Πληροφορίες τοπωνυμίου

Φούρνος του Βελέντζα

ΑΛΛΗ ΜΕΡΙΑ (Χωριό) ΒΟΛΟΣ
  Είναι κτίσμα ισόγειο, λιθόκτιστο, με κάτοψη ορθογωνική διαστάσεων 9 x 12 μ. περίπου. Η στέγη του είναι ξύλινη και καλύπτεται από κεραμίδια "βυζαντινού" τύπου και μία περιμετρική ζώνη από σχιστολιθικές πλάκες. Στους πεσσούς ανάμεσα στα μεγάλα κουφώματα ο σπουδαίος λαϊκός ζωγράφος Θεόφιλος Χατζημιχαήλ ζωγράφισε εννέα τοιχογραφίες- οκτώ στο εσωτερικό και μία στην κύρια όψη του κτηρίου.   Kτίστηκε το 1897. Χρησιμοποιήθηκε ως αρτοποιείο και έπαψε να λειτουργεί το 1950. Η διακόσμησή του από τον λαϊκό ζωγράφο Θεόφιλο έγινε το 1910.
  Σήμερα ανήκει στην οικογένεια Σταύρου Μελίνη. Το 1965 χαρακτηρίστηκε ως έργο τέχνης και ιστορικό διατηρητέο μνημείο.
  Το κτήριο συντηρήθηκε το 1986. Ενισχύθηκαν οι τοιχοποιίες, αντικαταστάθηκε η στέγη, επιδιορθώθηκαν τα επιχρίσματα και έγινε χρωματισμός του μνημείου.
  Είναι κτίσμα ισόγειο, λιθόκτιστο, με κάτοψη ορθογωνική διαστάσεων 9 x 12 μ. περίπου. Η στέγη του είναι ξύλινη και καλύπτεται από κεραμίδια "βυζαντινού" τύπου και μία περιμετρική ζώνη από σχιστολιθικές πλάκες. Στους πεσσούς ανάμεσα στα μεγάλα κουφώματα ο σπουδαίος λαϊκός ζωγράφος Θεόφιλος Χατζημιχαήλ ζωγράφισε εννέα τοιχογραφίες- οκτώ στο εσωτερικό και μία στην κύρια όψη του κτηρίου.
  Kτίστηκε το 1897. Χρησιμοποιήθηκε ως αρτοποιείο και έπαψε να λειτουργεί το 1950. Η διακόσμησή του από τον λαϊκό ζωγράφο Θεόφιλο έγινε το 1910.
  Σήμερα ανήκει στην οικογένεια Σταύρου Μελίνη. Το 1965 χαρακτηρίστηκε ως έργο τέχνης και ιστορικό διατηρητέο μνημείο.
  Το κτήριο συντηρήθηκε το 1986. Ενισχύθηκαν οι τοιχοποιίες, αντικαταστάθηκε η στέγη, επιδιορθώθηκαν τα επιχρίσματα και έγινε χρωματισμός του μνημείου.
  Αποτελεί αποθηκευτικό-βοηθητικό χώρο της παρακείμενης κατοικίας.

Το κείμενο παρατίθεται τον Σεπτέμβριο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Υπουργείου Πολιτισμού, η οποία περιλαμβάνει και φωτογραφία.

Ιστοσελίδα Υπουργείου Πολιτισμού
• http://www.culture.gr/2/21/213/21305n/g213en03.htm... (1 φωτ.)

  Ο ανηφορικός δρόμος που την ενώνει με το Βόλο, σε οδηγεί στην κεντρική πλακόστρωτη πλατεία, με τη μαγευτική θέα και τον υπεραιωνόβιο πλάτανο. Δίπλα η εκκλησία του Αγίου Αθανασίου με το θαυμάσιο περιβάλλοντα χώρο και τη μαρμάρινη βρύση, που τρέχει συνεχώς γάργαρο νερό. Περπατώντας τα λιθόστρωτα δρομάκια του χωριού θα βρεθείς στο φούρνο του Βελέντζα και θα θαυμάσεις τις εννέα περίφημες τοιχογραφίες του λαϊκού ζωγράφου Θεόφιλου, που έζησε στην περιοχή μας ένα μεγάλο κομμάτι της ζωής του, στις αρχές του αιώνα.
  Πιο πάνω, δεσπόζει το νεοκλασικό αρχοντικό του Χατζηαργύρη, κλεισμένο γύρω - γύρω από πετρόχτιστο πανύψηλο μαντρότοιχο και η γαλιάγρια Γκουντέλια, η οποία διατηρείται ακόμη σε καλή κατάσταση. Συνεχίζοντας την περιπλάνηση, τα βήματα σου θα σε φέρουν στα εξωκλήσια των Αγίων Αποστόλων, των Ταξιαρχών, του Αγίου Ιωάννου.
  Θα θαυμάσεις ακόμη τις όμορφες τοποθεσίες των Αγίων Αποστόλων με τα αιωνόβια πλατάνια να σκεπάζουν ολόκληρο το χωριό, το περίφημο πλατανοδάσος στην κοίτη του Αναύρου, τον πευκόφυτο λόφο του Αγίου Ιωάννου (Τούμπα) όπου ο Δήμος με καλαίσθητες παρεμβάσεις έχει διαμορφώσει το χώρο ώστε ο επισκέπτης να ησυχάζει και να ηρεμεί δίπλα στην πέτρινη βρύση.
  Θα εντυπωσιαστείς από τις ποικιλίες των λουλουδιών, που καλλιεργούνται στα σύγχρονα ανθοκήπια. θα δοκιμάσεις οπωσδήποτε τους νόστιμους μεζέδες που σερβίρονται στις ταβέρνες και θα ξεδιψάσεις στις παραδοσιακές κοινόχρηστες βρύσες με άφθονο πηγαίο νερό.

Το κείμενο παρατίθεται τον Σεπτέμβριο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, του Δήμου Πορταριάς

• http://www.portaria.gr/aksioAli.asp (4 φωτ.)

Λόφος Γορίτσας

ΓΟΡΙΤΣΑ (Χωριό) ΒΟΛΟΣ
   Ο λόφος της Γορίτσας βρίσκεται στην είσοδο του Παγασητικού κόλπου και αποτελεί ένα φυσικό μικρό ύψωμα περίπου 200μ. πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας.
   Καταλαμβάνει το νοτιοανατολικό τμήμα της πόλης του Βόλου και συνορεύει νότια και δυτικά με την παραλιακή οδό Βόλου - Αγριάς, βόρεια και δυτικά με την πόλη του Βόλου και ανατολικά με το εργοστάσιο των τσιμέντων της ΑΓΕΤ. Βορειοδυτικά του λόφου απλώνεται η μεγάλη πεδιάδα της πόλης του Βόλου και νοτιοανατολικά η πεδιάδα της Αγριάς και των Λεχωνίων. Ο λόφος στο βόρειο τμήμα του ενώνεται με ένα στενό λαιμό με τον κύριο ορεινό όγκο του Πηλίου.
Ιστορικά στοιχεία
   Την σημαντική της γεωπολιτική θέση, φαίνεται πως οι κάτοικοι της περιοχής εκμεταλλεύτηκαν και σε εποχές προηγούμενες των, ιστορικών χρόνων. Με βεβαιότητα όμως αυτό συνέβη κατά τους ιστορικούς χρόνους και μάλιστα τον 4ο αιώνα από τους Μακεδόνες επί Φιλίππου του Β', όπου κτίστηκε στο χώρο μεγάλη οχυρωμένη πόλη.
   Το χαμηλότερο σημείο της κορυφογραμμής του λόφου, στο Β.Α, τμήμα του, εξασφάλιζε τη χερσαία επικοινωνία μεταξύ των δύο πεδιάδων. Για το λόγο αυτό συμπεριέλαβαν οι Μακεδόνες το συγκεκριμένο τμήμα εντός των τειχών και στις άκρες του δημιούργησαν τις δύο από τις τρεις σημαντικές πύλες της πόλης (Βόρεια και Ανατολική), έτσι ώστε να ελέγχουν πλήρως την διέλευση ανθρώπων και εμπορευμάτων. Η τρίτη πύλη ήταν εκείνη προς δυσμάς και κατέληγε στην θάλασσα. Μια τέταρτη, ελάσσονος όμως σπουδαιότητας πύλη, υπήρχε και στα νότια του τοίχους η οποία φαίνεται πως εξυπηρετούσε μόνο στρατιωτικούς σκοπούς.
  Oι πληροφορίες που έχουν σχέση με τον λόφο της Γορίτσας και την εποίκιση της δεν είναι ξεκάθαρες. Η πόλη ανάλογα με τον ερευνητήκαι την εποχή που αποτέλεσε αντικείμενο έρευνας, ταυτίστηκε γνωστές πόλεις της περιοχής, όπως της Ιωλκού, της Δημητριάδος ή του Ορμινίου.
   Στην προσπάθεια εξακρίβωσης της ταυτότητος της, αξιοποιήθηκαν πληροφορίες κυρίως γεωγραφικής και τοπογραφικής φύσεως από αρχαίες πηγές. Μικρής κλίμακας ανασκαφικές έρευνες πραγματοποιήθηκαν κατά το παρελθόν, σημαντικότερη των οποίων ήταν εκείνη των αρχαιόφιλων ιδιωτών θ. Πολυζώη και Ν. Βασιλάκου το 1931, και μάλιστα με ίδιες δαπάνες, αποτέλεσμα της οποίας ήταν η αποκάλυψη του Προμαχώνα. Συστηματικότερη έρευνα στο χώρο, σε επίπεδο αποτύπωσης και χαρτογράφησης του, πραγματοποιήθηκε στην δεκαετία του 1970 από ομάδα ολλανδών αρχαιολόγων με επικεφαλής τον ιστορικό S. Bakhuizen, ο οποίος και υποστήριξε την άποψη της μακεδόνικης πόλης του 4ου αιώνα όπως ήδη έχει αναφερθεί.
   Είναι άξιο προσοχής και μελέτης η θαυμαστή αξιοποίηση των φυσικών προτερημάτων του χώρου στην κατασκευή της πόλης, σε ότι αφορά τα μέτρα προστασίας της, αλλά και τις αρχές που ακολουθήθηκαν στο σχεδιασμό της γενικότερα. Αξιοποιήθηκαν τα γεωφυσικά δεδομένα του χώρου όπως η θέα και ο προσανατολισμός, και δομήθηκαν οικοδομικά τετράγωνα, δρόμοι και κοινόχρηστοι χώροι, με τέτοιο τρόπο, ώστε να μειωθούν στο ελάχιστο τα μειονεκτήματα της κλίσης του εδάφους αξιοποιώντας πλήρως τα πλεονεκτήματα της. Η πόλη οικοδομήθηκε με βάση το Ιπποδάμειο σύστημα.
   Εικάζεται ότι την πόλη μπορούσαν να κατοικήσουν 3.000 με 3.500 άνθρωποι και στα οικοδομικά της τετράγωνα μπορούσαν να κτιστούν 400 με 450 σπίτια. Η πόλη που κατοικήθηκε από το 350 έως το 250 π.Χ. γρήγορα εγκαταλείφθηκε, όταν ο Δημήτριος ο Πολιορκητής διέταξε αναγκαστικό εποικισμό της Δημητριάδας και ο χώρος ποτέ δεν ξανακατοικήθηκε. Αυτό θα ήταν μια ευκαιρία διατήρησης της πόλης και της οχύρωσης της ως τις μέρες μας σε πολύ καλύτερη κατάσταση. Δεν συνέβη όμως γιατί οι νέοι οικιστές των γύρω περιοχών χρησιμοποίησαν το προσφερόμενο εγκαταλελειμμένο οικοδομικό υλικό σαν πρώτη ύλη για τις ανάγκες τους.
   Σήμερα ο χώρος της αρχαίας πόλης είναι ένα ανοικτό αρχαιολογικό μνημείο και παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον λόγω της οχύρωσης της, των ειδικών κατασκευών μέσα στα όρια της πόλης που κυρίως έχουν σχέση με την οργάνωση της και κάποιων κατασκευών εκτός των τειχών.
  Σημαντικότερο όλων είναι, όπως προαναφέρθηκε, ο Προμαχώνας. Πρόκειται για κορυφαίο οχυρωματικό έργο, του οποίου σώζεται στο ακέραιο η λίθινη βάση ύψους τριών μέτρων. Ο Προμαχώνας βρίσκεται στο υψηλότερο, εγγύτερο σημείο του λαιμού, που ενώνει τον λόφο με το Πήλιο και προστάτευε το πιο ευάλωτο σημείο της οχύρωσης όπως και τις δύο πύλες της πόλης τη Βόρεια και την Ανατολική.
  Σε όλο το μήκος του περίπου τριών χιλιομέτρων τείχους έχει καταμετρηθεί μία σειρά από άλλους 32 πύργους μικρότερης κατασκευαστικής αξίας, σε άνισες αποστάσεις, που συμπλήρωναν την οχύρωση της πόλης και αυτό γιατί η φυσική οχύρωση του λόφου στα συγκεκριμένα σημεία δεν απαιτούσε μεγάλης κλίμακας έργα. Σε όλο αυτό το μήκος σώζονται σήμερα τμήματα αρκετών από τους πύργους αυτούς. Ίχνη εντοπίζονται επίσης και από τις πύλες.
   Εντός της πόλεως σημαντική θέση κατέχει ο χώρος της Ακρόπολης, που καταλαμβάνει έκταση 135 μέτρων μήκους επί 80 μέτρων πλάτους και είχε μια δεύτερη οχύρωση. Στο χώρο της Ακρόπολης διαπιστώθηκε η ύπαρξη 5 δεξαμενών ύδατος καθώς και τμήματα του αποχετευτικού αγωγού της αρχαίας πόλης. Η σημερινή εκκλησία της Ζωοδόχου Πηγής αποτελεί παράδειγμα του τρόπου που χρησιμοποιήθηκε το έτοιμο υλικό της αρχαίας πόλης. Συνεχίζοντας στην κορυφογραμμή του λόφου, βορειοδυτικά της Ακρόπολης βρίσκεται ο δεύτερος σε σπουδαιότητα πύργος.
   Σημαντικό επίσης οχυρωματικό έργο είναι η εξέδρα που βρίσκεται έξω από τη μικρή, δευτερεύουσας σημασίας νότια πύλη.
   Στο εσωτερικό της πόλης, κυρίως μετά την μεγάλη πυρκαγιά του 1996, εντοπίζονται σχετικά εύκολα ίχνη των θεμελίων των κτιρίων και κάποιες από τις κατασκευές των κοινόχρηστων χώρων όπως είναι η κυκλική και η τετράγωνη κατασκευή στην τριγωνική πλατεία, και η υπόγεια στοά γνωστότερη με το όνομα "λαγούμι" που έχει ερευνηθεί σε μήκος 60,0μ.
   Εκτός των τειχών σημαντικής αξίας είναι το ταφικό μνημείο έξω από την δυτική πύλη, το σπήλαιο του θεού Διός του Μειλιχίου κάτω από ανατολική πύλη και τα σημαντικά και οργανωμένα λατομεία προς βορρά του λόφου, προς το Πήλιο. Λατομεία συναντάει κανείς τοπικά και στο εσωτερικό της πόλης, όπως κοντά στην δυτική πύλη και στη βάση του μεγάλου πύργου στην κορυφογραμμή του λόφου.
   Η υδροδότηση της πόλης με κατάλληλο πόσιμο νερό και η κάλυψη των αναγκών των κατοίκων της γινόταν από πηγή που βρισκόταν σε απόσταση περισσότερη των τριών χιλιομέτρων και σε υψόμετρο 290 μ. και μέσω ενός αγωγού λαξευμένου στο βράχο. Στις δεξαμενές αποθήκευαν νερό το οποίο χρησιμοποιούσαν όταν λόγοι ανάγκης το επέβαλαν.
   Η πόλη τέλος είχε δύο νεκροταφεία, ένα πάνω από τα νεώτερα λατομεία του 19ου αιώνος και το άλλο στην πεδιάδα της Αγριάς.
Σχέση του λόφου με τους αρχαίους οικισμούς της περιοχής
   Η πλούσια σε μυθολογική παράδοση ευρύτερη περιοχή του κόλπου του Βόλου είχε διαρκή κατοίκηση σε όλες σχεδόν τις περιόδους. Οι αρχαίοι οικισμοί της περιοχής από το τέλος του περασμένου αιώνα αποτέλεσαν αντικείμενο μελέτης πολλών και σημαντικών ερευνητών.
  Οι πιο κοντινοί με το λόφο της Γορίτσας αρχαίοι οικισμοί στους οποίους έχουν πραγματοποιηθεί ανασκαφικές εργασίες είναι: ο οικισμός στη συνοικία "Παλιά" του Βόλου, ο νεολιθικός και μυκηναϊκός οικισμός στο Διμήνι, ο μυκηναϊκός οικισμός στη θέση "Πευκάκια", ο αρχαίος οικισμός των Παγασών και η πόλη της Δημητριάδας και ο αρχαίος οικισμός των Αμφανών στη θέση "Σωρός". Σε μεγαλύτερη απόσταση συναντάει κανείς το νεολιθικό οικισμό του Σέσκλου.

Το κείμενο παρατίθεται τον Δεκέμβριο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, του Δήμου Ιωλκού

• http://www.iolkos.gr/goritsa.htm (3 φωτ.)