Χαρακτηριστικό στοιχείο του οικισμού της Ν.Κεσσάνης είναι ότι κατοικείται
από πρόσφυγες που προέρχονται από τρία διαφορετικά μέρη, το χωριό "Αγιος Βλάσης"
της Μεσημβρίας της Ανατολικής Ρωμυλίας, το χωριό "Κατίκιοϊ" της Μακράς Γέφυρας
και το χωριό "Μπασλίκι" της
Κεσσάνης
στην Ανατολική Θράκη. Άνθρωποι με διαφορετικές ρίζες, διαφορετικά έθιμα και
νοοτροπία κυνηγημένοι από Τούρκους και Βούλγαρους κατέφυγαν στην μικρή αυτή γωνιά
και παραμερίζοντας τις διαφορές τους δημιούργησαν μια νέα Κοινότητα χωρίς να ξεχάσουν
ποτέ την πατρίδα τους.
Ο Αγιος Βλάσης ήταν ένα μικρό χωριό της Μεσημβρίας, στα δυτικά παράλια
του Εύξεινου Πόντου, χτισμένο στην ανατολική πλευρά του Μικρού Αίμου. Ήταν χωριό
αμιγώς ελληνικό και οι κάτοικοι του ασχολούνταν με την αλιεία, την αμπελουργία,
το εμπόριο της ξυλείας, την γεωργία και την κτηνοτροφία.
Το χωριό Κατικιοϊ ανήκε διοικητικά στην επαρχία της Μακράς Γέφυρας,
κωμόπολη της Ανατολικής Θράκης και ήταν επίσης αμιγώς ελληνικό χωριό.
Το Μπασλίκι τέλος , ανήκε στην διοικητική περιφέρεια της Κεσσάνης,
που ήταν επίσης κωμόπολη της Ανατολικής Θράκης και βρισκόταν σε υψηλή τοποθεσία
πιθανώς στην "Κεσσάνη" του Σουϊδα και δίπλα στην αρχαία "Κισσήνην" του Ησυχίου
Αλεξανδρέως. Η Κεσσάνη πριν το 1920 ήταν έδρα καϊμακάμη, ονομαζόταν Ρουσκιοϊ και
υπαγόταν διοικητικά στον Νομό Καλλιπόλεως, ενώ όταν πέρασε στην ελληνική κατοχή
( 1922) έγινε έδρα υποδιοικήσεως και είχε υπό την δικαιοδοσία της 55 χωριά και
συνοικισμούς.
Ο χώρος που βρίσκεται σήμερα η Νέα Κεσσάνη, όπως και οι περισσότεροι
προσφυγικοί οικισμοί, ήταν παλιό τούρκικο τσιφλίκι γνωστό με το όνομα "Τεπέ Τσιφλίκ".
Πρώτοι έφτασαν οι πρόσφυγες από την Ανατολική Θράκη, οι οποίοι έμειναν προσωρινά
σε ένα μουσουλμανικό χωριό του
Διδυμότειχου
και το 1923 έφτασαν στην
Ξάνθη.
Αρχικά ζούσαν σε αντίσκηνα, κάτω από τραγικές συνθήκες διαβίωσης. Εκείνη την περίοδο
είχε επισκεφθεί την περιοχή ο Πλαστήρας, ο οποίος αντικρίζοντας την απελπιστική
κατάσταση των προσφύγων φρόντισε να εγκριθεί σχετικό κονδύλιο στήριξης των προσφύγων
για να χτίσουν σπίτια. Έτσι ξεκίνησε η μόνιμη εγκατάσταση των προσφύγων στην νέα
πατρίδα και στην νέα ζωή.
Ο νέος οικισμός αναπτύχθηκε πολύ γρήγορα, οι πρόσφυγες ασχολήθηκαν
κυρίως με την γεωργία δουλεύοντας κάτω από πολύ δύσκολες συνθήκες. Το 1928 έφτασαν
και οι πρόσφυγες από την Ανατολική Θράκη (Αγιος Βλάσης) αφού είχαν μείνει για
τέσσερα χρόνια στην
Κομοτηνή.
Με μια μικρή οικονομική βοήθεια που τους δόθηκε έχτισαν σπίτια με πλιθιά και γρήγορα
προσαρμόστηκαν στις νέες συνθήκες διαβίωσης. Το 1931 έγινε διανομή γης και το
1934, μετά από μεγάλη προσπάθεια, είχαν την πρώτη παραγωγή. Ακολούθησαν τα δύσκολα
χρόνια της Βουλγαρικής κατοχής που εξουθένωσαν τους πρόσφυγες. Γρήγορα όμως, μετά
την απελευθέρωση το 1944, το χωριό βρήκε τους ρυθμούς ανάπτυξης και έτσι προχώρησε
μέχρι σήμερα.
