Ο προϊστορικός οικισμός της Αγίας Ειρήνης
Κέας,
στο
βόρειο τμήμα του λιμανιού του Αγίου Νικολάου,
υπήρξε ένα από τα σημαντικότερα πολιτιστικά κέντρα του Αιγαιακού χώρου,
από το τέλος της νεολιθικής εποχής (3000 π.Χ.), που χρονολογείται η πρώτη
εγκατάσταση στο χώρο, μέχρι το 15ο αιώνα π.Χ., οπότε καταστράφηκε από
τους ισχυρούς σεισμούς, σε περίοδο μεγάλης ακμής. Η περιορισμένη χρήση
του χώρου, που διαπιστώθηκε κατά την κλασική και ρωμαϊκή εποχή, μαρτυρεί
ότι η θέση ουσιαστικά δεν εγκαταλείφθηκε ποτέ, αν και τα οικιστικά κέντρα
έχουν πλέον μετατεθεί σε άλλα σημεία του νησιού.
Από την
πρωτοκυκλαδική φάση
(2500-2000 π.Χ.) σώζονται
κτίρια
με πολλά δωμάτια και επιμελημένη τοιχοδομία.
Από τη
μεσοκυκλαδική περίοδο (2000-1600 π.Χ.)
σώζονται οι
οχυρώσεις
και το ιερό, ενώ η κεραμική μαρτυρεί έντονη εμπορική δραστηριότητα.
Η ύστερη χαλκή περίοδος (1600-1450 π.Χ.) χαρακτηρίζεται από πολιτική και οικονομική άνθιση, παράλληλη των μυκηναϊκών κέντρων
και με έντονη τη μινωική επίδραση.
Η συστηματική ανασκαφή του χώρου από την Αμερικανική Σχολή
Κλασικών Σπουδών άρχισε το 1960 υπό τη διεύθυνση του καθηγητή J.I.Caskey
του Πανεπιστημίου του Cincinnati (έως το 198Ο) και δεν έχει ολοκληρωθεί στο
βόρειο τμήμα της χερσονήσου.
Σημαντικότερα μνημεία και αρχιτεκτονικά σύνολα της περιοχής:
- Ιερό διαστάσεων 23Χ6μ. στην ανατολική πλευρά της χερσονήσου της Αγίας Ειρήνης.
Λειτούργησε από το 2000 περίπου π.Χ. Και στο χώρο του βρέθηκαν 50 πήλινα γυναικεία αγάλματα, μινωικής τεχνοτροπίας, κάτω από
το στρώμα καταστροφής του 1450 π.Χ. Ο θρησκευτικός χαρακτήρας του χώρου διατηρείται και στα ιστορικά χρόνια μέχρι την ελληνιστική
περίοδο, με λατρευόμενη θεότητα το Διόνυσο.
-
Οχυρωματικός περίβολος με πύργο και πύλη
στο δυτικό τμήμα του μεσοκυκλαδικού οικισμού της Αγίας Ειρήνης (2000-1500 π.Χ.). Η οχύρωση επεκτείνεται και ενισχύεται με σύστημα
πύργων, περιμετρικά της χερσονήσου της Αγίας Ειρήνης, κατά τη μυκηναϊκή περίοδο (1600-1450 π.Χ.).
-
Κατάλοιπα
του
υδρευτικού και αποχετευτικού δικτύου
του οικισμού της Αγίας Ειρήνης, 16ος-15ος αιώνας π.Χ.
- Η "Οικία του άρχοντα", κατά τα μυκηναϊκά πρότυπα, πλησίον του Ιερού, 16ος-15ος αιώνας π.Χ.
