Πληροφορίες τοπωνυμίου

ΜΑΚΡΙΝΙΤΣΑ (Χωριό) ΒΟΛΟΣ
Τα λιθόχτιστα τοξωτά γεφύρια στη Λέστιανη, το Λοζίνικο, στο Αλεβίζι, στην Κακονά και το γεφύρι της Καριάς, είναι αξιόλογα δείγματα παραδοσιακής αρχιτεκτονικής.

Ιστοσελίδα Κοινότητας Μακρινίτσας
• http://users.otenet.gr/~makrin/nat_gr.htm (3 φωτ.)

Τρένο Πηλίου, ο "Μουτζούρης"

ΑΝΩ ΛΕΧΩΝΙΑ (Κωμόπολη) ΒΟΛΟΣ

• http://www.volos-m.gr/cityguidenew/dromologia/tt_p...

Παναγία Πορταρέα

ΠΟΡΤΑΡΙΑ (Χωριό) ΒΟΛΟΣ
  Ο μονόχωρος ξυλόστεγος ναΐσκος της Παναγίας Πορταρέας στην Πορταριά χτίστηκε τον 16° αι. πάνω στο βυζαντινό μονίδριο της Παναγίας Πορταρέας.
  Εργασίες συντήρησης που έγιναν τα τελευταία χρόνια στο μνημείο απέδειξαν ότι από τον αρχικό βυζαντινό ναό διασώζονται στα χαμηλά μέρη της βόρειας, νότιας και ανατολικής πλευράς τμήματα της τοιχοποιίας και ότι αυτός είχε τις ίδιες διαστάσεις με εκείνες του ναού του 16ου αι. Η μικρή αυτή μονή ήταν όπως πληροφορούμαστε από τις πηγές, αρχαιότερη από την μονή Προδρόμου Νέας Πέτρας, στην οποία και ανήκε μετά την ίδρυση της ( (1972) η χρονολογία ανέγερσης της τοποθετείται με πολλή πιθανότητα στο πρώτο μισό του 13ου αι.) Στον ναΐσκο υπάρχουν τοιχογραφίες του 16ου αι.

Το κείμενο παρατίθεται τον Σεπτέμβριο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφία, του Δήμου Πορταριάς

• http://www.portaria.gr/PanagiaPortarea.asp (1 φωτ.)

Στη θέση Κάραβος. Σε απόσταση δέκα λεπτών βρίσκονται και οι πηγές.

ΜΑΚΡΙΝΙΤΣΑ (Χωριό) ΒΟΛΟΣ
Οι κρήνες ξεπερνούν τις 50 τον αριθμό σ' ολόκληρη τη Μακρινίτσα και συμπληρώνουν τον πολεοδομικό της εξοπλισμό. Πολλές είναι διακοσμημένες με πλούσια λιθανάγλυφα.

Ιστοσελίδα Κοινότητας Μακρινίτσας
• http://users.otenet.gr/~makrin/wat_gr.htm (3 φωτ.)

ΣΤΑΓΙΑΤΕΣ (Χωριό) ΒΟΛΟΣ
Ένα ακόμη πράγμα για το οποίο πρέπει να είναι περηφανείς οι Σταγιάτες είναι τα πλούσια νερά τους. Στην κεντρική πλατεία βρίσκεται μια παραδοσιακή βρύση, η οποία χτίστηκε επί τουρκοκρατίας και επάνω της είναι τοποθετημένη μια πλάκα με την επιγραφή κάποιου Τούρκου, όπως αναφέρουν οι παλιοί, στην οποία, ο ίδιος ο Τούρκος, γράφει ότι η άρρωστη γυναίκα του γιατρεύτηκε από τα γάργαρα νερά της.

Ιστοσελίδα Δήμου Πορταριάς
• http://www.portaria.gr/aksioSta.asp (3 φωτ.)

Φούρνος του Βελέντζα

ΑΛΛΗ ΜΕΡΙΑ (Χωριό) ΒΟΛΟΣ
  Είναι κτίσμα ισόγειο, λιθόκτιστο, με κάτοψη ορθογωνική διαστάσεων 9 x 12 μ. περίπου. Η στέγη του είναι ξύλινη και καλύπτεται από κεραμίδια "βυζαντινού" τύπου και μία περιμετρική ζώνη από σχιστολιθικές πλάκες. Στους πεσσούς ανάμεσα στα μεγάλα κουφώματα ο σπουδαίος λαϊκός ζωγράφος Θεόφιλος Χατζημιχαήλ ζωγράφισε εννέα τοιχογραφίες- οκτώ στο εσωτερικό και μία στην κύρια όψη του κτηρίου.   Kτίστηκε το 1897. Χρησιμοποιήθηκε ως αρτοποιείο και έπαψε να λειτουργεί το 1950. Η διακόσμησή του από τον λαϊκό ζωγράφο Θεόφιλο έγινε το 1910.
  Σήμερα ανήκει στην οικογένεια Σταύρου Μελίνη. Το 1965 χαρακτηρίστηκε ως έργο τέχνης και ιστορικό διατηρητέο μνημείο.
  Το κτήριο συντηρήθηκε το 1986. Ενισχύθηκαν οι τοιχοποιίες, αντικαταστάθηκε η στέγη, επιδιορθώθηκαν τα επιχρίσματα και έγινε χρωματισμός του μνημείου.
  Είναι κτίσμα ισόγειο, λιθόκτιστο, με κάτοψη ορθογωνική διαστάσεων 9 x 12 μ. περίπου. Η στέγη του είναι ξύλινη και καλύπτεται από κεραμίδια "βυζαντινού" τύπου και μία περιμετρική ζώνη από σχιστολιθικές πλάκες. Στους πεσσούς ανάμεσα στα μεγάλα κουφώματα ο σπουδαίος λαϊκός ζωγράφος Θεόφιλος Χατζημιχαήλ ζωγράφισε εννέα τοιχογραφίες- οκτώ στο εσωτερικό και μία στην κύρια όψη του κτηρίου.
  Kτίστηκε το 1897. Χρησιμοποιήθηκε ως αρτοποιείο και έπαψε να λειτουργεί το 1950. Η διακόσμησή του από τον λαϊκό ζωγράφο Θεόφιλο έγινε το 1910.
  Σήμερα ανήκει στην οικογένεια Σταύρου Μελίνη. Το 1965 χαρακτηρίστηκε ως έργο τέχνης και ιστορικό διατηρητέο μνημείο.
  Το κτήριο συντηρήθηκε το 1986. Ενισχύθηκαν οι τοιχοποιίες, αντικαταστάθηκε η στέγη, επιδιορθώθηκαν τα επιχρίσματα και έγινε χρωματισμός του μνημείου.
  Αποτελεί αποθηκευτικό-βοηθητικό χώρο της παρακείμενης κατοικίας.

Το κείμενο παρατίθεται τον Σεπτέμβριο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Υπουργείου Πολιτισμού, η οποία περιλαμβάνει και φωτογραφία.

Ιστοσελίδα Υπουργείου Πολιτισμού
• http://www.culture.gr/2/21/213/21305n/g213en03.htm... (1 φωτ.)

Ξενοδοχείο "Θεοξένεια"

ΠΟΡΤΑΡΙΑ (Χωριό) ΒΟΛΟΣ
  Στο κέντρο της Πορταριάς δεσπόζει το ξακουστό σε όλους «Θεοξένεια», το πολυτελέστερο ξενοδοχείο των Βαλκανίων της προπολεμικής περιόδου, το οποίο φιλοξένησε σημαντικά πρόσωπα της εποχής πριν την καταστροφή του από τους Γερμανούς στον δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Σήμερα στα χαλάσματα του «Θεοξένεια» πραγματοποιούνται οι πολιτιστικές εκδηλώσεις του Δήμου, ο οποίος έχει σκοπό να διαμορφώσει τον κήπο του σε ανοικτό θεατράκι.
  Η λειτουργία του Μέγα «Θεοξένεια» άρχισε το 1905. Η κατασκευή του ολοκληρώθηκε σε τρία χρόνια από τον μηχανικό Μ. Αργύρη. Ο Κ. Αθανασάκης (ιδιοκτήτης) θέλησε να κατασκευάσει μια ξενοδοχειακή μονάδα που αντίστοιχη της δεν υπήρχε στα Βαλκάνια, με στόχο την φιλοξενία στο πανέμορφο χώρο του Πηλίου και της Πορταριάς κυρίως επιχειρηματιών και κοσμικών από το χώρο της Ελλάδος και της εγγύς Ανατολής, τους οποίους γνώριζε μέσω των επιχειρηματικών του δραστηριοτήτων στην Αίγυπτο.
  Πράγματι η λειτουργία του «Θεοξένεια» καθόρισε νέους τρόπους ξενοδοχείασης με ένα υψηλό επίπεδο ανέσεων. Τα 25 περίπου δωμάτια χαρακτηρίζονταν από πολυτέλεια και ανέσεις μοναδικές για εκείνη την περίοδο. Στο ισόγειο φιλοξενούνταν το εστιατόριο και η μεγάλη σάλα δεξιώσεων όπου οι βεγγέρες συνοδεία του «κλειδοκύμβαλου» διαδεχόταν η μια την άλλη κατά την θερινή περίοδο. Στο μπροστινό μέρος του ξενοδοχείου είχε διαμορφωθεί κήπος, στις αλέες του οποίου συχνά περπατούσαν οι ένοικοι του αλλά και επώνυμοι του Βόλου και της Πορταριάς. Στο πίσω μέρος υπήρχε διαμορφωμένος χώρος για τέννις και σιντριβάνι για την ψυχαγωγία των μικρών ενοίκων ενώ από εκεί ξεκινούσαν και οι παρέες καβάλα στα άλογα για τους ημερήσιους περιπάτους τους προς την κορυφή του Πηλίου.
  Το «Θεοξένεια» ήταν ένας λόγος που η Πορταριά στράφηκε προς τον τουρισμό ιδίως μετά το Βασιλικό διάταγμα του 1920 που τη χαρακτήριζε χώρου ιδιαιτέρου φυσικού κάλους μαζί με την Κηφισιά και την Ύδρα. Στις επώνυμες παρέες που συγκροτούνταν κάθε χρόνο την θερινή περίοδο στο «Θεοξένεια», σημαντική θέση κατέχει ο κύκλος του βουνού απαρτιζόμενος από λογοτέχνες.
  Η πορεία του ξενοδοχείου συνεχίστηκε ως το 1940 οπότε επιτάχθηκε από την Ιταλική διοίκηση και χρησιμοποιήθηκε ως διοικητήριο ενώ την χαριστική του βολή δέχτηκε τον Αύγουστο του 1944, όταν βομβαρδίστηκε η Πορταριά και κάηκαν πολλά από τα αρχοντικά της. Μεταξύ αυτών και το «Θεοξένεια», του οποίου σήμερα οι τοίχοι ορθώνονται σκεπασμένοι από κισσούς δίνοντας στον επισκέπτη μια άποψη του παρελθόντος του.

Το κείμενο παρατίθεται τον Σεπτέμβριο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, του Δήμου Πορταριάς

• http://www.portaria.gr/aksioPortariaTeoksenia.asp (3 φωτ.)

Τύμβος πεσόντων

ΔΡΑΚΕΙΑ (Χωριό) ΠΗΛΙΟΝ
  Η Δράκεια είναι γνωστή για την προσφορά της στον αγώνα κατά των Γερμανών μια και το Δεκέμβριο του ’43 οι κατακτητές εκτέλεσαν ομαδικά 118 πατριώτες.
  Γι’ αυτή την προσφορά της εντάχθηκε πρόσφατα στον κατάλογο των "ΜΑΡΤΥΡΙΚΩΝ ΠΟΛΕΩΝ ΚΑΙ ΧΩΡΙΩΝ", και ο Δήμος Αγριάς συμμετέχει στο ΔΙΚΤΥΟ ΤΩΝ ΜΑΡΤΥΡΙΚΩΝ ΧΩΡΙΩΝ, για την ανάδειξη και προβολή του ιστορικού αυτού γεγονότος. Ο τύμβος των πεσόντων αποτελεί σημείο αναφοράς του χωριού όπου οι επισκέπτες μπορούν να αποτίσουν φόρο τιμής.
Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται το Νοέμβριο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο της Νομαρχιακής Επιτροπής Τουριστικής Προβολής Μαγνησίας.

Αρχοντικό Ζαφειρίου

ΑΓΙΟΣ ΟΝΟΥΦΡΙΟΣ (Οικισμός) ΒΟΛΟΣ
  Ισως ένα από τα πλέον αντιπροσωπευτικά νεοκλασσικά δείγματα πηλιορείτικης δόμησης, υψηλής αισθητικής έκφρασης.
  Το σπίτι της Γαρυφαλιάς Ζαφειρίου στον Αγιο Ονούφριο, αποτελεί δικαιολογημένα το «κόσμημα» του Δήμου Ιωλκού και δεν θα μπορούσε παρά να είναι σήμερα αυτό ακριβώς, που και η Δημοτική Αρχή της Ιωλκού καμαρώνει πως διαθέτει, ένα σημαντικό δηλαδή Κέντρο Πολιτισμού, για ολόκληρη την περιοχή και για τη Μαγνησία.
   Την «υποδοχή», περιήγηση και «φιλοξενία» στους χώρους του Αρχοντικού Ζαφειρίου αφήνουμε να κάνει, με τη δικαιωματική χρήση της γραφίδας του επαϊοντος, ο ίδιος ο Προϊστάμενος της 5ης Εφορείας Νεωτέρων Μνημείων, αχιτέκτονας μηχανικός, κ. Δημήτρης Παλιούρας, ο οποίος σε ένα του σύντομο πόνημα για το Αρχοντικό, περιγράφει και τις τάσεις της εποχής που το δημιούργησε.
Περιγραφή του κτηρίου
  Το σπίτι κτίστηκε γύρω στα 1895, όπως προκύπτει από τον έλεγχο των συμβολαίων αγοραπωλησίας του. Βρίσκεται στον κεντρικό πυρήνα του οικισμού και στα δεξιά του κεντρικού ασφαλτόδρομου, λίγο πριν την κεντρική πλατεία (του Αγίου Ονουφρίου).
  Είναι κτισμένο στη γωνία ενός στενόμακρου οικοπέδου, εμβαδού 916,40 τ.μ., έχει μεσημβρινό προσανατολισμό και αποτελείται από την κύρια κατοικία και το παράσπιτο, που είναι σε επαφή με τη δυτική όψη.
 Αναπτύσσεται σε τρεις στάθμες, το ισόγειο, τον όροφο και το ημιϋπόγειο και είναι λιθόκτιστο και στεγασμένο με ξύλινη τετρακλινή στέγη, καλυμμένη με κεραμίδια βυζαντινού τύπου (λούκια). Το εσωτερικό της στέγης είναι διαμορφωμένο σε μικρή σοφίτα, η οποία φωτίζεται από μια ειδικά διαμορφωμένη κατασκευή πάνω από τη νότια κλίση της στέγης.
  Η κατοικία έχει εξωτερικές διαστάσεις 10,20 Χ 8,90 και το παράσπιτο 4,30 Χ 4,30 μ. και το πάχος των λιθοδομών της είναι περί τα 0,70 μ.
  Η κάτοψή του έχει τριμερή διάταξη των χώρων της, στο ισόγειο με ένα διαμπερή διάδρομο στο κέντρο, στην αρχή του οποίου βρίσκεται η κυρία είσοδος, η οποία διαχωρίζεται από τον υπόλοιπο διάδρομο με ένα ξύλινο τζαμωτό ανεμοφράκτη και στο βάθος του το ξύλινο κλιμακοστάσιο για την κάθετη επικοινωνία των ορόφων. Δεξιά και αριστερά του διαδρόμου υπάρχουν από δύο δωμάτια, ενώ στο βάθος της δεξιάς πλευράς υπάρχει και ένας μικρός χώρος υγιεινής, ο οποίος επικοινωνεί κάτω από την ξύλινη σκάλα.
  Στον όροφο, η σκάλα οδηγεί σε ένα μικρό προθάλαμο, όπου στα αριστερά του βρίσκεται η κουζίνα και μπροστά της το καθιστικό. Δεξιά του προθάλαμου υπάρχει ένα δωμάτιο και μπροστά του προθάλαμου υπάρχει η μεγάλη σάλα, η οποία λειτουργούσε ως το σαλόνι του σπιτιού.
  Το υπόγειο έχει και αυτό τριμερή διάταξη, η οποία διαμορφώνεται από τα λιθόκτιστα στοιχεία της φέρουσας κατασκευής του και χρησιμοποιούνταν ως αποθήκες. Επικοινωνούσε απ' ευθείας με την αυλή, με τη δεύτερη είσοδό του που βρίσκεται στη δυτική όψη, όπως επίσης και με το παράσπιτο με εσωτερικό λιθόκτιστο κλιμακοστάσιο.
  Η πρόσοψή του οργανώνεται συμμετρικά στον κατακόρυφο άξονα συμμετρίας και είναι λιτή χωρίς πολλά διακοσμητικά στοιχεία.
  Στο κέντρο του ισογείου υπάρχει η είσοδος, η οποία είναι ξύλινη ταμπλαδωτή, με οριζόντιο τζαμωτό φεγγίτη πάνω της, ο οποίος προστατεύεται από περίτεχνη σφυρήλατη σιδεριά. Πλαισιώνεται από δυο λίθινες παραστάδες στο μισό ύψος τους, ενώ στην ερχική τους μορφή θα πρέπει να συνέχιζαν με τραβηχτό επίχρισμα μέχρι την κορυφή του ανοίγματος και θα κατέληγαν σε επίκρανα που θα στήριζαν το ψευδοεπιστήλιο, τη ζωφόρο και το γείσο, σύμφωνα με τις διαμορφώσεις των εισόδων αυτήν την περίοδο.
  Δεξιά και αριστερά της εισόδου υπάρχει από ένα παράθυρο, ενώ η ίδια διάταξη των ανοιγμάτων επαναλαμβάνεται και στον όροφο.
  Το ισόγειο χωρίζεται αισθητικά από τον όροφο με οριζόντιο γείσο διαμορφωμένο με κυμάτια, ενώ οι γωνιές του ορόφου διαμορφώνονται με παραστάδες που καταλήγουν σε επίκρανα, που φαίνονται να στηρίζουν το επιστήλιο, τη ζωφόρο και το γείσο του κτηρίου, κατασκευασμένα με εργαλεία από τραβηχτά επιχρίσματα.
  Στο κέντρο του ορόφου, πάνω από την κύρια είσοδο, υπάρχει μικρό μπαλκόνι, το οποίο στηρίζεται σε δυο μαρμάρινα λιθανάγλυφα φουρούσια, τα οποία φέρουν τη μαρμάρινη λιθανάγλυφη μπαλκονόπλακα και προστατεύεται από την περίτεχνη σιδεριά, η οποία αποτελείται από σφυρήλατα και χυτά στοιχεία.
  Οι υπόλοιπες όψεις του είναι απλές, χωρίς ιδιαίτερα μορφολογικά στοιχεία, αφού σ' αυτές τις κατασκευές η έμφαση δινόταν πάντα στην πρόσοψή τους.
  Τέλος, τα ζεστά χρώματα της ώχρας, του ξύλου και του κεραμιδιού δημιουργούν ένα αρμονικό και ενδιαφέρον χρωματικό σύνολο, το οποίο σε συνδυασμό με τα υπόλοιπα μορφολογικά και δομικά του στοιχεία και την αρμονική ένταξη στο περιβάλλον του, το καθιστούν ένα από τα πλέον ενδιαφέροντα δείγματα αστικής αρχιτεκτονικής στην περιοχή του Πηλίου.
Η Ζωγραφική διακόσμηση
  Η ακτινοβολία της καινούργιας καλλιτεχνικής έκφρασης στη ζωγραφική διακόσμηση των σπιτιών που διαμορφώθηκε στα μεγάλα αστικά κέντρα, μεταδόθηκε σιγά - σιγά και στην περιφέρεια. Οι λόγοι της επικράτησης αυτής της τεχνοτροπίας ήταν κυρίως η αναφορά της στην αρχαιότητα, που ήταν πηγή υπερηφάνειας και αισιοδοξίας για τη μικρή, φτωχή και κατεστραμμένη Ελλάδα από τη μακροχρόνια σκλαβιά της. Ετσι και στην περιοχή του Πηλίου, η ακτινοβολία του νεοκλασσικού Βόλου δημιουργεί ένα ρεύμα για την εσωτειρκή διακόσμηση των σπιτιών κυρίως με οροφογραφίες που μιμούνταν τα αστικά πρότυπα.
  Τη διακόσμηση αυτών των σπιτιών αναλάμβαναν κυρίως ντόπιοι κοσμηματογράφοι, που δημιουργούσαν πολλές φορές ενδιαφέροντα ζωγραφικά σύνολα, όπως ο Ι. Καρδάσης στο Αρχοντικό του Ιωαννίδη στον Αγιο Γεώργιο Νηλείας και η ζωγραφική διακόσμηση της οικίας Ζαφειρίου που εξετάζουμε, ο καλλιτέχνης της οποίας, μέχρι στιγμής, μας είναι άγνωστος.
  Ενδεχομένως, όμως, με τον καθαρισμό και των υπολοίπων ταβανιών και κυρίως της σάλας του ορόφου, η οποία θα ήταν διακοσμημένη με μεγαλύτερη επιμέλεια από τους υπόλοιπους χώρους, οι οποίοι έχουν ασβεστοχρισθεί μεταγενέστερα, να μας αποκαλύψουν και την ταυτότητα του καλλιτέχνη.
  Η ζωγραφική διακόσμηση της οικίας Ζαφειρίου εντοπίζεται κυρίως στις οροφές, με παραστάσεις φυτικών κυρίως μοτίβων, νεκρές φύσεις, παραστάσεις αρχαίων μνημείων όπως ο Παρθενώνας, διάφορες πόλεις όπως η Νεάπολι με τον Βεζούβιο κ.λπ. Σε ορισμένα δωμάτια, ο ζωγραφικός διάκοσμος κατεβαίνει και στην ανώτερη ζώνη των κάθετων τοίχων, δημιουργώντας ένα είδος ζωφόρου με ανάλογα των οροφών διακοσμητικά μοτίβα.
  Η κατάσταση διατήρησης των ζωγραφικών επιφανειών είναι αρκετά καλή, χρειάζονται στερέωση για προληπτικούς λόγους και κυρίως χρειάζονται καθαρισμό από τους ρύπους, αισθητική αποκατάσταση εκεί που απαιτείται και καθαρισμό των οροφών που έχουν ασβεστοχρισθεί».
  Όπως ο κ. Δημ. Παλιούρας μας πληροφορεί, καταλήγοντας την αναφορά του στο Αρχοντικό Ζαφειρίου, «5η Εφορεία Νεωτέρων Μνημείων από την αρχή της ίδρυσής της, άρχισε να ασχολείται με την οικία Ζαφειρίου και ήδη από το 1981 ενέκρινε μελέτη επισκευής και αποκατάστασης του σπιτιού και δανειοδότησε τις εργασίες με ευνοϊκούς όρους».
  Στη συνέχεια, την πρότεινε για χαρακτηρισμό στο Υπουργείο Πολιτισμού, το οποίο με την Υ.Α. 1730/2761/7.685 που δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ 408/β/4.7.85 ως έργο τέχνης που χρειάζεται ειδική κρατική προστασία σύμφωνα με τις διατάξεις του Ν.1469/50 «Περί ειδικής κατηγορίας οικοδομημάτων και έργων τέχνης μεταγενεστέρων του 1830». Αργότερα, με υπόδειξη της Εφορείας, η οικία Ζαφειρίου αγοράστηκε από το Δήμο Ιωλκού, ο οποίος (ήδη) στεγάζει σ' αυτή διάφορες πολιτιστικές δραστηριότητες.

Το κείμενο παρατίθεται τον Δεκέμβριο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, του Δήμου Ιωλκού

• http://www.iolkos.gr/zafeiriou.htm (4 φωτ.)

Αρχοντικό Χατζηαναστάση

ΑΝΑΚΑΣΙΑ (Κωμόπολη) ΒΟΛΟΣ
  Το αρχοντικό Χατζηανάσταση, γνωστό σήμερα ως οικία Κοντού και Μουσείο Θεόφιλου, βρίσκεται στην Ανακασιά του Δήμου Ιωλκού, στα βορειοανατολικά της κεντρικής πλατείας και συγκεκριμένα στην οδό Μουσείου Θεόφιλου αρ. 211. Αρχικά το Αρχοντικό ήταν ιδιοκτησίας της οικογένειας Χατζηαναστάση μέχρι και το 1905 που το αγόρασε ο Ανωβολιώτης μυλωνάς Γιάννης Κοντός.
  Αμέσως μετά την αγορά ο νέος ιδιοκτήτης προέβει σε διάφορες οικοδομικές εργασίες εκσυγχρονισμού της νέας κατοικίας του και προσαρμογής της στα τρέχοντα αρχιτεκτονικά ρεύματα της εποχής, που αλλοίωσαν σε σημαντικό βαθμό την αρχική αρχιτεκτονική σύνθεση του κτηρίου.
  Το 1912, σε συνέχεια των οικοδομικών εργασιών, ξεκίνησε και ένα πρόγραμμα ζωγραφικής διακόσμησης της σάλας του τελευταίου ορόφου από τον λαϊκό ζωγράφο Θεόφιλο Χατζημιχαήλ. Με τους σεισμούς του 1955 που έπληξαν την περιοχή, το Αρχοντικό έπαθε εκτεταμένες καταστροφές, τόσο στον φέροντα οργανισμό, όσο και στα επί μέρους στοιχεία και κυρίως στις τοιχογραφίες, πολλές από τις οποίες θρυμματίσθηκαν και έπεσαν στο πάτωμα.
  Το 1962 το υπουργείο Πολιτισμού για να προστατεύσει αυτό το μοναδικό μνημείο για την περιοχή, το χαρακτήρισε με την Υ.Α. 7998/1.8.62 που δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ 279/β/9.8.62 «ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο» συμφωνά με τις διατάξεις του Ν. 1469/50 «περί ειδικής κατηγορίας οικοδομημάτων και έργων τέχνης μεταγενέστερων του 1830» και το 1965 το αγόρασε προκειμένου να το χρησιμοποιήσει για αρχαιολογικούς σκοπούς.
   Ακολούθησαν το 1966 οι εργασίες αναστήλωσης του Αρχοντικού, οι οποίες ολοκληρώθηκαν το 1967 και παράλληλα έγινε και η συντήρηση των τοιχογραφιών, από εξειδικευμένα συνεργεία του Υπουργείου Πολιτισμού.
   Με τους σεισμούς του 1980 που έπληξαν για δεύτερη φορά την περιοχή της Μαγνησίας τα τελευταία χρόνια, το Αρχοντικό έπαθε εκ νέου και άλλες ζημιές, πολύ μικρότερης έκτασης όμως, που έδωσαν την αφορμή για νέο πρόγραμμα οικοδομικών εργασιών αποκατάστασης των ζημιών συντήρησης των τοιχογραφιών και διευθέτησης του περιβάλλοντα χώρου, που εκτελέστηκαν από την 5η Εφορεία Νεωτέρων Μνημείων του ΥΠΠΟ, οπότε το Αρχοντικό απέκτησε τη σημερινή του όψη.
Η αρχιτεκτονική του κτηρίου
  Το Αρχοντικό στην αρχική του μορφή ήταν τριώροφο, λιθόκτιστο στο μεγαλύτερο μέρος του, εκτός από μεγάλα τμήματα του τελευταίου ορόφου που είναι κατασκευασμένα από ελαφριά κατασκευή (τσατμάς). Η ελαφριά αυτή κατασκευή προεξέχει προς όλες τις κατευθύνσεις, έξω από το λίθινο περίγραμμα του κτηρίου δημιουργώντας τα γνωστά σαχνισιά της κλασικής Πηλιορείτικης Αρχιτεκτονικής. Είχε φρουριακό χαρακτήρα και διατηρούσε πριν τις επισκευές του 1905, όλα εκείνα τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν τις οχυρωματικές κατοικίες του δευτέρου μισού του 18ου και του πρώτου μισού του 19ου αιώνα στην περιοχή του Πηλίου.
  Από τις μεταγενέστερες οικοδομικές εργασίες που έγιναν στο κτήριο, όλα τα μπάζα εναποτέθηκαν στην μπροστινή του αυλή με αποτέλεσμα το ισόγειο να μεταβληθεί σε ημιυπόγειο, η δε κύρια όψη του να χάσει τον πυργοειδή της χαρακτήρα.
  Οι βασικές μεταβολές που έγιναν στην κάτοψη του ισογείου κατά τις εργασίες του 1905, ήταν η μετατόπιση του κλιμακοστασίου από την σάλα του ισογείου στο πίσω μέρος του σπιτιού και η μεταφορά της σάλας από την αριστερή στη δεξιά πλευρά του κτηρίου με αντίστοιχη μετακίνηση και του χειμωνιάτικου δωματίου.
  Στο μεσοπάτωμα έγιναν οι περισσότερες μεταβολές με κυριότερες από αυτές την κατάργηση της μετωπικής σάλας και τη διαμόρφωση ενός στενόμακρου διαδρόμου στο κέντρο της κάτοψης, στο βάθος του οποίου μεταφέρθηκε το νέο κλιμακοστάσιο, ενώ τα δωμάτια διαμορφώθηκαν δεξιά και αριστερά του διαδρόμου. Ένα από τα δωμάτια, το βορειοανατολικό, μετασκευάστηκε σε σύγχρονη για την εποχή του κουζίνα, ενώ διευρύνθηκαν και όλα τα παράθυρα της στάθμης αυτής. Επίσης έγινε η μετατροπή του κεντρικού παραθύρου με τη φουσκωτή σιδεριά σε κύρια είσοδο του σπιτιού με την προσθήκη και του εξω­τερικού λιθόκτιστου κλιμακοστασίου.
  Στον τελευταίο όροφο οι μεταβολές ήταν πολύ μικρότερης έκτασης και εντοπίζονται στη μετατόπιση του κλιμακοστασίου από την μετωπική σάλα, στο βάθος του στενού κάθετου σκέλους της, μπροστά από την υπερύψωση του χώρου αυτού, ενώ σφραγίσθηκαν και όλοι οι πολύχρωμοι γύψινοι φεγγίτες πάνω από τα παράθυρα.
  Στην πρόσοψη του σπιτιού και κυρίως στους κατώτερους ορόφους προστέθηκαν νεοκλασσικά μορφολογικά στοιχεία, όπως τα κυφωτά επιχρίσματα του ημιυπόγειου, τα επιχρίσματα με τις ραβδώσεις στο μεσοπάτωμα, οι διακοσμητικές ταινίες από τραβηχτά επιχρίσματα μεταξύ των ορόφων, τα πλαίσια των παραθύρων και το περίτεχνο νεοκλασικό περιθύρωμα της νέας εισόδου.
Η ζωγραφική του κτηρίου
Το 1912 άρχισε η ζωγραφική διακόσμηση του σπιτιού και συγκεκριμένα της σάλας του δευτέρου ορόφου, από τον ζωγράφο Θεόφιλο Χατζημιχαήλ. Στο φιλόξενο αυτό σπίτι του μυλωνά Γιάννη Κοντού ο Θεόφιλος θα βρει καταφύγιο και κάτω από την ασφάλειά της προστασίας του ιδιοκτήτη θα δημιουργήσει ένα από τα σημαντικότερα και πιο ολοκληρωμένα έργα του. Στην τοιχογραφία που έχει θέμα «Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης συναθροίζει εις την Λίμνην Λέρνην τους νικητάς του Δράμαλη το 1822», διαβάζουμε την υπογραφή του και το έτος κατασκευής της. Η τοιχογραφία αυτή πιστεύουμε πως είναι η πρώτη που κατασκευάστηκε και ακολούθησαν οι υπόλοιπες, οι οποίες σύμφωνα με μαρτυρίες των πρώην ιδιοκτητών έγιναν σταδιακά και διήρκεσαν μερικά χρόνια.
  Το ζωγραφικό πρόγραμμα της οικίας Κοντού χωρίζεται σε δυο ζώνες: Την κάτω ζώνη που φθάνει μέχρι τα μισά περίπου των παραθύρων και την πάνω που φθάνει μέχρι λίγο κάτω από το ταβάνι.
  Στην κάτω ζώνη ο Θεόφιλος ζωγράφισε διάφορα διακοσμητικά θέματα, όπως μια μεγάλη ποικιλία από γλάστρες με λουλούδια και πουλιά, συντριβάνια, αγρίμια και σκηνές κυνηγίου, ενώ στα αριστερά της σκάλας πλάι στην πόρτα του δωματίου ζωγράφισε τον Γιάννη Κοντό καβάλα στο άλογο του.
  Ακολουθεί η πάνω ζώνη στην οποία βρίσκονται 14 μεγάλοι πίνακες με θέματα παρμένα από την Ελληνική Επανάσταση του 1821 για τα οποία χρησιμοποίησε ως πρότυπα, κατά κύριο λόγο, τους πίνακες του ζωγράφου Peter Fon Ess.
  Στις τέσσερις παραστάδες της στενής κεραίας της σάλας, ο Θεόφιλος ζωγράφισε τέσσερις θεούς του Ολύμπου, τον Αρη, την Αφροδίτη, τον Ερμή και την Αθηνά.
  Στον τυφλό τοίχο ζωγράφισε μια μεγάλη τοπιογραφία με θέμα την Ανακασιά και στο βάθος τη Μακρινίτσα με τον κάραβο της Πορταριάς στο πλάι της.
  Στα τμήματα πάνω από τα παράθυρα και τις πόρτες, γέμισε τα κενά με θέματα ανάλογα της κάτω ζώνης, όπως γλάστρες με λουλούδια και πουλιά, βασιλικούς θηραιούς, διάφορα ερπετά κ.ά.
   Το ζωγραφικό έργο της οικίας Κοντού και κατ' επέκταση ολόκληρο το έργο του ζωγράφου της περιόδου του Βόλου, είναι έντονα επηρεασμένο από την βυζαντινή τέχνη, αφού τα πρώτα διδάγματα του, ο ζωγράφος τα πήρε από τον παππού του, που ονομάζονταν Κωνσταντής Ζωγράφος και ήταν ένας από τους ονομαστότερους αγιογράφους της Λέσβου.
  Η επιρροή αυτή φαίνεται στις έντονες διαβαθμίσεις των τόνων σε σκούρα και φωτεινά χρώματα που μας δίνουν ένα έργο τελείως διαφορετικό από αυτό της περιόδου της Μυτιλήνης στο οποίο χρησιμοποιούνται περισσότεροι ενδιάμεσοι τόνοι και το οποίο πολλοί μελετητές του το θεωρούν και πιο ώριμο.

Το κείμενο παρατίθεται τον Δεκέμβριο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, του Δήμου Ιωλκού

• http://theofilos.iolkos.gr (12 φωτ.)

Αρχοντικό Τριαταφύλλου

ΔΡΑΚΕΙΑ (Χωριό) ΠΗΛΙΟΝ

ΚΑΤΩΧΩΡΙ (Χωριό) ΒΟΛΟΣ
Eνα από τα Μουσειακά του μνημεία είναι και το Δημοτικό Ελαιοτριβείο το οποίο ο Δήμος έχει διαμορφώσει σε μουσείο, καθώς διατηρεί τον παραδοσιακό τρόπο λειτουργίας με όλα τα μηχανήματα που χρησιμοποιούσαν από τον 19° αιώνα.

Ιστοσελίδα Δήμου Πορταριάς
• http://www.portaria.gr/aksioKati.asp (3 φωτ.)

Πλατεία Μπράνη

ΜΑΚΡΙΝΙΤΣΑ (Χωριό) ΒΟΛΟΣ
Χώρος χαρακτηρισμένος ως ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους είναι η "Μπράνη", η πλατεία στην είσοδο του οικισμού με τη ρεματιά καθώς και η κεντρική πλατεία του χωριού, το γνωστό "παζάρι" με την κρήνη της "τα Λιοντάρια", τα υπεραιωνόβια πλατάνια, την εκκλησία του Αγίου Ιωάννου, την καταπληκτική θέα προς το Βόλο. Μεγάλης ομορφιάς είναι η ρεματιά "Μέγα ρέμα" αρχή του ποταμού Κραυσίδωνα. Στο ύψος της συνοικίας Κουκουράβα υπάρχουν υδροτριβεία "ντριστέλες" και τα ερειπωμένα πια βυρσοδεψεία που άκμασαν τον 19ο αι. και λειτουργούσαν ως το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο.

Το κείμενο παρατίθεται τον Σεπτέμβριο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, της Κοινότητας Μακρινίτσας

Ιστοσελίδα Κοινότητας Μακρινίτσας
• http://users.otenet.gr/~makrin/nat_gr.htm (3 φωτ.)

ΑΛΛΗ ΜΕΡΙΑ (Χωριό) ΒΟΛΟΣ
  Ο ανηφορικός δρόμος που την ενώνει με το Βόλο, σε οδηγεί στην κεντρική πλακόστρωτη πλατεία, με τη μαγευτική θέα και τον υπεραιωνόβιο πλάτανο. Δίπλα η εκκλησία του Αγίου Αθανασίου με το θαυμάσιο περιβάλλοντα χώρο και τη μαρμάρινη βρύση, που τρέχει συνεχώς γάργαρο νερό. Περπατώντας τα λιθόστρωτα δρομάκια του χωριού θα βρεθείς στο φούρνο του Βελέντζα και θα θαυμάσεις τις εννέα περίφημες τοιχογραφίες του λαϊκού ζωγράφου Θεόφιλου, που έζησε στην περιοχή μας ένα μεγάλο κομμάτι της ζωής του, στις αρχές του αιώνα.
  Πιο πάνω, δεσπόζει το νεοκλασικό αρχοντικό του Χατζηαργύρη, κλεισμένο γύρω - γύρω από πετρόχτιστο πανύψηλο μαντρότοιχο και η γαλιάγρια Γκουντέλια, η οποία διατηρείται ακόμη σε καλή κατάσταση. Συνεχίζοντας την περιπλάνηση, τα βήματα σου θα σε φέρουν στα εξωκλήσια των Αγίων Αποστόλων, των Ταξιαρχών, του Αγίου Ιωάννου.
  Θα θαυμάσεις ακόμη τις όμορφες τοποθεσίες των Αγίων Αποστόλων με τα αιωνόβια πλατάνια να σκεπάζουν ολόκληρο το χωριό, το περίφημο πλατανοδάσος στην κοίτη του Αναύρου, τον πευκόφυτο λόφο του Αγίου Ιωάννου (Τούμπα) όπου ο Δήμος με καλαίσθητες παρεμβάσεις έχει διαμορφώσει το χώρο ώστε ο επισκέπτης να ησυχάζει και να ηρεμεί δίπλα στην πέτρινη βρύση.
  Θα εντυπωσιαστείς από τις ποικιλίες των λουλουδιών, που καλλιεργούνται στα σύγχρονα ανθοκήπια. θα δοκιμάσεις οπωσδήποτε τους νόστιμους μεζέδες που σερβίρονται στις ταβέρνες και θα ξεδιψάσεις στις παραδοσιακές κοινόχρηστες βρύσες με άφθονο πηγαίο νερό.

Το κείμενο παρατίθεται τον Σεπτέμβριο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, του Δήμου Πορταριάς

• http://www.portaria.gr/aksioAli.asp (4 φωτ.)

Ο Λόφος της Επισκοπής

ΑΝΩ ΒΟΛΟΣ (Χωριό) ΒΟΛΟΣ
   Η περίβλεπτος "βίγλα", του Δήμου Ιωλκού (Ανω Βόλου), που ατενίζει εκτεινόμενη την πόλη του Βόλου και τον πέρα απ' το λιμάνι θαλάσσιο χώρο, ίσαμ' εκεί που φθάνει το μάτι! Ισως ο πλέον ιστορικός χώρος του Δήμου Ιωλκού, με αποτυπωμένη στην κορυφή του λόφου, τη θρησκευτική, κυρίως, πορεία όλης της περιοχής, στις επάλληλες φάσεις της.
  Πολύτιμα στοιχεία, που δανειστήκαμε από το βιβλίο "Η Μαγνησία και το Πήλιο στον ύστερο Μεσαίωνα (1204-1423, Βόλος 1998, Κεφ.: "Η Εκκλησιά της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στο λόφο της Επισκοπής Ανω Βόλου) του ακαταπόνητου ερευνητή και μελετητή της Μεσαιωνικής ιστορίας της Μαγνησίας, συντοπίτη δικηγόρου Απόστολου Δ. Παπαθανασίου, διαβάζουμε σχετικώς:

  "O λόφος της Επισκοπής, στο κέντρο περίπου του σημερινού Ανω Βόλου, του Δήμου Ιωλκού, όπως φαίνεται από τα ερείπια των οχυρώσεων, πρέπει να ήταν κατοικημένος από τα πανάρχαια ακόμη χρόνια. Το σημερινό του όνομα (Επισκοπή), είναι μεταγενέστερο και ανάγεται στον ύστερο Μεσαίωνα. Το όνομα του λόφου (Επισκοπή) οφείλεται στην εκκλησία και στο κτίριο που χρησίμευε ως κατοικία και έδρα του Επισκόπου Δημητριάδος μετά την κατάληψη της περιοχής από τους Τούρκους (1423), την ερήμωση της Δημητριάδας και την εκδίωξη του χριστιανικού πληθυσμού και από το κάστρο των Αγίων Θεοδώρων. Το κτίριο αυτό (επισκοπείο) δεν σώζεται σήμερα πάνω στο λόφο, αλλά μόνο τα ερείπιά του. Σύμφωνα με την εντοιχισμένη επιγραφή (κτητορική) στη βορεινή είσιοδο της σημερινής εκκλησίας (υπέρθυρο) ο επίσκοπος της Δημητριάδας Κάλλιστος αναφέρεται ως «κτήτωρ», το έτος ζρμζ' από κτίσεως κόσμου, δηλαδή το έτος 1639 (7147-5508) από Χριστού γεννήσεως. Ο επίσκοπος Κάλλιστος υπήρξε διάδοχος του επισκόπου Αγαπίου, ο οποίος (κατά τον Ζ. Εσφιγμενίτη) σκοτώθηκε από τους Τούρκους το έτος 1610, εποχή που οι τελευταίοι κάτοικοι της Δημητριάδας -πάντοτε κατά τον Ζ. Εσφιγμενίτη- εγκατέλειψαν οριστικά τη φθίνουσα Δημητριάδα και εγκαταστάθηκαν στο σημερινό χώρο του Ανω Βόλου, γύρω από το λόφο της Επισκοπής, όπου εγκαταστάθηκε και ο διάδοχος του Αγαπίου, επίσκοπος Κάλλιστος.
  Η τοπογραφία του χώρου (απότομη έξαρση βραχώδους υψώματος με δυνατότητα προσβάσεως μόνο από τη βόρεια πλευρά), η χωροθέτηση των ερειπίων των τειχών (συνεχής τειχισμός, περίκλειστης δομήσεως επάλληλων αρχαίων και βυζαντινών τειχών), τα υπάρχοντα λείψανα οικοδομών και κτισμάτων και η ύπαρξη υδατοδεξαμενής (κινστέρνας) πιθανολογούν, όχι μόνο τη συνεχή οίκηση του λόφου κατά την βυζαντινή περίοδο, αλλά και την ύπαρξη πολίσματος, φρουρίου ή και μονής βυζαντινής -κατά την πιθανότερη εκδοχή- πάνω στο λόφο.
  Η εκκλησία που υπάρχει σήμερα στο λόφο είναι, όπως φαίνεται από τη ναοδομία της και τα υλικά της κατασκευής της, παλιό βυζαντινό κτίσμα στην αρχική του μορφή της τρίκλιτης βασιλικής χωρίς τρούλο. Ο ναός έχει υποστεί πολλές μεταρρυθμίσεις και τροποποιήσεις στη διάρκεια της Τουρκοκρατίας. Η σημερινή τοιχογραφία που υπάρχει στο νάρθηκα, πιθανολογείται ότι έγινε από τον επίσκοπο Κάλλιστο, ο οποίος έκτισε και το οικοδόμημα του επισκοπείου που δεν σώζεται σήμερα. Το κλίτη χωρίζονται από κιονοστοιχία που αποτελείται από δύο κίονες στην κάθε πλευρά (τρίκλιτος δικιόνιος ναός). Μεταγενέστερα (περίοδος Τουρκοκρατίας) προστέθηκε στη δυτική πλευρά διώροφος εξωνάρθηκας με 3 καμάρες και στη νότια πλευρά ο σημερινός υπάρχων μονόροφος ξυλεπίστεγος εξωνάρθηκας. Η Εκκλησία είναι αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Τα ενσωματωμένα στους τοίχους (βόρειο, νότιο και ανατολικό) ποικίλα γλυπτά σχήματα, σύμβολα, γράμματα, πτηνά, επιπεδόγλυφες σε μάρμαρο ή πέτρα παραστάσεις, ανήκουν σε παλιότερες εποχές και προέρχονται από τα ερείπια παλιότερης, κατά πάσα πιθανότητα, μονής, που προϋπήρχε στον ίδιο χώρο, άγνωστο πότε και πώς καταστράφηκε.
  Ο βυζαντινολόγος F. Hild -συνεχίζει ο Απόστολος Δ. Παπαθανασίου- αναφέρει ότι στο λόφο της Επισκοπής βρέθηκαν ερείπια των πρώτων χριστιανικών χρόνων, όπως ένα θεοδοσιανό κιονόκρανο, το οποίο χρησιμοποιήθηκε με τα υλικά για την οικοδόμηση της σημερινής εκκλησιάς.».
  Για το καμπαναριό της Εκκλησίας ο συγγραφέας σημειώνει ότι πρόκειται για "κτίσμα μεταγενεστέρων χρόνων".
Aλλες αναφορές
  Τον φερώνυμο λόφο της Επισκοπής αναφέρει ως επισκοπική έδρα και ο Αργύρης Φιλιππίδης, στο έργο του «Γεωγραφία Μερική». Γράφει ο Ι. Κορδάτος στην «Ιστορία της Επαρχίας Βόλου και Αγυιάς», μνημονεύοντας σχετικό χωρίο του Μηλιώτη λόγιου: «Απέναντι από τον μαχαλάν της Ανακασιάς, κατανατολάς, είναι τεπές (τουρκ.=ύψωμα), υψηλότερα από τον Βόλον. Κι εδώ είναι η Επισκοπή, εδώ κάθονταν πρώτα ο Επίσκοπος Δημητριάδος. Εχει εκκλησίαμ και κονάκια περιτριγυρισμένη με κάστρο».
  Σε άλλο, ωστόσο, σημείο αναφέρει ο Κορδάτος, ότι η κατοίκηση του επισκόπου, στο λόφο δεν ήταν μόνιμη. Επικαλούμενος τον Ν. Ρηματισίδη, ο συγγραφέας λέει ότι «.στον Ανω Βόλο, όπως είπαμε, έμενε στα παλιά χρόνια και ο επίσκοπος Δημητριάδος. Είχε την έδρα του στον ψηλό λόφο, που ως τα σήμερα λέγεται Ε π ι σ κ ο π ή. Δεν ήταν όμως μόνιμη η κατοικία του, πολλές φορές πήγαινε και στη ζαγορά». Και υποσημειώνει, στο σημείο αυτό, ο Γιαάννης Κορδάτος, επικαλούμενος τους Δημητριείς: «Κατά το έβγα του 18ου αιώνα, ο επίσκοπος έμενε στη Ζαγορά, επειδή φοβότανε τους Τούρκους. Πιο πιθανό, όμως είναι, πως προτιμούσε τη Ζαγορά για να μπορεί να παίρνει ευκολότερα πεσκέσια και δοσίματα από τις εκκλησίες των χωριών του ανατολικού Πηλίου.».
  Την επισήμανση αυτή (χωρίς την ερμηνεία του Κορδάτου), κάνει και ο Δημήτρης Κ. Τσοποτός, στο βιβλίο του «Η Ιστορία του Βόλου, κεφ. Η Επισκοπή Δημητριάδος και δικαιοδοσία αυτής, σελ. 297».
Την ταύτισαν με την ακρόπολη της Ιωλκού!
  Το επιβλητικό του λόφου, η δεσπόζουσα γεωφυσική του θέση και κυρίως τα σημαντικά μνημειακά ευρήματα, προκάλεσαν, κατά καιρούς, σύγχυση και την (εσφαλμένη ως απεδείχθη, βεβαίως) εντύπωση ότι στο λόφο της Επισκοπής ήταν η ακρόπολη της Ιωλκού!
  Όπως αναφέρει ο Δ. Κ. Τσοποτός στο πιο πάνω βιβλίο του, «ο W. M. Leake τοποθετεί την Ακρόπολιν της Ιωλκού επί του λόφου της Επισκοπής, στον Ανω Βόλο.». (Τravels in Northern Greece, τομ. Δ', σελ. 375).
  Την αυτή άποψη, κατά τον Δ. Κ. Τσοποτό πάντα, είχαν και αρκετοί άλλοι «ξένοι τε και ημέτεροι, αρχαιολογούντες και περιηγηταί, κατά διαφόρους εποχάς.».

Το κείμενο παρατίθεται τον Μάρτιο 2005 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφία, του Δήμου Ιωλκού

• http://www.iolkos.gr/episkopi.htm (1 φωτ.)

Λόφος Γορίτσας

ΓΟΡΙΤΣΑ (Χωριό) ΒΟΛΟΣ
   Ο λόφος της Γορίτσας βρίσκεται στην είσοδο του Παγασητικού κόλπου και αποτελεί ένα φυσικό μικρό ύψωμα περίπου 200μ. πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας.
   Καταλαμβάνει το νοτιοανατολικό τμήμα της πόλης του Βόλου και συνορεύει νότια και δυτικά με την παραλιακή οδό Βόλου - Αγριάς, βόρεια και δυτικά με την πόλη του Βόλου και ανατολικά με το εργοστάσιο των τσιμέντων της ΑΓΕΤ. Βορειοδυτικά του λόφου απλώνεται η μεγάλη πεδιάδα της πόλης του Βόλου και νοτιοανατολικά η πεδιάδα της Αγριάς και των Λεχωνίων. Ο λόφος στο βόρειο τμήμα του ενώνεται με ένα στενό λαιμό με τον κύριο ορεινό όγκο του Πηλίου.
Ιστορικά στοιχεία
   Την σημαντική της γεωπολιτική θέση, φαίνεται πως οι κάτοικοι της περιοχής εκμεταλλεύτηκαν και σε εποχές προηγούμενες των, ιστορικών χρόνων. Με βεβαιότητα όμως αυτό συνέβη κατά τους ιστορικούς χρόνους και μάλιστα τον 4ο αιώνα από τους Μακεδόνες επί Φιλίππου του Β', όπου κτίστηκε στο χώρο μεγάλη οχυρωμένη πόλη.
   Το χαμηλότερο σημείο της κορυφογραμμής του λόφου, στο Β.Α, τμήμα του, εξασφάλιζε τη χερσαία επικοινωνία μεταξύ των δύο πεδιάδων. Για το λόγο αυτό συμπεριέλαβαν οι Μακεδόνες το συγκεκριμένο τμήμα εντός των τειχών και στις άκρες του δημιούργησαν τις δύο από τις τρεις σημαντικές πύλες της πόλης (Βόρεια και Ανατολική), έτσι ώστε να ελέγχουν πλήρως την διέλευση ανθρώπων και εμπορευμάτων. Η τρίτη πύλη ήταν εκείνη προς δυσμάς και κατέληγε στην θάλασσα. Μια τέταρτη, ελάσσονος όμως σπουδαιότητας πύλη, υπήρχε και στα νότια του τοίχους η οποία φαίνεται πως εξυπηρετούσε μόνο στρατιωτικούς σκοπούς.
  Oι πληροφορίες που έχουν σχέση με τον λόφο της Γορίτσας και την εποίκιση της δεν είναι ξεκάθαρες. Η πόλη ανάλογα με τον ερευνητήκαι την εποχή που αποτέλεσε αντικείμενο έρευνας, ταυτίστηκε γνωστές πόλεις της περιοχής, όπως της Ιωλκού, της Δημητριάδος ή του Ορμινίου.
   Στην προσπάθεια εξακρίβωσης της ταυτότητος της, αξιοποιήθηκαν πληροφορίες κυρίως γεωγραφικής και τοπογραφικής φύσεως από αρχαίες πηγές. Μικρής κλίμακας ανασκαφικές έρευνες πραγματοποιήθηκαν κατά το παρελθόν, σημαντικότερη των οποίων ήταν εκείνη των αρχαιόφιλων ιδιωτών θ. Πολυζώη και Ν. Βασιλάκου το 1931, και μάλιστα με ίδιες δαπάνες, αποτέλεσμα της οποίας ήταν η αποκάλυψη του Προμαχώνα. Συστηματικότερη έρευνα στο χώρο, σε επίπεδο αποτύπωσης και χαρτογράφησης του, πραγματοποιήθηκε στην δεκαετία του 1970 από ομάδα ολλανδών αρχαιολόγων με επικεφαλής τον ιστορικό S. Bakhuizen, ο οποίος και υποστήριξε την άποψη της μακεδόνικης πόλης του 4ου αιώνα όπως ήδη έχει αναφερθεί.
   Είναι άξιο προσοχής και μελέτης η θαυμαστή αξιοποίηση των φυσικών προτερημάτων του χώρου στην κατασκευή της πόλης, σε ότι αφορά τα μέτρα προστασίας της, αλλά και τις αρχές που ακολουθήθηκαν στο σχεδιασμό της γενικότερα. Αξιοποιήθηκαν τα γεωφυσικά δεδομένα του χώρου όπως η θέα και ο προσανατολισμός, και δομήθηκαν οικοδομικά τετράγωνα, δρόμοι και κοινόχρηστοι χώροι, με τέτοιο τρόπο, ώστε να μειωθούν στο ελάχιστο τα μειονεκτήματα της κλίσης του εδάφους αξιοποιώντας πλήρως τα πλεονεκτήματα της. Η πόλη οικοδομήθηκε με βάση το Ιπποδάμειο σύστημα.
   Εικάζεται ότι την πόλη μπορούσαν να κατοικήσουν 3.000 με 3.500 άνθρωποι και στα οικοδομικά της τετράγωνα μπορούσαν να κτιστούν 400 με 450 σπίτια. Η πόλη που κατοικήθηκε από το 350 έως το 250 π.Χ. γρήγορα εγκαταλείφθηκε, όταν ο Δημήτριος ο Πολιορκητής διέταξε αναγκαστικό εποικισμό της Δημητριάδας και ο χώρος ποτέ δεν ξανακατοικήθηκε. Αυτό θα ήταν μια ευκαιρία διατήρησης της πόλης και της οχύρωσης της ως τις μέρες μας σε πολύ καλύτερη κατάσταση. Δεν συνέβη όμως γιατί οι νέοι οικιστές των γύρω περιοχών χρησιμοποίησαν το προσφερόμενο εγκαταλελειμμένο οικοδομικό υλικό σαν πρώτη ύλη για τις ανάγκες τους.
   Σήμερα ο χώρος της αρχαίας πόλης είναι ένα ανοικτό αρχαιολογικό μνημείο και παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον λόγω της οχύρωσης της, των ειδικών κατασκευών μέσα στα όρια της πόλης που κυρίως έχουν σχέση με την οργάνωση της και κάποιων κατασκευών εκτός των τειχών.
  Σημαντικότερο όλων είναι, όπως προαναφέρθηκε, ο Προμαχώνας. Πρόκειται για κορυφαίο οχυρωματικό έργο, του οποίου σώζεται στο ακέραιο η λίθινη βάση ύψους τριών μέτρων. Ο Προμαχώνας βρίσκεται στο υψηλότερο, εγγύτερο σημείο του λαιμού, που ενώνει τον λόφο με το Πήλιο και προστάτευε το πιο ευάλωτο σημείο της οχύρωσης όπως και τις δύο πύλες της πόλης τη Βόρεια και την Ανατολική.
  Σε όλο το μήκος του περίπου τριών χιλιομέτρων τείχους έχει καταμετρηθεί μία σειρά από άλλους 32 πύργους μικρότερης κατασκευαστικής αξίας, σε άνισες αποστάσεις, που συμπλήρωναν την οχύρωση της πόλης και αυτό γιατί η φυσική οχύρωση του λόφου στα συγκεκριμένα σημεία δεν απαιτούσε μεγάλης κλίμακας έργα. Σε όλο αυτό το μήκος σώζονται σήμερα τμήματα αρκετών από τους πύργους αυτούς. Ίχνη εντοπίζονται επίσης και από τις πύλες.
   Εντός της πόλεως σημαντική θέση κατέχει ο χώρος της Ακρόπολης, που καταλαμβάνει έκταση 135 μέτρων μήκους επί 80 μέτρων πλάτους και είχε μια δεύτερη οχύρωση. Στο χώρο της Ακρόπολης διαπιστώθηκε η ύπαρξη 5 δεξαμενών ύδατος καθώς και τμήματα του αποχετευτικού αγωγού της αρχαίας πόλης. Η σημερινή εκκλησία της Ζωοδόχου Πηγής αποτελεί παράδειγμα του τρόπου που χρησιμοποιήθηκε το έτοιμο υλικό της αρχαίας πόλης. Συνεχίζοντας στην κορυφογραμμή του λόφου, βορειοδυτικά της Ακρόπολης βρίσκεται ο δεύτερος σε σπουδαιότητα πύργος.
   Σημαντικό επίσης οχυρωματικό έργο είναι η εξέδρα που βρίσκεται έξω από τη μικρή, δευτερεύουσας σημασίας νότια πύλη.
   Στο εσωτερικό της πόλης, κυρίως μετά την μεγάλη πυρκαγιά του 1996, εντοπίζονται σχετικά εύκολα ίχνη των θεμελίων των κτιρίων και κάποιες από τις κατασκευές των κοινόχρηστων χώρων όπως είναι η κυκλική και η τετράγωνη κατασκευή στην τριγωνική πλατεία, και η υπόγεια στοά γνωστότερη με το όνομα "λαγούμι" που έχει ερευνηθεί σε μήκος 60,0μ.
   Εκτός των τειχών σημαντικής αξίας είναι το ταφικό μνημείο έξω από την δυτική πύλη, το σπήλαιο του θεού Διός του Μειλιχίου κάτω από ανατολική πύλη και τα σημαντικά και οργανωμένα λατομεία προς βορρά του λόφου, προς το Πήλιο. Λατομεία συναντάει κανείς τοπικά και στο εσωτερικό της πόλης, όπως κοντά στην δυτική πύλη και στη βάση του μεγάλου πύργου στην κορυφογραμμή του λόφου.
   Η υδροδότηση της πόλης με κατάλληλο πόσιμο νερό και η κάλυψη των αναγκών των κατοίκων της γινόταν από πηγή που βρισκόταν σε απόσταση περισσότερη των τριών χιλιομέτρων και σε υψόμετρο 290 μ. και μέσω ενός αγωγού λαξευμένου στο βράχο. Στις δεξαμενές αποθήκευαν νερό το οποίο χρησιμοποιούσαν όταν λόγοι ανάγκης το επέβαλαν.
   Η πόλη τέλος είχε δύο νεκροταφεία, ένα πάνω από τα νεώτερα λατομεία του 19ου αιώνος και το άλλο στην πεδιάδα της Αγριάς.
Σχέση του λόφου με τους αρχαίους οικισμούς της περιοχής
   Η πλούσια σε μυθολογική παράδοση ευρύτερη περιοχή του κόλπου του Βόλου είχε διαρκή κατοίκηση σε όλες σχεδόν τις περιόδους. Οι αρχαίοι οικισμοί της περιοχής από το τέλος του περασμένου αιώνα αποτέλεσαν αντικείμενο μελέτης πολλών και σημαντικών ερευνητών.
  Οι πιο κοντινοί με το λόφο της Γορίτσας αρχαίοι οικισμοί στους οποίους έχουν πραγματοποιηθεί ανασκαφικές εργασίες είναι: ο οικισμός στη συνοικία "Παλιά" του Βόλου, ο νεολιθικός και μυκηναϊκός οικισμός στο Διμήνι, ο μυκηναϊκός οικισμός στη θέση "Πευκάκια", ο αρχαίος οικισμός των Παγασών και η πόλη της Δημητριάδας και ο αρχαίος οικισμός των Αμφανών στη θέση "Σωρός". Σε μεγαλύτερη απόσταση συναντάει κανείς το νεολιθικό οικισμό του Σέσκλου.

Το κείμενο παρατίθεται τον Δεκέμβριο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, του Δήμου Ιωλκού

• http://www.iolkos.gr/goritsa.htm (3 φωτ.)

ΠΟΡΤΑΡΙΑ (Δημοτική ενότητα) ΒΟΛΟΣ

Ιστοσελίδα Δήμου Πορταριάς
• http://www.portaria.gr/Panorama.asp?mnimg=img/Pano... (5 φωτ.)

ΠΟΡΤΑΡΙΑ (Χωριό) ΒΟΛΟΣ
•Πηγή Μάνας (διαμορφωμένος χώρος με πλακόστρωτη πλατεία, κιόσκι ανάπαυλας ανάμεσα σε πλατάνια και νερά).
•Καταρράκτης Κάραβος (μικρός φυσικός καταρράκτης, όπου ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα να δει από ψηλά την Πορταριά και να περάσει κάποιες ώρες χαλάρωσης στο καφενεδάκι που υπάρχει εκεί).
•Πλατεία Αδάμενας (ιδανικό μέρος χαλάρωσης και αναψυχής, σημείο έναρξης του μονοπατιού προς την Πηγή Μάνας).
•Κεντρική Πλατεία «Μελίνας Μερκούρη» (περιτριγυρισμένη από ξενοδοχεία και ταβέρνες, χώρος των κυριοτέρων πολιτιστικών εκδηλώσεων).
•Πλατεία Ταξιαρχών (ο επισκέπτης μπορεί να προσκυνήσει στο πέτρινο εκκλησάκι και να απολαύσει την καταπληκτική θέα προς το Βόλο και τον Παγασητικό).
Μουσειακά Μνημεία:
•Αθανασάκειο Νηπιαγωγείο (από τα πρώτα στην Ελλάδα).
•Αρχοντικό Ζούλια (το οποίο λειτούργησε ως Επαγγελματική Σχολή θηλέων και είναι το σημερίνο Μουσείο).
•Τσοπότειο Σχολαρχείο (το σημερινό Σχολείο).
•Θεοξένεια (ερείπια του πολυτελέστερου ξενοδοχείου των Βαλκανίων της προπολεμικής πειόδου).
•Παναγία Πορταρέα (βυζαντινό εκκλησάκι 11ου αιώνα, ότι απέμεινε από το παλιό μοναστήρι γύρω από το οποίο χτίστηκε η Πορταριά απ' όπου, κατά μία εκδοχή, πήρε και το όνομα της).
•Παναγίτσα - Αγ. Συμεών (εκκλησάκι αρχαιολογικής σημασίας πρόσφατα αναστηλωμένο).
•Παναγία Οδηγήτρια (μοναστήρι με 40 μοναχές).
Αναστηλωμένα Αρχοντικά
•Αθανασάκη
•Δεσποτικό
•Κανταρτζή
•Ναουμίδη
•Χατζηαργύρη
Βρύσες
  Λέγοντας Πήλιο στο νου έρχεται το απέραντο πράσινο και τα γάργαρα καθάρια νερά του. Η ζωοποιός αυτή δύναμη, το νερό, είναι αυτό που σ' αφήνει εκστατικό. Γαληνεύει το μάτι και ημερεύει ο νους του ανθρώπου, σ' όποιο σημείο του Πηλίου και αν βρεθείς. Σαν φυσικό επακόλουθο λοιπόν είναι η ύπαρξη αμέτρητων κρηνών στο βουνό αυτό.
  Σ' όλη την Πορταριά θα βρει ο επισκέπτης βρύσες και κρήνες λιτές ή περίτεχνες ή θολωτές διάσπαρτες τόσο πάνω στον κεντρικό δρόμο όσο και μέσα στα καλντερίμια.
  Ανηφορίζοντας λοιπόν στην Πορταριά η πρώτη βρύση που συναντάμε είναι αυτή μπροστά στο εκκλησάκι της Παναγίτσας Παπαρρήγα. Λίγο πιο κάτω, μέσα στο χώρο του Ξενία, κάτω απ' το πλατάνι, δίπλα στον Aγιο Ταξιάρχη, δεσπόζει άλλη λιθόκτιστη βρυσούλα. Στην άκρη του Εθνικού δρόμου, μπροστά στους Αγίους Αναργύρους, τα μπετόνια στοιβαγμένα περιμένουν να γεμίσουν με γάργαρο νερό από τους Βολιώτες που ανεβαίνουν. Στη διασταύρωση του Εθνικού με το καλντερίμι που οδηγεί στο τριώροφο λιθόκτιστο κτίριο που ήταν παράρτημα του θεοξένεια, άλλη λιθόκτιστη κι αυτή, τρέχει το νερό της νύχτα - μέρα.
  Φθάνοντας στο Δημαρχείο Πορταριάς, μπροστά απ' την πεζούλα, η πέτρινη βρύση που έγινε το 1965, όχι καινούργια αλλά που μεταφέρθηκε απ' την αυλή του σπιτιού της Λαμπρινής Δόμπα, όπου κατασκευάσθηκε το 1861. Μέσα στον περιβάλλοντα χώρο του Δημαρχείου, άλλη λιθόκτιστη με πέτρες Πρόπαν, πανέμορφη και αυτή. Στο πάρκινγκ, λίγο πιο πάνω, κτιστή με πέτρα Προπάν, άλλη κρήνη. Εδώ μπορείς να σταματήσεις χωρίς τον φόβο των τροχοφόρων και να ευχαριστηθεί το μάτι σου αλλά και να δροσιστεί ο λαιμός σου απ' την δροσιά των νερών της. Η βρύση λίγο πιο πάνω απ' τον Αγιο Νικόλαο, ασβεστωμένη, με κέντημα τα κόκκινα τουβλάκια πάνω στον εθνικό δρόμο και αυτή.
  Ανηφορίζοντας για τον Κάραβο, πριν απ' τον ξενώνα του Δεβριάδη, ο δήμαρχος Βασίλης Κοντορίζος έφτιαξε δύο μαζί, κάτω ακριβώς απ' την όμορφη παιδική χαρά. Στο τέλους του καλντεριμιού που περνά μπροστά απ' το πατρικό του σπίτι άλλη βρυσούλα.
  Πηγαίνοντας για Ερυθρό Σταυρό, και προσπερνώντας το ξενοδοχείο «Πορταριά», κάτω απ' το μεγάλο πλατάνι κτιστή καμαρώνει άλλη. Από την άλλη πλευρά, απ' τον Επαρχιακό δρόμο Πορταριάς - Μακρινίτσας, είναι η βρύση της Αδάμαινας. Από δική της πηγή έχει το καλύτερο νερό. Κάτω από τα πλατάνια της ρεματιάς, χώρος συγκέντρωσης και συνάντησης πολλών Βολιωτών, που έρχονται να πάρουν νερό - δικαιολογία νομίζω - κυρίως να απολαύσουν αυτό το ανεπανάληπτο τοπίο. Αυτήν την ομορφιά, αυτή την δροσιά, αυτή την θέα.

Το κείμενο παρατίθεται τον Σεπτέμβριο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, του Δήμου Πορταριάς

• http://www.portaria.gr/aksioPortaria.asp (5 φωτ.)

Η σπηλιά του Κένταυρου Χείρωνα

ΑΓΙΟΣ ΛΑΥΡΕΝΤΙΟΣ (Χωριό) ΒΟΛΟΣ