Πληροφορίες τοπωνυμίου

Μεταβυζαντινός Ναός Παλαιοχωρίου Νίψας

Τιμάται στη γένεση της Θεοτόκου. Ο αρχιτεκτονικός του τύπος, τρίκλητη Βασιλική με δίρριχτη στέγη και υπερώο είναι αρκετά συνηθισμένος στις επαρχίες της τουρκοκρατούμενης μεταβυζαντινής Ελλάδας. Στη νότια πλευρά, πάνω από την εξωτερική πύλη, σώζεται μέσα σε τυφλό αψίδωμα η χρονολογία 1844. Δεν γνωρίζουμε αν αναφέρεται στην ανέγερση ή σε κάποια επισκευή. Το κωδωνοστάσιο είναι ανεξάρτητο, ύψους περίπου 13μ. και σχήματος τετραγώνου πύργου, ακολουθώντας τη βυζαντινή παράδοση. Το δάπεδο λίθινο. Το υπερώο, ο άμβωνας και το τέμπλο ξύλινα. Στα θωράκια του τέμπλου υπάρχουν ωραιότατες λαϊκές ζωγραφιές αγγέλων. Η Αγία Τράπεζα αποτελείται από τετράγωνη πλάκα μ' ένα μόνο κυλινδρικό πόδι. Αυτός ο τύπος τράπεζας είναι παλαιοχριστιανικός. Ενδεχομένως ανήκει στην παλαιοχριστιανική περίοδο και μεταφέρθηκε στο μεταβυζαντινό ναΰδριο από κάπου αλλού, ίσως από την «Αγία Τριάδα». Οι εσωτερικοί τοίχοι έχουν καλυφθεί με ασβεστοκονίαμα. Διακρίνονται ωστόσο ίχνη προγενέστερων τοιχογραφιών.
Η κεντρική αψίδα κοσμείται με τον Παντοκράτορα ενώ στον υπόλοιπο χώρο φαίνονται ανθέμια, αστέρια και άγγελοι σε σκούρο μπλε έδαφος. Μάλλον παριστανόταν έναστρος ουρανός δηλ. πάλι ένα θέμα παλαιοχριστιανικής παράδοσης. Στο υπερώο βρέθηκε (καλοκαίρι 1988) αγιογραφημένο ύφασμα σε κακή κατάσταση με σκηνές από την Παλαιά, την Καινή Διαθήκη και τους βίους Αγίων. Στην πίσω όψη υπήρχε, μέσα σε φυσικό στεφάνι, χειρόγραφη επιγραφή. Κάποιος που επισκέφτηκε τους Αγίους Τόπους το 1857 αγόρασε το ύφασμα, πρόσθεσε την επιγραφή και το αφιέρωσε στο ναό. Η κεντρική αψίδα κοσμείται με τον Παντοκράτορα ενώ στον υπόλοιπο χώρο φαίνονται ανθέμια, αστέρια και άγγελοι σε σκούρο μπλε έδαφος. Μάλλον παριστανόταν έναστρος ουρανός δηλ. πάλι ένα θέμα παλαιοχριστιανικής παράδοσης. Στο υπερώο βρέθηκε (καλοκαίρι 1988) αγιογραφημένο ύφασμα σε κακή κατάσταση με σκηνές από την Παλαιά, την Καινή Διαθήκη και τους βίους Αγίων. Στην πίσω όψη υπήρχε, μέσα σε φυσικό στεφάνι, χειρόγραφη επιγραφή. Κάποιος που επισκέφτηκε τους Αγίους Τόπους το 1857 αγόρασε το ύφασμα, πρόσθεσε την επιγραφή και το αφιέρωσε στο ναό.

Ιστοσελίδα Δήμου Τραϊανούπολης
• http://www.traianoupolis.gr/tourist/church_1.htm (3 φωτ.)