Ο
αρχαιολογικός χώρος βρίσκεται 5χλμ. ΝΑ της
Σπάρτης,
σε ύψωμα του
Πάρνωνος, επάνω
από την ανατολική όχθη του
Ευρώτα.
Το αρχαϊκό τοπωνύμιο της περιοχής ήταν Θεράπνη.
Αποκαλύφθηκε εκτεταμένος μυκηναϊκός οικισμός που συχνά ταυτίζεται
από τον ανασκαφέα H. Catling με την Ομηρική Σπάρτη, την έδρα του ανακτόρου του
Μενέλαου. Συγκεκριμένα, οι έρευνες της Αγγλικής Αρχαιολογικής Σχολής έφεραν στο
φως ίχνη Μεσοελλαδικής κατοίκησης (ταφές, κεραμική), κεραμική της Υστεροελλαδικής
ΙΙΑ περιόδου (15ος αιώνας π.Χ.) που δε συνδέεται με ανεσκαμμένα οικοδομικά λείψανα,
κτιριακό συγκρότημα της Υστεροελλαδικής ΙΙΒ περιόδου (15ος αιώνας π.Χ.), γνωστό
ως Μέγαρο Ι (Mansion I) με διάρκεια χρήσεως έως την Υστεροελλαδική ΙΙIΑ1, οπότε
καταστράφηκε από σεισμό και αντικαταστάθηκε από οικοδομικό συγκρότημα διαφορετικού
προσανατολισμού, αλλά ίδιας χρήσεως, το Μέγαρο Ι. Η περιοχή εγκαταλείφθηκε κατά
την Υστεροελλαδική ΙΙΙΑ2 περίοδο (14ος αιώνας π.Χ.) και επανακατοικήθηκε κατά
την Υστεροελλαδική ΙΙΙΒ2 περίοδο (τέλος 13ου αιώνα π.Χ.).
Οικοδομικές φάσεις κατά χρονολογική σειρά:
•Γεωμετρική Περίοδος: Ιδρυση ιερού περιβόλου και βωμού, πιθανώς στη θέση
μυκηναϊκού λατρευτικού χώρου.
•Αρχαϊκή Περίοδος (περίπου 550 π.Χ.): Πρώτο μνημειακό κτίριο (μικρός σηκός
με ορθογώνιους πωρόλιθους).
•Κλασική Περίοδος: Δημιουργία μεγάλου κτιστού κρηπιδώματος, επί του οποίου
σηκός (ναϊσκος ή ηρώον ή βωμός). Ιδιότυπη πυραμοειδής κατασκευή.
Ο Χρήστος Τσούντας εντόπισε το 1889 όστρακα μυκηναϊκών αγγείων, όχι
όμως και οικοδομικά λείψανα, στα νότια του αρχαϊκού βωμού του Μενέλαου και της
Ελένης. Ανασκαφές διενεργήθηκαν από την Αγγλική Αρχαιολογική Σχολή κατά το έτος
1909, υπό τη διεύθυνση του R. M. Dawkins και κατά τα έτη 1973-1976 υπό τη διεύθυνση
του H. Catling.
Η Αγγλική Αρχαιολογική Σχολή προχώρησε σε στερέωση και μερική αναστήλωση
των τοίχων με τη χρήση σκυροδέματος.
Τα σημαντικότερα μνημεία του Αρχαιολογικού Χώρου είναι:
•Τμήμα οικισμού των υστερομυκηναϊκών χρόνων (14ος - 12ος αιώνας π.Χ.). Αποκαλύφθηκε
στις ανασκαφές της Αγγλικής Αρχαιολογικής Σχολής, υπό τη διεύθυνση του Hector
Catling.
•Ιερό του Μενέλαου και της Ελένης απ' όπου σώζεται μυκηναϊκή κατασκευή, στην
οποία οδηγεί μνημειώδης ανωφερής οδός (ράμπα) και η οποία περικλείεται από περίβολο.
Χρονολογείται από τους αρχαϊκούς μέχρι τους ρωμαϊκούς χρόνους.
