τείχος, που διέρχεται από το σημείο αυτό.
Στην πλευρά αυτή και δίπλα στο μεγάλο κυκλικό πύργο της κορυφής του λόφου, υπάρχει
η μικρή πυλίδα που είδαμε, ενώ κοντά της και κολλημένη στο εσωτερικό του τείχους,
βρίσκεται μια κλίμακα ανόδου με επτά σκαλοπάτια. Οι άλλες δυο πλευρές της ακρόπολης
προστατεύονται με χωριστό οχυρωματικό περίβολο, στην εσωτερική όψη του οποίου
και σε κανονικά μεταξύ τους διαστήματα(ανά 3μ.), υπάρχουν λιθόκτιστες αντηρίδες
στη σειρά. Οι μικροί ορθογώνιοι χώροι, που δημιουργούνται με τις αντηρίδες σ'
όλο το μήκος του περιβόλου, ήταν πιθανότατα στεγασμένοι, όπως φαίνεται και από
τα μεγάλα αποθηκευτικά πιθάρια που βρέθηκαν σε αρκετούς απ' αυτούς τους χώρους.
Μέσα στην ακρόπολη ακριβώς απέναντι από την πυλίδα του τείχους, αποκαλύφθηκε μια
κυκλική δεξαμενή νερού, διαμέτρου 2 και βάθους 4 μ. Στην υψηλότερη επίσης γωνία
της, ήρθε στο φως ένας τετράγωνος χώρος, πλευράς 5μ. Ο χώρος αυτός, μαζί και μ'
έναν δεύτερο ανάλογο δίπλα του, αποτελούσαν ένα στρατιωτικό φυλάκιο, προς επιτήρηση
της γύρω από τα Στάγειρα περιοχής. Καταλαμβάνει το υψηλότερο σημείο ολόκληρης
γενικά της πόλης, με δυνατότητα κατόπτευσης τόσο αυτής, όσο και του περιβάλλοντος
χώρου, σε μεγάλη μάλιστα ακτίνα.
3. Κεντρικός υδροδοτικός αγωγός: Διαπερνά το τείχος σ' ένα σημείο του νότιου
σκέλους του. Αποκαλύφθηκε, μέχρι τώρα σε μήκος 45μ. Αποτελείται από πηλοσωλήνες
στη σειρά, που κατέβαζαν το νερό από το μεγάλο ορεινό όγκο στα νότια της αρχαίας
πόλης. Εδώ και κατά μήκος ενός σύγχρονου δασικού δρόμου, διακρίνονται πολλοί τέτοιοι
πηλοσωλήνες. Δε γνωρίζουμε ακόμη την ακριβή διαδρομή του αγωγού μέσα στην πόλη,
ελπίζουμε όμως ότι η μελλοντική έρευνα θα μας οδηγήσει στην κεντρική υδατοδεξαμενή.
4. Κλασικές - ελληνιστικές οικίες: Πρόκειται για τμήματα λιθόκτιστων σπιτιών
του 5ου, 4ου και 3ου αιώνα π.Χ., που ανασκάφηκαν σε πολλά και διαφορετικά σημεία
της πόλης. Όπως ήταν αναμενόμενο, τα αρχαιότερα στοιχεία κατοίκησης προέρχονται
από το Βόρειο Λόφο, όπου ήρθαν στο φως και τα σημαντικότερα κατάλοιπα της οικιστικής
αρχιτεκτονικής των Σταγείρων. Διαπιστώθηκε ότι το ορεινό του εδάφους, οι έντονες
κλίσεις του και η πυκνότητα της κατοίκησης επιβάλλουν συχνά διάφορες πρακτικές
λύσεις, όπως είναι για παράδειγμα, η δια λαξεύσεως επιπεδοποίηση του φυσικού βράχου
και η δημιουργία βαθμιδωτών ανδήρων, πάνω στα οποία χτίζονται τα οικοδομικά τετράγωνα
ή τα μεμονωμένα σπίτια. Οι κλίσεις του εδάφους επιβάλλουν επίσης συχνά την κλιμακωτή
διαμόρφωση ακόμη και στα δωμάτια του ίδιου σπιτιού, βοηθούν όμως παράλληλα και
στη δημιουργία υπόγειων χώρων, οι οποίοι έχουν συνήθως αποθηκευτική ή εργαστηριακή
χρήση. Τα σπίτια που ερευνήθηκαν μέχρι τώρα, μας δίνουν ήδη σημαντικές πληροφορίες
για την οικιστική οργάνωση, την οικιακή οικονομία και την κοινωνία των Σταγείρων.
Κτισμένα με διαφόρων μεγεθών λαξευμένες ή μη πέτρες, έχουν συνήθως δάπεδα από
πατημένο χώμα. Εντύπωση προξενούν συχνά τα μεγάλα δωμάτια, αλλά και οι στενοί
δρόμοι ανάμεσά τους, που είναι είτε λιθόστρωτοι, είτε διαμορφωμένοι στο βράχο.
Το γεγονός αυτό, αλλά και η κλιμακωτή διάταξη των σπιτιών, θυμίζουν τους παραδοσιακούς
οικισμούς των ελληνικών νησιών.
5. Δεξαμενή νερού: Βρίσκεται στον αυχένα μεταξύ των δυο λόφων της πόλης,
εκεί όπου, σύμφωνα με τις ανασκαφικές ενδείξεις, ήταν κτισμένα και τα δημόσια
οικοδομήματά της. Πρόκειται, ακριβέστερα, για μια μικρή και ορθογώνια στέρνα ύδατος,
κτισμένη με τεράστιους καλολαξευμένους γωνιόλιθους και πλακοστρωμένο δάπεδο. Στην
αρχική της μορφή, ολόκληρη η εσωτερική της επιφάνεια έφερε επικάλυψη με χοντρό
φύλλο μολύβδου.
6. Στοά κλασικών χρόνων: Δημόσιο οικοδόμημα, που βρίσκεται στο κέντρο της
πόλης, εκεί δηλαδή όπου τοποθετείται η Αγορά της. Πρόκειται για σημαντικό, ορθογώνιο
και επίμηκες κτίσμα όπου συγκέντρωνε τους Σταγειρίτες για δημόσιες συζητήσεις.
Έχει διαστάσεις 6 Χ 26μ. και είναι κτισμένη με μαρμάρινους κυρίως γωνιόλιθους,
κατά το ψευδοισόδομο σύστημα. Η πρόσβαση στο εσωτερικό της γινόταν με μνημειακή
κλίμακα στην πρόσοψή της, την οποία πρέπει να φανταστούμε ανοιχτή με κίονες στη
σειρά. Τους άλλους τρεις τοίχους τις περιτρέχει εσωτερικά ένα απλό λίθινο κάθισμα
(θρανίο). Για τη στήριξη της στέγης υπήρχε εσωτερική κιονοστοιχία, με οκτώ κίονες
στο μέσο του πλάτους της, από τους οποίους διατηρήθηκαν οι μαρμάρινες βάσεις τους.
Μπροστά στη στοά και αριστερά της κλίμακας σώθηκε η θεμελίωση ενός μικρού βωμού,
με περιμετρικό αυλάκι υπερχείλισης, λαξευμένο στο βράχο.
7. Λείψανα αρχαϊκών κτιρίων: Σώζονται τα θεμέλια μόνον ενός κυκλικού και
δυο ορθογωνίων κτισμάτων, που χρονολογούνται στον 6ο αιώνα π.Χ, σε εποχή δηλαδή
αρκετά παλιότερης στοάς, η οποία βρίσκεται αμέσως βορειότερα. Ανάλογα και της
ίδιας εποχής οικοδομικά λείψανα αποκαλύφτηκαν και στο αντίστοιχο αριστερό άκρο
της πρόσοψης της στοάς, μαζί και με δυο μεμονωμένους μεγάλους γωνιόλιθους, οι
οποίοι αποτελούσαν ίσως βάσεις κάποιων μνημείων.
8. Λιθόστρωτος δρόμος και δημόσιο οικοδόμημα: Από το δεξιό άκρο της στοάς
ξεκινά ένας λιθόστρωτος δρόμος , ο οποίος, ύστερα από λοξή προς το νότο πορεία
20μ., συναντούσε κάθετα έναν δεύτερο επιμελημένο και πλακόστρωτο δρόμο. Ο δρόμος
αυτός αποκαλύφθηκε μέχρι τώρα σε μήκος περίπου 30μ., όσο δηλαδή και το δημόσιο
κτιριακό συγκρότημα που βρίσκεται αμέσως στα βόρεια και κατά μήκος του. Οι χώροι
του συγκροτήματος αυτού, που οργανώνονται πίσω από μια κοινή πρόσοψη, ήταν μάλλον
υπόγειοι. Ένα αξιοσημείωτο γεγονός, που σχετίζεται με την εκμετάλλευση του δημόσιου
χώρου, αποτελεί η επιπεδοποίηση του φυσικού βράχου, σε διαφορετικά όμως κλιμακούμενα
επίπεδα. Μέχρι τώρα διαπιστώθηκαν τρία τέτοια επίπεδα: Εγγύτερα προς τη στοά και
στο υψηλότερο επίπεδο, αναπτύσσεται ένα τριμερές κτίσμα, συνολικού μήκους 12μ.
Από τις ανασκαφικές ενδείξεις προκύπτει ότι εδώ στεγάζονταν κάποια από τα κλασικά
καταστήματα της πόλης. Βυθισμένα στο χωμάτινο επίπεδό τους, βρέθηκαν τμήματα τριών
τεραστίων πίθων και μια μεγάλη πήλινη λεκάνη, όλα συγκολλημένα με μολύβδινους
συνδέσμους ήδη από την εποχή της τοποθέτησής τους, γεγονός που σημαίνει ότι προορίζονταν
όχι για υγρά, αλλά για σταθερά προϊόντα, ίσως δημητριακά. Ο δεύτερος στη σειρά
μεγάλος και ορθογώνιος χώρος του συγκροτήματος, βρίσκεται σε επίπεδο χαμηλότερο.
Στο δυτικό του μισό αποκαλύφτηκαν, κοντά και παράλληλα, δυο στη σειρά λαξευμένες
στο βράχο μεγάλες και επιμήκεις βαθιές κατασκευές (σαν βάρκες), που φέρου στον
πυθμένα τους από πέντε αβαθείς κοιλότητες. Διάφορες άλλες λεπτομέρειες, όπως,
για παράδειγμα το στόμιο εκροής στη μια από αυτές τις κατασκευές αλλά και ένας
μεγάλος αριθμός λάκκων, λαξευμένων επίσης στο βράχο, καθιστούν πολύ πιθανή την
άποψη ότι στο χώρο αυτό λειτουργούσε ένα πατητήρι σταφυλιών. Με την έννοια αυτήν
τα δυο μεγάλα και επιμήκη λαξεύματα αποτελούσαν τον ληνό του πατητηριού, ενώ στους
πολυπληθείς λάκκους του υπόλοιπου χώρου, υπήρχε ο πιθεώνας, με μεγάλα πιθάρια
για το κρασί . Στο τρίτο και συνεχόμενο επίπεδο χαμηλότερα, διαμορφώνεται ένας
ανάλογος, αλλά μικρότερων διαστάσεων ορθογώνιος χώρος. Η χρήση του χώρου αυτού
ήταν πιθανότατα αποθηκευτική. Υπήρχε δηλαδή εδώ μια από τις δημόσιες αποθήκες
της πόλης, στεγασμένη κι αυτή στο υπόγειο του ίδιου συγκροτήματος.
9. Βυζαντινό τείχος: Φράσσει τον Βόρειο Λόφο από θάλασσα σε θάλασσα, με
πορεία περίπου ευθύγραμμη. Έχει μήκος γύρω στα 250μ., πάχος ένα μήκος και σώζεται
μέχρι ύψους 3,5μ.. Είναι χτισμένο ακανόνιστα με μικρές πέτρες και ασβεστοκονίαμα.
Κατά διαστήματα στην εσωτερική του όψη υπάρχουν λιθόκτιστες αντηρίδες. Η κατασκευή
του ανάγεται στους μεσοβυζαντινούς χρόνους (11ος -10ος αιώνας μ.Χ) και σχετίζεται
με την εγκατάσταση, στην κορυφή του ίδιου λόφου ενός βυζαντινού οχυρού.
10. Βυζαντινός πύργος - Αρχαϊκό τείχος και πύλη - Αψιδωτό οικοδόμημα -Μαρμαροθετιμένο
δάπεδο: Στο μέσο λοιπόν της διαδρομής του βυζαντινού τείχους και στο υψηλότερο
σημείο του, αποκαλύφτηκε ένας μεγάλος τετράγωνος πύργος του, αλλά και διάφορα
άλλα, ιδιαίτερα σημαντικά αρχιτεκτονικά λείψανα. Οι τοίχοι του βυζαντινού πύργου,
που διατηρούνται σε μεγάλο ύψος, είναι κτισμένοι, εν πολλοίς, με καλολαξευμένους
γωνιόλιθους αρχαιότερων κτισμάτων, οι οποίοι παρεμβάλλονται στην απλή του τειχοποιία
με τις μικρές πέτρες και το ασβεστοκονίαμα. Δίπλα σ' αυτόν τον πύργο και δεξιά
για τον ανερχόμενο, ήρθε τελευταία στο φως ένα τμήμα της πρώτης οχύρωσης της πόλης,
που χρονολογείται στα αρχαϊκά χρόνια (6ος αιώνας π. Χ.). Έτσι αποδείχτηκε ότι
η γραμμή του αρχαϊκού τείχους ταυτίζεται ακριβώς μ' εκείνη του βυζαντινού. Διαπιστώθηκε
δηλαδή ότι το βυζαντινό τείχος, που φράσσει τον Βόρειο Λόφο στην αρχή του, χρησιμοποιεί
ως θεμέλιο αυτό ακριβώς το αρχαϊκό τείχος. Το στοιχείο αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό,
για την έκταση κυρίως που είχε η πόλη από την εποχή της ίδρυσής της (7ος αι. π.Χ.)
μέχρι τις αρχές του 5ου αι. π.Χ., οπότε η αύξηση του πληθυσμού της επέβαλε την
επέκτασή της και στον γειτονικό Νότιο Λόφο, με την κατασκευή της πρώιμης κλασικής
οχύρωσης που είδαμε. Στο μικρό τμήμα του αρχαϊκού τείχους που ανασκάφτηκε μέχρι
τώρα, ήρθε στο φως και μια από τις κύριες πύλες της αρχαιότερης πόλης των Σταγίρων,
μπροστά στην οποία μάλιστα βρέθηκε πεσμένο και σπασμένο το μαρμάρινο υπέρυθρό
της. Το υπέρθυρο αυτό πρέπει να είχε συνολικό μήκος γύρω στα 2,50μ., ενώ το σημαντικότερο
είναι ότι αποδίδει ανάγλυφα ένα αγριόχοιρο αριστερά, αντιμέτωπο με ένα λιοντάρι
στα δεξιά. Από την παράσταση αυτή, η οποία ως γνωστόν, διακοσμεί και τα τετράδραχμα
των Σταγίρων (εκεί βέβαια στη δραματική σύνθεση του σπαραγμού ενός κάπρου από
το λιοντάρι) βρέθηκαν τα δυο ακραία της τμήματα. Το εύρημα είναι ιδιαίτερα σημαντικό
όχι μόνον γιατί μας δίνει ένα μεγάλο έργο της αρχαϊκής πλαστικής, όχι μόνον γιατί
απεικονίζει το ιερό ζώο και σύμβολο της πόλης των Σταγίρων, δηλαδή τον κάπρο (ας
θυμηθούμε εδώ ότι το όνομα "κάπρος" έφεραν τόσο στο λιμάνι της πόλης, όσο και
το νησάκι απέναντί της), αλλά και επειδή σώζει τμήματα μιας επιγραφής του 6ου
αιώνα π.Χ., χαραγμένης μάλιστα βουστροφηδόν. Τον μεγάλο τετράγωνο βυζαντινό πύργο
τον περιβάλλει επακριβώς ένα δημόσιο αψιδωτό οικοδόμημα (διαστάσεων 9Χ10 μ.),
που δίνει αρχικά την εντύπωση πύργου του αρχαϊκού τείχους που είδαμε. Προσεκτικότερη
όμως παρατήρηση και τα κινητά ευρήματα πείθουν ότι το οικοδόμημα αυτό, μολονότι
είναι κτισμένο με καλό οικοδομικό υλικό (το οποίο προέρχεται από αρχαιότερα δημόσια
οικοδομήματα), όμως ανήκει στα πρώιμα ελληνιστικά χρόνια. Η λειτουργία του παραμένει,
προς το παρών, προβληματική. Εσωτερικά του βυζαντινού και, κατά συνέπεια, και
του αρχαϊκού τείχους, πίσω δηλαδή από την αρχαϊκή πύλη που είδαμε, αλλά έκκεντρα
και λοξά τόσο αυτής, όσο και των άλλων κτισμάτων της ίδιας περιοχής, αποκαλύφτηκε
κι ένα μεγάλο μαρμαροθετημένο δάπεδο ορθογωνίου σχήματος. Στο κέντρο του μαρμαροθετήματος
υπάρχει μια ανάλογα ορθογώνια, αλλά κενή σήμερα μικρή επιφάνεια, στην οποία είναι
πολύ πιθανό να υπήρχε αρχικά στημένος ένας μικρός βωμός του 6ου αιώνα π.Χ.
11. Βυζαντινός οχυρωματικός περίβολος - Βυζαντινός πύργος και κινστέρνα:
Όπως σημειώσαμε παραπάνω (βλ. αριθμ. 9), στο μεγάλο επίπεδο χώρο, επιφανείας περίπου
ενός στρέμματος, που δημιουργείται στην κορυφή του Βόρειου Λόφου, είχε εγκατασταθεί,
κατά τους μέσους βυζαντινούς χρόνους, ένα στρατιωτικό οχυρό. Για την οικοδόμησή
του χρησιμοποιήθηκε παλιότερο υλικό των αρχαίων Σταγείρων και κορασάνι. Εκτός
από το βυζαντινό τείχος, που είδαμε ότι φράσσει ολόκληρο το λόφο, το οχυρό αυτό
προστατευόταν και με χωριστό οχυρωματικό περίβολο, πάχους 1 μ., ο οποίος διατηρείται
σε μεγάλο ύψος. Σε κάτοψη παρουσιάζει σχήμα τραπεζιού και ενισχύεται εσωτερικά
με αντηρίδες, ενώ, εξωτερικά, με τετράγωνους ή κυκλικούς πύργους και πυργοειδείς
προβολές. Μέσα στον περίβολο είναι ευδιάκριτα τα ερείπια ενός βυζαντινού πύργου.
Αμέσως ανατολικά του, σώζεται, σε καλή κατάσταση, μια μεγάλη και τετράγωνη υδατοδεξαμενή
(βυζαντινή κινστέρνα), πλευράς 5 μ. περίπου, η οποία φέρει εσωτερικό επίχρισμα
με υδραυλικό κονίαμα. Κάτω από το κονίαμα αυτό διακρίνονται αρκετοί και τεράστιοι,
επιμελώς λαξευμένοι γρανίτινοι γωνιόλιθοι, παρόμοιοι και με πολλούς άλλους που
υπάρχουν εντοιχισμένοι σε όλα γενικά τα βυζαντινά κτίσματα.
12. Αρχαϊκός ναός: Οι καλολαξευμένοι γρανίτινοι γωνιόλιθοι που μόλις αναφέραμε,
αποδείχτηκε ότι προέρχονται από έναν μεγάλο και μάλλον εκατόμπεδο αρχαϊκό ναό
(6ος αιώνας π.Χ.), ο οποίος άρχισε ν' ανασκάπτεται στην κορυφή του Βόρειου Λόφου.
Μέχρι τώρα αποκαλύφτηκε, σε μήκος άνω των 30 μ., μόνον ο ένας μακρύς του τοίχος,
που διατηρείται μέχρι ύψους 2,20 μ. Αρχιτεκτονικά στοιχεία του ναού αποκαλύφτηκαν
και άλλα, πλην όμως εντελώς αποσπασματικά ακόμη, αφού η ανασκαφή δεν έχει ολοκληρωθεί.
Σημαντικά όμως, για τον ναϊκό χαρακτήρα του οικοδομήματος, είναι, εκτός των άλλων,
και αρκετά κομμάτια αρχιτεκτονικών του ή άλλων γλυπτών. Από τα τελευταία σημειώνουμε
εδώ τα πολλά τμήματα ενός μεγάλου μαρμάρινου γείσου με ανθέμια και άνθη λωτού
εναλλάξ, καθώς και άλλα ενός τεράστιου ιωνικού κυματίου. Στον γλυπτικό διάκοσμο
του ναού ανήκουν επίσης ένα τμήμα ανδρικού γενειοφόρου προσώπου, όπως κι ένα μικρό
κεφάλι εξαιρετικής ιωνικής τέχνης.
13. Υστεροκλασικό τείχος: Βρίσκεται στα ΒΑ πρανή του Βόρειου Λόφου. Αποκαλύφτηκε,
μέχρι τώρα, σε μήκος 140 μ. Στο χαμηλότερο τμήμα του ακολουθεί πορεία ζιγκζαγκωτή,
η οποία ψηλότερα γίνεται ευθύγραμμη. Σε σχέση με το πρωιμότερο κλασικό τείχος,
τμήματα του οποίου αποκαλύφτηκαν λίγο χαμηλότερα (αμέσως πάνω από την κρημνώδη
ακτή), αυτό φαίνεται να εξαιρεί μέρος της παλιότερης πόλης. Έχει πάχος 1,80 μ.,
σώζεται μέχρι ύψους 3 μ. και είναι κτισμένο ακανόνιστα. Στο μέσο περίπου της διαδρομής
του, ανοίγεται μια μικρή πυλίδα. Όπως αποδείχτηκε με την ανασκαφή, πρόκειται για
το τείχος που έκτισε ο Φίλιππος Β', αφού πρώτα ο ίδιος είχε καταστρέψει την πόλη,
στα 349 π.Χ. Σύμφωνα με τις πηγές, η ανοικοδόμηση των Σταγείρων από το Φίλιππο
έγινε κατά παράκληση του Αριστοτέλη, ο οποίος είχε στο μεταξύ προσληφθεί ως δάσκαλος
του Αλεξάνδρου. Κατά διαστήματα στο εσωτερικό μέτωπο του τείχους, κολλούν εγκάρσιοι
τοίχοι, οι οποίοι, σε συνδυασμό και με την επιπεδοποίηση του βράχου, δημιουργούν
κλιμακωτά οικιστικά άνδηρα. Στο υψηλότερο ειδικά τμήμα του τείχους και σε επαφή
με την εσωτερική του πλευρά, ήρθαν στο φως τελευταία αρκετοί ορθογώνιοι χώροι,
που ανήκουν σε σπίτια των ελληνιστικών κυρίως χρόνων.
Το απόσπασμα παρατίθεται τον Σεπτέμβριο 2002 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, της Νομαρχίας Χαλκιδικής
Λάβετε το καθημερινό newsletter με τα πιο σημαντικά νέα της τουριστικής βιομηχανίας.
Εγγραφείτε τώρα!
