Η Αρχαιολογική Συλλογή της Μονεμβασίας παρουσιάζει στοιχεία της μνήμης
αλλά και της γνώσης μας για την ταυτότητα του «περιώνυμου άστεως» της Μονεμβασίας,
η παρουσία της οποίας στη βραχώδη άκρη της Πελοποννήσου μαρτυρείται από τον 6ο μ.Χ.
αιώνα. Η Συλλογή εγκαινιάσθηκε από την Υπουργό Πολιτισμού Ελισάβετ Παπαζώη τον Ιούλιο
του 1999.
Η επίκαιρη
θέση της Μονεμβασίας
στους θαλάσσιους δρόμους, ο στόλος της που κυριαρχούσε στα γνωστά λιμάνια της Μεσογείου
αλλά και σε αυτά του Ευξείνου Πόντου, τα φημισμένα προϊόντα της (όπως ο εξαίρετος Μαλβάζιος οίνος),
τα μέλη της κοινωνίας της που διακρίθηκαν στο εμπόριο, σε «τεχνών ασκήσεις» και σε άλλες
πνευματικές δραστηριότητες, η τοπική εκκλησία της που ανέδειξε σημαντικές προσωπικότητες,
αλλά και η εύνοια που της παρασχέθηκε με αυτοκρατορικά χρυσόβουλα, σφυρηλάτησαν το
κύρος και τη φήμη της. Μέσα στον
ανοικτό μουσειακό χώρο της Μονεμβασίας
τα ιστάμενα μνημεία της
(
φρούριο,
τείχη,
σημαντικοί ναοί,
σπίτια,
δημόσια κτίρια, χαμάμ, στέρνες), που είχαν τύχει και της προσοχής της επιστημονικής έρευνας,
αποτελούν τεκμήρια του παρελθόντος της και σηματοδοτούν και την ιστορική της διαδρομή.
Έλειπαν, όμως, οι πληροφορίες για άλλες όψεις της ζωής των κατοίκων.
Η μόνιμη έκθεση οργανώθηκε για να παρουσιάσει στο ευρύ κοινό αρχαιολογικά ευρήματα,
που προέκυψαν από περισυλλογές και ανασκαφικές διερευνήσεις στο χώρο της Μονεμβασίας. Αποτελούν
ιστορικές μαρτυρίες της ανθρώπινης δραστηριότητας και καλλιτεχνικής ζωής που αναπτύχθηκε εδώ, από
τα παλαιοχριστιανικά χρόνια μέχρι την όψιμη Τουρκοκρατία, αλλά και υποδηλώνουν την επικοινωνία της
Μονεμβασίας, εμπορική και πολιτισμική, με άλλες περιοχές.
Η Συλλογή της Μονεμβασίας στεγάζεται σε
ιστορικό διατηρητέο κτίριο
με πολλές οικοδομικές φάσεις: κτίσθηκε ως Τζαμί στην Τουρκοκρατία (16ος αιώνας), μετασκευάσθηκε σε
δημόσιο κτίριο στη Β' Ενετοκρατία (1690-1713) και λειτούργησε ως φυλακή και καφενείο μετά την Απελευθέρωση.
Με τη στέγαση σε αυτό της Αρχαιολογικής Συλλογής ξεκινά μια νέα φάση στην ιστορία του.
Στόχος της έκθεσης είναι να δώσει στοιχεία αφενός για το δημόσιο βίο, μέσα από
τη θεματική ενότητα των γλυπτών του δομημένου περιβάλλοντος και αφετέρου για τον ιδιωτικό
ή ατομικό βίο, μέσα από εκείνη των αντικειμένων κεραμικής και μικροτεχνίας. Η έκθεση έχει
πρωταρχικά παιδευτικό αλλά και πληροφοριακό χαρακτήρα και τα εκθέματα συνοδεύονται, εκτός
από τις πινακίδες τους, και από ανάλογα δίγλωσσα επεξηγηματικά κείμενα. Η προτεινόμενη για
τον επισκέπτη διαδρομή αρχίζει από τη βόρεια εσωτερική όψη του κτιρίου, με μία ομάδα γλυπτών
του εξωτερικού χώρου: τα οικόσημα, δυτική συνήθεια που εισάγεται κατά τη Φραγκοκρατία
(ανάγλυφο με το λέοντα της Βενετίας, πλάκα του 1525 με ανάγλυφο θυρεό) και τα γλυπτά που έχουν
σχέση με το ζωτικό για την Καστροπολιτεία θέμα του νερού και της ύδρευσης (στόμιο στέρνας,
πλάκα κρήνης κ.ά.).
Άλλη ομάδα αποτελούν
αρχιτεκτονικά γλυπτά
εκκλησιών με προεξέχοντα τα προερχόμενα από την Αγία Σοφία, 12ου μ.Χ. αιώνα, τα οποία, όμως, λόγω των μετατροπών
που υπέστη ο ναός, δεν είναι δυνατόν σήμερα να επανατοποθετηθούν (περιθύρωμα, τμήμα εικονοστασίου κ.ά.). Ιδιαίτερη
μνεία γίνεται για τα γλυπτά στα οποία είναι φανερή και δεύτερη χρήση, και κατά συνεκδοχή για την ανακύκλωση του
μαρμάρου, υλικού δυσεύρετου και οικονομικά δαπανηρού, καθώς και για τα θέματα τοπικών συνεργείων μαρμαρογλυπτών,
τοπικών λατομείων κ.ά.
Στο νότιο εσωτερικό τοίχο έχει ανασυντεθεί και εκτίθεται
μαρμάρινο τέμπλο
του τέλους του 11ου αιώνα, που προέρχεται από μεσοβυζαντινών χρόνων ναό, τον παλαιότερο από τους ναούς του Κάστρου,
ο οποίος αποκαλύφθηκε τα τελευταία χρόνια μετά από ανασκαφική διερεύνηση.
Η έκθεση ολοκληρώνεται στις προθήκες με τα κεραμικά, τα οικιακά σκεύη και τα αντικείμενα προσωπικής χρήσης,
τα είδη καπνιστού. Με ένα πέρασμα, δηλαδή, σε αντικείμενα του ιδιωτικού βίου και σε πληροφόρηση για την καθημερινή ιδιωτική ζωή.
Περιλαμβάνονται τρεις ομάδες αντικειμένων:
α) Τα επιτραπέζια σκεύη
β) Τα
σχετικά με τα υγρά,
και
γ) τα
σχετικά με τη φωτιά.
Η λειτουργία της Αρχαιολογικής Συλλογής και ως χώρου υποδοχής και προσανατολισμού του επισκέπτη μέσα στο
Κάστρο υποστηρίζεται από το χάρτη στο κέντρο της αίθουσας, με τα κυριότερα μνημεία και με προτεινόμενες διαδρομές.
Αν και ο διαθέσιμος για την έκθεση χώρος είναι σχετικά μικρός, οι δυνατότητες πληροφόρησης του επισκέπτη
μπορούν να λάβουν μεγαλύτερες διαστάσεις μέσω των σχετικών συνοδευτικών εκδόσεων, που είναι το ενημερωτικό φυλλάδιο
για το Κάστρο και τα μνημεία του και ο οδηγός της έκθεσης. Ο μουσειακός χώρος στην
πλατεία του Ελκόμενου Χριστού
παρέχει στοιχεία της μνήμης και της γνώσης για τη Μονεμβασία και λειτουργεί ως μέσο πληροφόρησης για την ιστορική πορεία
της κοινωνίας που έζησε εδώ.
Κείμενο : Αιμιλία Μπακούρου 
