Ο
ναός κτίστηκε γύρω στα μέσα του 5ου αιώνα στα ερείπια ρωμαϊκού λουτρού. Ετιμάτο
στο όνομα της Θεοτόκου. Ηταν ο πρώτος ναός που μετά την άλωση της Θεσσαλονίκης
το 1430 μετατράπηκε σε τζαμί. Αποδόθηκε στη χριστιανική λατρεία το 1930. Σήμερα
λειτουργεί ως ναός.
Ο ναός είναι τρίκλιτη βασιλική με νάρθηκα στη δυτική πλευρά και δεύτερη
είσοδο με μνημειακό πρόπυλο στο μέσον της νότιας πλευράς. Ανατολικά του προπύλου
υπάρχει πρόσκτισμα, βαπτιστήριο ή διακονικό. Στο ανατολικό άκρο του βόρειου κλίτους
δημιουργείται μικρό παρεκκλήσι. Από τη διακόσμηση του ναού σώζονται ψηφιδωτά του
5ου αιώνα στα εσωρράχια των τοξοστοιχιών και τοιχογραφίες 13ου αιώνα στο νότιο
κλίτος.
Ανασκαφικές εργασίες έγιναν στα 1927 - 28, στα 1946 - 47 στον περίβολο,
στα 1961 στα δυτικά του ναού και μετά τους σεισμούς του 1978 μέσα και έξω από
το ναό στα πλαίσια της σύνταξης μελέτης αναστήλωσης του μνημείου.
Εκτεταμένες εργασίες αναστήλωσης έγιναν στις αρχές του αιώνα, στα
1927 - 28, στα 1949, ενώ σήμερα είναι σε εξέλιξη οι εργασίες αποκατάστασης του
μνημείου μετά τους σεισμούς του 1978.
