Πληροφορίες τοπωνυμίου

Μυθικά χρόνια

ΒΕΡΟΙΑ (Αρχαία πόλη) ΒΕΡΟΙΑ
  Πότε χτίστηκε η Βέροια, είναι μάλλον και θα μείνει μια μάλλον αναπάντητη ερώτηση, γιατί ο χρόνος της ίδρυσής της τοποθετείται στην εποχή των μύθων, στην προϊστορία. Τα ευρήματα της περιοχής μαρτυρούν για ζωή ξεκινώντας από τη Νεολιθική εποχή (7.000-5.000 π.Χ.). Οι αρχαιολόγοι και οι άλλοι επιστήμονες που ασχολούνται με το παρελθόν, όταν κάποτε μας παρουσιάζουν όλα τα πορίσματά τους από τα ευρήματα μέσα και έξω από την πόλη, σίγουρα θα μας μάθουν πράματα που σήμερα πολλά απ’ αυτά ούτε καν υποψιαζόμαστε.
  Την απουσία ιστορικών πηγών για την ίδρυση της Βέροιας την καλύπτει, ως ένα σημείο φυσικά, η μυθοπλαστική ικανότητα των αρχαίων Ελλήνων που δεν συμπαθούσαν τα ιστορικά κενά. Η Βέροια λοιπόν είναι από τις λίγες πόλεις της μυθικής εποχής, που από την ώρα που μπήκαν στην ιστορία, είχαν ένα διαρκές και εντονότατο παρόν και μάλιστα με το πρώτο τους όνομα. Αυτό το τελευταίο δεν είναι χωρίς σημασία, γιατί ακόμη και σήμερα όταν βλέπεις τον τόπο της Βέροιας καταπράσινο χάρη στα άφθονα νερά, που είτε πηγάζουν από το κοντινό της Βέρμιο, είτε, όπως ο Αλιάκμονας, περνούν από δίπλα της ξεκινώντας από μακριά, σε αναγκάζουν να την ονομάσει τόπο νερών, πράγμα που τονίζουν και οι δύο τελευταίες συλλαβές του ονόματός της Βε-ροϊ-α/, Βέροια-ρέω/παλίρροια.
  Δεν θα επιμείνουμε στην ετυμολογία του ονόματος της πόλης μας, γιατί οι ερμηνείες που επιχειρήθηκαν είναι αρκετές και παρουσιάζονται και νέες. Ωστόσο το όνομά της εξακολουθεί να γοητεύει ακόμη τους γλωσσολόγους, Έλληνες και ξένους. Αλλοι το θέλουν ολότελα ελληνικό και σ’ άλλους πάλι φαίνεται ελληνοφρυγικό, γιατί είναι γεγονός ότι από την περιοχή μας, όπως αναφέρει και ο πατέρας της Ιστορίας, ο Ηρόδοτος, πέρασαν οι Βρίγες, οι γνωστότεροι ως Φρύγες της Μ. Ασίας με τους ονομαστούς βασιλιάδες τους, τον Γόρδιο (για να θυμηθούμε τον γόρδιο δεσμό που "έλυσε" ο Μεγαλέξανδρος) και το Μίδα με τους περίφημους κήπους του στο Βέρμιο, που είχαν τα αινιγματικά εξηκοντάφυλλα αυτοφυή ρόδα, τα αξεπέραστα σε ευωδία, και με τις φιλικές του σχέσεις με το θεό του κρασιού, το Διόνυσο.
  Αν οι Βρίγες είναι οι πρώτοι κάτοικοι της περιοχής μας, επομένως και της πόλης μας, ή αν ήρθαν έπειτα από κάποιους άλλους, ή τους Προέλληνες ή τους Έλληνες, και τους έδιωξαν για να μείνουν αυτοί, δεν είναι ακόμη απόλυτα εξακριβωμένο. Βέβαιο πάντως είναι το γεγονός ότι οι Μακεδόνες, όταν ήρθαν στην περιοχή μας, (1100 π.Χ.) τους βρήκαν εδώ, έζησαν κοντά τους σαν γείτονες και σαν διεκδικητές του χαρισματούχου αυτού τόπου, ώσπου ανάγκασαν τους περισσότερους να μεταναστεύσουν στη Μ. Ασία γύρω στον 9ο με 8ο π.Χ. αιώνα.
  Από το γειτόνεμα με τους Βρίγες, που ήταν συγγενείς των Ελλήνων, σίγουρα οι Μακεδόνες πήραν κάποια στοιχεία και γλωσσικά και πολιτιστικά, όπως ίσως τη μεγάλη αγάπη για το κρασί, τα οργιαστικά γλέντια της διονυσιακής λατρείας και τη λατρεία του Ορφέα του Οιάγρου.
  Τους Βρίγες ως Φρύγες πια τους ξαναντάμωσε αργότερα ο Μεγαλέξανδρος στη Μικρασία, "έλυσε" το γόρδιο δεσμό και τους αδελφοποίησε με τους Έλληνες, όπως έδειξε η κατοπινή ιστορία της περιοχής στα αλεξαδρινά, ελληνιστικά, ρωμαϊκά και βυζαντινά χρόνια μέχρι και τη Μικρασιατική καταστροφή. Αλήθεια, ποιος μπορεί να πει πόσοι από τους Έλληνες της Μικρασίας, που ήρθαν ως πρόσφυγες στη μητέρα Ελλάδα και που πολλοί έγιναν πια Βεροιώτες, δεν είχαν στις φλέβες τους και φρυγικό ή λυδικό ή καρικό κλπ. αίμα;
  Ας γυρίσουμε όμως πάλι στα χρόνια της γέννησης της Βέροιας, στα χρόνια του μύθου. Τότε την περιοχή μας τη διαφέντευε η νύμφη Βερόη, η κόρη του Ωκεανού και της Θέτιδας που, όπως φαίνεται, μόλις γεννήθηκε στα θαλασσινά παλάτια των γονιών της, στον παρθενικό της περίπατο αντίκρυσε τον τόπο μας, τη μάγεψε και τον έκανε κατοικία της δίνοντάς του και το όνομά της, κάπως αλλαγμένο βέβαια, τον βάφτισε Βέροια!
  Στα "Μακεδονικά" του, που δυστυχώς για μας χάθηκαν, ο αρχαίος ιστορικός Θεαγένης (τέλη του 5ου αι. π.Χ.) θα μας έλεγε και άλλες λεπτομέρειες για ός έγιναν στην περιοχή μας εκείνα τα μακρινά χρόνια. Σίγουρα όμως είμαστε τυχεροί και για λίγα κομμάτια που μας διέσωσε ένας άλλος μεταγενέστερος ερευνητής, ο Αριστοφάνης ο Βυζάντιος (257-180 π.Χ.).
  Αλλος μύθος εξάλλου θέλει τη Βερόη, κόρη το Αδωνη και της Αφροδίτης που μερικοί την ταυτίζουν με την Αμυμώνη. Αυτή τη Βερόη ή Βέροια στα ρωμαϊκά χρόνια την παρουσίαζαν στα νομίσματα της Βηρυτού τη στιγμή, που παίρνοντας με τη στάμνα της νερό από κάποια πηγή την έπιανε ο Ποσειδώνας.
  Αλλη πληροφορία θέλει τη Βέροια κτίσμα και αναδεξιμιά του Φέρωνα. "Βέροια, πόλις Μακεδονίας, ην Φέρων κτίσαι φασίν, αυτούς δε το φ εις β μεταποιείν, ως Βαλακρόν και Βίλιππον", καθώς αναφέρει ο Στέφ. Βυζάντιος, λόγιος και γεωγράφος (6ος μ.Χ. αι.).
  Αλλη, μυθολογική κι αυτή, εκδοχή θέλει τη Βέροια επώνυμη της κόρης του γιου του Μακεδόνα, γενάρχη των Μακεδόνων, του Βέρητα "Βέρης γαρ τρεις εγέννησε, Μίεζαν, Βέροιαν, Όλγανον". Από τις δύο κόρες του Βέρητα πήραν τα ονόματά τους οι δύο πόλεις της "ερατεινής Ημαθίας", όπως χαρακτηρίζει ο μεγάλος μας Όμηρος, την περιοχή μας, η Μίζα στην περιοχή γύρω από το Νυμφαίο και τη Σχολή του Αριστοτέλη, ΒΑ της Νάουσας, και η Βέροια. Ο γιος του ο Όλγανος, αφού εκεί κοντά, στην κοινότητα Κοπανού, βρέθηκε το 1947 η θαυμάσια προτομή του ποτάμιου θεού, έργο του 2ου μ.Χ. αιώνα, που στολίζει τώρα το μουσείο μας. Και μια και αναφέραμε έναν ποτάμιο θεό των Μακεδόνων, αξίζει να σημειώσουμε ότι ο L. Heuzey, Γάλλος αρχαιολόγος του περασμένου αιώνα, ταυτίζει τον Βέρη με τον ποταμό Αλιάκμονα, τον ιερό ποταμό των Μακεδόνων.
Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Οκτώβριο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο του Δήμου Βέροιας (1986).

Βυζαντινή Βέροια

ΒΕΡΟΙΑ (Πόλη) ΗΜΑΘΙΑ
  The famous city of Beroia, with a history uninterrupted from antiquity to modern times, acquired particular importance as the frontiers of the medieval Greek state continued to shrink. In 1001 the emperor Basil II Bulgaroktonos (the Bulgar-Slayer) brought a brief Bulgarian occupation of the city to an end. Beroia faced further disturbance from foreign conquerors (Franks, Bulgars, Serbs) in the 13th and 14th centuries. In 1433 it was taken by the Turks.
  The importance of Beroia in the closing years of Byzantium is evident in the place it occupied in the ecclesiastical hierarchy of the Patriarchate of Constantinople: an archiepiscopal see at the end of the 13th century, it became a metropolis in the early 14th. Forty-eight historic churches still survive in Beroia, of which 39 possess wall--paintings dating from the very beginning of the 13th to the 18th century.

By kind permission of:Ekdotike Athenon
This text is cited Nov 2003 from the Macedonian Heritage URL below, which contains image.

• http://www.macedonian-heritage.gr/HellenicMacedoni... (1 φωτ.)

Βυζαντινά χρόνια

  Η Βυζαντινή εποχή της Βέροιας άρχισε με επιδρομές και καταλήψεις από τους Γότθους, Ούνους, Βούλγαρους και Γέτες. Έπειτα κατεβαίνουν οι Σλάβοι. Στα 904 μ.Χ. παρουσιάζονται οι Σαρακηνοί πειρατές, που μετά την κατάληψη της Θεσσαλονίκης κυριεύουν και τη Βέροια. Τη βρήκαν χτυπημένη πρόσφατα από σεισμό και πήραν πολλούς Βεροιώτες για τα σκλαβοπάζαρα της Ανατολής.
  Στα τέλη του 10ου αιώνα μ.Χ. η Βέροια έπεσε στα χέρια του βασιλιά των Βουλγάρων, του Σαμουήλ, για να ελευθερωθεί ύστερα από λίγα χρόνια από τον Βασίλειο τον Βουλγαροκτόνο.
  Ακολουθούν νέες επιδρομές Βουλγάρων, Ούνων, Κουμάνων και Πατζινακών, ώσπου εμφανίζονται οι Νορμανδοί και το 1204 η Βέροια πέφτει στα χέρια των Σταυροφόρων, χρόνια σκοτεινά. Η Βέροια συχναλλάζει κατακτητές, ώσπου το1224 εντάσσεται στο ελληνικό Δεσποτάτο της Ηπείρου και έπειτα στην Αυτοκρατορία της Νίκαιας και στην αναστημένη απ’ αυτήν βυζαντινή Αυτοκρατορία των Παλαιολόγων (1261 μ.Χ.) ενώ στα 1309 μ.Χ. συντρίφτηκαν κοντά στη Βέροια από το στρατηγό Χανδρηνό οι περιβόητοι Καταλανοί.
  Στα χρόνια των βυζαντινών αυτοκρατόρων Ανδρόνικου Β (1282-1328 μ.Χ.) και Ανδρονίκου Γ (1328-1341 μ.Χ.) η Βέροια έγινε πεδίο εμφυλίων συγκρούσεων. Την εποχή αυτή η Επισκοπή της Βέροιας προάγεται σε Μητρόπολη και τοιχογραφείται η εκκλησία του Χριστού από το σημαντικό αγιογράφο Καλλιέργη, ενώ παράλληλα ο Πατριάρχης είναι ο Βεροιώτης Νήφων.
  Αλλος εμφύλιος πόλεμος στη συνέχει ανάμεσα στον Ιωάννη Καντακουζηνό (1347-1354 μ.χ.) και στον επίτροπο του ανήλικου αυτοκράτορα Ιωάννη Ε Ματθαίο φέρνει πάλι στο προσκήνιο τη Βέροια.
  Στα 1343 σαν διεκδικητής του θρόνου ο Ιωάννης Καντακουζηνός κυρίεψε τη Βέροια με τη βοήθεια του Σέρβου κράλη Στέφανου Δουσάν.
  Η Βέροια στα χρόνια που ακολουθούν γνωρίζει τους Σέρβους και του Τούρκους άλλοτε σαν συμμάχους των αντιμαχόμενων βυζαντινών και άλλοτε σαν επιδρομείς.
  Στα 1345/6 η Βέροια πέφτει στα χέρια του Στέφανου Δουσάν (1331-1355 μ.Χ.) που την κρατά ως τα 1350. Πάλι χρόνια δύσκολα και σκοτεινά. Το 1358 πληροφορούμαστε ότι την διοικεί ο Σέρβος ευγενής Ροδοσλάβος Χλάπενος. Τα χρόνια αυτά εμφανίζονται σαν μισθοφόροι του Ιωάννη Καντακουζηνού, ο Μανουήλ, πράμα που δείχνει τη σπουδαιότητα της πόλης και σ’ αυτά τα χρόνια.
  Πληροφορίες για τη Βέροια στα βυζαντινά χρόνια μας δίνουν οι συγγραφείς: Ιωάννης Καμινιάτης ή Καμενιάτης (10ος αι. μ.Χ.), ο συγγραφέας αυτοκράτορας Ιωάννης Καντακουζηνός, που εκείνα τα ταραγμένα χρόνια έζησε αρκετές μέρες στη Βέροια και περπάτησε γεμάτος έγνοιες δίπλα στα βασανισμένα τείχη της, οι βιογράφοι της όσιας Θεοδώρας της Θεσσαλονίκης, του όσιου Αντωνίου του Νέου κ.α.
  Δεν είναι τυχαίο ότι η Βέροια αναφέρεται και ως έδρα θέματος με επικεφαλής της διοίκησης του Δούκα. Γυναίκα Δούκα ίσως ήταν η θρυλική Βεργίνα που κατά την παράδοση μαζί με το παιδί της έπεσε στον Τριπόταμο από τη γνωστή "Γέφυρα της Βεργίνας" για να μην πέσει στα χέρια των Τούρκων.
  Η Βέροια και στα βυζαντινά χρόνια ήταν σπουδαίο, θρησκευτικό κέντρο - η παράδοση συνεχίστηκε - με πολλές εκκλησίες και μοναστήρια· γι’ αυτό και ονομαζόταν "Μικρά Ιερουσαλήμ".
  Μια τόσο σπουδαία πόλη δεν μπορούσε να ξεφύγει τη βουλιμία των Τούρκων που αγωνίστηκαν να την κατακτήσουν. Την κυρίεψαν και την έχασαν αρκετές φορές. Πάνω από πενήντα χρόνια πάλαιψε η Βέροια για να γλιτώσει από την τούρκικη κυριαρχία χωρίς τελικά να το κατορθώσει.
  Αν όμως και η Βέροια δεν κατάφερε να αποφύγει την μακροχρόνια σκλαβιά, κατάφερε κάτι πιο θαυμαστό, να μείνει πόλη ελληνική.
Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Οκτώβριο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο του Δήμου Βέροιας (1986).

Ιστορικά και Κλασικά χρόνια

ΒΕΡΟΙΑ (Αρχαία πόλη) ΒΕΡΟΙΑ
  Στο χώρο της ιστορίας μπαίνει η Βέροια χάρη στο μεγαλύτερο ιστορικό της αρχαιότητας, το Θουκυδίδη, που γράφει ότι οι Αθηναίοι, στα 432 π.Χ. σε εκστρατεία τους στη Χαλκιδική, για να τιμωρήσουν το βασιλιά της Μακεδονίας Περδίκα Β, (455-419 π.Χ.) προσπάθησαν, χωρίς να το κατορθώσουν, να κυριέψουν τη Βέροια. Το πέρασμα λοιπόν των Αθηναίων απ’ εδώ εισήγαγε τη Βέροια επώνυμα πλέον στην ιστορία.
  Εφέτος η Βέροια διανύει το 2.418 έτος της ιστορικής της πορείας κι αυτό ίσως το χρωστάει στα δυνατά της κάστρα με τα οποία από νωρίς είχαν φροντίσει να την προικίσουν οι Μακεδόνες.
  Στα τέλη του 5ου π.Χ. αιώνα ο βασιλιάς Αρχέλαος (413-399 π.Χ.) μετέφερε την πρωτεύουσα του κράτους του από τις Αιγές στην Πέλλα, που τότε ήταν ένα ασφαλέστατο λιμάνι, αφού με τον ανοιχτό Θερμαϊκό κόλπο συνδέονταν μέσω του Λουδία ποταμού, που όπως και στις μέρες μας, ήταν πλωτός. Πλωτός σχεδόν ως τη Βέροια ήταν τότε και ο Αλιάκμονας, που παρέμεινε πλωτός τουλάχιστον ως τα μέσα του 14ου αιώνα μ.Χ. σύμφωνα με την πληροφορία του αυτοκράτορα Ιωάννη Καντακουζηνού (1347-1354 μ.Χ.).
  Στα χρόνια του Αρχέλαου η Μακεδονία γνώρισε μεγάλη πνευματική και καλλιτεχνική κίνηση. Με πρόσκληση του φιλόμουσου βασιλιά την επισκέφτηκαν, έζησαν και δούλεψαν σ’ αυτήν μερικοί απ' τους πιο περίφημους δημιουργούς της εποχής, όπως ο Ευριπίδης, ο Αγάθων, ο Ζεύξις κ.α. Τότε ίσως χτίστηκαν και τα ανάκτορα της Βεργίνας. Τότε πρέπει να φιλοτεχνήθηκε και το περίφημο ως "κόρη της Βέροιας" χάλκινο αγαλματάκι, που αντίγραφό του στολίζει το πάρκο της Εληάς, ενώ το πρωτότυπο βρίσκεται στο Μόναχο. Αν η "κόρη της Βέροιας" που βρέθηκε το 1909 στην πόλη μας, κατασκευάστηκε σε τοπικό εργαστήρι, τότε έχουμε μια μοναδική μαρτυρία για την καλλιτεχνική ανάπτυξη της Βέροιας από τον 5ο κιόλας προχριστιανικό αιώνα.
  Στις αρχές του 4ου π.Χ. αιώνα, όταν βασίλευε ο πατέρας του Φίλιππου Β (359-336 π.Χ.), ο Αμύντας Β (392-390 π.Χ.) κυρίεψαν και κράτησαν τη Βέροια για δύο χρόνια οι σύμμαχοι των Αθηναίων, οι Ολύνθιοι. Στον αιώνα αυτό, τον 4ο, που μαζί με τον προηγούμενο αποτελούν τους χρυσούς αιώνες του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού, ανήκουν και τα πρωτότυπα δύο αντιγράφων που στολίζουν το μουσείο μας. Ο κορμός της Αναδυομένης Αφροδίτης, της οποίας το πρωτότυπο ήταν του Απελλή, και το κεφάλι της Μέδουσας που βρέθηκε το 1943 στην ανατολική έξοδο της πόλης μας και που ήταν στημένο επάνω στα τείχη, για να φοβερίζει τους εχθρούς.
  Στον 4ο π.Χ. αι. εξάλλου, στα χρόνια του Μεγαλέξανδρου, το όνομα της Βέροιας ταξιδεύει στην Ασία χάρη σε δύο ονομαστά παιδιά της, τον τριήραρχο Μυλλέα, το γιο του Ζωίλου, και τον επιμελητή της είσπραξης των φόρων στη Φοινίκη, τον Κοίρανο. Αυτούς τους δύο, ο ιστορικός της Ανάβασης του Αλέξανδρου, ο Αρριανός, τους μνημονεύει ως Βεροιείς.
  Στα 336 π.Χ., όπως μας πληροφορεί ο μεγάλος ανταγωνιστής του Δημοσθένη, ο ρήτορας Αισχίνης, ήρθε στη Βέροια ένας άλλος ρήτορας, φίλος του Φίλιππου και του Αλέξανδρου, ο Καλλιμέδων, που νυμφεύτηκε μάλιστα μια όμορφη και πλούσια Βεροιώτισσα.
  Αλλά την πιο μεγάλη της ακμή την γνώρισε η Βέροια τότε που βασίλευαν στη Μακεδονία οι Αντιγονίδες (306-168 π.Χ.), μια μεγάλη δυναστεία που είναι πολύ πιθανό να κατάγονταν από τη Βέροια. Ίσως έτσι να εξηγείται η ιδιαίτερη εύνοια των Αντιγονιδών στη Βέροια.
Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Οκτώβριο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο του Δήμου Βέροιας (1986).

Ρωμαιοκρατία

  Οι Ρωμαίοι ακολουθώντας τη δοκιμασμένη πολιτική του "διαίρει και βασίλευε" ανακήρυξαν στο συνέδριο της Αμφίπολης (167 μ.Χ.) τις μακεδονικές πόλεις ελεύθερες. Χώρισαν τη Μακεδονία σε τέσσερα κομμάτια. Η Βέροια ανήκε στο τρίτο που είχε πρωτεύουσα την Πέλλα. Στη συνέχεια το 148 π.Χ μετά από την αποτυχημένη επανάσταση των Μακεδόνων με τον Ανδρίσκο, η Μακεδονία έγινε ρωμαϊκή επαρχία. Αλλά και το 142 π.Χ. η ανήσυχη Μακεδονία που δεν μπορούσε ακόμη να ξεχάσει τις παλιές της δόξες, επαναστάτησε ξανά με τον Αλέξανδρο τον Ψευδοπερσέα με αποτέλεσμα και νέα ήττα και την καταστροφή των τειχών των μακεδονικών πόλεων.
  Στα τέλη του 2ου π.Χ. αι. κατασκευάζεται η Εγνατία οδός για να συνδέσει τη Ρώμη με τις ανατολικές της επαρχίες. Η Βέροια συνδέθηκε με την Εγνατία με δευτερεύουσα πλακοστρωμένη οδό, της οποίας μερικά τμήματα σώθηκαν και υπάρχουν σήμερα στα υπόγεια των πολυκατοικιών. Τα πιο καλοδιατηρημένα βρίσκονται κατά μήκος της σημερινής οδού Μητροπόλεως, και μπορεί να τα επισκεφτεί κάποιος, μόνο αφού συνεννοηθεί με την αρχαιολογική υπηρεσία.
  Η εμφύλιοι πόλεμοι των Ρωμαίων δεν άφησαν έξω τη Βέροια. Το 49 π.Χ. στην περιοχή της πόλης μας εκπαίδευε τα στρατεύματά του ο Πομπήιος πριν από τη μάχη των Φαρσάλων, όπου νικήθηκε από τον Ιούλιο Καίσαρα.
  Στα χρόνια που κύλησαν στη συνέχεια φαίνεται ότι η Βέροια εξελίσσεται με σταθερό ρυθμό σε οικονομικό κέντρο και προσελκύει μετανάστες από διάφορα μέρη της αυτοκρατορίας.
Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Οκτώβριο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο του Δήμου Βέροιας (1986).