ΤΣΟΥΤΣΟΥΡΟΣ, Χωριό, ΑΡΚΑΛΟΧΩΡΙ

  Είναι το επίνειο του Δήμου προς τη νότια θάλασσα, το Λιβυκό πέλαγος. Γραφικό και πανέμορφο ψαροχώρι σήμερα με σημαντική τουριστική υποδομή και υπέροχη θάλασσα. Τόπος ιδανικός για καλοκαιρινές διακοπές και με κάθε προοπτική για τη λειτουργία του ως τουριστικού θέρετρου για όλη τη διάρκεια του χρόνου.
  Στο υπέδαφος της γραφικής παραλίας και στην ευρύτερη περιοχή του οικισμού βρίσκονταν άλλοτε χτισμένη η αρχαία ισχυρή και πολιτεία Ίνατος, τόπος λατρείας της θεάς των τοκετών. Στο ιερό της σπήλαιο βρέθηκαν πλήθος αρχαιολογικών ευρημάτων, πλακιδίων, ειδωλίων (Νιοβιδών), αναθηματικών αντικειμένων και άλλων ευρημάτων μερικά των οποίων φιλοξενούνται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου. Ολόκληρη η περιοχή σήμερα ζει με την έντονη παρουσία των μύθων και των λαϊκών διηγήσεων, των παραμυθιών για Δράκους, θεριά, Σαραντάπηχους, με αφηγήσεις για λαθρανασκαφές του παρελθόντος, αλλά και σύγχρονες, για φανταστικές διηγήσεις και παραδοξολογίες.
  Το αρχαίο όνομα της πολιτείας είναι άγνωστης προέλευσης και ετυμολογίας, όπως και αρκετά προελληνικά ονόματα που σώζονται ακόμη και σήμερα στην Ελλάδα. Ο Στέφανος Βυζάντιος μας πληροφορεί ότι στην πολιτεία αυτή (την Είνατο) υπήρχε το ονομαστό σπήλαιο της Εινατίας Ειλείθυιας «Είνατος, πόλις Κρήτης ως Ξενίων φησί, το εθνικόν Εινάτιος, τινές δε όρος και ποταμός εν των τιμάσθαι την Ειλειθυίαν Εινατείην» Γράφει το όνομα της πολιτείας με ει ενώ ο Πτολεμαίος μας παραδίδει το όνομα με τη γραφή Ίνατος.
  Οι διάφοροι περιηγητές που επισκέφτηκαν την Κρήτη στις περιόδους της Βενετοκρατίας και Οθωμανοκρατίας και εξέδωσαν τις εντυπώσεις που κατέγραψαν, τοποθετούν την αρχαία Ίνατο στο σημερινό χωριό Ίνι του ίδιου Δήμου που απέχει από τον Τσούτσουρο περίπου 23 - 25 χιλιόμετρα επίσης. Να σημειώσουμε εδώ ότι και στην περιφέρεια του χωριού Ίνι υπάρχουν και διακρίνονται ακόμη και σήμερα στο λόφο Κεφάλα ερείπια αρχαίας πολιτείας και υπολείμματα εγκατάστασης.
  Στη θέση του σημερινού Τσούτσουρα οι διάφοροι πορτολάνοι και χάρτες που είχαν εκδοθεί στην Ιταλία από τον 14ο μέχρι και τον 17ο αιώνα τοποθετούν μια πόλη με το όνομα Αντρόπολη. Επίσης ο Domenico Niger κατά τον 16ο αιώνα στο έργο του "Geographiae Commentariorum libri XI Βασιλεία 1557" συνδυάζοντας τις αναφορές και περιγραφές του καθολικού μοναχού - περιηγητή Buondelmonti της Κρήτης κατά το 1514, ο οποίος αναφέρει την Ινατόπολη ή Ανατόσπολη στα νότια παράλια του νομού Ηρακλείου, γράφει χαρακτηριστικά: «...eam quidam Amyseum vocant in qua Diomedes regnavit, habuitque portum difficilem in quo Ilithias antrum.»(= αυτήν την ονομάζουν Αμύσεον (= Αμνισό) στην οποία ήταν βασιλιάς ο Διομήδης και είχε δύσκολο λιμάνι στο οποίο (βρίσκεται) το άντρο της Ειλείθυιας).
  Είναι προφανές ότι ο συγγραφέας συγχέει την Αμνισό, τον τρωικό ήρωα Διομήδη με το σπήλαιο της Ειλείθυιας προφανώς συγχέοντας πληροφορίες της εποχής του με τις πληροφορίες του Χριστόφορου Buondelmonti, ο οποίος επισκεπτόμενος την παραλία του Τσουτσούρου γράφει στο έργο του Descripio isule Crete etc: «Εκεί ήταν η αρχαία πολιτεία Ίνατος, που τα ερείπιά της έχουν σχεδόν εξαφανιστεί, εκτός από κάποιους μεγάλους ναούς που είναι χτισμένοι με τούβλα και που μπορεί να δει κανείς ακόμη σήμερα».
  Για πρώτη φορά αναφέρεται με το σημερινό του όνομα το χωριό με 8 κατοίκους στην ελληνική απογραφή του 1940. Μέχρι τότε ο όρμος του Τσουτσούρου που τα χωράφια του ανήκαν σε ιδιοκτήτες κυρίως από τον Αγιο Βασίλειο της Βιάννου κατοικούνταν μόνο κατά τους καλοκαιρινούς μήνες όπου έρχονταν οι αγρότες να θερίσουν τα δημητριακά που έσπερναν κάθε Φθινόπωρο. Έτσι κατά το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου η περιοχή ήταν έρημη και μόνο κάποιοι ψαράδες που έριχναν τα δίχτυα τους στα ανοιχτά έβγαιναν στο γιαλό πότε - πότε, καθώς διηγούνται οι γεροντότεροι του οικισμού.
  Η Margarita Gyarducci στο έργο της για την Κρήτη «Inscriptiones Creticae» Τόμος Ι Σελ. 98 αναφέρει: «Inatos urbem hanc in litore Libyci maris atque in sinu illo qui appelatur Tsutsuro». Το τοπωνύμιο χωρίς όμως να αναφέρονται κάτοικοι σ’ αυτό καταγράφεται για πρώτη φορά από το βενετσιάνο μηχανικό Fr. Basilicata, το 1615 ο οποίος σχεδίασε μάλιστα την παραλία, σημειώνοντας το όνομα Zuzuro και γράφοντας ότι ο όρμος προσφέρεται για εύκολη αποβίβαση εχθρικών στρατευμάτων. Γράφει επιπλέον στην έκθεσή του το 1630 ότι στη θέση «Σμαριδάκι» (σήμερα στο Μαριδάκι) που βρίσκεται ανατολικά του όρμου «Τσούτσουρος» τρέχει μια πηγή με πολύ και καλό πόσιμο νερό.
  Αυτές είναι οι πρώτες γραπτές μαρτυρίες που έχουμε μέχρι σήμερα για το τοπωνύμιο. Λίγο αργότερα ο Trivan στο χρονικό του το 1644 καταγράφει το όνομα Zunzura στον κατάλογο των ονομάτων που καταγράφει τους κατοίκους των Χανίων. Όπως υποθέτουμε ότι έχει συμβεί και για άλλα χωριά που πήραν το όνομά τους από τον πρώτο οικιστή τους έτσι πιθανόν και ο όρμος να ονομάστηκε από κάποιον Zunzura που πρώτος πιθανά να εγκαταστάθηκε εδώ. Μια άλλη προσπάθεια ετυμολόγησης του ονόματος επιχειρήθηκε από την πληροφορία που μας παραδίδει ο Θεόφραστος για μια αρχαία πολιτεία με το όνομα Τίσυρος ή Τίτυρος. Ο Σβορώνος όμως θεωρεί ότι η αναφορά αυτή είναι αβάσιμη αφού δεν παραδίδεται η πηγή της και πιθανολογεί ότι η ονομασία αυτή ίσως να ήταν το αρχαιότερο όνομα της Γόρτυνας.
  Ο Ν. Πλάτωνας στη μελέτη που δημοσίευσε στον πρώτο τόμο των Κρητικών Χρονικών του 1948 σελ 20 - 26 με τίτλο «Δυο ονόματα ανύπαρκτων κρητικών πόλεων» θεωρεί ότι δεν υπάρχει πολιτεία με το όνομα αυτό στην Κρήτη, ενώ και ο Στέφανος Βυζάντιος γι την ονομασία αυτής της πόλης αναφέρει: «... τετάρτη χερρόνησος κατά Κρήτην νήσον, έχουσα πολισμάτιον ομώνυμον», προσδιορίζοντας έτσι ότι το συγκεκριμένο πόλισμα θα πρέπει να βρίσκονταν πάνω στο ακρωτήριο Τίτυρος (σημερινό Σπάθα) όπου υπήρχε και το περίφημο Δικτυνναίο, ο πασίγνωστος στην αρχαιότητα ναός της Δίκτυννας - Αρτεμης.
  Κατά συνέπεια το όνομα Τσούτσουρος δεν πρέπει να συνδέεται με αυτήν την πληροφορία Σύμφωνα με τις πληροφορίες που μπορεί να συγκεντρώσει κανείς από τους ίδιους τους κατοίκους το όνομα του χωριού είναι ηχοποίητο. Προήλθε από τη λέξη «σούσουρο» ή «Σούσουρος». Στην πρώτη περίπτωση οι κάτοικοι εξηγούν ότι ο χείμαρρος στα δυτικά σύνορα του χωριού κατά το χειμώνα δημιουργεί έναν φοβερό «σούσουρο», δηλαδή θόρυβο από τα νερά που κατεβαίνουν ορμητικά από τα βουνά στη θάλασσα. Στην άλλη περίπτωση η ονομασία του χωριού προέρχεται από την ονομασία του ποταμού που ονομαζόταν «Σούσουρος που στα «ξένα» - όπως λένε οι κάτοικοι - γράφεται Susuros και διαβάζεται Ζούζουρος από την οποία ονομασία εύκολα οδηγούμαστε στη σημερινή Τσούτσουρος». Από τις λέξεις, λοιπόν, αυτές είτε έτσι, είτε αλλιώς προήλθε η σημερινή ονομασία του κατά την άποψη των κατοίκων του χωριού.

• http://www.arkalochori.gr/docs/tsoutsouros.htm (1 φωτ.)