Η λαογραφική έκθεση
"Βραχασιώτικο Σπίτι" βρίσκεται στην ιστορική κοινότητα Βραχασίου στο Λασίθι. Στεγάζεται σε σπίτι που θεμελιώθηκε το 1880 και αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα παραδοσιακής αρχιτεκτονικής. Σκοπός της έκθεσης, που άνοιξε τις πόρτες τον Αύγουστο του 2009, είναι να αναδείξει πτυχές της ιστορίας του Βραχασίου και να συνθέσει ξεχασμένες ή και ολότελα χαμένες εικόνες του βίου των ανθρώπων της υπαίθρου.
Περιήγηση στην έκθεση
Το Βραχασιώτικο Σπίτι αποτελείται από δύο ορόφους, με συνολικά έξι δωμάτια: τρία στον όροφο, τους χώρους διαβίωσης, και τρία στο ισόγειο, τους βοηθητικούς χώρους.
• Στο
πρώτο δωμάτιο, του άνω ορόφου, βλέπουμε τη
συλλογή ιστορικών και εκπαιδευτικών βιβλίων του 19ου και 20ου αιώνα. Στον τοίχο,
φωτογραφίες των Βραχασιωτών που συμμετείχαν στους Κρητικούς και εθνικούς αγώνες για την αποτίναξη της Οθωμανικής κυριαρχίας, όπως του Κωνσταντίνου Σφακιανάκη και του Εμμανουήλ Γιανναδάκη.
• Στο
δεύτερο δωμάτιο εκτίθεται
το γραφείο ενός σπουδαίου Βραχασιώτη, του δικηγόρου, και κατόπιν Εφέτη Λασιθίου, Νικολάου Εμμ. Λεμπιδάκη. Ο πατέρας του, Εμμανουήλ Λεμπιδάκης, έμπορος και δήμαρχος Βραχασίου (1906-1912), διέσωσε σημαντικό μέρος του
δημόσιου αρχείου, το οποίο φωτίζει πτυχές της δημόσιας ζωής του Βραχασίου (κοινωφελή έργα, εκπαίδευση κ.ά.), με καταγραφές από το 1884 έως το 1913. Ιδιαίτερου ενδιαφέροντος είναι η
επιστολή του Ελευθερίου Βενιζέλου προς τον Εμμ. Λεμπιδάκη, γραμμένη στα Χανιά το 1906. Όλα τα έγγραφα, 128 σε σύνολο, έχουν ψηφιοποιηθεί και ο επισκέπτης μπορεί να τα ξεφυλλίσει και να τα διαβάσει σε πιστά αντίγραφα.
• Στο
τρίτο δωμάτιο εκτίθενται
αντικείμενα που παρήγε ο μόχθος της γυναίκας της υπαίθρου: υφαντά από μαλλί, μετάξι, βαμβάκι, λινάρι, φορεσιές της καθημερινότητας και επίσημες, κεντήματα για το στρώσιμο του σπιτιού και προικιά. Ο αργαλειός, η ραπτομηχανή, οι βελόνες, όλα τα σύνεργα της άξιας νοικοκυράς. Στη γωνιά το παραδοσιακό κρεβάτι στηριγμένο στα τρίποδα, στρωμένο με κρεβατόγυρο και υφαντό κλινοσκέπασμα, και την πάντα στον τοίχο.
Με την
πέτρινη εξωτερική σκάλα οδηγούμαστε στο κάτω πάτωμα, όπου πρώτος σε θέα είναι
ο ξυλόφουρνος. Λίγο παραπέρα είναι
το σαρνίτσι, υπόγεια στέρνα όπου συγκεντρωνόταν από τη στέγη το βρόχινο νερό. Κάτω από τη σκάλα βρίσκεται
το τζάκι με το σιδεροτσίκαλο, όπου έβραζαν το νερό για τη μπουγάδα. Παραδίπλα μια πέτρινη γούρνα και μια
ξύλινη σκάφη με την πλύστρα και τον κόπανο, το μπουγαδοκόφινο και την αθομαντίλα, τεκμήρια της εποχής που η καθαριότητα ήταν μισή αρχοντιά γιατί μετριόταν με πολύ κόπο.
• Το πρώτο δωμάτιο του ισογείου είναι
η αποθήκη με τα εργαλεία για την καλλιέργεια της γης και την παραγωγή των αγαθών σίτισης. Σιτάρι, κριθάρι, λινάρι, ξυλοκέρατα, ελιές, σταφύλια ήταν τα κύρια προϊόντα της περιοχής.
•Το δεύτερο δωμάτιο είναι
το πόρτεγο, χώρος πολλαπλών χρήσεων. Το πάτωμα φτιάχτηκε από Σαντορινιό ηφαιστειακό χώμα και βότσαλα. Στη μία γωνιά είναι το κτιστό πέτρινο
πατητήρι, με το πετροκουτσουνάρι, απ' όπου έτρεχε ο χυμός των πατημένων σταφυλιών στο πιθάρι, μισοθαμμένο στο πάτωμα. Στην άλλη γωνιά το τζάκι, με την παραστιά του, όπου έψηναν και μαγείρευαν στο τσικάλι. Δίπλα ο πέτρινος
σταμνατάτης με τα σταμνιά και πιο πάνω στον τοίχο η πιατοθήκη. Ο χώρος αυτός ήταν και το καθιστικό του σπιτιού, με καναπέ, τραπέζι και καρέκλες.
• Το τρίτο δωμάτιο,
η κάμερα, είναι ο χώρος αποθήκευσης των αγαθών: λαδοβάρελα, κρασοβάρελα, νταμουτζάνες για τη ρακί, πιθάρια για τα δημητριακά, το αρτοκόφινο, το μελοκούρουπο και άλλα αντικείμενα της καθημερινής χρήσης.
Στο Βραχασιώτικο Σπίτι ο επισκέπτης θα δει τους τρόπους ζωής μιας Κρητικής οικογένειας των δύο περασμένων αιώνων, θα διαπιστώσει την παραγωγική ανεξαρτησία και την αυτάρκεια σε βασικά αγαθά, που ικανοποιούσαν την αξιοπρεπή διαβίωση των ανθρώπων και εξασφάλιζαν την επιβίωσή τους σε δύσκολες περιόδους.
Το κείμενο παρατίθεται από την ιστοσελίδα του μουσείου
