Αρχαιολογικό Μουσείο Αγίου Νικολάου

   Tο Μουσείο Αγίου Νικολάου δημιουργήθηκε το 1970 με σκοπό να στεγάσει τα πολυάριθμα νέα αρχαιολογικά ευρήματα της Ανατολικής Κρήτης που ως τότε πήγαιναν στο Μουσείο Ηρακλείου.
   Στις συλλογές περιλαμβάνονται:
• Ευρήματα του Πρωτομινωικού (3000-2000 π.Χ.) νεκροταφείου της Αγίας Φωτιάς Σητείας
• Ευρήματα από τον Πρωτομινωικό ΙΙ οικισμό στη Φούρνου Κορυφή στη Μύρτο Ιεράπετρας
• Ευρήματα από τον Πρωτομινωικό ΙΙ-ΙΙΙ (2600-2200 π.Χ.) νεκροταφείο του Μόχλου (νησάκι)
• Ευρήματα από Μεσομινωικά (2000-1550 π.Χ.) Ιερά Κορυφής: Πετσοφάς, Μόδι, Τραόσταλος, Καλαμάκι, Πρινιάς, Ετιανή, Κεφάλα.
• Ευρήματα από τους Υστερομινωικούς ΙΙΙ (1400-1200 π.Χ.) τάφους Μιλάτου και Κριτσάς
• Ευρήματα από τον γεωμετρικό αποθέτη Αναβλόχου Βραχασίου.
• Ευρήματα από τον Δαιδαλικό αποθέτη Σητείας (αρχές 7ου αιώνα π.Χ.)
• Ευρήματα από τον αρχαϊκό αποθέτη Ολούντος (τέλη 7ου-6ος π.Χ. αιώνας).
• Ευρήματα από την Λατώ προς Καμάρα (σημ. ΄Αγιος Νικόλαος), ελληνορωμαϊκών χρόνων.

   Aπό τα σημαντικότερα εκθέματα του μουσείου είναι:
  Τα ευρήματα από το παραθαλάσσιο νεκροταφείο της Αγίας Φωτιάς που είχε τουλάχιστον 300 τάφους, οι οποίοι χρονολογούνται στην Πρωτομινωική Ι και ΙΙ περίοδο (2300π.Χ.). Τις ταφές συνόδευαν προσφορές προς το νεκρό και το σύνολο των κτερισμάτων ξεπερνά τα 1500 αγγεία διαφόρων τύπων - δισκοπότηρα, πυξίδες, κέρνοι, πρόχοι, θυμιατήρια - καθώς και σύνολα λίθινων εργαλείων από οψιανό και χάλκινων εγχειριδίων. Τα κεραμικά ευρήματα, αλλά και ο γενικότερος χαρακτήρας του νεκροταφείου μαρτυρούν ισχυρή κυκλαδική επίδραση.
  Τα ευρήματα από τα ιερά κορυφής της Μεσομινωικής Ι περιόδου (2000 π.Χ.) είναι στην πλειοψηφία τους ειδώλια ανθρώπων και ζώων, αναθηματικές προσφορές στο ιερό. Ιδιαίτερα τα ανθρωπόμορφα ειδώλια, με τις λεπτομέρειες της κόμμωσης και της ενδυμασίας, αλλά και την απόδοση λατρευτικών στάσεων και κινήσεων είναι μια σημαντική πηγή πληροφοριών για τον καθημερινό βίο και τη θρησκεία στη μινωική Κρήτη. Αξιοπρόσεκτα είναι τα ειδώλια που αναπαριστούν μέλη του ανθρώπινου σώματος, που φέρνουν στο νου τα σύγχρονα τάματα των πιστών για την ίαση ασθενειών.
  Διάδημα από έλασμα χρυσού από το Πρωτομινωικό ΙΙ-ΙΙΙ (2600-2200 π.Χ.) νεκροταφείο στο νησάκι του Μόχλου. Κοσμημένο με έκτυπη "κοκκίδωση" με τρία κρητικά αγρίμια που αποδίδονται με πολύ αφηρημένο τρόπο. Το κατώτερο μέρος του είναι κομμένο ακανόνιστα. Τρεις διπλές κεραίες υψώνονται σε σχήμα V από τρία σημεία.
  Η επωνομαζόμενη "Θεά της Μύρτου", ανθρωπόμορφο σπονδικό αγγείο. Από τον Πρωτομινωικό ΙΙ (2600-2300 π.Χ.) οικισμό στο παράλιο ύψωμα Φούρνου Κορυφή, στη Μύρτο Ιεράπετρας. Το σώμα κωδωνόσχημο, χωρίς πόδια, με κοίλο εσωτερικό. Το μικρό κεφάλι με στοιχειώδη απόδοση των χαρακτηριστικών του προσώπου στηρίζεται πάνω σε ψηλό λαιμό. Με το τεντωμένο δεξί χέρι κρατεί ραμφόστομη πρόχου και την αγκαλιάζει ταυτόχρονα με το αριστερό. Οι λεπτομέρειες του ενδύματος και το ηβικό τρίγωνο αποδίδονται ζωγραφικά.
   Ειδώλιο λατρεύτριας ή ιέρειας. Από το νεκροταφείο της Μυρσίνης Σητείας. Μετανακτορικοί χρόνοι (μετά το 1500 π.Χ.) Το κάτω μέρος του σώματος διαμορφώνεται ως χαμηλός κύλινδρος, με ένα σταυρό ζωγραφισμένο κάτω από τη βάση. Στο ανώτερο μέρος του σώματος, αρκετά σχηματοποιημένα, τα χέρια ενώνονται στο στήθος σε λατρευτική χειρονομία, ενώ ενδιαφέρων είναι ο σχηματισμός του πίσω μέρους της κόμης σε οριζόντια κυλινδρική μάζα. Διάφορες λεπτομέρειες του προσώπου και του ενδύματος αποδίδονται ζωγραφικά.
  Χρυσή περόνη. Είχε φυγαδευθεί από την Κρήτη και αγοράστηκε στις Βρυξέλλες από τον αρχαιολόγο J.-P. Olivier και δωρήθηκε το 1981 στο Μουσείο. Ασυνήθιστα μεγάλη επιγραφή υπάρχει στην πίσω όψη της ράχης με 18 μικροσκοπικά σημεία της Γραμμικής Α γραφής, ενώ στην άλλη όψη η ράχη κοσμείται με μοτίβο βάτου.
  Λίθινο πυξίδιο, από το βόρειο νεκροταφείο Γουρνιών. Οι αυλακώσεις ως διακοσμητικό στοιχείο έχουν περιορισθεί στο ελάχιστο για να μην ενοχληθούν τα εκπληκτικά "νερά" του λίθου που ο καλλιτέχνης έχει αξιοποιήσει με επιδεξιότητα. Το πυξίδιο, που το κάλυμμά του έχει μικρή λαβή στο κέντρο, προοριζόταν για την φύλαξη καλλυντικών ή άλλης πολύτιμης ουσίας.
  Κεφαλή πήλινου αγάλματος ανατολίζουσας (δαιδαλικής) τεχνοτροπίας από αρχαϊκό (7ος-6ος π.Χ. αιώνας) αποθέτη της Σητείας. Το μέγεθός της είναι αρκετά μικρότερο από το φυσικό και είναι κοίλη εσωτερικά. Οι κόρες των μεγάλων ματιών έχουν σημειωθεί με διαβήτη. Στο στόμα υπάρχει το γνωστό αρχαϊκό μειδίαμα. Η έγχρωμη διακόσμηση ελάχιστα διατηρείται, όπως τα φρύδια, που ήταν κυανά.
  Κρανίο νεαρού αθλητή με χρυσό στεφάνι, από το ελληνορωμαϊκό (1ος αιώνας μ.Χ.) νεκροταφείο της πόλης Λατώ προς Καμάρα (σημ. ΄Αγ. Νικόλαος). Το στεφάνι, στερεωμένο στο κρανίο, αποτελείται από σχηματοποιημένα φύλλα ελιάς. Στο στόμα του νεκρού είχε τοποθετηθεί ως "Δανάκη" (οβολός για το Πορθμείο του Χάρωνος) αργυρό τετράδραχμο της εποχής του Αυτοκράτορα Τιβερίου, νόμισμα της πόλης Πολυρρήνιας.
  Ρυτό σε σχήμα τρίτωνα, του γνωστού θαλάσσιου όστερου της Μεσογείου. Από το ανάκτορο των Μαλίων. Το τελετουργικό αγγείο διακοσμείται με ανάγλυφη παράσταση σπονδής από δύο όρθιους λεοντόμορφους δαίμονες που πατούν πάνω σε βαθμιδωτή κατασκευή, ίσως βωμό. Χρονολογείται στην Υστερομινωική Ι Α περίοδο (1550-1500 π.Χ.).