Διασχίζοντας το Πυρραίο δάσος με τα μεγάλα πεύκα, περνώντας την περιοχή
του Τσίγκου με τις πηγές και τα καθάρια νερά, θα συναντήσουμε το χωριό Βασιλικά.
Ονομάστηκαν έτσι, γιατί στα βυζαντινά χρόνια φιλοξενούσαν βασιλιάδες ή γιατί στην
περιοχή τους βρίσκονταν βασιλικά κτήματα. Πάντως είναι διαπιστωμένο ότι εδώ έμειναν
εξόριστοι η Ειρήνη η Αθηναία, ο Κωνσταντίνος ο Θ΄ ο Μονομάχος κ.α. Τα Βασιλικά
είναι ξακουστά για τα μεταλλεία λευκόλιθου, που σήμερα δεν είναι υπό εκμετάλλευση
και για το "Πυρραίον Ορος" ή "Πιτυώδες" όπως το ονομάζει ο Θεόφραστος, δηλαδή
το πευκοδάσος τους. Είναι επίσης σπάνιας ομορφιάς και οι καταρράκτες της περιοχής
της Μάκρης.
Σε όλη την έκταση των ανατολικών ακτών του Κόλπου της Καλλονής, έχουν
επισημανθεί αρχαία και βυζαντινά λείψανα οικισμών και ναών. Στην παραλιακή τοποθεσία
"Αγιος Παύλος" με το ομώνυμο παρεκκλήσιο, πιστεύεται από τους ντόπιους ότι εκεί
πρωτοβγήκε ο Απόστολος των Εθνών, για να κηρύξει στους Λεσβίους, τον λόγο του
Θεού. Πράγματι είναι διαπιστωμένο πως εκκλησία Αποστόλου Παύλου δεν υπάρχει άλλη
σ' ολόκληρη τη Λέσβο, εκτός βέβαια από αυτήν που χτίστηκε στον Πολιχνίτο πρόσφατα,
τη δεκαετία του 1960.
Μία από τις κόρες του γιου του Ηλιου, του Μάκαρος ή Μακάρεως, που
εκυρίευσε την Λέσβο ήταν η Πύρρα, της οποίας το όνομα πήρε η πόλη που χτίστηκε
στον μυχό και στην ανατολική πλευρά του ομώνυμου κόλπου του "Πυρραίου Ευρύπου"
του σημερινού Κόλπου Καλλονής. Η
Πύρρα
καταποντίστηκε, ως λέγεται, από σεισμό κατά το έτος 231 π.Χ. μετά της Αγαμήδης
"μικρού παρ' αυτήν πολίσματος". Στον βυθό της θάλασσας φαίνονται λιμενικά έργα,
ίχνη ναού κ.α. που ελκύουν την περιέργεια αλλά και το ενδιαφέρον των αρχαιολόγων.
Κατά τον Θουκιδίδη, κατά την διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου,
όταν ο Αθηναίος Πάχης πολιόρκησε την Μυτιλήνη, ο αρχηγός του Σπαρτιατικού στόλου
Σάλαιθος απεβιβάσθει στην Πύρραν και από εκεί μπόρεσε να εισέλθει στη Μυτιλήνη.
Γι' αυτό όταν ο Πάχης κατεδίωξε μέχρι το νησί της
Πάτμου
τους Σπαρτιάτες, επιστρέφοντας καθυπέταξε την πόλη της Πύρρας.
Ακόμη από τον Θουκιδίδη αναφέρεται ότι κατά το τέταρτο έτος του Πελοποννησιακού
πολέμου οι Μυτιληναίοι κατέλαβαν αιφνιδιαστικά μεταξύ άλλων (
Αντισσα-
Ερεσός)
και την πόλη Πύρρα. Μετά την νικηφόρο μάχη του Μ. Αλεξάνδρου στον Γρανικό ποταμό,
ο Δαρείος κατέστησε Σατράπη της Μικράς Ασίας τον πολυμήχανο και θαρραλέο Ρόδιο
Στρατηγό Μέμνονα. Αυτός σκέφτηκε να μεταφέρει τον πόλεμο εκ της Ασίας στην
Μακεδονία
και στη λοιπή Ελλάδα, για να φέρει σε δύσκολη θέση τον Μέγα Αλέξανδρο. Προς τούτο,
αφού με προδοσία εκυρίευσε την
Χίο,
στη συνέχεια εύκολα καθυπέταξε, για λογαριασμό των Περσών, τις πόλεις της Λέσβου
μεταξύ των οποίων και την Πύρρα. Ευτυχώς κατά τη διάρκεια που πολιορκούσε τη Μυτιλήνη,
πέθανε από κάποια ασθένεια και στη συνέχεια τις πόλεις αυτές, καθώς και την Πύρρα,
ελευθέρωσε ο Ηγέλοχος ένας από τους ιππάρχους του Μ. Αλέξανδρου, που κατέσφαξε
τους τυράννους των.
Στην περιοχή της Αρχαίας Πύρρας, σήμερα εκτείνεται το μεγάλο αγρόκτημα-κληροδότημα
του Απόστολου Σημαντήρη, που ανήκει στα Φ.Κ.Μ., όπου υπάρχουν εγκαταστάσεις της
πρώην Γεωργικής Σχολής, στάβλοι, κατοικίες, αρχοντικά και όπου γίνονται με μεγάλη
επιτυχία βιολογικές καλλιέργειες, ιδίως ελαίων και ελαιόλαδου.
Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Απρίλιο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο
(2000) της Τουριστικής
Επιτροπής Δήμου Πολιχνίτου.
