Πληροφορίες τοπωνυμίου

Γρηγόριος Ε', Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως

1746 - 1821
  Ο Εθνομάρτυρας της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, Πατριάρχης Γρηγόριος ο Ε', ονομαζόταν Γεώργιος Αγγελόπουλος και γεννήθηκε στη Δημητσάνα γύρω στα 1750.
  Για τα παιδικά χρόνια του Γρηγορίου, η ιστορική έρευνα δεν έχει κάνει σπουδαίες αποκαλύψεις. Οι βιογράφοι του συμφωνούν ότι αναχώρησε για την Αθήνα λίγο πριν τη γνωστή εισβολή των Ορλώφ στην Πελοπόννησο (1770), ενώ δύο χρόνια αργότερα πήγε στη Σμύρνη όπου και άρχισε τη φοίτησή του στην εκεί Ευαγγελική Σχολή. Γύρω στο 1772 μετέβη στην Πάτμο για ευρύτερες σπουδές (πιθανόν και στη Χίο), και το 1775 επέστρεψε στη Σμύρνη μοναχός. Εκεί, σταδιακά μέχρι και το 1776 μετοίκησαν και όλα τα μέλη της οικογένειάς του.
  Στη Σμύρνη χειροτονήθηκε διάκονος από τον Πελοποννήσιο μητροπολίτη Σμύρνης Προκόπιο, ο οποίος τον αγαπούσε και τον στήριζε έμπρακτα. Λίγο αργότερα ο Γρηγόριος έγινε αρχιδιάκονος και πρωτοσύγκελος του Προκοπίου τον οποίο και υπηρέτησε για δέκα χρόνια (1775-1785). Τον Ιούνιο του 1785, ο πνευματικός πατέρας του Γρηγορίου, Προκόπιος, εκλέχθηκε Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως και από τότε άρχισε η ανάδειξη του Γρηγορίου στις ανώτερες θέσεις της ιεραρχίας. Με επιλογή του Προκοπίου αλλά και με απαίτηση των Σμυρναίων, ο Προκόπιος επέβαλε ως διάδοχό του τον Γρηγόριο και έτσι εκλέχθηκε μητροπολίτης Σμύρνης. Στη δεκατριάχρονη ποιμαντορία του ως μητροπολίτης Σμύρνης, ο Γρηγόριος επιτέλεσε μεγάλο και σπουδαίο ποιμαντορικό έργο, ενώ παράλληλα φρόντισε και για τη δημιουργία αρκετών ναών στην περιοχή του, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγονται και οι μεγαλοπρεπείς ναοί του Αγίου Γεωργίου και της Αγίας Φωτεινής στην πόλη της Σμύρνης.
  Στον Πατριαρχικό θρόνο ο Γρηγόριος ανέβηκε τρεις φορές: α). Από 19-4-1797 έως 18-12-1798, β). Από 23-9-1806 έως 10-9-1808 και γ). Από 14-12-1818 έως 10-4-1821. Την είδηση της πρώτης εκλογής του στον πατριαρχικό θρόνο, ο Γρηγόριος την πληροφορήθηκε καθόσον βρισκόταν σε περιοδεία στην επαρχία του, ενώ ο λόγος της απομακρύνσεώς του από αυτόν, οφείλεται στο γεγονός ότι δεν πολιτεύτηκε σύμφωνα με την αρέσκεια της Τουρκικής Κυβέρνησης. Αποχωρήσας ο Γρηγόριος από την Σμύρνη, μετέβη στη Δράμα και ύστερα από λίγο καιρό εγκαταστάθηκε στο Αγιο Ορος. Η εκλογή του για τη δεύτερη πατριαρχία του, έγινε μετά την παραίτηση λόγω γήρατος του προκατόχου του αλλά και αυτή είχε άδοξο τέλος. Ύστερα από δύο χρόνια ο Γρηγόριος αποπέμφθηκε και πάλι από τον πατριαρχικό θρόνο και εξορίστηκε στο Αγιο Ορος, όπου και παρέμεινε για μια δεκαετία. Η Τρίτη εκλογή του στον πατριαρχικό θρόνο που έγινε μετά την παραίτηση του προκατόχου του, επισφραγίστηκε με πλήθος κολακευτικών εκφράσεων που διασώθηκαν σε συνοδικό γράμμα.
  Με την έκρηξη της επανάστασης του 1821, ο Πατριάρχης Γρηγόριος ο Ε' θεωρήθηκε ύποπτος συμμετοχής στον απελευθερωτικό αγώνα και παύτηκε από τα καθήκοντά του. Ο επόμενος στόχος των Τούρκων ήταν η καταστολή της επανάστασης με την μέθοδο της τρομοκρατίας και των ομαδικών σφαγών και όταν το φαινόμενο της εθνικής εξέγερσης πήρε ανεξέλεγκτες διαστάσεις, επιλέχθηκε να πληγεί ο θρησκευτικός ηγέτης του έθνους.
  Ετσι, στις 10 Απριλίου 1821, ανήμερα το Πάσχα, ο Γρηγόριος σύρθηκε στην αγχόνη που στήθηκε μπροστά στην κεντρική πύλη του Πατριαρχείου όπου και βρήκε μαρτυρικό θάνατο. Οι ιστορικές μαρτυρίες αναφέρουν ότι, ενώ τα γεγονότα εξελίσσονταν ραγδαία, οι σφαγές εντείνονταν, οι συλλήψεις αρχιερέων συνεχίζονταν και θρήνος και οδυρμός επικρατούσε στο Πατριαρχείο, στην έκκληση που του έγινε από τους συγκεντρωμένους αρχιερείς στο να φύγει και να σωθεί, αφού η τύχη του είχε πλέον διαγραφεί, εκείνος αρνήθηκε επίμονα λέγοντας: "Ο ποιμήν ο καλός όταν θεωρεί τον λύκον ερχόμενον ουκ αφίησι τα πρόβατα μόνα, αλλά δίδει την ψυχήν αυτού υπέρ τούτων".
  Τρεις μέρες μετά, το άψυχο σώμα του πατριάρχη περιφερόταν από τους Εβραίους στους δρόμους της Κωνσταντινούπολης και στο τέλος ρίχτηκε στη θάλασσα. Ενας συνεσταλμένος έλληνας, ο Νικόλαος Σκλάβος, πλοίαρχος του μοναδικού στο λιμάνι ελληνικού πλοίου με Ρωσική σημαία, παρέλαβε το σώμα του Γρηγορίου και το μετέφερε στην Οδησσό όπου και ετάφη με τιμές στις 19 Ιουνίου 1821.
  Η εκτίμηση των Τούρκων ότι ο απαγχονισμός του θρησκευτικού ηγέτη των Ελλήνων θα σκορπούσε τη φρίκη και θα παρέλυε τα νεύρα των επαναστατών, επέφερε το ακριβώς αντίθετο αποτέλεσμα. Η αυτοθυσία του Πατριάρχη υψώθηκε σαν λάβαρο στην κορυφή της Εθνικής συνείδησης και ο Γρηγόριος χαρακτηρίστηκε ως ο μεγαλύτερος ήρωας του μεγάλου αγώνα για την ελευθερία του γένους. Ο μαρτυρικός θάνατός του προκάλεσε έκρηξη οργής και εθνικού θυμού και όπλισε με δυναμισμό την αγωνιστική διάθεση των Ελλήνων, συναισθήματα που κυριάρχησαν μέχρι την κορύφωση του αγώνα και την τελική κατάκτηση της ελευθερίας.
  Πενήντα χρόνια αργότερα, την άνοιξη του 1871, μετέβη επιτροπή στην Οδησσό για τη μεταφορά του λειψάνου του στην Αθήνα. Το λείψανό του τοποθετήθηκε σε μαρμάρινη λάρνακα που από τότε βρίσκεται μέσα στον μητροπολιτικό ναό της Αθήνας.
  Τον επόμενο χρόνο, το 1872, στήθηκαν οι δύο πρώτοι ανδριάντες προς τιμή του Γρηγορίου. Ο ένας κατασκευάστηκε με δαπάνη του εθνικού ευεργέτη Γεωργίου Αβέρωφ και τοποθετήθηκε στα προπύλαια του Πανεπιστημίου Αθηνών, ενώ ο άλλος κατασκευάστηκε με δαπάνη του δημάρχου Οδησσού Γρηγορίου Μαρασλή και τοποθετήθηκε στο προαύλιο του μητροπολιτικού ναού της Αγίας Κυριακής, της γενέτειράς του Δημητσάνας. Στην τελετή αποκαλυπτηρίων του ανδριάντα των Αθηνών, που έγινε με κάθε επισημότητα στις 25 Μαρτίου 1872, ο ποιητής Αριστοτέλης Βαλαωρίτης (1824-1879) απάγγειλε το ποίημά του "Στον Ανδριάντα του Γρηγορίου του Ε΄" που είχε γράψει ειδικά για την περίσταση.
Με τη συμπλήρωση εκατό χρόνων από τον μαρτυρικό θάνατό του, το 1921, ο Γρηγόριος ανακηρύχθηκε Άγιος της Εκκλησίας μας και από τότε η μνήμη του τιμάται στις 10 Απριλίου.
Το ενδιαφέρον του Γρηγορίου για τη γενέτειρά του Δημητσάνα, καταγράφηκε μέσα από τις προσφορές του για την Σχολή της πατρίδας του. Στο Εκκλησιαστικό Μουσείο της Δημητσάνας σώζεται εικόνα του Αγίου Γεωργίου που είναι έργο Αγιορείτικης τέχνης του 1808, αφιέρωμα του Γρηγορίου στον Αγιο Γεώργιο της Πλάτσας με την επιγραφή: "ΔΕΗΣΙΣ ΤΩΝ ΔΟΥΛΩΝ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΟΥ ΚΑΙ ΑΓΑΘΑΓΓΕΛΟΥ ΙΕΡΟΜΟΝΑΧΟΥ 1808". Επίσης, στο Μουσείο της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος σώζονται διάφορα προσωπικά του αντικείμενα όπως είναι η ζώνη του, η αρχιερατική ράβδος του κ.α.
Κείμενο: Γεώργιος Παν. Θεοχάρης.

Το απόσπασμα παρατίθεται τον Μάρτιο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, του Δήμου Δημητσάνης

Ιστοσελίδα του Arcadia website
• http://arcadia.ceid.upatras.gr/arkadia/arcadia-his... (6 φωτ.)

Ιστοσελίδα του Arcadia website
• http://arcadia.ceid.upatras.gr/arkadia/arcadia-his...

Διονύσιος Α', Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως

1410 - 1492

Κύριλλος Ε' ο Καράκαλλος

Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως (1748-1751,1752-1757).

Παϊσιος (κοσμικό ονομ. Παναγιώτης Λαμπάρδης)

Πατριάρχης Ιεροσολύμων (1645-1660).

Eθνομάρτυρας Φιλόθεος Xατζής

• http://www.mathisis.com/nqcontent.cfm?a_id=4220